775 nâng cao hiệu quả hoạt động môi giới chứng khoán tại công ty cổ phần chứng khoán VPS

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG
KHOA TÀI CHÍNH

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
Tên đề tài:
NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG MƠI GIỚI CHỨNG
KHỐN TẠI CƠNG TY CỔ PHẦN CHỨNG KHỐN VPS

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Trường Sơn
Lớp: K20CLCD
Khóa học: 2017 - 2021
Mã sinh viên: 20A4011254
Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thanh Phương

Hà Nội, tháng 5 năm 2021


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS.TS Nguyễn Thanh Phương

LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan khóa luận:” Nâng cao hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn
tại Cơng ty Cổ phần Chứng khốn VPS” là cơng trình do em nghiên cứu, dưới sự
hướng
dẫn của giảng viên hướng dẫn - PGS.TS Nguyễn Thanh Phương. Ket quả nghiên cứu
được cơng bố trong khóa luận là trung thực. Mọi tham khảo đều có nguồn gốc rõ ràng,
đáng tin cậy.
Em xin chịu trách nghiệm cho lời cam đoan của mình.
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2021

Sinh viên

Nguyễn Trường Sơn

Nguyễn Trường Sơn

i

Năm 2021


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS.TS Nguyễn Thanh Phương

LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám đốc cùng các thầy cơ khoa Tài
chính trong Học viện Ngân hàng đã truyền đạt cho em những kiến thức bổ ích trong q
trình học tập. Đặc biệt, em xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn
Thanh Phương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em hồn thành khóa luận tốt nghiệp.
Em cũng xin cảm ơn đến các anh chị và các bạn trong phịng mơi giới tại Cơng ty
Cổ phần Chứng khốn VPS ở 2A Đại Cồ Việt, Hai Bà Trưng, Hà Nội đã dìu dắt, giúp
đỡ và tạo điều kiện cho em tiếp thu những kiến thức, kinh nghiệm quý báu trong quá
trình thực tập để hồn thành khóa luận tốt nghiệp.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2021
Sinh viên

Nguyễn Trường Sơn

Nguyễn Trường Sơn

ii

Năm 2021


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS.TS Nguyễn Thanh Phương

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................ ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................ v
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ...................................................... vi
LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG MƠI GIỚI CHỨNG KHỐN
CỦA CƠNG TY CHỨNG KHỐN................'..............................................................3
1.1. Cơng ty chứng khốn......................................................................................3
1.1.1.
Khái niệm...................................................................................................3
1.1.2.
Đặc điểm của cơng ty chứng khốn.............................................................. 4
1.1.3.
Vai trị của cơng ty chứng khốn.................................................................. 6
1.1.4.
Các nghiệp vụ chính của cơng ty chứng khốn............................................ 8
1.2. Nghiệp vụ mơi giới chứng khốn..................................................................... 12
1.2.1.

Khái niệm...................................................................................................12
1.2.2.
Chức năng của nghiệp vụ mơi giới chứng khốn....................................... 13
1.2.3.
Vai trị của mơi giới chứng khốn............................................................... 14
1.3. Hiệu quả hoạt động của nghiệp vụ môi giới chứng khốn..............................17
1.3.1.
Quan điểm về hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khoán...........................17
1.3.2.
Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn................18
1.3.3.
Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn......21
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG MƠI GIỚI CHỨNG
KHỐN TẠI CƠNG TY CỔ PHẦN CHỨNG KHỐN VPS.....................................26
2.1. Giới thiệu chung về Cơng ty cổ phần Chứng khốn VPS..................................26
2.1.1
Lịch sử hình thành và phát triển..................................................................26
2.1.2
Lĩnh vực kinh doanh................................................................................... 27
2.1.3
Cơ cấu bộ máy quản lí của cơng ty............................................................. 28
2.1.4
Mạng lưới hoạt động................................................................................... 30
2.1.5.
Ban điều hành và nhân sự.......................................................................... 30
2.1.6 Các sản phẩm dịch vụ và phí giao dịch mơi giới chứng khốn............................32
iii

Nguyễn Trường Sơn

Năm 2021


Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS.TS Nguyễn Thanh Phương

2.2 Thực trạng hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn tại CTCK VPS..............36
2.2.1
Số lượng tài khoản tại VPS.........................................................................36
2.2.2
Doanh thu hoạt động môi giới chứng khốn............................................... 38
2.2.3
Chi phí mơi giới chứng khốn.................................................................... 39
2.2.4
Lợi nhuận từ hoạt động mơi giới chứng khốn...........................................41
2.2.5
Thị phần mơi giới chứng khoán.................................................................. 42
2.3 Đánh giá chung về thực trạng hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn tại
CTCK VPS................................................................................................... .........45
2.3.1
Ket quả đạt được......................................................................................... 45
2.3.2
Hạn chế....................................................................................................... 48
2.3.3
Nguyên nhân............................................................................................... 50
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG MÔI GIỚI
CHỨNG KHOÁN TẠI CTCK VPS . .......................................... .......................... 53
3.1 Định hướng phát triển của Cơng ty cổ phần chứng khốn VPS trong giai đoạn
tới

.................................................................................................................................. 53
3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn tại cơng ty cổ
phần
chứng khốn VPS..................................................................................................... 54
3.2.1
Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ..............................54
3.2.2
Hoàn thiện cơ sở vật chất kĩ thuật cho toàn bộ hệ thống.............................55
3.2.3
Nâng cao chất lượng của nguồn nhân lực................................................... 56
3.2.4
Đẩy mạnh quảng bá thương hiệu và xây dựng hình ảnh cơng ty.................58
3.2.5
Một số giải pháp khác................................................................................. 60
3.3 Một số kiến nghị...............................................................................................60
3.3.1
Kiến nghị đối vớiUBCKNN........................................................................60
3.3.2
Đề xuất đối với Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh vượng........................61
KẾT LUẬN.................................................................................................................. 62
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................ 63
PHỤ LỤC..................................................................................................................... 64

Nguyễn Trường Sơn

iv

Năm 2021

Khóa
Khóa luận
luận tốt
tốt nghiệp
nghiệp

GVHD:
GVHD: PGS.TS
PGS.TS Nguyễn
Nguyễn Thanh
Thanh Phương
Phương

DANHBẢNG
MỤC BIỂU,
CÁC TỪ
TẮT
DANH MỤC
SƠVIET
ĐỊ VÀ
BIỂU ĐỊ
CTCK: Cơng ty chứng khốn
Sơ đồ
TTCK: Thị trường chứng khốn

Trang

Sơ đồSGDCK:
2.1: Mơ hình
quảndịch

trị tại
VPSkhốn
Sở giao
chứng

29

TTLKCK: Trung tâm lưu kí chứng khốn
UBCKNN: Ủy ban chứng khốn nhà nước
TNHH: Trách nhiệm hữu hạn
TMCP: Thương mại cổ phần
CTCP: Công ty cổ phần
VPS: Cơng ty Cổ phần Chứng khốn VPS
SSI: Cơng ty Cổ phần Chứng khốn SSI
VND: Cơng ty Cổ phần Chứng khốn Vndirect
HCM: Cơng ty Cổ phần Chứng khốn thành phố Hồ Chí Minh
VPB: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng
HĐQT: Hội đồng quản trị
M&A: Mua bán và sáp nhập
HĐTL: Hợp đồng tương lai
HNX: Sở giao chứng khoán Hà Nội
HoSE: Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh
Bảng
Bảng 2.1: Cơ cấu trong Ban lãnh đạo

Trang
31

Bảng 2.2: Gói phí giao dịch chứng khốn cơ sở ở VPS 2018-2020
Bảng 2.3: Biêu phí giao dịch cho chứng khốn phái sinh tại VPS

33
34

Bảng 2.4: Các gói hợp tác đầu tư ở VPS

35

Bảng 2.5: Tỷ xuất lợi tức của sản phẩm MM

36

Bảng 2.6: Thống kê số tài khoản giao dịch tại VPS và TTCK

37

Bảng 2.7: Doanh thu và tỷ trọng hoạt động mơi giới của VPS

38

v

Bảng 2.8: Chi phí
MGCK
và các
Nguyễn
Trường
Sơnchỉ tiêu liên quan của VPS

40

Năm 2021


Bảng 2.9: Lợi nhuận MGCK và các chỉ tiêu liên quan của VPS
Bảng 2.10: Thống kê doanh thu hoạt động MGCK tại các CTCK 20182020
Bảng 2.11: Tỷ trọng doanh thu hoạt động MGCK trên tổng doanh thu
HĐKD của một số CTCK

41
46

Bảng 2.12: Top 10 CTCK có thị phần mơi giới Trái phiếu lớn nhất năm
2020

49

Bảng 2.13: Số lượng và chất lượng nhân viên môi giới tại VPS

52

Biểu đồ

48

Trang

Biêu đồ 2.1: Số lượng tài khoản tại VPS từ 2018-2020

37

Biêu đồ 2.2: Doanh thu hoạt động MGCK và tổng doanh thu hoạt động
kinh
doanh của VPS

38


Biểu đồ 2.3: Thị phần môi giới 5 CTCK trong top10

42

Khóa luận tốt nghiệp

GVHD: PGS.TS Nguyễn Thanh Phương

Biểu đồ 2.4: Top 5 CTCK có thị phần mơi giới cổ phiếu niêm yết lớn nhất
trên sàn HNX 2019-2020

43

Biểu đồ 2.5: Top 5 CTCK có thị phần mơi giới cổ phiếu thị trường
UPCom lớn nhất năm 2019 và năm 2020

44

Biểu đồ 2.6: Top 5 CTCK có thị phần mơi giới chứng khốn trên thị
trường phái sinh lớn nhất 2019-2020

45

Nguyễn Trường Sơn

vi

Năm 2021


Nguyễn Trường Sơn

vii

Năm 2021


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua nhiều thăng trầm kể từ khi chính
thức
du nhập và hình thành ở Việt Nam cách đây 23 năm. Trong suốt khoảng thời gian này,
hoạt động TTCK tại Việt Nam đã khơng ngừng hồn thiện và phát triển đồng thời cũng
khẳng định vị trí khơng thể thiếu với vai trị là kênh huy động nguồn vốn hiệu quả cho
nền kinh tế cũng như là kênh đầu tư hấp dẫn với các nhà đầu tư.
Nói về TTCK thì khơng thể khơng nhắc đến mơi giới chứng khoán. Đây là nghiệp
vụ yêu cầu nhiều kĩ năng đặc biệt và bị ảnh hưởng trực tiếp từ nhiều điều kiện môi
trường
tương trợ như luật pháp, cơ sở hạ tầng, tổ chức, trang thiết bị... Đối với TTCK, hoạt
động mơi giới hỗ trợ những người ít hiểu biết về lĩnh vực tài chính có cơ hội được tham
gia và hỗ trợ đầu tư trên thị trường, giúp tăng lượng vốn chảy vào TTCK. Đối với các
CTCK, hoạt động môi giới khơng những giữ vai trị mang đến nguồn thu chính yếu mà

cịn tạo ra và duy trì các mối quan hệ khách hàng, từ đó có thể củng cố cho các hoạt
động
kinh doanh khác của công ty.
Công ty Cổ phần Chứng khốn VPS là cơng ty hoạt động lâu năm trên tcck. Bên
cạnh VPS có những thành tựu và kết quả nhất định, công ty vẫn tồn tại những hạn chế
mà cần có giải pháp khắc phục trong bối cảnh cạnh tranh mạnh mẽ bởi các CTCK khác
trên thị trường. Vì vậy, em quyết định chọn đề tài:” Nâng cao hiệu quả hoạt động mơi
giới chứng khốn tại Cơng ty Cổ phần Chứng khốn VPS” làm khóa luận tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Đầu tiên, khóa luận trình bày lý luận tổng quát về các lí thuyết liên quan tới hiệu
quả hoạt động môi giới ở các công ty chứng khốn
Tiếp theo là phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn tại
Cơng
ty Cổ phần Chứng khoán VPS, đồng thời chỉ ra những hạn chế tồn tại và nguyên nhân

Nguyễn Trường Sơn

1

Năm 2021


Cuối cùng, dựa trên những hạn chế và nguyên nhân đó đề xuất một số giải pháp và
kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Về đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của nghiệp vụ
môi giới của CTCK ở Việt Nam. Bên cạnh đó, khóa luận cịn tập trung nghiên cứu về
thực trạng hiệu quả hoạt động MGCK ở Công ty Cổ phần Chứng khốn VPS.
Về phạm vi nghiên cứu: khóa luận được nghiên cứu tại Cơng ty Cổ phần Chứng
khốn VPS và tập trung phân tích, đánh giá trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến

2020.
5. Ket cấu đề tài
Đề tài được chia ra làm ba chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về hoạt động mơi giới chứng khốn tại cơng ty chứng khoán
Chương 2: Thực trạng hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn tại Cơng ty Cổ phần
Chứng khốn VPS
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động mơi giới chứng khốn tại Cơng ty
Cổ
phần Chứng khốn VPS

Nguyễn Trường Sơn

2

Năm 2021


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG MƠI GIỚI
CHỨNG KHỐN CỦA CƠNG TY CHỨNG KHỐN
1.1. Cơng ty chứng khoán
1.1.1. Khái niệm
Trước hết, thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch mua bán, trao đổi
các
loại chứng khốn. Đó là một bộ phận quan trọng của nguồn vốn, hoạt động nhằm huy
động, tập trung những nguồn vốn nhỏ thành nguồn vốn lớn, đồng thời thu hút đầu tư
kiếm lời của các cá nhân và tổ chức hoạt động mua bán chứng khốn. Nói cách khác, thị
trường chứng khoán là nơi giao dịch nhưng những người mua bán chứng khốn khơng
tham gia trực tiếp mà ở đó việc mua bán chứng khốn được thực hiện bởi những người
mơi giới chứng khoán. Việc quy định giao dịch trên thị trường chứng khốn thơng qua
mơi giới sẽ đảm bảo các chứng khoán là thực và hợp pháp, đảm bảo lợi ích nhà đầu tư

và giúp thị trường hoạt động hiệu quả, lành mạnh và đều đặn. (Giáo trình nghiệp vụ knh
doanh chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Cùng với sự phát triển của thị trường chứng khốn thì chức năng và quy mô hoạt
động giao dịch của các nhà môi giới tăng lên đòi hỏi sự ra đời của các cơng ty chứng
khốn, hay đó là sự tập hợp có tổ chức của các nhà môi giới đơn lẻ (Giáo trình nghiệp
vụ knh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Cơng ty chứng khốn là một chủ thể kinh doanh, một tổ chức tài chính trung gian
được thành lập hợp pháp và thực hiện một hoặc một số loại hình kinh doanh chứng
khốn
(Giáo trình kinh doanh chứng khốn, PGS.TS Tơ Kim Ngọc), giữ vai trò quan trọng trên
TTCK. Ở Việt Nam, theo quyết định số 27/2007/QĐ - BTC về ban hành quy chế tổ
chức
và hoạt động cơng ty chứng khốn thì: “Cơng ty chứng khốn là một tổ chức có tư cách
pháp nhân hoạt động kinh doanh chứng, bao gồm một, một số hoặc tồn bộ các hoạt
động: mơi giới chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng
khoán, tự doanh chứng khoán” (Luật chứng khoán). Sự phát triển của cơng ty chứng
khốn gắn chặt với sự phát triển của thị trường chứng khoán và sự xuất hiện của các

Nguyễn Trường Sơn

3

Năm 2021


cơng ty chứng khốn đã giúp cho việc định giá chứng khốn diễn ra nhanh chóng với
chi
phí thấp.
1.1.2. Đặc điểm của cơng ty chứng khốn
1.1.2.1. CTCK là một tổ chức trung gian tài chính

Các tổ chức tài chính thực hiện chức năng dẫn vốn từ người có vốn tới người cần
vấn. Lịch sử hình thành và phát triển thị trường chứng khốn đã chứng minh thị trường
chứng khốn khơng thể thiếu loại chủ thể này, cơng ty chứng khốn cần cho cả người
phát hành, người đầu tư chứng khoán và là một trong những nhân tố quyết định sự phát
triển, sơi động của thị trường chứng khốn. Tuy nhiên khơng như dạng tài chính trực
tiếp người cần cốn và người có vốn trao đổi trực tiếp với nhau tại thị trường, các trung
gian tài chính thực hiện dẫn vốn thơng qua một cầu nối, nghĩa là người cần vốn và có
vốn phải thơng qua người thứ ba, đó chính là các trung gian tài chính. Cơng ty chứng
khốn mơi giới đại diện thu xếp gia dịch cho khách hàng và hưởng hoa hồng, là người
trung gian mua bán chứng khoán nợ, chứng khoán vốn, chứng quyền, bảo chứng phiếu,
hợp đồng quyền chọn tại sàn gia dịch (Giáo trình nghiệp vụ knh doanh chứng khoán,
PGS. TS. Thái Bá Cần).
Nghiệp vụ tự doanh và mơi giới chứng khốn rất dễ xảy ra xung đột về lợi ích nên
các nước thường quy định các cơng ty chứng khốn phải tổ chức thực hiện hai nghiệp
vụ ở hai bộ phận riêng biệt nếu công ty chưng khốn đó thực hiện cả hai nghiệp vụ
(Giáo
trình nghiệp vụ knh doanh chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Hoạt động kinh donah của cơng ty được kiểm sốt chặt chẽ bởi các cơ quan chức
năng của nhà nước và hiệp hội chứng khốn. Cơng ty kinh doanhh mua bán theo nguyên
tắc ưu tiên cho khách hàng trước, rồi tính đến mình sau. Những giao dịch của Cơng ty
chứng khoán mà thanh toán bằng tiền của khách hàng bị cấm tuyệt đối (Giáo trình
nghiệp
vụ knh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
1.1.2.2. Cơ sở vật chất kỹ thuật, nhân sự và vốn

Nguyễn Trường Sơn

4

Năm 2021

Thứ nhất là về cơ sở vật chất kỹ thuật, khi tiến hành đăng ký hoạt động, CTCK
phải
đáp ứng yêu cầu về trụ sở phù hợp với việc kinh doanh chứng khoán. Yêu cầu này xuất
phát từ đặc điểm của hoạt động kinh doanh chứng khốn là cần phải có sàn giao dịch.
Bên cạnh đó, CTCK địi hỏi phải có hệ thống trang thiết bị hiện đại phục vụ cho q
trình truyền lệnh của khách hàng, thơng báo kết quả giao dịch cũng như giúp khách
hàng
kiểm tra số dư tài khoản hoặc tìm kiếm thơng tin (Giáo trình kinh doanh chứng khốn,
PGS. TS. Tơ Kim Ngọc).
Thứ hai, về nhân sự. Các cơng ty chứng khốn cần có đội ngũ nhân viên cũng như
ban lãnh dạo phải là người có trình độ nhất định do hoạt động kinh doanh chứng khoán
là một lĩnh vực hoạt động có nghiệp vụ phức tạp, có độ rủi ro cao và có ảnh hưởng lớn
đến đời sống kinh tế xã hội. Họ phải là những người có tư cách đạo đức nghề nghiệp và
có chứng chỉ hành nghề do cơ quan có thẩm quyền cấp. Bên cạnh đó, đối với đội ngũ
lãnh đạo địi hỏi phải có trình độ quản lý, khơng vi phạm pháp luật, có giấy phép đại
diện
do cơ quan có thẩm quyền cấp (Giáo trình kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Tơ Kim
Ngọc).
Thứ ba là về vốn. Đối với công ty hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất kinh
doanh,
thương mại dịch vụ thì yêu cầu của pháp luật về vốn cho việc thành lập là khơng có.
Tuy
nhiên đối với CTCK lại khác, CTCK muốn thành lập phải đáp ứng yêu cầu về mức vốn
pháp định mà luật pháp cố định. Quy định về mức pháp định để thành lập CTCK là
khác
nhau và tùy thuộc vào quy định của từng nước trong từng thời kỳ (Giáo trình kinh
doanh
chứng khốn, PGS. TS. Tơ Kim Ngọc).

1.1.2.3. Sự xung đột lợi ích giữa quyền lợi của khách hàng và cơng ty chứng khốn
Hiện nay, dù trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh hay cung cấp dịch vụ thì lợi ích
của
khách hàng bao giờ cũng gắn liền với lợi ích của chính doanh nghiệp và giữa doanh
nghiệp với khách hàng khơng có mâu thuẫn về lợi ích. Tuy nhiên đối với hoạt động của
công ty chứng khốn, ngồi việc cung ứng dịch vụ tốt nhất cho khach hàng thì giữa
cơng
ty chứng khốn và khách hàng sẽ có trường hợp xảy ra mâu thẫu về lợi ích. Những hoạt

Nguyễn Trường Sơn

5

Năm 2021


động mà CTCK tiến hành cõ thể dẫn tới xung đột lợi ích là hoạt động tự doanh, tư vấn
đầu tư chứng khốn và mơi giới. Do đó, đặc điểm này tạo nên sự khác biệt trong hoạt
động của công ty chứng khoán trên thị trường chứng khoán so với các hoạt động kinh
doanh trong các lĩnh vực khác (Giáo trình kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Tơ Kim
Ngọc).
1.1.3. Vai trị của cơng ty chứng khốn
Với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của thị trường chứng khốn thì các cơng ty
chứng khốn cũng ngày càng có vai trị quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế nói
chung. Các CTCK với nghiệp vụ chuyên môn, kinh nghiệm nghề nghiệp, và bộ máy tổ
chức thích hợp sẽ thực hiện vai trị trung gian mơi giới mua bán, phát hành chứng
khốn,
tư vấn đầu tư và thực hiện một số dịch vụ khác cho cả người đầu tư và người phát hành.
Do đó, các cổ phiếu lưu thơng bn bán tập nập trên thị trường chứng khoán và tập hợp
được những nguồn vốn lẻ tẻ trong công chúng thành một lượng vốn khổng lồ. Tuy

nhiên,
đối với từng chủ thể khác nhau trên thị trường thì vai trị của cơng ty chứng khốn là
khác nhau.
1.1.3.1. Đối với các tổ chức phát hành
Bên cạnh tính chất của một doanh nghiệp chuyên về tài chính. Vai trị của CTCK
cịn giúp doanh nghiệp có thể phát hành được cổ phiếu nhằm huy động vốn kinh doanh
nhanh chóng để triển khai các dự án qua các kênh chứng khốn. Các CTCK thường
đảm
nhiệm vai trị này qua các hoạt động bảo lãnh phát hành và MGCK (Giáo trình nghiệp
vụ knh doanh chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Để có thể phát hành được thành cơng, các doanh nghiệp sẽ được nhân viên mơi
giới
chứng khốn tư vấn, tìm kiếm khach hàng nhàn rỗi, có nhu cầu đầu tư vào các công cụ
trên thị trường. cũng như bảo lãnh quá trình phát hành chứng khốn của mình. CTCK
sẽ
giúp tổ chức phát hành thực hiện các thủ tục trước khi chào bán và phân phối chứng
khoán. Với đội ngũ tư vấn đầu tư và môi giới chuyên nghiệp, thông tin về tổ chức phát

Nguyễn Trường Sơn

6

Năm 2021


hành sẽ được nhân viên phân tích và cung cấp cho các nhà đầu tư một cách đầy đủ, chi
tiết, rõ ràng và kịp thời.
1.1.3.2. Đối với nhà đầu tư
Các nhà đầu tư luôn muốn kiếm lợi nhuận cao thông qua việc đầu tư chứng khốn.
Tuy nhiên có rất nhiều người mới tham gia thị trường nên vẫn chưa có nhiều kinh

nghiệm
và kiến thức để thực hiện giao dịch hiệu quả. Do đó, thơng qua hoạt động mơi giới
chứng
khốn, tư vấn đầu tư, CTCK có vai trị làm giảm chi phí và thời gian giao dịch tìm kiếm
thơng tin, nâng cao hiệu quả về các quyết định đầu tư. Đồng thời, tính thanh khoản của
chứng khốn sẽ được cải thiện nhờ việc tìm đối tác, thực hiện lệnh và hoạt động mua
bán chứng khốn trên thị trường (Giáo trình thị trường chứng khốn, TS. Nguyễn
Thanh
Phương).
Ngồi ra, cơng ty chứng khốn cịn giúp chuyển chứng khốn thành tiền mặt, giúp
các nhà đầu tư chịu ít rủi ro và thiệt hại nhất khi tiến hành đầu tư (Giáo trình nghiệp vụ
knh doanh chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần).
1.1.3.3. Đối với thị trường chứng khốn
Thứ nhất, cơng ty chứng khốn góp phần tạo lập giá cả, điều tiết thị trường. Thông
qua các sở giao dịch chứng khoán và thị trường phi tập trung, CTCK có chức năng cung
cấp một cơ chế giá nhắm giúp các nhà đầu tư có được sự đánh giá đúng thực tế và chính
xác về giá trị khoản đầu tư của mình. Theo quy định của cả nước, cơng ty chứng khốn
bắt buộc phải dành ra một tỷ lệ nhất định gia dịch của mình để mua bán chứng khoán
vào khi giá chứng khoán trên thị trường đang giảm và bán ra khi giá chứng khoán cao.
Sự can thiệp đó ít nhiều cịn phụ thuộc vào nguồn vốn tự doanh và quỹ dự trữ chứng
khốn (Giáo trình nghiệp vụ knh doanh chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần; Giáo
trình
thị trường chứng khốn, TS. Nguyễn Thanh
Phương). Tuy vậy, sự can thiệp đó vẫn có ý nghĩa nhất định, có tác động đến tâm lý
của các nhà đầu tư trên thị trường.

Nguyễn Trường Sơn

7

Năm 2021


Thứ hai, CTCK cung cấp các dịch vụ, sản phẩm mới cho thị trường chứng khốn.
Trước địi hỏi của nhà đầu thư về sự đa dạng và nâng cao chất lượng dịch vụ cũng như
sự tồn tại của CTCK trong tình hình cạnh tranh ngày càng gay gắt như hiện nay, các
cơng ty chứng khốn khơng ngừng phát triển và nâng cao dịch vụ cung cấp (Giáo trình
thị trường chứng khốn, TS. Nguyễn Thanh Phương).
Thơng qua việc tiếp xúc với khách hàng, CTCK sẽ cũng cấp ý tưởng và thiết kế sản
phẩm và dịch vụ theo yêu cầu của khách hàng và xu hướng thay đổi của thị trường. Do
đó, sẽ cải thiện được tính đơn điệu của sản phẩm, giúp đa dạng hóa sản phẩm, đa dạng
hóa cơ cấu khách hàng.
Ngoài cổ phiếu (thường ưu đãi) và trái phiếu đã được biết đến, các cơng ty chứng
khốn hiện nay cịn bán trái phiếu chính phủ (trung ương và địa phương), chứng quyền,
trái quyền, các hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và một số sản phẩm, dịch vụ
đa dạng khác phù hợp với sự thay đổi cũng như là nhu cầu của thị trường và môi trường
kinh tế (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
1.1.4. Các nghiệp vụ chính của cơng ty chứng khốn
1.1.4.1. Mơi giới chứng khốn
Hiện nay, mơi giới chứng khốn là hoạt động phổ biến nhất ở các cơng ty chứng
khốn, hầu như cơng ty chứng khốn nào cũng có hoạt động này.
Là hoạt động kinh doanh chứng khốn trong đó CTCK đứng ra làm đại diện cho khách
hàng tiến hành giao dịch thông qua cơ chế giao dịch trên cơ sở giao dịch chứng khoán
hoặc thị trường OTC mà chính khách hàng sẽ phải chịu trách nhiệm với kết quả giao
dịch đó. Mơi giới thực hiện giao dịch theo lệnh của khách hàng để hướng phí hoa hồng,
họ không phải chịu rủi ro từ hoạt động giao dịch đó (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh
chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần). Thông thường các nhà môi giới không hoạt động
độc lập mà họ tổ chức thành từng công ty.

Nguyễn Trường Sơn

8

Năm 2021


Chức năng của hoạt động môi giới là kết nối giữa người bán và người mua, đem đến
cho
khách hàng tất cả các loại sản phẩm và dịch vụ tài chính (Giáo trình nghiệp vụ kinh
doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Tóm lại, có thể hiểu mơi giới chứng khốn là một hoạt động kinh doanh chứng
khốn
mà trong đó một cơng ty chứng khốn làm trung gian thực hiện mua bán chứng khoán
cho khách hàng để hưởng hoa hồng.
1.1.4.2. Nghiệp vụ tự doanh
Tự doanh (hay còn gọi là đầu tư chứng khoán) là việc CTCK tiến hành giao dịch
mua bán chứng khốn cho chính mình để hưởng lợi nhuận. Hoạt động này công ty phải
tự chịu trách nhiệm với quyết định của mình, tự gánh chịu rủi ro từ quyết định mua bán
chứng khoán. Hoạt động này thường diễn ra cùng với hoạt động môi giới. Điều này sẽ
dẫn dến việc xung đột về lợi ích của khách hàng và cơng ty chứng khốn, cho nên,
thơng
thường các thị trường đều có chính sách ưu tiên thực hiện lệnh của khách hàng trước
khi
thực hiện lệnh của cơng ty chứng khốn. Bên cạnh đó, CTCK phải có sự tách bạch, rõ
ràng giữa nghiệp vụ tự doanh và mơi giới chứng khốn, giữa tài sản của khách hàng với
các tài sản của chính cơng ty (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn, PGS. TS.
Thái Bá Cần).
Hoạt động tự doanh có thể được thực hiện trên thị trường giao dịch tập trung hoặc
trên thị trường phi tập trung. Mục đích chủ yếu của hoạt động này là nhằm thu lợi ích
cho chính mình từ lợi tức và chênh lệch giá mua bán chứng khoán, giúp mang lại khả

năng sinh lời cao nhưng cũng gặp phải nhiều rủi ro lớn về mất giá chứng khốn. Vì vậy,
để đạt được hiệu quả thì cơng ty chứng khốn phải có tiềm lực vốn đủ mạnh, khả năng
phân tích xử lý thơng tin tốt, đồng thời phải có chiến lược quản lý rủi ro trong tự doanh
(Giáo trình kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Tơ Kim Ngọc).
Đặc biệt, các cơng ty chứng khốn thực hiện hoạt động đầu tư thơng qua việc mua
bán trên thị trường có vai trò định hướng và điều tiết hoạt động thị trường. Góp phần

Nguyễn Trường Sơn

9

Năm 2021


bình ổn giá cả trên thị trường (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán, PGS. TS.
Thái Bá Cần).
1.1.4.3. Hoạt động bảo lãnh phát hành chứng khoán
Là hoạt động hỗ trợ các nhà phát hành khi thực hiện huy động vốn thơng qua bán
chứng khốn trên thị trường theo sự ủy thác của nhà phát hành, là việc bảo lãnh giúp tổ
chức phát hành thực hiện các thủ tục trước khi chào bán chứng khốn, nhận mua một
phần hay tồn bộ chứng khoán của tổ chức phát hành để bán lại hoặc mua một số chứng
khốn cịn lại chưa được phân bổ hết (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán,
PGS. TS. Thái Bá Cần).
Riêng tại Việt Nam, “Bảo lãnh phát hành chứng khoán là việc tổ chức bảo lãnh
phát hành cam kết với tổ chức phát hành thực hiện các thủ tục trước khi chào bán
chứng
khoán, nhận mua một phần hay tồn bộ chứng khốn của tổ chức phát hành để bán lại
hoặc mua số chứng khốn cịn lại chưa được phân phối hết của tổ chức phát hành để hỗ
trợ tổ chức phát hàng trong việc phân phối chứng khốn ra cơng chúng” (Luật chứng
khốn). Bảo lãnh phát hành của CTCK sẽ giúp tổ chức phát hàng nắm khá chắc khả

năng
huy động vốn nên sẽ có kế hoạch sử dụng lượng vốn đó một cách hiệu quả.
Qua nghiệp vụ bảo lãnh phát hành, các cơng ty chứng khốn sẽ thu được tỷ lệ hoa
hồng nhất định trên số tiền thu được từ đợt phát hành (phí bảo lãnh). Hoa hồng này có
thể cố định hoặc tùy ý của từng cơng ty chứng khốn.
1.1.4.4. Tư vấn chứng khốn
Tư vấn chứng khốn là dịch vụ mà cơng ty chứng khốn cung cấp cho khách hàng
kết quả phân tích, cơng bố báo cáo phân tích và các khuyến nghị liên quan đến chứng
khốn. Hoạt động tư vấn địi hỏi đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp, cần vận dụng nhiều
kỹ năng cũng như các kiến thức chuyên môn như là thu thập, xử lý thông tin nhằm lập
phương án, giám sát và đáng giá dự án. Mặt khác, tính trung thực của cơng ty chứng
khốn có tầm quan trọng lớn trong việc thu hút nhà đầu tư (Giáo trình kinh doanh
chứng
khốn, PGS. TS. Tô Kim Ngọc).

Nguyễn Trường Sơn

10

Năm 2021


Đối với nhà tư vấn phải luôn là người thận trọng vì phát ngơn sẽ tác động rất lớn
đến tâm lý của các nhà đâu tư và thường được xem là lời tiên đốn, định hướng cho
tồn
bộ thị trường. Theo quy định tại Việt Nam, khi thực hiện tư vấn đầu tư chứng khoán
cho
khách hàng, CTCK và nhân viên cần phải:
Tuân thủ đạo đứa nghề nghiệp.
Đảm bảo tính trung thực, khách quan và khoa học.

Không thực hiện các hoạt động gây hiểu nhầm về giá cả, bất kỳ loại chứng
khoán
nào cho nhà đầu tư.
Khơng có hành vi cung cấp thơng tin sai sự thật để dụ dỗ hay mời khách hàng
mua bán một loại chứng khoán nào.
Chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động tư vấn và bồi thường thiệt hại cho
người sử dụng dịch vụ tư vấn khi vi phạm cam kết hợp đồng tư vấn.
Bảo mật các thông tin nhận được từ người sử dụng dịch vụ tư vấn trừ trường
khách hàng đồng ý hoặc pháp luật cho phép.
(Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Hoạt động này rất phong phú và liên quan đến nhiều lĩnh vực về chứng khoán như
đấu giá cổ phần, niêm yết, mua bát sát nhập doanh nghiệp, đầu tư,... Tùy thuộc vào đặc
thù và vị thế cạnh tranh của từng đơn vị tư ấn, các tổ chức tư vấn có thể thực hiện một
hoặc tất cả hoạt động tư vấn.
Hoạt động này mang lại cho các CTCK khoản thu từ phí tư vấn
1.1.4.5. Các hoạt động trợ khác của cơng ty chứng khốn
Nhìn chung, các hoạt động hỗ trợ giao dịch nhằm mục đích tạo lợi nhuận cho nhà
đầu tư, giúp họ không bỏ lỡ các cơ hội đầu tư, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đáp ứng
tốt hơn nhu cầu của khách hàng.

Nguyễn Trường Sơn

11

Năm 2021


Thứ nhất, hoạt động lưu ký chứng khốn: là cơng việc đầu tiên để các chứng khốn
có thể giao dịch trên thị trường tập trung. Đây là việc nhận ký gửi, bảo quản, chuyển
quan chứng khoán và giúp khách hàng thực hiện quyền đối với chứng khoán lưu ký.

Lưu
ký chứng khốn một mặt giúp cho q trình thanh tốn tại Sở giao dịch diễn ra nhanh
chóng, thuận lợi và dễ dàng, Mặt khác, nó hạn chế rủi ro cho người nắm giữ chứng
khoán
như rủi ro bị hỏng, rách, thất lạc.... (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn,
PGS.
TS. Thái Bá Cần).
Thứ hai là hoạt động cho vay cầm cố chứng khốn. Đây là một hình thức tín dụng
mà trong đó người đi vay dùng số chứng khoán sở hữu hợp pháp của mình làm tài sản
cầm cố để vay kiếm tiền nhằm mục đích kinh doanh. tiêu dùng.. (Giáo trình nghiệp vụ
kinh doanh chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Thứ ba, quản lý thu nhập cho khách hàng: Xuất phát từ việc lưu ký chứng khoán
cho khách hàng, CTCK sẽ theo dõi tình hình lãi lỗ, cổ tức của chứng khoán và đứng ra
làm dịch vụ thu nhận và chi trả cổ tức thông qua tài khoản của khách hàng (Giáo trình
nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
1.2. Nghiệp vụ mơi giới chứng khốn
1.2.1. Khái niệm
Mơi giới chứng khoán là hoạt động kinh doanh chứng khoán trong đó một cơng ty
chứng khốn đại diện cho khách hàng tiến hành giao dịch thông qua cơ chế tại Sở giao
dịch chứng khoán hay thị trường phi tập trung mà chính khách hàng phải chịu trách
nhiệm đối với hiệu quả kinh tế của việc giao dịch đó (Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh
chứng khoán, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Khác với môi giới trong các lĩnh vực khác, môi giới chứng khốn là hoạt động
mang
tính chun nghiệp cao, u cầu người mơi giới phải có kỹ năng. có chun mơn. có
trình độ nghiệp vụ. có đạo đức nghề nghiệp và môi trường hỗ trợ đa dạng cùng với
trang
thiết bị cần thiết. Trong hoạt động môi giới cần lưu ý:

Nguyễn Trường Sơn

12

Năm 2021


Quyết định mua bán chứng khoán là do khách hàng và người mơi giới phải thực
hiện theo lệnh đó.
Việc hạch toán các giao dịch phải được thực hiện trên các tài khoản thuộc sở hữu
của khách hàng.
Người môi giới chỉ được thu phí dịch vụ theo thỏa thuận trong hợp đồng ủy thác
giao dịch.
(Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Nói chung, thị trường tài chính phát triển là mơi trường thúc đẩy nghiệp vụ môi
giới
phát triển, tạo điều kiện cho các môi giới thực hiện tốt các chức năng cung cấp dịch vụ
và sản phẩm tài chính.
1.2.2. Chức năng của nghiệp vụ mơi giới chứng khốn
1.2.2.1. Chức năng cung cấp thơng tin về sản phẩm và tư vấn cho khách hàng
Nhà môi giới sẽ nhận đặt đơn hàng của khách hàng và thực hiện giao dịch cho họ.
Đó là cả một q trình hướng dẫn cho khách mở tài khoản tại công ty, tiến hành giao
dịch, thanh toán và chuyển kết quả giao dịch cho khách hàng. Sau khi giao dịch được
thực hiện, người mơi giới sẽ tiếp tục chăm sóc, theo dõi, nắm bắt những thay đổi của thị
trường, xã hội,... để đưa ra giải pháp và chiến lược phù hợp hơn cho nhà
đầu tư. Bên cạnh đó, người mơi giới cung cấp dịch vụ với hai tư cách:
Nối liền khách hàng với bộ phận nghiên cứu đầu tư: cung cấp cho khách hàng
các
báo cáo nghiên cứu và các khuyến nghị đầu tư.
Là trung gian giữa người bán và người mua: đem đến cho khách hàng tất cả các
loại sản phẩm và dịch vụ tài chính, mang lại hiệu quả hơn khi đầu tư.

(Giáo trình nghiệp vụ kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Thái Bá Cần).
Khi nắm giữ một số lượng cổ phiếu nhất định và khi cổ phiếu biến động lên xuống
thì nhà đầu tư phải đối mặt với một quyết dịnh có ba lựa chọn. Đó là:

Nguyễn Trường Sơn

13

Năm 2021


Bán cổ phiếu đi để thu về một khoản lời hay chấm dứt tình trạng lỗ;
Tiếp tục nắm giữ và chờ đợi thời cơ khi cổ phiếu này tăng giá; - Mua thêm cổ
phiếu để tăng thêm số lượng cổ phiếu nắm giữ.
(Giáo trình kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Tô Kim Ngọc)
Để giúp khách hàng đưa ra quyết định đầu tư, nhà môi giới sẽ xem xét các yếu tố
như tình hình của tổng thể thị trường; trạng thái chung và sơ đồ kĩ thuật của các nhóm
ngành cổ phiếu; mơ hình mẫu dự đốn về thu nhập; báo cáo tài chính và giá và hệ số
giá
trên thu nhập. Sử dụng những thông tin thu thập được từ các nguồn đáng tin cậy và
chính
xác, nhân viên mơi giới sẽ đưa ra khuyến nghị, đề xuất thời điểm bán hàng mua hàng
hay tiếp tục nắm giữ để đem lại lợi ích nhất cho nhà đầu tư.
1.2.2.2. Giúp ổn định tâm lý nhà đầu tư
Thị trường chứng khoán diễn ra khá phức tạp, có thể thay đổi lên xuống liên tục.
Điều này ảnh hưởng rất lớn tâm lý của khách hàng trong q trình đầu tư. Chính vì vậy,
nhà mơi giới có trách nhiệm đáp ứng nhu những nhu cầu tâm lý của khách hàng khi cần
thiết: trở thành người bạn, người chia sẻ những lo âu, căng thẳng cũng như đưa ra
những
lời động viên kịp thời.

Ngoài ra, khi nhà đầu tư rơi vào trạng thái cảm xúc quá mức, điển hình như là lịng
tham và nỗi sợ hãi, nhân viên mơi giới sẽ khắc phục điều đó để họ có những quyết định
tỉnh táo, hạn chế rủi ro đưa ra các quyết định giao dịch sai lầm.
1.2.3. Vai trò của mơi giới chứng khốn
1.2.3.1. Đối với nhà đầu tư
Hầu hết trên các thị trường hiện nay, để tiến hành giao dịch thì người mua và người
bán phải có cơ hội để gặp gỡ nhau, thẩm định chất lượng hàng hóa, thỏa thuận giá cả.
Tuy nhiên khác với các thị trường khác, TTCK với tư cách là thị trường của những
sản phẩm dịch vụ bậc cao, để thẩm định chất lượng và giá cả hàng hóa. Khách hàng cần
khoản chi phí khổng lồ để phục vụ cho việc thu thập, xử lý thông tin, đào tạo kỹ năng

Nguyễn Trường Sơn

14

Năm 2021


phân tích và tiến hành giao dịch. Những chi phí đó chi có các CTCK hoạt động chuyên
nghiệp trên quy mơ lớn mới có khả năng trang trải do được hưởng lợi ích kinh tế từ quy
mơ. Mặt khác, sự xuất hiện của CTCK hay người môi giới sẽ là cầu nối cho các bên
mua
bán gặp nhau sẽ làm giảm chi phí đáng kể (chi phí tìm kiếm đối tác, chi phí soạn thảo
và
giám sát thực thi hợp đồng...). Như vậy, vai trị đầu tiên của nghề mơi giới chứng khốn
là tiết kiệm được chi phí giao dịch, xét trong từng giao dịch cụ thể cũng như trên tổng
thị trường, nhờ đó nâng cao tính thanh khoản của thị trường (Giáo trình kinh doanh
chứng khốn, PGS. TS. Tơ Kim Ngọc).
1.2.3.2. Đối với thị trường chứng khốn
Nhà mơi giới chứng khốn là người thường xuyên tiếp xúc với khách hàng. Do

vậy,
họ rất nhạy bén trong việc nắm bắt thông tin từ khách hàng để nhìn ra những thuận lợi
và bất lợi trong q trình giao dịch. Từ đó, người mơi giới dần phát triển và hoàn thiện
hơn các sản phẩm dịch vụ, tăng tính đa dạng của sản phẩm, đa dạng hóa cơ cấu khách
hàng, thu hút ngày càng nhiều nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội cho đầu tư tăng trưởng
(Giáo trình kinh doanh chứng khốn, PGS. TS. Tơ Kim Ngọc).
Như vậy, nghiệp vụ môi giới giúp phát triển sản phẩm dịch vụ trên thị trường,
mang
lại sự tăng trưởng và tăng tính hấp dẫn cho thị trường chứng khốn đối với các nhà đầu
tư.
1.2.3.3. Đối với cơng ty chứng khốn
Vai trị cải thiện mơi trường kinh doanh cho CTCK được thể hiện trên ba phương
diện:
Góp phần hình thành nền văn hóa đầu tư (Giáo trình kinh doanh chứng
khốn, PGS. TS. Tơ Kim Ngọc):
Nghiệp vụ mơi giới chứng khốn của CTCK đang thâm nhập sâu rộng vào cộng đồng
các doanh nghiệp và người đầu tư, góp phần quan trọng hình thành nền văn hóa đầu tư
với những đặc trưng sau:

Nguyễn Trường Sơn

15

Năm 2021