Tài liệu Kỹ thuật nhân giống lan căn bản và nâng cao doc

Kỹ thuật nhân giống lan
căn bản và nâng cao

Cách này chỉ áp dụng được cho loại đa thân như Cattleya… nhưng rất chậm.
Còn với loại đơn thân như Hồ điệp… thì không làm được.
Bạn có một cây Hồ điệp hoa đẹp hoặc loại hoa thơm, muốn có cây thứ 2, thứ
3, … ?
Bạn có một người bạn có giống Hoàng thảo bạn rất thích, nhưng khó tìm mua,
hoặc nó đắt, mà bạn chỉ có thể xin được một đoạn thân giả
hành của cây đó
thôi ?

Có cách để tự nhân giống tại vườn nhà mình: Kích thích, tạo cây Ky (cây con
mọc từ mắt ngồng hoa, hoặc từ mắt thân cây mẹ).
Và còn một cách nữa cho Hồ điệp: Kích thích, ép cây mẹ đẻ cây con từ…
nách.
Các bạn chơi Lan lâu năm thường dùng thủ pháp này để nhân giống lan tại
vườn nhà. Tôi cũng đã áp dụng phương pháp này, kết quả rất khả quan, xin
chia xẻ chút kinh nghiệm này cùng các bạn yêu Lan.
1 – Phương pháp cho Hồ điệp sinh cây ky trên các mắt của ngồng hoa:
- Hồ điệp là loại đơn thân, thường cứ cao dần tiếp. Nhưng nó có khả năng đẻ
cây con từ nách lá, và mọc cây Ky từ mắt ngồng hoa. Nếu có kế ho
ạch chăm
sóc tốt, biết dùng thêm chất kích thích hợp lý, thì khả năng sinh cây con và
cây ky (keiky) rất cao.
- Vào khoảng tháng 2 đến tháng 6, giai đoạn từ khi hoa tàn độ 3/4 ngồng cho
đến khi hoa tàn gần hết. (Vì bạn còn muốn để ngắm hoa một thời gian, nhưng
nếu để muộn quá thì ngồng hoa sẽ sớm khô, có thể không kịp cho mọc cây ky

nữa).
- Bạn hãy cắt ngồng hoa, bỏ từ khúc có phân nhánh hoặc có hoa trở lên.
Thường chỉ để lại 4-5 khúc c
ủa ngồng hoa (tính từ gốc lên). Vết cắt nên cách
mắt độ 1-3cm. Bôi Daconil hoặc thuốc chống bệnh vào vết cắt, để khô vết cắt
2-3 ngày.
- Bạn bồi bổ cho cây mẹ bằng phân bón lá 20-20-20 độ 3-4 tuần, để cây được
hồi sức sau đợt nuôi hoa.
- Bạn lấy bông hoặc vải mềm quấn nhẹ, xốp, quanh các mắt ngồng(thường
thành công ở các mắt thứ 3-4-5, tính từ gốc lên), rộng độ 5-7mm, dày độ
2-
4mm.
Rồi cách nhật, theo trình tự này, bạn nhỏ các thuốc kích thích vào chổ bông
đó, như sau:
- Từ khi bắt đầu cho đến khi các mắt sưng lên (xung dịch), mới hơi nhú đầu rễ
hoặc chồi cây ky (Khoảng 2-4 tuần): Antonic 1/500 (độ 4 giọt/100cc nước).
Hoặc thay bằng B1 Thái.
Thường nó mọc chồi trước, rễ sau. Nhưng đôi khi ngược lại. Có lần tôi làm,
giữa mùa hè nó vừa mọc cây ky, vừa ra hoa, sau đấy nó mới mọc rễ.
- Khi mắt đã sưng, hơi nhú chồi hoặc rễ thì tháo băng ra, đổi phun thuố
c ngay
(nếu tiếp tục thuốc đó, nó sẽ làm “cháy” chồi và rễ non.)
Chuyển sang: Rootplex (hoặc Kelpak) 1/1000, cộng thêm chút xíu B1 Thái và
chút xíu Antônic. Phun như bón lá.
Chỉ 2-3 tuần sau, bạn đã có cây ky xinh xắn nhú ra từ những mắt ngồng hoa
cũ đó.
- Nhưng, bạn đừng vội tách 2 mẹ con nó. Tiếp theo, bạn chăm bón bình
thường, đợi khi có nhiều rễ cây ky dài độ 4-6cm trở lên hãy cắt trồng riêng,
cho an toàn.
Bạn nên xếp thêm than cho cao lên đón rễ, cho rễ bám vào than, thì cây ky

phát triển nhanh, và khi c
ắt cây ky trồng xuống, nó phát triển tiếp ngay,
không bị chột lại.
Nếu thích, bạn cứ để cây ky ở cùng mẹ 1 năm, cây ky vẫn có thể ra hoa, rồi
lại cho mọc cây ky cháu, rồi lại…. Rất ngộ nghĩnh.
Nếu cây mẹ có hoa sớm, bạn kích thích mọc cây ky sớm, thì bạn được “hoa
cháu” giữa mùa hè năm đó luôn.
Mẹ sinh cây ky trên cành hoa, cây ky trên cành hoa lại ra cành hoa nữa. Tạm
gọi là “Hoa cháu” vậy:
ĐỂ CÓ HIỆU QUẢ CAO, CÁC BẠN CẦ
N CHÚ Ý:
- Chỉ nên làm khi cây đã gần tàn hết hoa. (Nếu cắt ngồng khi đang còn nở
hoa, thì nó lại ra nhánh hoa khác. Nếu cắt muộn quá, ngồng có thể khô héo,
không ra keyki nữa.)
- Bồi bổ cây mẹ trước khi kích thích và trong quá trình cây sinh sản bằng
phân bón 20-20-20, hoặc 30-10-10, thêm chút ít Antonic và Rootlex (kích
thích sinh trưởng), ngay từ trước lúc sắp cắt cành hoa cho đến khi có cây ky.
- Phải để chậu ở thấp nơi mát ẩm, tuyệt đối tránh ánh nắng gắt (chỉ cần 20-
40% ánh sáng, tức là hơi âm u) trong giai đoạ
n kích thích. (Nắng nhiều thì nó
có thể héo keyki hoặc mọc nhánh hoa tiếp)
- Thuốc pha không nên để lâu sẽ biến chất, mất hiệu lực. Bạn nên đong thuốc
bằng giọt, với tiêu chuẩn tính là 20 giọt = 1cc (với côngtơhút y tế).

2- Phương pháp ép cho Hồ điệp đẻ cây con:
Để HĐ đẻ cây con có khó hơn tạo cây ky một chút:
- Để tạo cây ky chỉ cần cây có ngồng hoa là làm được, dù là cây còn rất non,
mới bói hoa.
- Để HĐ
đẻ cây con thì rất khó thành công khi cây còn non, thường chỉ tiến

hành được trên cây lớn hơn 3 năm tuổi, thân phải đủ cao để tiến hành thủ
thuật: Cây con thường được sinh ra ở phần dưới thấp của gốc, thậm chí là ở
phần đang có rễ của cây.
Bạn nên chọn thời điểm mùa Xuân, sau khi đã cắt ngồng hoa sớm, bồi bổ cho
cây sung mãn trước khi tiến hành thủ thuật độ 1 tháng. Bằng phân 30-10-10
ho
ặc 20-20-20, gia thêm chút thuốc kích thích sinh trưởng.
Chậu Hồ điệp thơm này kết hợp cả 2 phương pháp nhân giống nói trên: Vừa
mọc keyki trên ngồng hoa cũ, vừa đẻ cây con bên nách:
Các bước tiến hành thủ thuật ép đẻ cây con như sau:
a- Bón kích và hạn chế tưới:
Dùng phân 20-20-20 gia thêm Antonic 1/1000 và Rootplex 1/2000 (hoặc
Kelpak)
phun mặt dưới lá và tưới gốc 5 ngày/lần x 3 lần. Hạn chế tưới nước để cây mẹ
hơi ngót nước đi.
b- Thắt thân cây mẹ:
Lấy dây điện nhỏ có 1 lõi đồng mềm (như dây nhỏ trong bọc dây điện thoại),
quấn vào thân cây mẹ 1 vòng rồi xoắn thít dần, cho đến khi lún vào thân cây
độ
1 mm là vừa.
Điểm thắt nên ở khoảng gần gốc, trên 1-2 lá dưới cùng. Sau một thời gian,
chiếc lá ngay trên chổ thít thường bị héo dần và rụng mất. Nếu gốc cây đã cao
thì có thể thắt ở ngay dưới lá thứ nhất.
Ở giai đoạn này cần tưới đủ, tiếp tục thúc phân kích như trên. Cứ như vậy
trong 1-2 tháng, cho đến khi thấy nhú chồi cây con thì thôi.
Trong quá trình này, nên bới giá thể sát gốc ra một chút, vì rất có thể ch
ồi cây
lại mọc ra ở dưới sâu, trong vùng có rễ. Nếu thấy dây thắt lỏng ra thì xoắn
chặt lại như cũ.
Do ứ nhựa lại ở phần dưới của cây, nên phần trên của cây mẹ bị dừng phát

triển. Nếu bạn thắt quá mức thì sẽ làm phần trên héo đi, vì vậy tốt nhất là theo
dõi mà thắt chặt dần sau từng ngày.
c- Dưỡng chồi non:
Đây là giai đoạn phả
i bảo vệ và chăm sóc chồi rất cẩn thận.
Chồi non rất dễ bị thối nếu bị ướt lâu, vì vậy cần tưới xung quanh gốc, tránh
tưới vào chồi non. Thuốc ngừa nấm cũng chỉ dùng 1/2 liều.
Phân bón thì thôi gia Antonic, thay vào là B1 Thái, 1 tuần/lần X 3-4 lần. Chủ
yếu dùng 30-10-10 hoặc 20-20-20.
Khi chồi cao độ 1 cm thì nó nhú chòm lá, lá non này rất dễ bị thối nếu chạm
vào giá thể, cần bới tránh ra. Và tháo bỏ dây thắt cây mẹ.
Nếu ở cây già, thân dài, chồi mọc trên cao thì nhàn hơn nhiều.
Khi ch
ồi 2cm, đã nâng lá lên khỏi mặt giá thể thì chăm sóc bình thường cùng
cây mẹ, chờ rễ cây con.
Để rễ cây ky phát triển nhanh, khoẻ, bạn nên xếp than cao lên, đón cho rễ
bám vào.
Khi chùm rễ của cây con đã khỏe thì cắt tách cây con ra chậu khác, khéo léo
đem cả những viên than mà rễ đã bám vào sang chậu mới. Nhớ bôi thuốc
phòng bệnh vào vết cắt.
Trong suốt quá trình tiến hành, cần để cây ở nơi ẩm mát, tránh nắng, mưa.
Trên đây là 2 phương pháp nhân giố
ng đơn giản, dễ làm, ít tốn, và dễ thành
công. Mời các bạn cùng làm cho vui.
1. đối với dòng hoàng thảo hoặc den rừng: VD: Đùi gà, phi điệp, báo hỉ,……
em cắt từng đoạn thân già đã ra hoa, bôi vôi vào vết cắt, để chỗ thoáng mát
khoảng 1 tuần, cho vào chậu có giả thể xơ dừa hoặc dớn ẩm, phun sương ẩm
B1+atonick 1 tuần 1 lần, đang lớn đây:
3. Đối với các cây lan có củ, VD: Vũ nữ,
địa lan,

Lấy củ trọc hoặc củ đã già, cắt hết rễ, để khô 2 ngày, tương vào chậu có xơ
dừa, phun sương ẩm B1+atonick 1 tuần 1 lần. Cũng lên phà phà:
4. Còn đây là phương pháp “thắt cổ”
không phải tự tử đâu à nha, cây hoả hoàng này do em vô tình dùng dây điện
nhỏ xiết gốc để cho cây đứng vững, ai dè, chỗ bị thít lại nó ra 2 cây con.
*********
Kỹ thuật nhân giống lan bằng phương pháp cấy mô tế bào
Quy trình kỹ thuật cơ bản nhân giống hoa lan bằng phương pháp nuôi cấy mô
tế bào:
1. Giai đoạn chọn mẫu lan.
Mẫu phải lấy từ cây mẹ
hoặc cây đầu dòng đã được tuyển chọn.
– Cách chọn mẫu quả: quả to, không bị sâu bệnh, vừa đến độ chín vào tháng
8-9 là tốt nhât.
– Cách chọn mẫu chồi: Mẫu càng nhỏ, càng ngắn càng tốt, song chỉ nhỏ đến
mức cho phép.Vì mẫu càng to khả năng nhiễm khuẩn càng lớn.
2. Khử trùng mẫu cấy.
- Cách khử trùng mẫu quả: Quả lấy về cắt bỏ vợi phần cuố
ng sau đó rửa với
nước cất 4-5 l
ần → rửa bằng xà phòng→ rửa bằng nước cất 4
-5 l
ần→ rửa
bằng cồn 700.
- Cách khử trùng mẫu chồi: Chồi mang về cắt bỏ bớt phần lá rồi rửa bằng
nước cất 4-5 l
ần→ rửa bằng xà phòng
→ rửa nước cất 4
-5 l
ần→ rửa bằng

cồn70o. Khử
trùng trong tủ cấy
- Khử trùng mẫu quả: Rửa lại với nước cất vô trùng 4-5 lần → ngâm trong
HgCl2 0,1% 10-12 phút → rửa nước cất vô trùng 4-5 lần, sau đó gắp vào đĩa
petri vô trùng, dùng dao cấy, panh cấy lấy hạt ra đưa vào môi trường nhân
giống ban đầu.
- Khử trùng mẫu chồi: Rửa lại với nước cất vô trùng 4-5 lần → ngâm trong
HgCl2 0,1% trong vòng 5-7 phút
→ rửa với nước cất vô trùng 4
-5 l
ần→ gắp
mầm ra đĩa petri vô trùng r
ồi cẩn thận tách hết các lá non → Khử lại bằng
HgCl2 0,1% trong vòng 1 phút
→ rửa với nước cất vô
trùng 4-5 l
ần→ đưa
chồi vào môi trường nhân giống ban đầu.
3. Nhân giống lan (Nhân nhanh)
Môi trường nhân giống hoa địa lan là môi trường MS (Murashigeskoog,1962)
và có b
ổ sung các chất điều hòa sinh trưởng với tỉ lệ phù hợp tùy loài.
- Môi trường vào mẫu hạt:
MS + 100ml nước dừa + 20g đường+ 50g khoai tây + 5,2g agar/1 lít.
Sau 6-8 tuần cấy chuyển sang môi trường nhân nhanh.
MS+ 100ml nước dừa+ 1mg Kinitin+ 20g đường+ 5,2g agar/ 1 lít
Sau 8-12 tuần cấy chuyển sang môi trường ra rễ
- Môi trường vào mẫu chồi:
Môi trường vào chồi ban đầu:
MS+ 100ml nước dừa+ 10g đường+ 1,5mg BA+ 4,6g agar/1 lít,

Sau 6-8 tuần chuyển sang môi trường nuôi cấy lát mỏng
MS+ 100ml nước dừa+ 10g đường+ 1mg Kinitin+ 4,6g agar/1 lít
Sau 6- 8 tuầ
n chuyển sang môi trường nhân nhanh.
MS+ 100ml nước dừa+ 1mg Kinitin+ 20g đường+ 5,2g agar/ 1lít
Lưu ý: Nhiệt độ thích hợp để nhân giống địa lan là 22 – 26oC, pH thích hợp
5,5 – 6.
4. Tái sinh cây hoàn chỉnh in vitro
- Khi số cây giống đạt tiêu chuẩn cần thiết, chúng ta cấy chuyển sang môi
trường ra rễ (MS+ 10g đường+ 0,3mg NAA+ 1g than hoạt tính+ 5,2g agar/1
lít)
5. Chuyển cây ra vườn ươm
Khi cây đạt tiêu chuẩn cao 5-7cm, 3-4 lá, có rễ thật dài 3-4cm chúng ta tiến
hành ra cây với giá thể dớn, dinh dưỡng. N:P:K+ vi lượng+ Vi ta min sau 3-4
tháng đưa ra vườn sản suất.
