TIỂU LUẬN QUAN HỆ QUỐC TẾ CHIẾN LƯỢC “ẤN ĐỘ DƯƠNG THÁI BÌNH DƯƠNG TỰ DO VÀ RỘNG MỞ” CỦA HOA KỲ VÀ QHQT Ở KHU VỰC THÁCH THỨC VÀ TRIỂN VỌNG

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ

----------

TIỂU LUẬN
MÔN NHẬP MÔN QUAN HỆ QUỐC TẾ
Đề tài: Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở” của Hoa Kỳ và QHQT ở khu vực: thách thức và triển vọng
Giảng viên bộ môn: Th.S Lương Ánh Linh

Lớp: 19CNQTHCLC01

Đà Nẵng, tháng 3 năm 2022


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.....................................................................................................................................2
NỘI DUNG..................................................................................................................................3
1. Quan điểm của các lý thuyết quan hệ quốc tế về Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương tự do và rộng mở” của Hoa Kỳ.......................................................................3
2. Bối cảnh ra đời của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng
mở” của Mỹ............................................................................................................................5
2.1. Bối cảnh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương...................................................5
2.2. Bối cảnh trên thế giới....................................................................................................6
3. Nội dung và thực tiễn triển khai Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự
do và rộng mở”.......................................................................................................................7
3.1. Mục tiêu và nội dung cơ bản của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự
do và rộng mở”....................................................................................................................7
3.2. Thực tiễn triển khai chính sách Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở” của Mỹ............................................................................................................8

4. Thách thức và triển vọng của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở”..........................................................................................................................10
4.1. Thách thức..................................................................................................................10
4.2. Triển vọng...................................................................................................................11
KẾT LUẬN................................................................................................................................12
TÀI LIỆU KHAM KHẢO.........................................................................................................13

1


MỞ ĐẦU
Khu vực Ấn Độ Dương– Thái Bình Dương liên tục làm tâm điểm của các hoạt động ngoại
giao quốc tế, dần trở thành khu vực có vai trị chiến lược đối với các khu vực, các nước nhất là
các siêu cường như Mỹ, Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản. Khu vực Ấn Độ Dương – Thái
Bình Dương cịn có một vị trí địa – chính trị - kinh tế hết sức quan trọng với Mỹ. Mỹ cũng
khẳng định rằng khu vực này có ý nghĩa then chốt đối với sự ổn định, an ninh và thịnh vượng
của Mỹ. Dựa theo tình hình thực tế cho thấy những bước đi của Mỹ trong việc thúc đẩy hợp
tác chiến lược, tăng cường can dự trên khắp các mặt trận kinh tế - an ninh – chính trị, xây
dựng quan hệ đối tác và liên minh với các nước trong khu đều thơng qua chiến lược “Ấn Độ
Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”. Để biết thêm sâu xa, rõ ràng hơn về xu thế
quan hệ quốc tế trong trong khu vực về chiến lược này, nhóm chúng em đã quyết định chọn đề
tài “Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” của Hoa Kỳ và quan
hệ quốc tế ở khu vực: Thách thức và triển vọng” để làm tiểu luận giữa kì mơn Nhập mơn
quan hệ quốc tế.

2


NỘI DUNG
1. Quan điểm của các lý thuyết quan hệ quốc tế về Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái

Bình Dương tự do và rộng mở” của Hoa Kỳ
Quan điểm lý thuyết của quan hệ quốc tế về chiến lược này chủ yếu là theo chủ nghĩa Tự do
và chủ nghĩa Hiện thực. Chủ nghĩa Tự do đề cao vai trò của các cá nhân, tổ chức trong việc
hợp tác với nhau để đạt được lợi ích chung, tự do hòa nhập về mọi mặt. Mỹ đã xây dựng mối
quan hệ bình đẳng song phương với các nước trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình
Dương: thu hút, lơi kéo, củng cố, tăng cường hệ thống đối tác, đồng minh. Trước những thay
đổi nhanh chóng của cục diện tồn cầu và khu vực, ngoài chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương tự do và rộng mở” (FOIP) của Mỹ, hàng loạt quốc gia và tổ chức trong khu vực
như Nhật Bản, Ấn Độ, Australia, Hiệp hội các quốc gia Đơng Nam Á (ASEAN) đã hé lộ tầm
nhìn của chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Trước xu thế phát triển mới này, các
nước châu Âu cũng không thể ngồi yên và lần lượt từng nước Pháp, Đức, và Hà Lan cũng đã
công bố các tài liệu và chính sách hướng tới khu vực này.
FOIP của Hoa Kỳ dựa trên ba trụ cột chính là an ninh, kinh tế và quản trị. Trong chiến lược
“tái cân bằng châu Á” của chính quyền tổng thống Barak Obama đã kết hợp với phiên bản
FOIP trên cơ sở điều chỉnh lại chính sách thương mại của Mỹ. Những mục tiêu xây dựng công
bằng, văn minh của FOIP là: thúc đẩy tự do thương mại , bình đẳng và có đi có lại, Mỹ khơng
chấp nhận tình trạng thâm hụt thương mại và lạm dụng thương mại bởi các quốc gia khác; bảo
đảm tôn trọng luật lệ và quyền cá nhân. Mỹ tăng cường thúc đẩy mạng lưới đối tác ba bên
(tam giác chiến lược Mỹ - Nhật Bản – Hàn Quốc, Mỹ - Ấn Độ - Nhật Bản...), bốn bên là nhóm
“Bộ Tứ” một cách đầy linh hoạt. Hoa Kỳ tiếp tục khẳng định vai trò của ASEAN - một khu
vực được coi là trung tâm trong chiến lược FOIP của Hoa Kỳ, đặc biệt là khi vị trí và sức
mạnh chiến lược của ASEAN đã tăng lên trong những năm gần đây. Mỹ tăng cường can dự
vào khu vực thông qua các cơ chế đa phương và song phương, từng bước cụ thể hóa nội dung
hợp tác với các nước Đông Nam Á dựa trên hai trụ cột là an ninh và kinh tế. Đồng thời, sự
hiện diện quân sự và an ninh của Hoa Kỳ ở Đông Nam Á thể hiện sự can dự tích cực của Hoa
Kỳ ở Đông Nam Á, coi đây là “chiến tuyến” để ngăn chặn sự gia tăng ảnh hưởng của Trung
Quốc và duy trì ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực. Mỹ chủ trương duy trì hiện trạng Biển
Đơng, âm thầm ủng hộ các nước có tranh chấp với Trung Quốc, ủng hộ thái độ cứng rắn của
Việt Nam trước Trung Quốc.
Sự ra đời của Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” của Mỹ sẽ trở

thành môi trường cạnh tranh mới trong khu vực, tạo ra cạnh tranh bình đẳng, tự do và cởi mở,
hồn tồn khơng phụ thuộc vào sáng kiến “Vành đai và con đường” của Trung Quốc. Chiến

3


lược này tạo thêm động lực và tiềm năng quốc phịng, đảm bảo họ có cơ hội đóng góp bằng
các yếu tố phù hợp như: vốn, công nghệ, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an
ninh, giải quyết các thách thức an ninh chung. Tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC 2017 được tổ
chức tại Đà Nẵng (Việt Nam), Tổng thống Trump đã lần đầu tiên chính thức nhắc đến và giới
thiệu thuật ngữ Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hành động này đã cho thấy
những bước đi cụ thể, rõ ràng của Tổng thống Trump. Chiến lược này cũng sẽ góp phần đến tư
duy bảo vệ Tổ quốc và xây dựng quân đội, đồng thời mở ra khả năng cho quân đội các nước
trong khu vực hợp tác quốc phòng sâu rộng với Mỹ. Đồng thời tạo nhiều cơ hội cho các nước
nhỏ trong khu vực tận dụng hợp tác xây dựng để phát triển và nâng cao tiềm lực khoa học và
cơng nghệ, phục vụ cho qn đội hiện đại hóa của mình.
Về chủ nghĩa hiện thực, các quốc gia ln cạnh tranh lẫn nhau, có khả năng làm thay đổi hành
vi của quốc gia hay tổ chức khác theo lợi ích của mình, mục đích duy nhất của chính trị quốc
tế là quyền lực. Mỹ muốn truyền bá, áp đặt các giá trị văn hóa Mỹ về tự do, dân chủ, nhân
quyền, dân tộc, tơn giáo và đưa văn hóa Mỹ xâm nhập mạnh mẽ vào khu vực. Thúc đẩy nhân
quyền và tôn trọng các giá trị dân chủ trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là lợi
ích an ninh quốc gia Mỹ. Quốc hội Mỹ ủng hộ sử dụng biện pháp ngoại giao, trừng phạt và
công cụ khác để làm cơ lập các nước có ý định đang và sẽ đe dọa lợi ích của Mỹ. Mỹ duy trì
quan hệ với liên minh “Tứ giác” hay cịn gọi là “Bộ Tứ” để duy trì sự hiện diện của Mỹ trong
khu vực. Điểm nhấn quan trọng mà chúng ta có thể thấy, Mỹ đang có quan hệ song phương
mạnh mẽ với Nhật Bản, Australia và Ấn Độ, đẩy mạnh phối hợp trong các lĩnh vực, như: tập
trận chung, hợp tác an ninh; xây dựng cấu trúc an ninh khu vực mới, xem Nhật Bản là điểm
tựa ở phía Đơng, Ấn Độ ở phía Tây, Australia ở phía Nam và do Mỹ giữ vai trị chủ chốt.
Ngồi ra, chiến lược “ Một vành đai, một con đường” của Trung Quốc đã khiến Mỹ phải tích
cực tăng cường bao vây, kiềm chế Trung Quốc từ nhiều hướng, nhiều lĩnh vực và lợi dụng Ấn

Độ để uy hiếp an ninh, tranh giành ảnh hưởng với Trung Quốc trong khu vực. Tăng cường can
thiệp vào an ninh khu vực như vấn đề Triều Tiên, biển Đông, Đài Loan. Với thuật ngữ “Ấn
Độ - Thái Bình Dương” bị Trung Quốc xem là sự khắc chế mình của Mỹ. Tuyên bố chung Mỹ
- Ấn về vấn đề "Biển Đông", thái độ cứng rắn của Việt Nam trong vấn đề chủ quyền Biển
Đông, thái độ của Manila đối với Tịa án Cơng lý Quốc tế đều thể hiện rõ lập trường pháp lý
của nước này đối với vấn đề Biển Đông.

4


2. Bối cảnh ra đời của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng
mở” của Mỹ
2.1. Bối cảnh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
Về mặt địa lý, Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương gồm bao gồm các nước ở ven bờ Ấn Độ
Dương và phía tây Thái Bình Dương cùng các vùng biển nối liền hai đại dương Ấn Độ Dương
và Thái Bình Dương. Khu vực này đa dạng nhiều vùng biển và vùng dun hải với nhiều văn
hóa, tơn giáo, sắc tộc.
Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương có nhiều cái “nhất” như: đơng dân cư nhất, kinh tế
phát triển nhất, có một phần rất lớn thương mại thế giới vận chuyển qua và lực lượng quân sự
lớn nhất.
Về kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương được xem là “đại diện cho một phần đông đúc
và năng động về kinh tế bậc nhất trên thế giới”. Chỉ riêng Ấn Độ Dương đã chiếm tới 1/9 hải
cảng, 1/5 lượng hàng hóa xuất nhập khẩu thế giới; hàng hóa vận chuyển qua Ấn Độ Dương
hàng năm chiếm một nửa lượng vận chuyển của toàn cầu. Sự kết nối hai bờ Ấn Độ Dương Thái Bình Dương đã tạo nên một khu vực có tới ba nền kinh tế lớn nhất thế giới, 7 trong số 8
nền kinh tế phát triển nhanh nhất và 7 trong số 10 nước có lực lượng quân đội lớn nhất thế giới
(gồm: Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Paskistan và Australia). Ước tính, Ấn
Độ Dương - Thái Bình Dương sẽ đóng góp hơn nửa sản lượng kinh tế thế giới trong những
năm tới. [7]
Thế nhưng ở khu vực này, hòa bình và ổn định vẫn khơng bền vững trong nhiều năm. Trên
thực tế trong khu vực Ấn Độ Dương đã xuất hiện sự cạnh tranh quyền lực của các cường quốc

cùng những thách thức đang nổi lên có ảnh hưởng sự ổn định của khu vực. Nổi bật nhất là sự
cạnh tranh ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc. Không những vậy ở Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương hiện đang tồn tại các "điểm nóng" [8] như ở biển Đài Loan, eo biển Malacca, Đơng
Bắc Á, Biển Đơng. Chính vì vậy nguy cơ xung đột do tranh chấp lãnh thổ; xung đột tơn giáo;
tình hình chính trị trong nước bất ổn của từng quốc gia và di dân bất hợp pháp.
Trong khi đó, khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương lại chưa có một cơ chế đa phương về
an ninh tập thể mà chủ yếu dựa trên các thỏa thuận song phương và các hiệp định như: Hiệp
ước về phòng thủ chung giữa Mỹ và Hàn Quốc, Hiệp ước An ninh Nhật - Mỹ. Với những vị trí
địa chiến lược như vậy, khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã buộc các cường quốc
phải điều chỉnh chiến lược của mình.

5


2.2. Bối cảnh trên thế giới
Với phương châm “nước Mỹ trên hết” và “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”, Tổng thống Trump
đã nhấn mạnh khơng duy trì chính sách của người tiền nhiệm. Vào tháng 3 năm 2017, Susan
Thornton, Trợ lý Ngoại trưởng mới được bổ nhiệm về các vấn đề Đơng Á và Thái Bình Dương
tun bố chiến lược xoay trục, tái cân bằng châu Á là “một ý tưởng của quá khứ” và chính
quyền của Tổng thống Trump đã có chiến lược mới. [7]
Thực tế Mỹ cho tiềm năng và sức mạnh của Trung Quốc ngày càng gia tăng, Trung Quốc đang
vươn ra ngồi và khó để kiểm soát ở các chiến dịch lớn như “ Vành đai và con đường” (BRI)
khiến Mỹ nhận thấy có nhiều mối đe dọa nghiêm trọng cũng như nhu cầu cần thiết phải chống
lại dự án siêu thế kỉ của Trung Quốc.
Trong khi đó, từ nội tại nước Mỹ - khu vực tiếp giáp với nhiều đại dương và là cửa nối liền
nước Mỹ với thế giới. Mỹ luôn xem Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là khu vực địa chiến
lược trọng yếu, tác động trực tiếp đến an ninh quốc gia và vai trò lãnh đạo thế giới của nước
Mỹ.
Vì cả hai yếu tố nội tại bên trong và bên ngoài này, Mỹ nhận thấy cần phải tập hợp lực lượng,
củng cố các mối quan hệ với các đồng minh trong khu vực, bao gồm cả thúc đẩy vai trị của

Ấn Độ.
Trước tình hình đó Mỹ đã khẩn trương xây dựng chiến lược Quốc phòng Chiến lược An ninh
Quốc gia, Chiến lược khu vực mới để đối phó với các thách thức. Vào tháng 10/2017, cựu
Ngoại trưởng Mỹ Tillerson đã sử dụng cụm từ “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương” 15 lần
trong bài phát biểu về việc các đồng minh của Mỹ như Australia Nhật Bản nên hợp tác để
ngăn chặn thách thức của Trung Quốc đối với trật tự quốc tế.
Tại diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương ngày 11/11/2017, Tổng thống Mỹ
Donald Trump đã nhắc đến việc xây dựng Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự
do và rộng mở”. Đây là động thái chính thức đầu tiên trong việc hình thành cơ chế đối thoại an
ninh bốn bên trong khuôn khổ Chiến lược “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng
mở”.
Tiếp đó, ngày 18/12/2018, lần đầu trong chiến lược An ninh quốc gia của Mỹ đã đề cập đến
chiến lược mới của nước này bao gồm cả một khu vực rộng lớn Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương. Việc thực hiện chiến nhằm xây dựng một trục liên minh “Bộ tứ” Mỹ, Nhật Bản,
Australia và Ấn Độ, ngăn chặn và kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc trong khu vực và
giành quyền chủ đạo toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

6


7


3. Nội dung và thực tiễn triển khai Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở”
3.1. Mục tiêu và nội dung cơ bản của chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở”
3.1.1. Mục tiêu của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”
Mục tiêu bao trùm
Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở theo đuổi mục tiêu là củng cố

vai trò lãnh đạo khu vực của Mỹ, bảo vệ lợi ích an ninh và kinh tế của Mỹ và đồng minh, kiềm
chế ngăn chặn các đối thủ ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trước hết và chủ yếu là Trung
Quốc, Nga, thông qua đẩy mạnh cạnh tranh chiến lược, sử dụng mọi công cụ sức mạnh, để
ngăn ngừa chế áp các đối thủ.
Mục tiêu chủ yếu
Mục tiêu chủ yếu của Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ là kiềm chế, kiểm
sốt, ngăn chặn Trung Quốc; Chính quyền Mỹ đang gấp rút xây dựng và phối hợp với các
nước trong nhóm “Bộ tứ” triển khai Chiến lược này để đối phó với Sáng kiến BRI của Trung
Quốc – một Sáng kiến theo đuổi mục tiêu thiết lập vị thế siêu cường thế giới đang được Trung
Quốc triển khai quyết liệt với quy mô lớn, tạo ảnh hưởng ngày càng sâu rộng trên phạm vi
toàn cầu.
3.1.2. Nội dung cơ bản của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng
mở”
Về chính trị, ngoại giao
Mỹ nhấn mạnh hai chữ “tự do” và “rộng mở”. Theo đó, Mỹ ủng hộ tự do cho mọi quốc gia,
ủng hộ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của mọi quốc gia, bất kể lớn nhỏ. Người dân ở tất cả
các nước được quyền tự do hơn, thúc đẩy các quyền cơ bản của công dân, tôn trọng các giá trị
dân chủ và quản trị tốt. Mỹ khẳng định sẽ khơng áp đặt, khơng tìm cách bá chủ khu vực. Mỹ
cũng khẳng định sẽ nhất quán cả trong lời nói và hành động.
Các bước đi cụ thể của Tổng thống Trump gồm: gặp lãnh đạo và thăm chính thức các nước…
Đặc biệt tại Hội nghị thượng đỉnh APEC 2017 ở Việt Nam, Tổng thống Trump đã lần đầu tiên
chính thức giới thiệu 19 khái niệm Chiến lược “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và
rộng mở”. Ngồi ra, ơng Trump cũng đã cử nhiều đồn quan chức cấp cao, từ Bộ trưởng Quốc
phịng đến Bộ trưởng Ngoại giao và các bộ khác, đến các nước trong khu vực để thúc đẩy cơ
chế hợp tác trong khn khổ chiến lược này. Có thể coi là lộ trình triển khai Chiến lược “Ấn
Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở” của Chính quyền Trump là: năm đầu nhiệm

8

kỳ của Tổng thống Trump là năm giới thiệu khái niệm chiến lược, các năm tiếp theo sẽ là
những năm thành lập và triển khai chiến lược.
Về kinh tế
Mỹ khẳng định sẽ cạnh tranh công bằng với tất cả các bên; sẽ theo đuổi thương mại và đầu tư
tự do, bình đẳng có đi có lại. Mỹ sẽ thúc đẩy hậu cần mở và đầu tư mở, khuyến khích các quốc
gia trong khu vực xây dựng một môi trường đầu tư rộng mở, thơng thống và hướng tới kinh
tế thị trường. Mỹ cũng sẽ khơng theo đuổi lợi ích kinh tế có hại cho các nước khác; phản đối
các nước thực hiện chính sách kinh tế bẫy nợ, đẩy các quốc gia khác vào nợ nần; hoặc cướp
bóc, vơ vét về kinh tế.
Về quốc phòng, an ninh
Mỹ thúc đẩy hợp tác quốc phòng với các nước trong khu vực và bảo đảm an ninh trên một khu
vực trải dài từ biển Nhật Bản tới Ấn Độ Dương và toàn bộ con đường tới châu Phi; Hỗ trợ các
đồng minh thân cận duy trì sức mạnh vượt trội về quân sự và răn đe tiến công các nước. Để
củng cố và mở rộng liên minh, Mỹ tập trung vào hai biện pháp chính: một là, tăng cường vị trí
chiến lược của Ấn Độ; hai là, thúc đẩy thành lập liên minh bốn nước, gồm: Mỹ, Ấn Độ, Nhật
Bản và Australia, nhằm khống chế, kiểm sốt tồn bộ khu vực, ngăn chặn khơng để các nước
trong khu vực thách thức vai trị lãnh đạo của Mỹ.
Về văn hố
Mỹ muốn thơng qua chiến lược này để truyền bá, áp đặt các giá trị Mỹ, nhất là các giá trị phổ
quát theo tiêu chuẩn Mỹ về tự do, dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tơn giáo và đưa văn hóa Mỹ
thâm nhập ngày càng mạnh mẽ vào khu vực. Quốc hội Mỹ ủng hộ việc sử dụng các biện pháp
ngoại giao, trừng phạt và các công cụ khác để cô lập các quốc gia, các lãnh đạo quốc gia đe
dọa lợi ích của Mỹ và hành động trái với giá trị của Mỹ; ủng hộ những nỗ lực thúc đẩy bình
đẳng giới, bảo vệ quyền của phụ nữ và trẻ em, thúc đẩy các chương trình trao quyền cho phụ
nữ và thanh thiếu nhi... Đạo luật đề xuất dành 150 triệu USD/năm trong các năm tài chính
2019 – 2023 cho thúc đẩy dân chủ, tăng cường xã hội dân sự, nhân quyền, luật pháp, minh
bạch và trách nhiệm giải trình ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. [7]
3.2. Thực tiễn triển khai chính sách Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở” của Mỹ
Ngày 11/2/2022 theo giờ Mỹ, chính quyền của Tổng thống Joe Biden đã cơng bố Chiến lược

“Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở”. Trong chiến lược, chính quyền của Tổng
thống Biden cam kết tăng cường vai trò của Mỹ nhằm thúc đẩy một khu vực Ấn Độ DươngThái Bình Dương tự do và rộng mở trong hàng loạt lĩnh vực từ an ninh tới kinh tế.
Trên thực tế, Mỹ cũng đã xác định “Bộ tứ” Mỹ - Nhật Bản - Ấn Độ - Australia đóng vai trị
chủ chổt thúc đẩy Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở”. Mỹ triển
khai các biện pháp thúc đẩy thành lập liên minh “tứ giác” Mỹ - Nhật Bản - Ấn Độ - Australia,
thông qua việc lôi kéo, tăng cường hợp tác quân sự với các nước này. Đối với Nhật Bản, Mỹ
tiếp tục hợp tác chặt chẽ với nước này nhằm duy trì sự hiện diện của Mỹ ở khu vực. Hiện Mỹ

9


có khoảng 50.000 qn cùng lượng lớn vũ khí, trang bị hiện đại ở Nhật Bản. Gần đây, hai
nước đã cơng bố Đường lối chỉ đạo Hợp tác phịng 23 thủ Nhật - Mỹ, theo đó sẽ cho phép
quân đội Mỹ và Lực lượng phòng vệ Nhật Bản (JSDF) hợp tác chặt chẽ hơn, kể cả trong thời
bình cũng như trong các tình huống bất ngờ. Mỹ cũng đang hợp tác với Nhật Bản để cải thiện
các khả năng của Lực lượng phòng vệ Nhật Bản theo Hợp tác phòng thủ Mỹ - Nhật mới.
Đối với Australia, Mỹ đã đạt thỏa thuận được phép sử dụng các cơ sở và cảng biển của
Australia và bố trí sẵn vũ khí trang bị của Mỹ trên lãnh thổ nước này. Các thỏa thuận trên sẽ
mở đường để quân đội Mỹ tự do tiếp cận các căn cứ tại Australia, tạo cho Mỹ một chỗ đứng
vững chắc ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
Đối với Ấn Độ, Mỹ cam kết bán máy bay không người lái, máy bay chiến đấu hiện đại F-16
và F-18, máy bay phóng điện từ lắp trên tàu sân bay… để tăng cường sức mạnh quân sự cho
Ấn Độ. Năm 2017, Mỹ và Ấn Độ đã ký hơn 20 thỏa thuận trị giá 10 tỷ USD về hợp tác hàng
khơng và mua bán vũ khí. Tần suất các cuộc tập trận chung giữa Mỹ với Ấn Độ cũng vượt trên
tần suất Mỹ tập trận với các nước khác để tăng cường lơi kéo Ấn Độ.
Dưới thời chính quyền Tổng thống D. Trump quan hệ Mỹ - Ấn được thúc đẩy trên hầu hết các
lĩnh vực. Về chính trị - ngoại giao, trong chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng N. Modi tháng
6/2017, Tổng thống Trump khẳng định, quan hệ giữa hai nước “tốt hơn bao giờ hết”. Nguyên
thủ hai nước còn gặp nhau bên lề Hội nghị thượng đỉnh G.20 tại Nhật Bản tháng 6/2019, tái
khẳng định tầm quan trọng của quan hệ Mỹ - Ấn. Về kinh tế - thương mại, kim ngạch thương

mại năm 2018 đạt 142 tỷ USD, tăng 12,6% so với năm 2017. Để giải quyết vấn đề thâm hụt
thương mại, Ấn Độ đẩy mạnh mua dầu thô của Mỹ. Ngày 18/02/2019, Tổng công ty dầu khí
Ấn Độ (IOC) đã ký thỏa 24 thuận mua của Mỹ 3 triệu tấn dầu thô mỗi năm, trị giá 1,5 tỷ USD.
Có thể thấy, Mỹ đang có quan hệ song phương mạnh mẽ với Nhật Bản, Australia và Ấn Độ,
đẩy mạnh phối hợp trong các lĩnh vực, như: tập trận chung, hợp tác an ninh; xây dựng cấu trúc
an ninh khu vực mới, trong đó Nhật Bản là điểm tựa ở phía Đơng, Ấn Độ ở phía Tây, Australia
ở phía Nam, do Mỹ giữ vai trị chủ đạo [8]
Bên cạnh đó, Mỹ cũng bố trí triển khai và hiện diện lực lượng quân sự tại khu vực Ấn Độ
Dương - Thái Bình Dương; tăng cường can thiệp vào các vấn đề an ninh khu vực như vấn đề
Triều Tiên, biển Hoa Đông, Đài Loan, Biển Đông. Không những thế, Mỹ luôn tăng cường tận
dụng các cơ chế an ninh đa phương trong khu vực như ARF, ADMM+, EAS, Đối thoại
Shangri-La,…

10


4. Thách thức và triển vọng của Chiến lược “Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương tự do và
rộng mở”
4.1. Thách thức
4.1.1. Đối với khu vực
Đối với khu vực Đông Nam Á, Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng
mở” của Hoa Kỳ là phù hợp với lợi ích của khu vực. Tuy nhiên, sẽ có những rủi ro và thách
thức nếu sáng kiến “Vành đai và con đường” của Trung Quốc và Chiến lược “Ấn Độ Dương Thái Bình Dương tự do và rộng mở” của Hoa Kỳ theo hướng đối đầu căng thẳng và có thể đưa
các khu vực vào trạng thái căng thẳng, cạnh tranh theo kiểu “có tổng bằng khơng”, có nghĩa là
Trung Quốc và Hoa Kỳ đều muốn có tầm ảnh hưởng ở khu vực, nếu Trung Quốc đạt được lợi
ích trong khu vực thì Hoa Kỳ sẽ mất lợi ích và ngược lại, nhất là những điểm nóng như biển
Đơng, vùng lãnh thổ Đài Loan và bán đảo Triều Tiên. Với tư cách là các nước láng giềng của
Trung Quốc và nằm ở vị trí cốt lõi của khu vực, các nước Đơng Nam Á có thể bị lơi kéo vào
cuộc cạnh tranh chiến lược ngày càng khốc liệt của các cường quốc. Đơng Nam Á có thể trở
thành đấu trường can dự, tập hợp lực lượng để kiềm chế và ngăn chặn lẫn nhau. Do đó, các

nước ASEAN chắc chắn sẽ trở thành đối tượng lôi kéo giữa Hoa Kỳ và đồng minh trong Bộ tứ
và bên kia là Trung Quốc. Làm thế nào để có một tập thể đoàn kết ASEAN, đồng thuận cao
trong nhiều vấn đề, giữ được vai trò trung tâm trong các cơ chế an ninh khu vực và khơng bị
cuốn vào vịng xốy cạnh tranh, những nguy cơ chia rẽ mới ,... đang là những thách thức
khơng nhỏ đối với ASEAN nói riêng và tồn khối nói chung.
Giáo sư quan hệ quốc tế Takashi Terada, Đại học Doshisha - Nhật Bản cho biết: Một khi Chiến
lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” được đưa ra, nó sẽ cạnh tranh
mạnh mẽ với sáng kiến BRI của Trung Quốc. Ngoài ra, khi thực hiện chiến lược phòng vệ
biển gần, Trung Quốc sẽ tìm cách đẩy Hoa Kỳ ra khỏi bờ biển phía Tây Thái Bình Dương và
Trung Quốc sẽ mở rộng ảnh hưởng trong khu vực. Điều này chắc chắn sẽ gây ra xung đột với
các cường quốc lớn, làm cạnh tranh ảnh hưởng ngày càng tăng. Thay đổi cân bằng quyền lực
trong khu vực làm cho nước trong khu vực phải tăng cường sức mạnh quốc phòng. Những
thay đổi trong cán cân quyền lực trong khu vực có thể phá hoại mơi trường hịa bình và ổn
định trong khu vực, dẫn đến gia tăng chi tiêu quốc phòng, chạy đua vũ trang...
4.1.2. Đối với Việt Nam
Xét về bên ngoài, Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” của Hoa
Kỳ về cơ bản phù hợp với lợi ích quốc gia của Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam cũng có thể
phải đối mặt với các thách thức khi sự cạnh tranh chiến lược trong khu vực bước vào một giai
đoạn mới phức tạp hơn, nguy cơ xung đột, xích mích hoặc thỏa hiệp giữa các cường quốc gia
tăng. Sự cạnh tranh giữa các quốc gia có thể khiến Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Nếu quan hệ

11


Hoa Kỳ - Trung trở nên quá căng thẳng, Việt Nam có thể rơi vào tình thế phải chọn bên trong
một số các vấn đề cụ thể như kinh tế, tài chính, an ninh và quốc phịng. Chưa kể, đồn kết
ASEAN tiếp tục bị thách thức, duy trì vai trị kết nối trong các khu vực có thể khó khăn hơn và
ASEAN có thể bị chia rẽ nhiều hơn. Ngồi ra, hợp tác quốc phòng và an ninh được tăng cường
có thể dẫn đến nguy cơ tăng chi phí quốc phòng, chạy đua vũ trang và giảm các ưu tiên phát
triển của khu vực.

Vì vậy, Việt Nam cần cân đối chính sách để tận dụng lợi thế của Chiến lược “Ấn Độ Dương Thái Bình Dương tự do và rộng mở”, đồng thời hạn chế những bất lợi mà nó mang lại. Quan
điểm chung của Việt Nam là ủng hộ tất cả các nước tham gia tích cực tại khu vực và mọi sáng
kiến có lợi cho việc hịa bình, ổn định và hợp tác phát triển ở các khu vực. Ở một mức độ nào
đó, Việt Nam cần chủ động tham gia tích cực vào việc xây dựng Chiến lược “Ấn Độ Dương Thái Bình Dương tự do và rộng mở” trong các vấn đề liên quan đến quốc gia như “Tầm nhìn
Kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”. Song song với đó, kết hợp với các bước đi tích
cực, chủ động hơn tham gia các sáng kiến của Trung Quốc, nhất là sáng kiến “Vành đai và
Con đường”, tích cực tranh thủ các lợi ích “phi địa chính trị”, đề cao vai trị trung tâm của
ASEAN, tránh bị rơi vào vịng xốy cạnh tranh giữa các nước lớn.
4.2. Triển vọng
Các chuyên gia tin rằng với sự ra đời của Chiến lược “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do
và rộng mở” của Hoa Kỳ, khu vực này sẽ trở thành một sân chơi mới, thiết lập một mơi trường
cạnh tranh bình đẳng, tự do và cởi mở, không lệ thuộc vào sáng kiến “Vành đai và con đường”
của Trung Quốc. Mặt khác, chiến lược này tạo thêm tác động và nguồn lực để tăng cường sức
mạnh quốc phòng, an ninh của các nước trong khu vực, bảo đảm cho các nước có cơ hội sử
dụng các yếu tố phù hợp như vốn, kỹ thuật và cơng nghệ, góp phần phát triển kinh tế, xã hội,
cố định quốc phịng, an ninh và đối phó với các thách thức an ninh chung. Chiến lược này
cũng sẽ có tác động tích cực đến tư duy quốc phịng và xây dựng quân đội, đồng thời mở ra
khả năng hợp tác quốc phòng sâu rộng giữa quân đội các nước khu vực với Hoa Kỳ. Bên cạnh
đó, chiến lược điều chỉnh của Hoa Kỳ làm tăng cường cạnh tranh giữa các cường quốc, tạo
nhiều cơ hội cho các nước nhỏ trong khu vực sử dụng hợp tác để xây dựng, nâng cao tiềm lực
khoa học - công nghệ và hiện đại hóa quân đội.

12


KẾT LUẬN
Trong bối cảnh địa chính trị có nhiều xáo trộn, Chiến lược “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương
tự do và rộng mở” là con đường mà Hoa Kỳ hướng đến thúc đẩy hợp tác quản trị khu vực.
Chiến lược hiện vẫn là một tầm nhìn chứ chưa phải là một chiến lược cụ thể với các mục tiêu,
biện pháp thực hiện hoặc khung thời gian chi tiết. Tuy nhiên, vì chiến lược này nhiều khả năng

vẫn là một điểm cốt lõi trong chính sách an ninh khu vực của Mỹ trong những năm tới do xu
hướng tiếp tục tăng cường cạnh tranh chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, giai đoạn định
hình chính sách hiện tại cũng tạo cơ hội cho các nước trong khu vực tham gia nhằm định hình
chiến lược theo cách phù hợp nhất với lợi ích quốc gia.

13


TÀI LIỆU KHAM KHẢO
[1]. Thấy gì từ chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mới của Mỹ? (2022, 2 13).
Retrieved 3 24, 2022, from Công an nhân dân : />fbclid=IwAR3ErSCxmGEgGmlAPWV6RshJNbxWoaJbsxA10mQ0m67_ho1fIOKFjFRZTE
[2]. Cường, H. (2022, 2 17). Việt Nam nói gì về chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
của Mỹ? Retrieved 3 24, 2022, from VOV.VN: />fbclid=IwAR0J3-elB_PRUESFwnLWWY-5W3FTecS0skI5GfcN9pG3YRJZefj9_O_E04
[3]. Giới, T. c. (2021, 9 19). Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong chính sách đối ngoại của
Mỹ. Retrieved 3 24, 2022, from VTV Báo điện tử : />fbclid=IwAR0AAQZDak9lfr_EU01iLAVFUzDIGrYoYV-8tviUulWRWaUpLb59AZOlYs
[4]. Hiệp, L. H. (2021, 2 15). Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở
của Mỹ: Một góc nhìn từ Việt Nam. Retrieved 3 24, 2022, from Nghiên cứu quốc tế:
/>fbclid=IwAR1mbRZ3Pm4o-WroEc9zNj8FJuiQslrYYDKGddjZ4lN1TBRCeEVZvvpsLE
[5]. Hoàng, D. (2020, 12 15). Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương: tầm nhìn và thực
tiễn. Retrieved 3 21, 2022, from Tạp chí Cộng sản:
/>[6]. Hương, L. (2022, 2 18). Việt Nam và ASEAN trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương của Mỹ. Retrieved 3 24, 2022, from Tuổi trẻ: />[7]. Nhung, N. T. (2020). Tác động của chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ
đối với khu vực và Việt Nam. Hà Nội: Trường đại học khoa học xã hội và nhân văn.

14


[8]. Phạm Quang Minh, Nguyễn Thùy Trang. (2019). Quan hệ quốc tế ở khu vực Ấn Độ
Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Hà Nội: Nhà xuất bản Thế Giới.

15