công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta

A- Phần mở đầu
Nớc ta là một nớc có nền kinh tế nông công nghiệp thủ công lạc hậu,
không những thế còn trải qua nhiều cuộc chiến tranh chống giặc ngoại xâm
nên nền kinh tế kém phát triển, bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh. Do vậy
để thoát khỏi tình trạng đói nghèo tụt hậu Đảng và Nhà nớc ta thấy đợc tính
cấp thiết, tất yếu là tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc. Tại
Đại hội của ban chấp hành Đảng khoá VIII đà đề ra đờng lối phát triển nền
kinh tế nớc ta "đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá, xây dựng nỊn
kinh tÕ ®éc lËp tù chđ ®a níc ta trë thành nớc công nghiệp hoá, u tiên phát
triển lực lợng sản xuất đồng thời xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp theo
nguồn lực bên ngoài chủ động hội nhập nền kinh tế quốc tế để phát triển
nhanh có hiệu quả bềnvững tăng trởng kinh tế đi liền việc phát triển văn
hoá. Thực hiện tiến độ công bằng xà hội". Mặc dù trong quá trình phát triển
nền kinh tế đất nớc gặp nhiều khó khăn nhng cùng với sự cố gắng của Đảng
và Nhà nớc đà dần đa nền kinh tế nớc ta thoát khỏi tình trạng khủng hoảng
và đa nỊn kinh tÕ níc ta bíc qua thêi kú qu¸ độ đi lên chủ nghĩa xà hội.
Bằng những kiến thức thực tiễn của mình em xin trình bày về quá trình:
"Công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa
xà hội ở nớc ta". Em thấy vấn đề này đang là vấn đề cấp thiết của các cấp
lÃnh đạo, của Đảng Nhà nớc và toàn dân đang đợc đề cập đến và là vấn ®Ị
bøc xóc nh»m ®a nỊn kinh tÕ níc ta tho¸t khỏi tình trạng đói nghèo để sánh
vai với các nớc trªn thÕ giíi.

1


B- Phần nội dung
I-

Tính tất yếu khách quan của công nghiệp hoá - hiện
đại hoá

1.

Khái quát về quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở nớc ta.
Nớc ta là một nớc có nền kinh tế kém phát triển do trong quá trình phát
triển kinh tế gặp nhiều khó khăn đó là bị chiến tranh tàn phá nặng nề, sau
khi hoà bình bắt đầu xây dựng kinh tế theo định hớng của chủ nghĩa xà hội
thì rơi vào tình trạng bao cấp một thời gian dài do sự bảo thủ của một số
nhà lÃnh đạo làm cho nền kinh tÕ níc ta tơt hËu. Trong khi ®ã mét sè nớc
trên thế giới đà tiến hành công nghiệp hoá. Bắt đầu từ thế kỷ thứ 18 và mở
đầu là nớc Anh. Chính vì thế đến Đại hội thứ VI để ®ỉi míi nỊn kinh tÕ ®Êt
níc, tr¸nh khái sù tơt hậu so với các nớc trên thế giới Đảng và Nhà nớc
quyết định " công nghiệp hoá - hiện đại hoá" là một trong những vẫn đề cấp
thiết và chỉ có phát triển nền theo hớng công nghiệp hoá - hiện đại hoá
trong cả lĩnh vực công nghiệp và nông nghiệp thì nền kinh tế nớc ta mới
tránh khỏi sự đói nghèo.
2.

Quan niệm về công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
Trong lịch sử có một số nớc đà tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại
hoá bắt đầu từ thế kỷ 18 đặc biệt là nớc Anh đà mở đầu bằng cuộc cách
mạng công nghiệp lần thứ nhất. Thực chất của công nghiệp hoá - hiện đại
hoá trong thời kỳ đó là quá trình chuyển nền kinh tế nông nghiệp thủ công
sang kỹ thuật bằng máy móc. Ngày nay trên thế giới đà và đang diễn ra
cuộc cách mạng khoa học công nghệ nó là một lực lợng sản xuất cho sự
phát triển mới về chất có tính quyết định tới sự phát triển của nền kinh tế
thế giới, làm thay đổi sâu sắc mọi mặt đời sống xà hội. Điều đặt ra trong
thời kỳ này là công nghiệp hoá - hiện đại hoá phải gắn liền với công nghệ
khoa học là nền tảng của công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Công nghiệp hoá hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi cơ bản toàn diện các loại hình hoạt
động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế xà hội, từ sử dụng lao

động thủ công sang sử dụng một cách phổ biến lao động đợc đào tạo. Cùng
với công nghệ, phơng tiện và phơng pháp tiên tiến, hiện đại dựa trên sự phát
triển công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Nh vậy: công nghiệp hoá - hiện đại hoá là quá trình phát triển đầyđủ
cơ sở vật chất kỹ thuật, cả tổ chức cơ cấu kinh tế. Xây dựng một cơ cấu
ngành đa dạng nhằm đảm bảo tiến bộ kinh tế xà hội. Do đó công nghiệp
hoá - hiện đại hoá tạo ra những biến đổi về kinh tế, kỹ thuật nhằm hình
thành một nền sản xuất dựa trên cơ sở máy móc đợc tổ chức theo kiểu công
nghiệp.
3.

Tất yếu khách quan của công nghiệp hoá - hiện đại hoá.

2


Nớc ta lựa chọn con đờng lên chủ nghĩa xà hội bỏ qua chế độ t bản chủ
nghĩa, từ nền kinh tế nông công nghiệp thủ công lạc hậu. cho nền việc phát
triển công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc là một vấn đề khó khăn, bên
cạnh những thành công trong quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất
nớc có nhiều những thất bại nên vấn đề đặt ra cho nớc ta là:
Một là: Liệu công nghiệp hoá - hiện đại hoá có là tất yếu nữa không?
Hai là: Có thể thực hiện thành công công nghiệp hoá - hiện đại hoá đợc không?
Ba là: Con đờng mục tiêu nội dung bớc đi công nghiệp hoá ở nớc ta
còn phải thế nào?
Ta thấy để thực hiện đợc quá trình phát triển kinh tế theo hớng công
nghiệp hoá - hiện đại hoá. Ta thấy trớc tiên phải trả lời cho 3 câu hỏi trên.
Một là: công nghiệp hoá - hiện đại hoá có còn tất yếu nữa không? Nớc
ta là một nớc có nền kinh tế phát triển thì công nghiệp hoá - hiện đại hoá là
con đờng tất yéu tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật của nền sản xuất hiện đại của

chủ nghĩa xà hội. Quá trình này đợc thực hiện một cách có kế hoạch trong
thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xà hội ở nớc ta. Thực hiện quá trình công
nghiệp hoá - hiện đại hoá là tất yếu bởi vì:
- Bằng con đờng thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc nớc
ta sẽ xây dựng đợc cơ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi. Phát triển
lực lợng sản xuất, tăng năng suất lao động xà hội đảm bảo sự thắng lợi hoàn
toàn của chủ nghĩa xà hội.
- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá tạo điều kiện vật chất để củng cố
khôi phục liên minh c«ng - n«ng - trÝ thøc cđa x· héi chủ nghĩa.
- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá là điều kiện vật chất để nâng cao
trình độ dân trí và sự phát triển toàn diện của con ngời.
- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá tạo điều kiện vật chất cho sự củng cố
và tăng cờng vai trò kinh tế của Nhà nớc, giải quyết những vấn đề phát triển
kinh tế. Với công bằng và tiến bộ xà hội thực hiện sự bình đẳng giữa các
dân tộc, giữa thành thị, nông thôn, giữa miền xuôi và miền ngợc.
- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá tạo điều kiện vật chất cho sự tăng cờng an ninh quốc phòng.

3


- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá tạo điều kiện vật chất để xây dựng
nền kinh tế phát triển ®éc lËp tù chđ cã ®đ søc ®Ĩ thùc hiƯn sự phân công và
hợp tác quốc tế ngày càng phát triển. Qua sự phân tích trên ta thấy công
nghiệp hoá - hiện đại hoá có ý nghĩa hết sức to lớn trong quá trình phát
triển nền kinh tế mới của mỗi nớc. Đặc biệt là nền kinh tế lạc hậu của nớc
ta, có một nền tảng kinh tế nông nghiệp lạc hậu, còn phải công nghiệp hoá hiện đại hoá để khẳng định vị trí của nớc Việt Nam chúng ta trên trờng
quốc tế. Đồng thời để khắc phục tình trạng nghèo đói, lạc hậu của nớc ta là
cơ sở để củng cố hoà bình độc lập, thống nhất đất nớc. Ngày ngày khoa học
ngày càng phát triển, khoa học làm cho khoảng cách giữa các nớc giàu và
nghèo ngày càng có khoảng cách, ngày càng có chênh lệch, tạo sự thách

thức cho mỗi nớc nghèo, hoặc vơn lên trong thế giới hiện đại hoặc dừng lại
nh vậy nghĩa là tơt hËu vµ phơ thc. HiƯn nay níc ta vÉn là nớc có nền
kinh tế chậm phát triển, lạc hậu nền đòi hỏi chúng ta phải đẩy lùi công
nghiệp hoá - hiện đại hoá là con đờng thoát khỏi sự tụt hậu nghèo nàn. Nên
Đảngvà Nhà nớc có những cách khắc phục hết sức đúng đắn và tại Đại hội
thứ VIII các nhà lÃnh đạo đà đa ra chiến lợc phát triển kinh tế 2001 đến
2010 "Đa nớc ta thoát khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời
sống vật chất, tinh thần củ nhân dân. Tạo nền tảng cho năm 2020 nớc ta cơ
bản trở thành nớc công nghiệp theo hớng hiện đại hoá. Nguồn lực con ngời,
năng lực khoa học và kết cấu hạ tầng tiềm lực con ngời, tăng thị trờng theo
định hớng xà hội chủ nghĩa". Đảng và Nhà nớc thấy đợc phát triển công
nghiệp hoá - hiện đại hoá là nhiệm vụ trọng tâm thấy đợc con đờng công
nghiệp hoá - hiện đại hoá cần rút ngắn thời gian vừa có những bớc tuần tự,
vừa có những bớc nhảy vọt, phát huy những thuận lợi của đất nớc, tận dụng
những thuận lợi, tận dụng những khả năng để đạt đợc công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nớc.
Do vậy công nghiệp hoá - hiện đại hoá là tất yếu khách quan để đa nền
kinh tế đất nớc phát triển thoát khỏi sự lạc hậu để sánh vai cùng với các cờng quốc trên thế giới.
II-

công nghiệp hoá - hiện đại hoá và đặc điểm của nó.

1.

Khái niệm công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi căn bản toàn
diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, quản lý sử dụng lao động thủ công
chuyển sang sử dụng lao động một cách phổ biến. Dựa trên sự phát triển
của công nghiệp hoá và tiến bộ khoa học. Nh vậy công nghiệp hoá - hiện
đại hoá ở nớc ta thực chất là quá trình phát triển lực lợng sản xuất, từng bớc
hiện đại hoá nền kinh tế cho phù hợp với trình độ phát triển của các nớc

trên thế giới.
2.

Đặc điểm công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
4


a.

Đặc điểm thứ nhất.
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở nớc ta tiến hành trong điều kiện là
một nớc công nghiệp lạc hậu, bên cạnh đó chịu hiệu quả của chiến tranh
nặng nền, bình quân ruộng đất thấp 0,1ha một ngời, dân số đông. Do đó
công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc là một nhiệm vụ trọng tâm, của thời
kỳ quá độ lên chủ nghĩa xà hội. Đồng thời phát triển nông nghiệp nông
thôn là vấn đề quan trọng công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
b.

Đặc điểm thứ hai:

Công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc diễn ra trong thời kỳ công
nghiệp hoá hiện đại một cách nhanh chóng. Do vậy trong bối cảnh đó công
nghiệp hoá - hiện đại hoá phải gắn liền với khoa học kỹ thuật công nghệ,
giáo dục, đào tạo nền tảng của công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
c.

Đặc điểm thứ ba:
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc tiến hành gắn với quá trình
chuyển nền kinh tế sang hoạt động cơ chế thị trờng quản lý của Nhà nớc
theo định hớng xà hội chủ nghĩa. Kế hoạch chủ yếu mang định hớng thị trờng quyết hình thành cơ cấu kinh tế mới trên cơ sở lấy hiệu quả kinh tế xÃ

hội làm thớc đo.
d.

Đặc điểm thứ năm:
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá nớc ta diễn ra trong bối cảnh khu vực
hoá và toàn cầu hoá nền kinh tế phát triển mạnh mẽ. Do đó, công nghiệp
hoá - hiện đại hoá đợc tiến hành phát triển kinh tế mở cả nớc và với bên
ngoài trên cơ sở giữ vững độc lập chủ quyền:
Mặc dù con đờng công nghiệp hoá - hiện đại hoá của nớc ta theo định
hớng xà hội chủ nghĩa gặp nhiều khó khăn. Nhng Đảng và Nhà nớc cùng
với toàn dân đà vợt mọi khó khăn đà và đang phát triển nền kinh tế đất nớc
theo con đờng công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
3.

Những quan điểm chủ đạo sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở nớc ta tiến hành theo định hớng của
Đảng Cộng sản Việt Nam điều hành và quản lý Nhà nớc do dân và vì dân
những quan điểm đó là.
Một là: Giữ vững độc lập chủ quyền đi đôi với mở rộng hợp tác quốc
tế, đa dạng hoá, đa phơng hoá dựa vào nguồn lực trong nớc và đi đôi với
nguồn lực bên ngoài. Xây dựng nền kinh tế mở hoà nhập với nỊn kinh tÕ
khu vùc vµ thÕ giíi híng vỊ xt khÈu trong níc s¶n xt cã hiƯu qu¶.

5


Hai là: công nghiệp hoá - hiện đại hoá là nhiệm vụ của toàn dân của
mọi ngành kinh tế trong đó kinh tế Nhà nớc là chủ đạo, nền kinh tế đợc vận
hành theo cơ cấu thị trờng có quản lý của Nhà nớc. Thông qua luật pháp và
chính sách, Nhà nớc tạo môi trờng cho các thành phần kinh tế phát triển,

bình đẳng trớc pháp luật.
Ba là: Lấy việc phát triển nguồn lực con ngời làm yếu tố cơ bản cho sự
phát triển nhanh và bền vững. Động viên toàn dân cần kiệm xây dựng đất nớc không ngừng tăng tích luỹ cho đầu t phát triển, tăng trởng kinh tế gắn
với cải thiện đời sống và phát triển văn hoá, thực hiện tiến bộ và công bằng
xà hội, bảo vệ môi trờng.
Bốn là: Khoa học công nghệ là nền tảng công nghiệp hoá - hiện đại
hoá. Kết hợp với truyền thống công nghệ hiện đại tranh thủ đi nhanh vào
hiện đại ở những khâu quyết định.
Chú trọng phát triển khoa học công nghệ phục vụ nông nghiệp phát
triển toàn diện toàn, phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ. Ưu tiên
các hớng nghiên cứu ứng dụng, đồng thời chú trọng đúng mức về khoa học
và nhân văn.
Năm là: Lấy hiệu quả kinh tế xà hội làm chuẩn cơ bản để xác định
phơng án phát triển, lựa chọn dự án, đầu t và công nghệ. Đầu t chiến lợc sâu
khai thác tối đa sản xuất, u tiên phát triển công nghệ tiên tiến, tạo nhiều
việc làm thu hồi nguồn vốn nhanh.
Sáu là: Kết hợp kinh tế - quốc phòng - an ninh coi chính sách đầu t
vào vùng cao, vùng sâu, vùng xa, áp dụng kịp thời khoa học kỹ thuật bên
cạnh đó kết hợp hài hoà giữa phát triển công nghiệp dân dụng và phát triển
công nghiệp quốc phòng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng.
4.

Mục tiêu của công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Xuất phát từ nền kinh tế của đất nớc và căn cứ vào cơng lĩnh của Đảng
cần tiếp tục nắm vững hai nhiệm vụ chiến lợc xây dựng chủ nghĩa xà hội và
bảo vệ tổ quốc. Đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
Mục tiêu của công nghiệp hoá - hiện đại hoá là xây dựng đất nớc thành
một bớc công nghiệp cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại. Cơ cấu kinh tế hợp lý,
quan hệ sản xuất hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát
triển của lực lợng sản xuất, đời sống vật chất, tinh thần cao, quốc phòng an

ninh vững chắc dân giàu nớc mạnh, xà hội chủ nghĩa văn minh. Đảng và
Nhà nớc đà đa ra mục tiêu từ nay đến năm 2020 ra sức đa nớc ta cơ bản trở
thành nớc công nghiệp.
III- Nội dung chủ yếu của công nghiệp hoá - hiện đại hoá.

6


Công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở nớc ta bao hàm hai nội dung chủ yếu
đó là:
1.

Tiến hành cách mạng khoa học và công nghệ xây dựng cơ sở vật
chất kỹ thuật của chủ nghĩa xà hội.
Đây là quá trình biến đổi cơ bản các yếu tố vật chất của lực lợng sản
xuất quá trình này diễn ra trên nhiều lĩnh vực tiến trình của nó phụ thuộc
vào thời đại. ở nớc ta quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá đợc tiến
hành trải qua hai cuộc cách mạng diễn ra theo phơng hớng chủ yếu là điện
tử tin học tự động hoá, vật liệu mới, công nghệ sinh học, năng lợng mới. Ta
thấy ở nớc ta thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong điều kiện các
cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại đang phát triển vô cùng
nhanh chóng cùng với xu thế quốc tế hoá đơì sống kinh tế. Đó là những lợi
thế quan trọng của những nớc đi sau "công nghiệp hoá sau". Chúng ta có
thể rút ngắn thực hiện quá trình đó tiếp thu đợc những thành tựu của thế
giới. Đó là những thuận lợi của quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở
nớc ta. Và đây cũng là những thử thách nghiệt ngà của thời đại vì trong thời
đại này có thể làm tăng khoảng cách giữa các nớc giàu và nghèo. Do vậy
đòi hỏi nớc ta phải đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá để
thoát khỏi nguy cơ tụt hậu so với các nớc khác.
Để thực hiện điều đó đòi hỏi phải quán triệt theo nguyên tắc sau:

Một là: Lấy hiệu quả kinh tế xà hội làm tiêu chuẩn cơ bản để xác định
phơng hớng phát triển lựa chọn các dự án đầu t về công nghệ, đáp ứng đòi
hỏi cơ sở vËt chÊt kü tht trong nỊn kinh tÕ qc d©n, nâng cao trình độ
công nghệ qua đó dịch chuyển cơ cấu kinh tế.
Hai là: Hiện đại hoá công nghệ thông tin truyền thông và tiếp thu
công nghệ mới một cách thích hợp đổi mới căn bản về khoa học công nghệ.
Ba là: Thực hiện phơng châm kết hợp công nghệ truyền thống với
công nghệ hiện đại đảm bảo tính tiên tiến của thiết bị.
Bốn là: Thực hiện phơng châm kết hợp những bớc tiến tuần tự về công
nghệ với việc tranh thủ cơ hội đi tắt đón đầu hình thành những mũi nhọn
phát triển theo trình độ tiên tiến của khoa học công nghệ thế giới theo các
hớng cơ bản.
Xuất phát từ tầm quan trọng của việc công nghiệp hoá - hiện đại hoá
Đảng đà xác định rằng cách mạng khoa học kỹ thuật là theo chốt thúc đẩy
công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
2.

Xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý.
Cơ cấu kinh tế là tổng thể các mối quan hệ về lợng và chất giữa các
yếu tố các bộ phận hợp thành nền kinh tế.

7


Cơ cấu kinh tế của nền sản xuất xà hội chủ nghĩa là cơ cấu tiến bộ đó
là sản phẩm của quá trình phát triển phân công lao động xà hội và hợp tác
theo ngành, vùng.
Xây dựng cơ cấu công nghiệp hoá - hiện đại hoá là một trong hai
nhiệm vụ quan trọng của quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá, cơ cấu
kinh tế hợp lý đảm bảo các yếu tố sau:

- Quán triệt đờng lối phát triển kinh tế - xà hội của Đảng và Nhà nớc.
- Phản ánh đúng đắn yêu cầu của các qui luật khách quan đặc biệt là
qui luật kinh tế.
- Phù hợp víi xu híng ph¸t triĨn cđa khoa häc - kü thuật và công nghệ
hiện đại thế giới.
- Cho phép tối u hoá các lợi thế để phát triển kinh tế về tài nguyên, lao
động. Điều kiện của một nớc công nghiệp hoá - hiện đại hoá nhằm khai
thác tối đa tiềm năng của đất nớc.
Để từng bớc đổi mới cơ cấu kinh tế, quá trình chuyển dịch cơ cấu từng
bớc. Phải đảm bảo thực hiện sự kiết hợp tối u các loại trình độ kỹ thuật
công nghệ. Tranh thủ đầu t các ngành mũi nhọn, chú trọng các qui mô vừa
và nhỏ, vốn đầu t ít, thu hồi nhanh. Quá trình xây dựng cơ cấu kinh tế hợp
lý không chỉ đơn giản là tăng tốc độ và tỷ trọng sản xuất trong nền kinh tế
mà còn là quá trình thực hiện kết hợp mức tiến chuyển dịch cơ cấu kinh tế
gắn với đổi mới về căn bản khoa học và công nghệ theo các nguyên tắc.
Một là: Tỷ lệ lao động nông nghiệp giảm, tỷ lệ lao động công nghiệp
tăng với mức để phù hợp.
Hai là: Tỷ lệ lao động trí óc ngày càng tăng và chiếm phần lớn trong
tổng số lao động xà hội.
Ba là: Tốc độ tăng lao động trong ngành dịch vụ nói chung nhanh hơn
tốc độ tăng lao động trong các ngành sản xuất vật chất.
Bốn là: Đảm bảo sự phát triển cân đối giữa các vùng, các ngành trong
cả nớc: kết hợp xây dựng các đô thị lớn, các trung tâm kinh tế, khoa học kỹ
thuật, thơng mại dịch vụ, các vùng kinh tế mới khu công nghiệp mới.
Trong giai đoạn hiện nay (chặng đờng đầu của thời kỳ quá độ) quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hớng công nghiệp hoá - hiện đại hoá
tập trung thực hiện theo hớng chủ yếu sau:
- Ưu tiên phát triển toàn diện nông, lâm, ng nghiệp với công nghiệp
chế biến nông lâm thuỷ sản.
- Tăng tốc độ tỷ trọng của công nghiệp sản xuất.

8


- Phát triển có chọn lọc các ngành công nghiệp then chèt phơc vơ nhu
cÇu thiÕt u cđa nỊn kinh tế nh: dầu khí, than, thép, xi măng.
- Khôi phục phát triển các ngành nghề truyền thống.
- Ưu tiên phát triển các cơ sở công nghiệp có qui mô vừa và nhỏ đầu t
ít vốn, sử dụng nhiều lao động.
- Cải tạo, mở rộng, nâng cấp và xây dựng mới trọng điểm kết cấu hạ
tầng ở những khâu trọng điểm.
- Đẩy mạnh thăm dò khai thác dầu khí và khoảng sản, sử dụng và kịp
thời các nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nớc.
Đẩy mạnh các hình thức hoạt động kinh tế đối ngoại phù hợp với khả
năng điều kiện trong nớc và quốc tế.
IV- Những tiền đề và điều kiện cần thiết để thực hiện
quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá.

Để thực hiện thắng lợi công nghiệp hoá - hiện đại hoá cần có những
tiên đề và điều kiện chủ yếu sau:
1.

Đảm bảo sự ổn định chính trị xà hội.
Sự ổn định chính trị xà hội giữ vị trí quan trọng hàng đầu để thực hiện
thắng lợi công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc mà còn tạo điều kiện ổn định,
tăng cờng và phát triển nền kinh tế quốc dân. Đối với nớc ta để tạo sự ổn định
chính trị xà hội cần phải không ngừng nâng cao năng lực lÃnh đạo của Đảng.
2.

Tạo nguồn vốn tích luỹ.

Công nghiệp hoá - hiện đại hoá đòi hỏi nhiều vốn đây làđiều kiện quan
trọng mang tính chất quyết định đến tốc độ kết quả của quá trình công
nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
Có hai nguồn vèn tÝch luü vèn chÝnh lµ:
Mét lµ: Tõ néi bé kinh tế quốc dân.
Hai là: Vốn bên ngoài qua con đờng nhận viện trợ vay vốn đầu t. Xét
về lâu dài thì nguồn vốn nội bộ là yếu tố quyết định nhất song vốn bên
ngoài cũng rất quan trọng đặc biệt là chặng đờng đầu của thời kỳ quá độ.
Cùng với vốn để tạo ra vốn quan trọng phải có phơng thức sử dụng
quản lý tốt u tiên mọi nguồn vốn để sử dụng có hiệu quả trong quá trình
công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
3.

Làm tốt công tác điều tra cơ bản, xác định đúng tình hình kinh tế
xà héi cđa ®Êt níc.

9


Điều này có ảnh hờng trực tiếp đến hiệu quả khai thác và sử dụng
nguồn lực của đất nớc. Xây dựng kế hoạch bớc đi, mục tiêu của từng giai
đoạn trong quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Do vậy công tác điều
tra cơ bản, nắm vững nguồn tài nguyên và tình hình kinh tế xà hội của đất
nớc. Cần phải tiến hành trớc và đảm bảo chính xác, cụ thể, kịp thời.
4.

Đào tạo cán bộ khoa học kỹ thuật cán bộ quản lý.
Thắng lợi của sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá trong thời đại
này đợc giải quyết bởi quá trình nâng cao dân trí đẩy mạnh công tác giáo
dục và đào tạo của đất nớc chỉ có những ngời lao động có trí tuệ mới thực

hiện đợc sự nghiệp quan trọng này. Bởi vậy Đảng ta đà chủ động phải đặt
con ngời vào vị trí trung tâm trong sự nghiệp phát triển kinh tế. con ngời
chính là động lực của sự phát triển. Việc xây dựng đội ngũ cán bộ và công
nhân lành nghề phải đợc tiến hành một cách kế hoạch đồng bộ với cơ cấu
tóc độ qui mô thích hợp nhằm đáp ứng của quá trình công nghiệp hoá - hiện
đại hoá.
5.

Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ.
Đây là điều kiện quan trọng ảnh hởng quyết định đến việc thực hiện
nội dung của công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Để tạo tiền đề này phải có
chính sách cụ thể, hợp lý đầu t đúng mức cho các ngành. Các lĩnh vực
nghiên cứu khoa học đặc biệt là khoa học kinh tế.
6.

Mở rộng quna hệ kinh tế đối ngoại.
Điều này có ảnh hởng quyết định đến việc khai thác và sử dụng các
nguồn lực bên ngoài để phát huy mọi nguồn lực lợi thế của đất nớc thực
hiện chủ trơng kết hợp dân tộc đất nớc và sức mạnh quốc tế, sức mạnh thời
đại cho quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc.
7.

Xây dựng kết cấu hạ tầng phù hợp với yêu cầu của quá trình công
nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Kết cấu hạ tầng là toàn bộ các ngành, các loại hình hoạt động phục vụ
quá trình sản xuất và không sản xuất của nền kinh tế quốc dân, điều kiện
này đợc coi là tiền đề không thể thiếu thậm chí phải có kế hoạch sớm hơn
nhiều lĩnh vực khác mới có điều kiện thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại
hoá.
V-

công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở Việt Nam những
khó khăn và thuận lợi.

1.
a.

Những khó khăn khi nớc ta tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá.
Những khó khăn hiện nay của thời kỳ đầu.

10


Trong thời kỳ đầu của quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá nớc ta
đà đứng trớc nhiều điều mới mẻ, nhận thức về công nghiệp hoá - hiện đại
hoá còn hạn chế bởi vì nớc ta vừa thoát khỏi cuộc chiến tranh tàn khốc
chống đế quốc Mỹ và đế quốc Pháp. Đội ngũ cán bộ của chúng ta không có
điều kiện nâng cao nhận thức về vấn đề công nghiệp hoá - hiện đại hoá, cơ
sở hạ tầng còn thiếu thốn gây cản trở rất mạnh công nghiệp hoá - hiện đại
hoá đất nớc. Trong lúc đó có những hạn chế nh vậy chúng ta đà nóng vội
tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc mà không theo những tuần
tự của nó.
b.

Nền kinh tế đất nớc đang xếp vào hạng chậm phát triển.

Lạm phát cha đợc kiềm chế nguồn vốn còn hạn hẹp lại đơng đầu với
cuộc cạnh tranh thị trờng gay gắt, tình hình an ninh quốc phòng còn nhiều
phức tạp, đội ngũ trí thức còn hạn chế. Bộ máy Nhà nớc còn kém hiệu lực,
tình trạng tham nhũng quan liêu, lÃng phí vẫn còn là một vấn đề nhức nhối.

Tích luỹ vốn nội bộ nền kinh tế còn quá thấp Nhà nớc thiếu chính sách
huy động, vận động trong dân. Năm 1995 đầu t xây dựng cơ bản vốn trong
nớc chiếm 16,7% GDP trong đó phần vốn chính sách chiếm 4,2% GDP.
Đây còn là con số khiêm tốn so với yêu cầu phát triển kinh tế để tiếp thu
hiệu quả nguồn vốn bên ngoài.
Trong phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần việc lÃnh đạo
quan hệ sản xuất mới vừa lúng túng vừa có tình trạng buông lỏng cha phát
huy tối đa tiềm năng. Trong khi nền kinh tế của ta phát triển chậm thì nền
kinh tế thế giới phát triển một cách mạnh mẽ. Cơ sở khoa học công nghệ
càng đòi hỏi nớc ta phải công nghiệp hoá để theo kịp các nớc trên thế giới.
2.

Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá.
Trong quá trình công nghiệp hoá nớc ta trong thời kỳ quá độ đi lên chủ
nghĩa xà hội. Đất nớc ta đà hoà bình chính trị ổn định đó là những thuận lợi
cơ bản để đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Mặt khác nớc
ta là một nớc tiến hành công nghiệp hoá sau nên đà thu đợc những kinh
nghiệm quí báu của quá trình công nghiệp hoá ở nhiều nớc và thừa hởng
những thuận lợi của các cuộc cách mạng khoa học để công nghiệp hoá.
VI- Những giải pháp của nớc ta để công nghiệp hoá hiện đại hoá đợc thắng lợi.

Công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc phải thực hiện trên mọi lĩnh
vực cả nông nghiệp và các ngành kinh tế khác và thực hiện theo định hớng
xà hội chủ nghĩa. Tận dụng mọi khả năng về tài nguyên để đạt đợc công
nghiệp hoá - hiện đại hoá. Để quá trình công nghiệp hoá đợc tốt thì công
nghệ thế giới, công nghệ sinh học sẽ không thể thiếu, mặt khác còn phải
phát huy tinh thÇn cđa con ngêi ViƯt Nam.
11

Công nghiệp hoá - hiện đại hoá phải đảm bảo nền kinh tế tự chủ trớc
hết là độc lập tự chủ về đờng lối chính sách đồng thời tiềm lực kinh tế đủ
mạnh có mức tích luỹ nguồn vốn ngày càng cao từ nguồn vốn nội bộ có sức
mạnh cạnh tranh và kết cấu hạ tầng ngày càng hiện đại. Chú trọng đầu t vào
các ngành công nghiệp then chốt Nhà nớc ta đà có những giải pháp trong
quá trình ph¸t triĨn kinh tÕ "ph¸t triĨn kinh tÕ nhanh, cã hiệu quả và bên
vững, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động theo hớng công nghiệp
hoá - hiện đại hoá mỗi hoạt động kinh tế đánh giá bằng hiệu quả tổng hợp,
về kinh tế tài chính trớc mắt tập trung nâng cao hiệu quả sản xuất". Để phát
triển nền kinh tế đất nớc Đảng và Nhà nớc đà có những giải pháp hết sức
đúng đắn để thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá- hiện đại hoá trong thời kỳ
quá độ đi lên theo chủ nghĩa xà hội.

12


C- Kết luận
Đứng trớc những khó khăn nhng Đảng và Nhà nớc đà có những chính
sách để phát triển kinh tÕ, ®Ĩ ®a nỊn kinh tÕ ®Êt níc khái sù tơt hËu ®Ĩ
®ãng gãp cđa nỊn kinh tÕ ®Êt níc theo xu hớng công nghiệp hoá - hiện đại
hoá. Là một nhà kinh tế tơng lai, em sẽ hứa sẽ học tập để đóng góp một
phần vào quá trình phát triĨn kinh tÕ cđa ®Êt níc ®Ĩ ®a ®Êt níc thoát khỏi
tục hậu và kịp thời phát triển với nền kinh tÕ thÕ giíi.

13


Tài liệu tham khảo
1. Triết học Mác - Lênin - PGS. Vị Ngäc Pha.
2. Nghiªn cøu kinh tÕ - ViƯn kinh tÕ khoa häc - Trung t©m khoa häc x· hội

nhân văn quốc gian - Tổng biên tập Ch Văn Lâm.
3. Những vấn đề kinh tế học chính trị trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xÃ
hội ở Việt Nam - Tập thể tác giả:
TS. Phạm Thị Cần (chủ biên)
TS. Đỗ Quang Vinh
Th.sỹ. Lê Minh Bảo
Th.sỹ. Tạ Thị Đoàn
Th.sỹ. Nguyễn Thị Thâm
Th.sỹ. Vũ Thanh Sơn
Th.sỹ. Phạm Thị Xiêm
GVC. Phạm Ngọc Châu
GVC. Bùi Nhng
CN. Đỗ Đức Quân
CN. Nguyễn Thị Thanh Lân
CN. Đặng Tố Tâm

14


Mục lục
Trang
A- Phần mở đầu
.........................................................................................................................
1
B- Phần nội dung
.........................................................................................................................
2
I- Tính tất yếu khách quan của công nghiệp hoá - hiện đại hoá
.........................................................................................................................
2

II- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá và đặc ®iĨm cđa nã
.........................................................................................................................
5
III- Néi dung chđ u cđa c«ng nghiƯp ohá - hiện đại hoá
.........................................................................................................................
7
IV- Những tiền đề và điều kiện cần thiết để thực hiện quá trình công
nghiệp hoá - hiện đại hoá
.........................................................................................................................
10
V- Công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở Việt Nam những khó khăn và thuận
lợi
.........................................................................................................................
12
VI- Những giải pháp của nớc ta để công nghiệp hoá - hiện đại hoá đợc
thắng lợi
.........................................................................................................................
13
C- Kết luận
.........................................................................................................................
15

15


16