NGHIÊN cứu CHIẾT TÁCH THÀNHPHẦNHOÁHỌCVÀ KHẢO sát KHẢ NĂNG KHÁNGVI SINHVẬTCỦA CAO CHIẾT vỏ lá lô hội (ALOEVERA) TRỒNG tại TỈNH bà rịa – VŨNGTÀU

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA-VŨNG TÀU
VIỆN KỸ THUẬT - KINH TẾ BIỂN

BÁO CÁO ĐỀ TÀI

NGHIÊN CỨU CHIẾT TÁCH THÀNH PHẦN HOÁ HỌC
VÀ KHẢO SÁT KHẢ NĂNG KHÁNG VI SINH VẬT
CỦA CAO CHIẾT VỎ LÁ LÔ HỘI (ALOE VERA)
TRỒNG TẠI TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên
Hướng dẫn khoa học: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

BÀ RỊA-VŨNG TÀU - NĂM 2019

download by :


DANH MỤC VIẾT TẮT............................................................................................
DANH MỤC BẢNG...................................................................................................
DANH MỤC HÌNH...................................................................................................
MỞ ĐẦU......................................................................................................................

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN.......................................................................................
1.1.

Tổng quan về cây Lơ hội.................

1.1.1.

1.1.1.1.

1.1.1.2. Đặc tính thực vật...................
1.1.2.
1.1.2.1.

1.1.2.2. Aloe Perryi (Aloe perryi Ba
1.1.2.3.

1.1.2.4. Aloe Aborecens......................
1.1.3. Thành phần hóa học[16][24][28]..............................................................
1.1.4.

1.1.4.1. Các hợp chất Anthraquinone
1.1.4.2.
1.1.4.3.
1.2.

Tác dụng dược lý.............................

1.2.1. Y học dân gian Việt Nam...................................................................
1.2.2. Y học hiện đại[3][11].............................................................................
1.2.3. Hóa sinh học hiện đại.........................................................................
1.3.

Các phương pháp chiết tách Lô hộ

1.3.1. Phương pháp ngâm kiệt......................................................................
1.3.2. Phương pháp chiết Soxhlet.................................................................
1.3.3.
1.3.3.1.
1.3.3.2.

1.3.3.3. Tỷ lệ dung môi và nguyên l
1.3.3.4.

download by :


1.3.3.5. Thời gian tách chiết.......................................................................
1.4.

Giới thiệu một s
năng kháng vi sinh vật[44]............................................................................

1.4.1. Giới thiệu một số loài vi khuẩn..........................................................
1.4.1.1.
1.4.1.2.
1.4.1.3.
1.4.1.4.
1.4.1.5.
1.4.2. Phương pháp khuếch tán đĩa..............................................................
1.5.

Phương pháp đị

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU VÀ THỰC NGHIỆM.............
2.1.

Phương tiện ngh

2.1.1. Địa điểm nghiên cứu..........................................................................
2.1.2. Ngun liệu, hóa chất.........................................................................

2.1.3. Dụng cụ thí nghiệm............................................................................
2.1.4.
2.2.

Thực nghiệm......

2.2.1. Chiết cao vỏ lá Lô hội bằng phương pháp Soxhlet............................
2.2.2. Định tính một số hợp chất tự nhiên trong dịch chiết vỏ lá Lô hội....
Khảo sát sự hiện diện của các hợp chất Anthranoid.............................
Khảo sát sự hiện diện của Steroid – triterpenoid..................................
Khảo sát sự hiện diện của Flavonoid.....................................................
Khảo sát sự hiện diện của saponin.........................................................
2.2.3. Định danh một số hợp chất tự nhiên trong cao vỏ lá Lô hội.............
2.2.4. Khảo sát khả năng kháng vi sinh vật của cao vỏ lá Lô hội...............
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN.........................................................
3.1.

Kết quả chiết tác

3.1.1.

lá Lô hội..............
3.1.2.

download by :


3.2.

Kết quả khảo sát khả năng kháng khuẩn bằng phương pháp đo

vòng

kháng khuẩn..................................................................................................... 51

CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................... 56
4.1.

Kết luận.............................................................................................. 56

4.2.

Kiến nghị............................................................................................ 56

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 58

download by :


DANH MỤC VIẾT TẮT
Am: thuốc kháng sinh Amipicillin
DK: Đường kính
DMSO: Dimethyl sulfoxide - Hợp chất hữu cơ lưu huỳnh với công thức (CH3)2SO
DNA: Acid deoxyribonucleic - Phân tử mang thông tin di truyền mã hóa cho hoạt động
sinh trưởng, phát triển, chuyên hóa chức năng và sinh sản của các sinh vật và nhiều
lồi virus
MHA: Mueller Hinton Agar - Mơi trường thạch Mueller Hinton
MYP Mannitol Egg Yolk Polymixin
PDA: Potato Dextrose Agar Môi trường dinh dưỡng PDA
RNA: Acid ribonucleic
rpm: tốc độ vòng/ phút

Te: thuốc kháng sinh Tetracycline
TSB: Tryptone Soy Broth - Môi trường dinh dưỡng TSB
TT: Thuốc thử

i

download by :


DANG MỤC BẢNG
Bảng 1. 1: Độ phân cực của các dung môi................................................................... 20
Bảng 2. 1: Môi trường Trypticase Soy Broth............................................................... 33
Bảng 2. 2: Môi trường Mueller Hinton Agar............................................................... 33
Bảng 3. 1: Khối lượng cao vỏ lá Lô hội thu được từ 5 dung môi chiết........................40
Bảng 3. 2: Khối lượng cao chiết

vỏ lá Lô hội với dung môi Ethanol ở các nồng độ

khác nhau.................................................................................................................................................... 41
Bảng 3. 3: Khối lượng cao chiết vỏ lá Lô hội với Ethanol 70% ở các tỉ lệ khác nhau 42
Bảng 3. 4: Khối lượng cao chiết vỏ lá Lô hội với dung môi Ethanol 70% ở các khoảng
thời gian khác nhau................................................................................................................................. 42
Bảng 3. 5: Kết quả định tính thành phần dược liệu trong cao Ethyl Acetate................44
Bảng 3. 6: Kết quả định tính thành phần dược liệu trong cao Ether............................45
Bảng 3. 7: Kết quả định tính thành phần dược liệu trong cao Methanol......................46
Bảng 3. 8: Kết quả định tính thành phần dược liệu trong cao Ethanol......................... 47
Bảng 3. 9: Kết quả định tính thành phần dược liệu trong cao Hexan........................... 48
Bảng 3. 10: Kết quả phân tích thành phần hóa học của cao vỏ lá Lơ hội.....................49
Bảng 3. 11: Đường kính vịng kháng khuẩn của cao vỏ lá Lô hội (mm).....................51

ii

download by :


DANH MỤC HÌNH
Hình 1. 1: Lơ hội phân bố trên Thế Giới........................................................................ 6
Hình 1. 2: Cánh đồng Lơ hội......................................................................................... 7
Hình 1. 3: Cấu tạo sinh học của cây Lô hội................................................................... 7
Hình 1. 4: Thân rễ Lơ hội.............................................................................................. 8
Hình 1. 5: Lá Lơ hội...................................................................................................... 8
Hình 1. 6: Cấu tạo lá Lơ hội.......................................................................................... 8
Hình 1. 7: Hoa Lơ hội.................................................................................................... 9
Hình 1. 8: Quả Lơ hội.................................................................................................... 9
Hình 1. 9: Cây con Lơ hội........................................................................................... 10
Hình 1. 10: Aloe Barbadensis...................................................................................... 11
Hình 1. 11: Aloe Perryi................................................................................................ 11
Hình 1. 12: Aloe Ferox................................................................................................ 12
Hình 1. 13: Aloe Aborecens......................................................................................... 12
Hình 1. 14: Cơ chế khử các gốc tự do của Vitamin C.................................................. 13
Hình 1. 15: Cơng thức cấu tạo của Emodin................................................................. 14
Hình 1. 16: Cơng thức cấu tạo của Aloe Emodin......................................................... 15
Hình 1. 17: Cơng thức cấu tạo của Aloe Barbendol..................................................... 15
Hình 1. 18: Cơng thức cấu tạo của Aloin A................................................................. 15
Hình 1. 19: Cơng thức cấu tạo của Aloin B................................................................. 16
Hình 1. 20: Cơng thức cấu tạo của Apigenin............................................................... 16
Hình 1. 21: Vi khuẩn Escherichia coli trên kính hiển.................................................. 22
Hình 1. 22: Vi khuẩn Bacillus cereus trên kính hiển vi................................................ 23
Hình 1. 23: Vi khuẩn Salmonella trên kính hiển vi...................................................... 24
Hình 1. 24: Vi khuẩn Staphylococus aureus trên kính hiển vi..................................... 25

Hình 1. 25: Vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa trên kính hiển vi................................ 27
Hình 1. 26: Đĩa petri có sẵn mơi trường và vi khuẩn................................................... 29
Hình 1. 27: Sơ đồ sắc ký khí ghép khối phổ (GC/MS)................................................ 30
Hình 2. 1: Sơ đồ khảo sát chiết cao vỏ lá Lô hội bằng phương pháp Soxhlet..............34
Hình 2. 2: Hệ thống chiết cao tại phịng thí nghiệm.................................................... 35

iii

download by :


Hình 3. 1: Biểu đồ ảnh hưởng của các dung mơi đến khối lượng cao chiết vỏ lá Lơ Hội
40
Hình 3. 2: Biểu đồ ảnh hưởng của nồng độ Ethanol đến khối lượng cao chiết vỏ lá Lơ
Hội................................................................................................................................................................. 41
Hình 3. 3: Biểu đồ ảnh hưởng của tỉ lệ dung môi/nguyên liệu đến khối lượng cao
chiếtvỏ lá Lơ Hội................................................................................................................................... 42
Hình 3. 4: Biểu đồ ảnh hưởng của thời gian đến khối lượng cao chiết vỏ lá Lơ Hội...43
Hình 3. 5: Sắc ký đồ của cao vỏ lá Lơ hội................................................................... 49
Hình 3. 6: Khả năng kháng E.coli của cao vỏ lá Lô Hội.............................................. 52
Hình 3. 7: Khả năng kháng B. cereus của cao vỏ lá Lơ Hội........................................ 52
Hình 3. 8: Khả năng kháng S. typhi của cao vỏ lá Lơ Hội........................................... 53
Hình 3. 9: Khả năng kháng P. aeruginosa của cao vỏ lá Lơ hội..................................53
Hình 3. 10: Khả năng kháng S. aureus của cao vỏ lá Lơ Hội......................................54
Hình 3. 11: Biểu đồ thể hiện khả năng kháng khuẩn của cao vỏ lá Lô hội đối với 5
chủng vi khuẩn.......................................................................................................................................... 55

iii

download by :

Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đặt vấn đề
Trong những thập kỷ qua, thuốc chữa bệnh có nguồn gốc tổng hợp tuy được
sử dụng nhiều, song người ta ngày càng nhận thấy mặt trái của chúng như tác dụng
phụ, hiện tượng kháng thuốc,... Xu hướng hiện nay trên thế giới và cả Việt Nam là
trung tâm nghiên cứu các loại thuốc có nguồn gốc tự nhiên. Kết quả là những năm
gần đây có rất nhiều thuốc chữa bệnh có nguồn gốc thảo dược ra đời và có sự góp
phần không nhỏ vào việc bảo vệ nâng cao chất lượng cuộc sống con người. [3]
Từ lâu, cây Lơ hội cịn gọi là Nha đam, có tên khoa học là Aloe veraL. Hay Aloe
barbadensis, thuộc họ Aoaceae. Lơ hội có tác dụng nhuận tràng, kháng khuẩn, giúp
đẩy nhanh quá trình làm lành vết thương, nhuận gan, lợi mật, giảm loét dạ dày, tác
nhân chống ung thư, kháng khuẩn, kháng nấm. Trên thế giới nhiều cơng trình
nghiên cứu gần đây cho thấy gel Lơ hội có khả năng chống oxy hóa và kháng một
số loài vi sinh vật. Tuy nhiên vỏ lá Lô hội vẫn chưa được tận dụng, để tận dụng hết
nguồn vỏ lá bị loại bỏ từ quy trình chế biến các sản phẩm từ Lô hội. Đề tài “Nghiên
cứu chiết tách thành phần hoá học và khảo sát khả năng kháng vi sinh vật của cao
chiết vỏ lá Lô Hội (Aloe Vera) trồng tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu” được tiến hành
trên vỏ lá Lô hội nhằm đánh giá các hợp chất góp phần làm phong phú cho lĩnh vực
dược – mỹ phẩm.
Tầm quan trọng
Ngày nay, các thành phần dược liệu có nguồn gốc từ thiên nhiên đóng vai trò
quan trọng trong nhiều lĩnh vực khoa học y dược, công nghệ thực phẩm, sản xuất

mỹ phẩm...
Ý nghĩa của đề tài
-

Nguồn nguyên liệu rộng rãi, dễ tìm.

-

Khai thác hết nguồn nguyên liệu sẵn có.

-

Phương pháp chiết tách hiệu quả.
Lý do chọn đề tài
Lô hội (Aloe vera) là một trong những nguồn tài nguyên cây cỏ có giá trị cao

về mặt kinh tế và y học đã được nghiên cứu và sử dụng rộng rãi. Cây Lơ hội có
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 2

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

chủng loại phong phú, thành phần hoá học cực kỳ phức tạp, các chất hơn so với các
loại thực vật khác. Nhiều cơng trình nghiên cứu đã chứng minh trong cây Lơ hội có
hơn 200 thành phần có hoạt tính sinh học khác nhau, trong đó có hơn 75 thành phần
mang lại lợi ích về sức khỏe và là chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể con người.
Trong nghiên cứu này, chúng tơi đã định tính và định lượng được các loại hợp chất
hữu cơ có trong lá Lơ hội trồng tại địa phương. Quan trọng hơn, chúng tôi đã chiết
tách và phân lập được hợp chất Aloin (barbaloin), một hợp chất có giá trị cao về mặt
y học và được sử dụng trong điều chế thuốc.
2. Tình hình nghiên cứu
Nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học đã cho thấy cây Lơ Hội có rất nhiều
tác dụng như: trị vết thương, ngăn ngừa và chữa bệnh, làm thức uống, dưỡng da,
dầu gội,… Do vậy ngày nay cây Lô Hội được sử dụng để làm nguyên liệu chế biến
các loại mỹ phẩm, thực phẩm và dược phẩm rất hữu dụng và bổ ích cho cuộc sống.
Tuy nhiên, tính hiệu quả của các sản phẩm Lô Hội phụ thuộc vào độ tinh khiết của
sản phẩm cũng như phương pháp sản xuất và cách bảo quản. Chúng ta đã biết rằng
trong q trình chế biến, việc làm khơ phần ruột lá Lô Hội để làm thành dạng bột sẽ
làm mất đi hầu hết các đặc tính y học của nó, do đó để duy trì được các đặc tính có
lợi này trong một thời gian dài thì các sản phẩm này phải được giữ ổn định về mặt
hóa học. Đây là một cơng việc khá phức tạp, khó khăn và chính điều này đã thôi
thúc các nhà khoa học trên thế giới tập trung vào nghiên cứu.[7]
Nhận thức được tính hữu ích của cây Lô Hội, các nhà nghiên cứu đã khơng
ngừng nỗ lực tìm kiếm cách thức để trích ly, bảo quản nhằm hạn chế tối đa sự thay
đổi phẩm chất của chất gel cũng như phần nhựa trong cây Lơ Hội
3.

Mục tiêu nghiên cứu

- Xây dựng được quy trình chiết tách cao vỏ lá Lô Hội.
- Xác định khả năng kháng khuẩn của cao vỏ lá Lô hội theo phương pháp

xác định đường kính vịng vơ khuẩn.
4.

Nhiệm vụ nghiên cứu

- Phương pháp chiết cao từ vỏ lá Lô hội.
- Định tính thành phần hóa học có trong cao vỏ lá Lô hội.
- Đánh giá khả năng kháng một số vi sinh vật của cao vỏ lá Lô hội.
5.

Cấu trúc của báo cáo đề tài

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 3

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Chương 1: Tổng quan
Chương 2: Phương tiện nghiên cứu và thực nghiệm
Chương 3: Kết quả và thảo luận
Chương 4: Kết luận và kiến nghị

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 4

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
1.1. Tổng quan về cây Lô hội
Một trong những dược thảo đã vượt được hàng rào ngăn cách giữa đông và
tây y, để được mọi ngành y học cùng sử dụng là Nha đam (Lô hội). Ngay cả Hoa
Kỳ, vốn được xem là một nước việc dùng thảo dược để chữa bệnh, cũng đã dùng
nha đam trong nhiều dược phẩm và mỹ phẩm. Hơn nữa, nhiều nhà nghiên cứu Mỹ
đã phải khuyên dân Mỹ là mỗi nhà nên trồng một cây để vừa làm cảnh vừa làm
thuốc và dùng khi cần cấp cứu vì phỏng. Nha đam cịn được gọi là cây Lơ hội, tên
khoa học là Aloe vera hoặc Aloe barbadensis, thuộc họ Aloeaceae (Liliaceae). Tên
Aloe vera được chính thức cơng nhận bởi Quy ước quốc tế về danh xưng thực vật
(International rules of botanical nomenclature), và Aloe barbadensis được xem là
một tên đồng nghĩa. Tuy nhiên, trong danh mục cây thuốc của Tổ chức y tế thế giới
(WHO), Aloe được xem là tên chung của khá nhiều loài khác nhau như Aloe
chinensis, Aloe elongata, Aloe indica… Ngoài ra, một loài Aloe khác, Aloe ferox
cũng được chấp nhận là một cây cung cấp nhựa Aloe. Mỹ gọi cây Aloe vera dưới tên

“Curacao Aloes”, còn Aloe ferox dưới tên “Cape Aloes”. Người Pháp gọi dưới
những tên : Aloe de Curacao, Aloe du Cap. Đông y gọi là Lô hội. WHO cũng liệt kê
tên gọi của Lô hội tại các nước với 78 danh xưng khác nhau. Tại nước ta, Aloe vera
được gọi là Lô hội hoặc Nha đam, Lưỡi hổ, Tương Đam, Du Thông, …[3][7]
1.1.1. Nguồn gốc và đặc tính thực vật của cây Lơ hội
1.1.1.1.

Nguồn gốc[1][3][10]

Từ xa xưa con người đã xem Lô hội như một loại thảo dược. Trong các tài
liệu cổ xưa của người Sumeri viết bằng chữ hình nêm trên các phiến đá nung được
người ta tìm thấy ở thành phố Nippur cách đây vào khoảng 2200 năm trước Công
Nguyên thấy người cổ xưa đã biết sử dụng các loại lá cây Lô hội làm thuốc tẩy xổ.
Các Aloe của châu Phi như Cape Aloe, Uganda Aloe, Natal Aloe... được gọi
chung dưới tên thương mại Zanzibar Aloe. Đầu thế kỷ 20, người Pháp cũng đã đem
Lô hội vào trồng ở nước ta, nhất là tại Phan Rang, Phan Thiết để lấy nhựa Aloe xuất
sang châu Âu cho đến sau thế giới chiến tranh lần thứ hai thì khơng xuất được nữa
nên Aloe vera trở thành cây hoang dại tại Ninh Thuận và Bình Thuận.
Trong những năm gần đây, khi tái phát minh những dược tính q giá của Lơ
hội thì Hoa Kỳ đã trồng khá nhiều Aloe vera tại Florida, Texas và Arizona do ở nhu
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 5

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu

Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

cầu chất gel Aloe để làm mỹ phẩm tăng cao. Khoảng 10 năm trở lại đây thì phong
trào trồng Lơ hội để xuất khẩu lớn mạnh tại hai tỉnh mà cây phát triển tốt nhất nêu
trên.
Tình hình phân bố Lơ hội
Trên thế giới
Lô hội được trồng nhiều ở vùng Trung và Nam Mỹ, Autralia và khu vực
Trung Hải với khí hậu nóng khơ mùa hè và ẩm ướt của mùa đơng. Chúng cần khí
hậu ấm áp và khơng chịu được khí hậu lạnh.

Hình 1. 1: Lơ hội phân bố trên Thế Giới

Tại Việt Nam
Tại Việt Nam Ở Việt Nam, nha đam có nhiều ở dọc bờ biển Nam Trung bộ,
tươi tốt quanh năm. Loại cây này đặc biệt phù hợp với vùng cát ven biển, giỏi chịu
được khí hậu khơ, nóng. Chính vì vậy, Ninh Thuận, Bình Thuận là vùng đất lợi thế
cho nha đam phát triển. Nha đam Ninh Thuận đã có thương hiệu và là khách hàng
đặc biệt của các cơ sở thu mua, chế biến như công ty Xuất nhập khẩu Tân Bình,
cơng ty Trang trại thành phố Hồ Chí Minh.
Hiện nay, nha đam đã được chế biến làm nước ép dinh dưỡng, thạch nha
đam, sinh tố nha đam… thích hợp dùng hàng ngày như một loại sản phẩm thiên
nhiên bổ ích. Độ cao so với mặt nước biển hợp lý ở Bình Thuận cũng là yếu tố giúp
cho việc tạo thành các hoạt chất trong lá nha đam. Chính vì vậy mà hoạt chất trong
lá nha đam ở Bình Thuận, Ninh Thuận chiếm tới 26 % trong khi các nơi khác chỉ có
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 6

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

15 %. Khu vực Tuy Phong, Bắc Bình đã có một số hộ trồng thử nghiệm nha đam
với giống cây ở Ninh Thuận, đến nay đã cho thu hoạch với sản lượng khá.

Hình 1. 2: Cánh đồng Lơ hội

Hiện nay, có trên 400 lồi nha đam khác nhau, trong đó nha đam Aloe Vera lá
xanh thẫm, b lá to là loại dễ trồng và cho năng suất cao. Giống nha đam Aloe Vera
đang được trồng đại trà ở Việt Nam.
1.1.1.2.

Đặc tính thực vật

Cấu tạo sinh học

Hình 1. 3: Cấu tạo sinh học của cây Lô hội

Lô hội thuộc loại cây nhỏ, gốc thân hóa gỗ, ngắn. Lá dạng b , khơng có
cuống, mọc vịng rất sát nhau, màu từ lục nhạt đến lục đậm. Lá mọng nước, mép lá
có răng cưa thô như gai nhọn, cứng tùy theo loại, mặt trên lõm có nhiều đốm khơng

đều, lá dài từ 30 - 60 cm.

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 7

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Hình 1. 4: Thân rễ Lơ hội

Hình 1. 5: Lá Lơ hội

Lá dạng b , khơng có cuống , mọc vòng rất sát nhau, màu từ lục nhạt đến lục
đậm. Lá mọng nước, mép lá có răng cưa thơ như gai nhọ ứng tùy theo loại, nhiều
đốm không đều, lá dài từ nha đam.

Hình 1. 6: Cấu tạo lá Lơ hội

(a) : Lớp vỏ bên ngoài màu xanh, khá dày;
(b) : Lớp tế bào nằm phía trên các bó mạch vận chuyển, chứa chất sáp
màu vàng với hàm lượng cao của aloin và các anthraquinone tương tự;
(c) : Lớp trong cùng là một khối nguyên phi lê, gồm các tiểu cấu trúc

lục giác chứa dịch lỏng của phi lê. Đó chính là gel Aloe vera.
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 8

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Lơ hội phát hoa ở nách lá, có thể dài đến 1 m, mang rất nhiều hoa mọc rũ
xuống, với 6 cánh hoa dính nhau ở phần gốc, 6 nhị thị. Tùy thuộc vào lồi lơ hội
mà màu sắc của hoa sẽ khác nhau (đỏ, vàng...). Quả nang chứa nhiều hạt.

Hình 1. 7: Hoa Lơ hội

Hình 1. 8: Quả Lơ hội

Điều kiện sinh trưởng
Aloe vera là một loài thực vật có lá mọng nước, thích nghi chủ yếu tạ các khu
vực khô cằn và bán khô hạn và không chịu được ngập úng hay thời tiết lạnh. Loài
thực vật này có thể đạt đến chiều cao khoảng 90 cm. Cây thường nở hoa trong mùa
hè. Aloe vera thường được trồng trong nhà hoặc ngồi trời. Aloe có thể chịu đựng
tình trạng hạn hán khắc nghiệt, có thể sống được ở những nơi núi đá và các khu vực
ít mưa. Aloe vera có khả năng chống chọi với hầu hết các lồi gây hại, ngoại trừ vài

loại cơn trùng. Cây Lơ hội đạt chuẩn thu hoạch yêu cầu: ba lá của khoảng 1kg và
dài 50 – 75 cm (20 – 30 inch), được thu hoạch 3 – 4 lần/năm (Danhof, 1987).

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 9

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Cây Lơ hội có thể trồng quanh năm, nhưng tốt nhất là trồng vào mùa xuân và
mùa thu, vì đây là thời gian cây lơ hội cịn có thể phục hồi và phát triển nhanh nhất.
Cách trồng: Đào cây con từ vườn ươm (khi đào nên cẩn thận, lấy được càng nhiều
rễ càng tốt, nhằm thu ngắn thời gian hồi sức của cây con). Sau đó, trồng theo rãnh,
với mật độ: cây cách cây 40 cm, hàng cách hàng 80 cm, như vậy số lượng cây giống
khoảng 30 – 50.000 cây ha.

Hình 1. 9: Cây con Lơ hội

Biến đổi của lá lô hội sau khi thu hoạch
- Vật lý: bề mặt lô hội tại vết cắt bị khô lại, lá lơ hội có thể mất nước nhưng
khơng đáng kể.
- Hóa học: phản ứng oxi hóa, phản ứng Maillard, phản ứng phân hủy, thất

thốt nhựa aloin tại vết cắt.
- Hóa lý: khơng đáng kể.
- Hóa sinh: enzyme vẫn cịn hoạt động.
- Sinh học: cơn trùng và một số lồi vi sinh vật có thể phát triển.
1.1.2. Phân loại[10][13]
Trong danh mục cây thuốc của Tổ chức y tế thế giới (WHO), Aloe được xem
là tên chung của khá nhiều loài khác nhau. Hiện nay, đã có trên 400 lồi Aloe được
tìm thấy được tìm thấy và mơ tả với những hình dạng và kích thước khác nhau, từ
những lồi có hình dạng như thân tảo, những loài thấp (20 cm) cho đến những loài
thân dạng gỗ, cao trên 100 cm. Các loài trong chi Aloe rất đa dạng về hình thái, mỗi
lồi có đặc điểm về hâ, lá, hoa... khác nhau khá rõ.
Trong 400 lồi thì có 4 lồi dưới đây là có giá trị về mặt y học rõ nét nhất:
Aloe Barbadensis, Aloe Perryi, Aloe Ferox, Aloe Aborecens thông thường nhất là
Aloe Barbadensis.
1.1.2.1.

Aloe Barbadensis

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 10

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Lồi Lơ hội này xuất xứ từ vùng Địa Trung Hải, Bắc Phi và quần đảo Canary.
Chúng thường được trồng ở châu Á, miền nam Châu Âu, Nam Mỹ, Mexico, Aruba,
Bonaire, Bermuda, Bahamas, Trung và Nam Mỹ, dễ bị hư hại tại 32 oF ống tốt trên
đất bạc màu và vùng đất đá.

Hình 1. 10: Aloe Barbadensis

1.1.2.2.

Aloe Perryi (Aloe perryi Baker)

Aloe Perryi xuất xứ từ Đông Phi. Lá nha đam khơ từ lồi cây này từ xa xưa
đã được sử dụng như một loại thuốc chữa bệnh. Nó thường sống ở những mơi
trường có nhiều đá.

Hình 1. 11: Aloe Perryi

1.1.2.3.

Aloe Ferox

Aloe ferox được tìm thấy tại Kwazulu-Natal, đặc biệt là giữa các vùng trung
du và bờ biển trong Umkomaas và lưu vực sơng Umlaas. Aloe Ferox có thể phát
triển
đến 10 feet (3 m) và có thể được tìm thấy trên những ngọn đồi đá.
Lồi thực vật này có thể khác nhau về tính chất vật lý tùy thuộc vào điều kiện
địa phương. Lá của nó rất dày và nhiều thịt, và có gai màu nâu đỏ bên lề với các gai
nhỏ trên bề mặt trên và dưới. Hoa của nó có màu cam hoặc màu đỏ, cuống hoa, cao

khoảng 2 – 4 feet (0.61 – 1.2 m). Aloe Ferox thích hợp với khí hậu khơ nhiệt đới và
vùng đất cát.

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 11

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Hình 1. 12: Aloe Ferox

1.1.2.4. Aloe Aborecens
Aloe Aborecens có nguồn gốc ở bờ biển phía đơng nam của lục địa châu Phi,
bao gồm các quốc gia của Nam Phi, Malawi, Mozambique và Zimbabwe. Aloe
Arborescens thích nghi với mơi trường sống khác nhau, mơi trường sống tự nhiên
của nó thường bao gồm các khu vực miền núi bao gồm cả phần nổi trên mặt đá và
rặng núi tiếp xúc. Chiều cao của loài này khoảng từ 2 – 3 m (6 – 10 feet). Lá của nó
được trang bị gai nhỏ dọc theo các cạnh của nó và được sắp xếp theo nơ hoa hồng
nằm ở cuối của nhánh lá. Hoa được bố trí trong một cụm hoa dạng gọi là chùm. Hoa
có hình trụ, màu đỏ hoặc màu da cam.

Hình 1. 13: Aloe Aborecens

1.1.3. Thành phần hóa học[16][24][28]
 Hợp chất Anthraquinone: Đây là thành phần quan trọng của Lô hội bao
gồm:
-

Aloe-modin (chất này khơng có trong dịch tươi Lơ hội). Trong nhựa khô, Aloeemodin chiếm 0.05 – 0.5 % chất này tan trong ether, chloroform, benzn.
-

Barbaloin (Aloin): Chiếm 15 – 30% thành phần nhựa của Lô hội.

-

Aloin là một hoạt chất chủ yếu, có vị đắng, có tác dụng tẩy xổ, giải độc cho

cơ thể, có màu vàng – nâu chiếm 0.1 – 6.6% trọng lượng lá.
-

Các chất trong nhóm này là thành phần có hoạt tính kháng khuẩn trong cây

Lơ hội, trong đó Aloin là chất có hoạt tính chính.
 Amino acid
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 12

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên


download by :

Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Kết quả phân tích các loại amino acid trong Lơ hội gồm có lysine, isoleucin,
phenylalanin, glutamic acid, asparagic acid, leucin, trytophan, phenylalanine, alanin,
prolin, arginin cystin, histidin, methionin,... Trong đó, hàm lượng arginin, glutamic
acid và arparagine tương đối cao.
 Các acid hữu cơ
Các acid hữu cơ trong Lô hội gồm: succinic, malic, lactic, isocitric, oxalate
canxi, lactate magnesi, acetic, oleic, linoleic. Có một số loại acid hữu cơ còn liên kết
với một số thành phần khác thể hiện được hoạt tính sinh lý như lactat magnesium,
liên kết với aloenin có hoạt tính ức chế bài tiết dịch vị.
 Các loại đường
Trong lá Lơ hội có loại đường đơn (monosaccharide) cấu tạo đơn giản và có
loại đường đa (polysaccharide) có cấu tạo phức tạp. Đường đơn: D – glucose,
Glucose, mannitose, L-Rhamnose,... Đường đa: Polysaccharide trong nhựa ngun
Lơ hội đạt mức 348.2 mg/l. Có trong lớp chất nhầy của tế bào xung quanh lớp gel
bên trong của lá.
 Các vitamin
Lơ hội có rất nhiều vitamin với hàm lượng cao: Gồm B 1, B2, B6 và folic acid.
Đặc biệt hàm lượng vitamin A ( -carotene), C và E đều cao. Một hàm lượng nhỏ
vitamin B3, B12.
Vitamin C có khả năng vơ hoạt các gốc tự do rất tốt do có thể chuyển các gốc
tự do hai nguyên tử hydro của nó và khi đó trở thành dehyroascorbic acid.
Ngồi khả năng vơ hoạt trực tiếp các gốc tự do, vitamin C cịn có khả năng
hoạt động hiệp lực với các chất chống oxy hoá khác trong cơ thể như các gốc

tocopheryl của carotenoid và flavonoid được khử thành dạng hoạt động tocopherol
nhờ nhận từ vitanmin C.

Hình 1. 14: Cơ chế khử các gốc tự do của Vitamin C

 Các enzyme

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 13

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Các loại enzyme chủ yếu trong Lô hội là oxidase, lipase, amylase, catalase,
allinase, cellulase, peroxidase... Bản thân enzyme ở dạng đơn độc ngồi cơ thể vẫn
có tác dụng xúc tác.
 Các loại muối vơ cơ
Trong nhựa cây Lơ hội có chứa 19 nguyên tố khoáng là: Al, Ba, Ca, Cu, Fe,
Mg, Na,... Trong đó các nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể người là Zn, Ca, Fe,
Cu có hàm lượng khá cao.
1.1.4. Một số hợp chất tiêu biểu từ cây Lô hội
1.1.4.1.



Các hợp chất Anthraquinone

Emodin[32]
- Tên khác: 6 – methyl– 1,3,8– trihydroxyanthraquinone
- Tinh thể hình kim màu nâu. Tìm thấy trong nhựa Lơ hội
- Nhiệt độ nóng chảy: 266 – 268 oC
- Công thức phân tử: C15H10O5
- Khối lượng phân tử: 270 g/mol
- Cơng thức cấu tạo:

Hình 1. 15: Công thức cấu tạo của Emodin



Aloe– emodin[10][32]
- Tinh thể hình kim. Tìm thấy trong nhựa lá Lơ hội
- Nhiệt độ nóng chảy: 221 – 223 oC
- Cơng thức phân tử C15H10O5
- Khối lượng phân tử: 270 g/mol
- Công thức cấu tạo:

HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 14

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :

Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

Hình 1. 16: Cơng thức cấu tạo của Aloe Emodin



Aloe barbendol[26]
- Tìm thấy trong rễ Lơ hội
- Cơng thức phân tử: C15H14O4
- Khối lượng phân tử: 258 g/mol
- Công thức cấu tạo:

Hình 1. 17: Cơng thức cấu tạo của Aloe Barbendol

1.1.4.2.

Hợp chất Anthrone

Aloin A[10]
- Tên gọi khác: Barbaloin A. (10S )– 10 – C – β – D – glucopyrannosyl – 1,8
– dihydroxy – 3– (hydroxymethyl) – 9(10H) – anthracenone.
- Tinh thể màu vàng. Tìm thấy trong nhựa lá Lơ hội.
- Nhiệt độ nóng chảy: 147 – 148 oC
- Cơng thức phân tử: C21H22O9
- Khối lượng phân tử: 418 g/mol

- Cơng thức cấu tạo:

Hình 1. 18: Cơng thức cấu tạo của Aloin A

Aloin B[10]
- Tên gọi khác: Barbaloin B. (10 R) – 10 – C – β – D – glucopyrannosyl –
1,8
– dihydroxy – 3 – (hydroxymethyl) – 9 (10H) – anthracenone
- Nhiệt độ nóng chảy: 138 – 140 oC.
- Tìm thấy trong nhựa lá Lơ hội.
- Cơng thức phân tử: C21H22O9
- Khối lượng phân tử: 418 g/mol
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 15

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên


download by :


Trường Đại Học Bà Rịa - Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật - Kinh Tế Biển, Ngành CNKT Hóa Học

Nghiên Cứu Khoa Học

- Cơng thức cấu tạo:

Hình 1. 19: Cơng thức cấu tạo của Aloin B

1.1.4.3.

Hợp chất Flavonoid

Apigenin[10]
- Tên gọi: 5,7 – Dihydroxy – 2 –(4 –hydroxyphenyl)– 4H– 1– benzeopyran –
4– one.
- Chất bột màu vàng.
- Nhiệt độ nóng chảy: 352 oC
- Tìm thấy trong lá Lơ hội
- Cơng thức phân tử: C15H10O5
- Cơng thức cấu tạo:

Hình 1. 20: Cơng thức cấu tạo của Apigenin

1.2.

Tác dụng dược lý

1.2.1. Y học dân gian Việt Nam
Lơ hội có vị đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, mát huyết, cầm
máu, nhuận tràng, thường dùng chữa một số bệnh như đau đầu, chóng mặt, đại tiện
bí, viêm dạ dày, tiêu hóa kém, viêm mũi, kinh bế, cam tích, co giật ở trẻ em, đái
tháo đường,...
1.2.2. Y học hiện đại[3][11]
-

Tác dụng trị bỏng và chữa lành vết thương

-

Tác dụng chống sưng

-

Tác dụng kháng khuẩn và kháng nấm

-

Tác dụng xổ và trị táo bón.

1.2.3. Hóa sinh học hiện đại
HDKH: ThS. Vũ Thị Hồng Phượng

Trang 16

Chủ nhiệm: Nguyễn Thanh Nguyên

download by :