Tài liệu Báo cáo " Chứng cứ và chứng minh trong tố tụng dân sự" doc

đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

65




TS. Hoàng Ngọc Thỉnh *
hng c v chng minh l nhng vn
rt quan trng ca lut t tng dõn s. Tuy
vy, trong phỏp lut hin hnh vn ny cũn
quy nh rt n gin v cũn nhiu bt cp.
Nhõn dp y ban Thng v Quc hi cụng b
D tho B lut t tng dõn s ly ý kin
nhõn dõn, chỳng tụi xin trao i ý kin xung
quanh ch nh ny.
1. Nhng bt cp v vng mc v chng
c trong phỏp lut hin hnh
Trong ba vn bn phỏp lut t tng hin nay
mc dự c ban hnh qua cỏc thi gian khỏc
nhau nhng u khụng cú quy phm nh ngha
no v khỏi nim tờn gi ca chng c. Vỡ vy,
ó gõy rt nhiu khú khn cho cỏc c quan tin
hnh t tng v nhng ngi tham gia t tng
khi gii quyt cỏc v ỏn dõn s núi chung. iu
3 Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn dõn s
nm 1989 quy nh: "ng s cú ngha v
cung cp chng c bo v quyn li ca

mỡnh; cũn tũa ỏn khi cn thit cú th thu thp
thờm chng c". Khon 3 iu 28 quy nh:
"Nu vin kim sỏt khi t v ỏn thỡ vin kim
sỏt cú trỏch nhim cung cp chng c". iu 38
quy nh: " chun b cho vic hũa gii, xột
x, tũa ỏn cú th tin hnh cỏc bin phỏp nh
ly li khai ca ng s, nhõn chng, yờu cu
c quan nh nc hay t chc xó hi cung cp
bng chng hoc xung tn ni tranh chp
xem xột ti ch hoc trng cu giỏm nh" .
iu 40 quy nh: "Vic xem xột bng chng t
cỏo l gi mo". Túm li trong 88 iu ca Phỏp
lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn dõn s cú 4
iu cp vn chng c nhng u khụng
cú quy nh no v tờn gi chng c.
n nm 1994, y ban thng v Quc hi
ban hnh Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn
kinh t. Trong 90 iu quy nh, cú 6 iu liờn
quan n chng c. iu 3: Ngha v chng
minh; iu 4: Xỏc minh thu thp chng c; iu
21: Quyn v ngha v ca ng s; iu 24:
Ngi giỏm nh, iu 25: Ngi lm chng;
iu 35: Xỏc minh, thu thp chng c ca tũa ỏn.
Tuy vy, Phỏp lnh ny cng khụng cú iu no
t tờn gi cho nhng cỏi gi l chng c.
Hai nm sau, nm 1996, y ban thng v
Quc hi ban hnh Phỏp lnh th tc gii quyt
cỏc tranh chp lao ng. Trong ton b Phn th
nht quy nh th tc gii quyt cỏc v ỏn lao
ng, trong tng s 78 iu quy nh v loi t

tng ny cú 6 iu cp vn chng c v
ch th cung cp v thu thp chng c nh cỏc
iu 2, 3, 20 (khon 2 v khon 3), 23, 25, 37.
V cng ging nh 2 phỏp lnh trờn, c quan
tin hnh t tng v ngi tham gia t tng u
cú nhn thc khụng ging nhau v vn chng
c ch vỡ Phỏp lnh khụng cú iu no gii ngha
v vn ny.
Túm li, c ba phỏp lnh t tng dõn s,
kinh t, lao ng v hụn nhõn v gia ỡnh hin
hnh u khụng cú quy phm nh ngha no
chun húa khỏi nim v chng c. iu ú
ó gõy nhiu khú khn v phc tp trong nhn
thc cng nh trong ỏnh giỏ v s dng
chng c, nh hng khụng tt ti vic gii
quyt cỏc v ỏn.
C

* Trng i hc lut H Ni


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
66
Tạp chí luật học

Cỏc ni dung c bn cn phi lm rừ xung
quanh vn chng c nh th no l chng c,
ngun chng c, giỏ tr chng minh ca tng
loi chng c, ai cú ngha v phi cung cp
chng c v trong trng hp no thỡ c quan t

tng phi vo cuc thu thp ti liu Thc
tin xột x trong thi gian qua cú khụng ớt
trng hp trong cựng mt v ỏn, cỏc ch th t
tng dõn s cú nhn thc rt khỏc nhau v cỏc
vn ny. Cú ngi ng nht gia chng c
vi ngun chng c, gia chng c vi phng
tin chng minh, xỏc nh khụng ỳng ngha v
ca ng s v trỏch nhim ca c quan tin
hnh t tng Tt c nhng vng mc ny rt
cn c phỳc ỏp ca B lut t tng dõn s.
ng trc cỏc ũi hi ca thc tin xột x,
D tho B lut t tng dõn s ó xõy dng ch
nh chng c trong mt chng riờng bit vi
20 iu lut thuc phn nhng quy nh chung -
phn u tiờn ca B lut, vi tờn gi l chng
minh v chng c.
2. Vn chng c v chng minh trong
D tho B lut t tng dõn s
a. V khỏi nim chng c (iu 80)
Nghiờn cu khỏi quỏt ton b cỏc vn
chng minh v chng c trong D tho, chỳng
tụi thy D lut ó khc phc v c bn cỏc
vng mc v bt cp trong phỏp lut t tng
dõn s hin hnh. Thỏo g c nhng tr ngi
trong hot ng ca cỏc c quan tin hnh t
tng v ngi tham gia t tng trong vn
nhn thc v chng c, xỏc nh ỳng ngha v
v trỏch nhim ca cỏc ch th phỏp lut t
tng. Trờn c s ú gia cỏc ch th cú s
tng ng trong vic xỏc nh, ỏnh giỏ v s

dng chng c. Vi 20 iu lut, D tho ó
th ch 5 vn ln:
- Bc u ó xõy dng quy phm nh
ngha v chng c (iu 80);
- Thng kờ cú 8 loi chng c thụng dng
trong thc tin xột x (iu 81 v 82);
- Quy nh 6 phng tin, bin phỏp c
coi l cụng c tũa ỏn s dng trong vic thu
thp, cng c chng c (iu 85 n iu 97);
- Quy nh ngha v c th ca ngi
khi kin khi tham gia vo quỏ trỡnh t tng
(iu 78);
- Quy nh trỏch nhim ca c quan tin
hnh th lớ v ỏn phi thc hin trong quỏ trỡnh
t tng nh thu thp, bo ton v ỏnh giỏ s
dng chng c (iu 83 n iu 97).
iu 80 D tho B lut t tng dõn s quy
nh: Chng c trong v vic dõn s l nhng gỡ
cú tht c thu thp theo trỡnh t, th tc do B
lut ny quy nh m tũa ỏn dựng lm cn c
xỏc nh yờu cu hay s phn i ca ng s
l cú cn c v hp phỏp hay khụng cng nh
nhng tỡnh tit khỏc cn thit cho vic gii quyt
ỳng n v vic dõn s.
Xột v ni hm thỡ nh ngha iu 80
ó phn ỏnh c ba thuc tớnh ca chng
c, ú l:
- Tớnh khỏch quan: Cú ngha l chng c
phi l ti liu, vt cú tht, nú gn lin vi v
vic tranh chp, nú tn ti c lp ngoi ý chớ

ca ng s;
- Tớnh liờn quan: Ngha l ti liu, vt ú
phi liờn quan ti ni dung v ỏn cú quan h vi
yờu cu hay phn yờu cu ca ng s;
- Tớnh hp phỏp: ũi hi ca thuc tớnh ny
l cỏc ti liu vt ca v kin phi c thu
thp theo trỡnh t v th tc do B lut quy nh.
Nu thu thp khụng ỳng trỡnh t thỡ b coi l ti
liu ngoi lung khụng cú giỏ tr chng minh.
Tuy nhiờn, di gúc khoa hc thỡ khỏi
nim ti iu 80 cn c xem xột k hn. Cn


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

67

c vo thc tin xột x v cỏc loi chng c
c quy nh trong iu 81 ca D tho, theo
chỳng tụi cn sa i hai ni dung trong nh
ngha v chng c nh sau:
- Thay th cm t nhng gỡ cú tht
dũng u tiờn ca khỏi nim chng c iu 80
bng cm t nhng tin tc cú tht. Cm t ú
s lm cho nh ngha v chng c c th hn,
sỏt vi thc t cuc sng hn. Nú giỳp cho cỏc
ch th nhn thc v chng c d dng hn vỡ
chng c l nhng cỏi cú th xỏc nh c, rt
c th, tn ti xung quanh ta; nú l cỏi cú th c

c, nghe c, nhỡn c, thm chớ chim gi
c trờn thc t. Cm t nhng gỡ c
dựng trong D tho, mang tớnh tru tng,
khụng xỏc nh, khụng thoỏt ý.
Thit ngh cú th cm t m chỳng tụi
ngh thay th cm t trong D tho chc chn
cha th khỏi quỏt ht c cỏc loi chng c
vn phong phỳ, a dng nh nú vn cú cuc
sng nhng nhỡn chung cm t ny ó cú tớnh
khỏi quỏt v cú mang tớnh xỏc nh rừ rng.
- Vic d tho xỏc nh nhng gỡ cú tht
c thu thp theo trỡnh t, th tc do B lut
ny quy nh v ch cú tũa ỏn dựng lm cn c
xỏc nh tớnh hp phỏp v cú cn c ca yờu
cu ng s l s b sút ch th, vỡ th iu
lut cha bao quỏt ht c hot ng ca cỏc
ch th t tng trong vic xỏc lp chng c.
Thc tin ó chng minh rng trong t tng
dõn s phn ln cỏc chng c ca v ỏn c
dng li trong h s l do cỏc ng s ch
ng cung cp giao np cho tũa. Trong quỏ trỡnh
t tng, ng s cú thỏi hp tỏc tớch cc vi
tũa, c bit l ngi khi kin mun cụng khai
s tht v mong mun v vic sm c gii
quyt. Hot ng ca ng s trong t tng
dõn s hon ton khỏc vi quy trỡnh thu thp
chng c trong t tng hỡnh s. Trong hot ng
phũng chng ti phm, cỏc c quan iu tra,
truy t l ch th ch yu ca hot ng iu tra,
phi ch ng tin hnh cỏc bin phỏp t tng

cn thit mt cỏch tớch cc truy tỡm chng c,
bi vỡ hu ht b can, b cỏo sau khi phm ti
u tỡm mi cỏch xúa b du vt ti phm, che
giu hnh vi phm ti ca mỡnh nhm th tiờu
chng c. Theo phỏp lut t tng hỡnh s, b
can, b cỏo khụng cú ngha v phi chng minh
m trỏch nhim ny thuc v cỏc c quan tin
hnh t tng.
Ngc li, trong t tng dõn s, ng s,
nht l ngi khi kin hay ngi nờu yờu cu
phn t phi thc hin trỏch nhim cung cp
chng c v ngha v chng minh cho cỏc yờu
cu ca mỡnh. Do c im ca t tng dõn s,
cho nờn khụng cú ch th no hiu ngn ngnh
v kin nh ng s, khụng cú ai bit nhiu s
kin ca v ỏn nh ng s v cng chớnh vỡ
vy m cng khụng cú ch th no qun lớ v s
hu nhiu loi chng c nh ng s trong v
ỏn. Bi vy, trong quỏ trỡnh t tng khụng phi
ch cú tũa ỏn mi vin dn chng c m bn
thõn cỏc ng s cng vin dn chng c (c
bit l ngi khi kin v ngi cú yờu cu
phn t), h cng rt khn trng v ch ng
tỡm kim chng c giao np cho tũa v h
cng mun thụng qua vic cung cp chng c
chng minh cho yờu cu ca h l cú cn c
v li ớch ca h l hp phỏp. Nh vy, trong t
tng dõn s khụng phi ch cú mt mỡnh to ỏn
phi da vo nhng tin tc cha ng trong cỏc
ti liu, vt chng ca v ỏn xem xột gii

quyt m trong quỏ trỡnh ny chớnh cỏc ng
s mi l ch th quan trng trong vic thu thp
chng c. V cng chớnh l ng s - loi ch
th th hai tham gia t tng cựng vi to ỏn u


đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
68
Tạp chí luật học

phi cn c vo ti liu vt chng ú t
yờu cu lm c s cho to ỏn xem xột gii quyt.
Vi nhng phõn tớch nờu trờn thy cn thit phi
b sung vo quy phm nh ngha ú thờm mt
loi hot ng ph bin ca ng s trong vic
xỏc lp chng c v xin a ra nh ngha v
chng c nh sau:
Chng c trong v vic dõn s l nhng tin
tc cú tht, c thu thp theo trỡnh t, th tc
do B lut ny quy nh m tũa ỏn v ng s
vin dn ra dựng lm cn c cho vic xỏc
nh yờu cu hay s phn i ca ng s l cú
cn c v hp phỏp hay khụng cng nh xỏc
nh nhng tỡnh tit khỏc cn thit cho vic gii
quyt ỳng n v vic dõn s.
Tham kho B lut t tng dõn s ca Cng
hũa Phỏp cng tỡm thy iu lut quy nh tng
t rng thm phỏn ch cú th a ra quyt nh
khi da trờn nhng cn c, ti liu do ng s
vin dn hoc xut trỡnh; thm phỏn khụng th

ra quyt nh m ch da trờn cn c phỏp lut
do tũa vin dn.
(1)

b. V ngha v chng minh ca ng s v
nhim v ca tũa ỏn trong t tng dõn s
Trong phỏp lut hin hnh, cng nh trong
thc tin hin nay ang tn ti hai loi ý kin
khỏc nhau v vic ny.
- í kin th nht da theo iu 2 v iu 3
ca cỏc phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn
dõn s, kinh t, lao ng cho nờn h cho rng
ng s cú ngha v cung cp chng c bo
v quyn li ca mỡnh; ng thi trong giai on
chun b xột x, nu xột thy cn thit tũa ỏn phi
tin hnh cỏc bin phỏp iu tra thu thp
chng c. ú l trỏch nhim ca cụng chc trong
b mỏy nh nc ca dõn do dõn v vỡ dõn.
- í kin th hai cho l trong t tng dõn s
cỏc ng s phi thc hin ngha v cung cp,
thu thp chng c, tũa ỏn khụng cú trỏch nhim
phi i thu thp chng c.
Trc hai lung ý kin trỏi ngc nh trờn,
chỳng tụi xin cú ý kin nh sau:
- Trong t tng dõn s, ngi tin hnh t
tng phi tụn trng nguyờn tc quyn quyt nh
v t nh ot ca ng s, bi l: iu 5 D
tho quy nh:
+ ng s cú quyn quyt nh vic khi
kin yờu cu tũa ỏn cú thm quyn gii quyt v

vic dõn s. Tũa ỏn ch th lớ gii quyt v vic
dõn s khi cú n khi kin, n yờu cu ca
ng s v ch gii quyt trong phm vi n
khi kin, n yờu cu ú;
+ Cỏc ng s cú quyn chm dt, thay
i cỏc yờu cu ca mỡnh bng vic rỳt li, tha
nhn hoc tha thun vi nhau v vic gii
quyt v vic dõn s mt cỏch t nguyn, khụng
trỏi phỏp lut v o c xó hi.
Nh ta ó bit, iu 5 nờu trờn l mt trong
cỏc nguyờn tc c bn ca B lut. Vỡ vy, phi
coi õy l t tng phỏp lớ cú tớnh cht ch o
i vi tt c cỏc giai on t tng, cú giỏ tr
nh hng cho cỏc hot ng t tng ca cỏc
ch th t tng. ng thi vic tụn trng ti a
quyn t nh ot ca ng s chớnh l ũi
hi ca nguyờn tc bo m phỏp ch trong t
tng dõn s. Bi vy c quan tin hnh t tng
v ngi tham gia t tng phi quỏn trit sõu sc
nguyờn tc ú, c bit l ngi tin hnh t
tng nh thm phỏn.
Trong gii quyt cỏc v vic dõn s, c
quan xột x phi thc s cụng tõm, phi tht s
l c quan bo v cụng lớ, gi ỳng trng trỏch
ca ngi trng ti cho ngi dõn trụng cy,
tuyt i khụng c gõy sc ộp cho mt bờn v
cng khụng c thiờn v quỏ lo lng cho mt
bờn. Hn na, quỏ trỡnh gii quyt vi phm hay

đặc san góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

69

tranh chp dõn s l quỏ trỡnh t gii quyt cỏc
mõu thun ca cỏc bờn bng bin phỏp thng
lng, hũa gii nhm tỡm ra mt tha thun m
hai bờn cú th chp nhn c. Tũa ỏn ch phỏn
xột, phõn x khi tht cn thit. Thc trng by
lõu, tũa ỏn i iu tra thu thp chng c, nhiu
vic to ó lm thay ng s, t ú to thúi
li vo tũa ỏn, lm mt i tớnh t giỏc ch ng
v thỏi hp tỏc tớch cc ca ng s. Do
vy, c quan xột x v ngi tin hnh t tng
phi thm nhun sõu sc nguyờn tc tụn trng
quyn t nh ot ca ng s, tuyt i
khụng lm thay ng s trong vic thu thp
chng c. Tũa ỏn ch hot ng trong phm vi
yờu cu ca ng s m thụi.
- Trong t tng dõn s khụng nờn giao cho
tũa ỏn trỏch nhim phi i thu thp chng c.
õy chớnh l h qu ca vic tụn trng ti a
nguyờn tc quyn quyt nh v quyn t nh
ot ca ng s.
Trc vn mi nh vy, cú ngi cho
rng tũa khụng i thu thp chng c thỡ lm sao
tũa cú th x c. gii quyt bn khon
ny, xin hóy tỡm hiu c ch trong t tng hỡnh
s. Trong hot ng xột x ti phm, tũa ỏn ch

thc hin quyn lc xột x khi h s v ỏn ó
c cỏc c quan t tng trc ú hon tt, nú
th hin y quyt nh truy t ca vin
kim sỏt bng bn cỏo trng vi y chng
c. õy, tũa ỏn õu cú phi i iu tra v to
ỏn õu cú phi i thu thp chng c, vy m tũa
ỏn vn xột x trờn c s h s ca cỏc c quan
t tng khỏc v bn ỏn c tuyờn hu ht l cú
sc thuyt phc.
Ngoi ra, khụng nờn quy nh nhim v ny
cho to ỏn cng vỡ vi c cu t chc v biờn
ch ca tũa ỏn nh hin nay, c bit ng trc
yờu cu ca ci cỏch t phỏp, cn phi tng thm
quyn cho tũa ỏn cp huyn xột x s thm, tũa
ỏn cp tnh m ng vic xột x phỳc thm l
c bn v tũa ỏn ti cao thc hin ch yu chc
nng giỏm c xột x. Bi vy, tũa ỏn cỏc cp
khụng th lc lng m ng cỏc hot
ng iu tra thu thp chng c ca v kin dõn
s c. Thc t ỏn tn ng, ỏn quỏ hn t
tng cỏc tũa ỏn va qua ó phn no phn ỏnh
cỏi s lc bt tũng tõm tũa cp huyn v tũa
cp tnh vỡ ngi thỡ ớt m vic li quỏ nhiu.
õy cng l yờu cu ca ci cỏch t phỏp, cn
mnh dn i mi hot ng t tng dõn s.
Tũa ỏn cn xó hi húa mt s loi hot ng t
tng v phi cho ng s lm trũn bn phn
ca h v tũa ỏn cn phi thc hin ỳng chc
nng ca mỡnh.
Vi c s lớ lun v thc tin nh ó phõn

tớch trờn, chỳng tụi ngh B lut t tng dõn
s khụng nờn quy nh tũa ỏn phi lm thay, lo
thay ng s trong vic thu thp chng c i
vi cỏc v ỏn dõn s. Hóy cho ng s t
mỡnh thc hin vic thu thp chng c vỡ quyn
li ca chớnh h, cú nh vy mi to ra s hp
tỏc tớch cc ca ng s vi tũa. Thc hin
c gii phỏp t phỏ ny, bn thõn ngi i
kin phi cõn nhc trc khi khi kin, cú ỏng
a vic ú ra tũa hay khụng v ra tũa ri liu cú
thng c hay khụng? Thit ngh phỏp lut phi
xỏc lp cho cụng dõn thúi quen suy ngh v hnh
ng theo phỏp lut. V khi nhiu ngi dõn u
cú chung suy ngh nh vy, chc chn s lng
kin dõn s s gim i rt nhiu v tũa ỏn s
khụng phi ngp u trong nỳi cụng vic kin
tng na, s ỏn tn ng s gim, uy tớn tũa ỏn s
tng cao; trt t k cng xó hi c tụn trng./.

(1).Xem: iu 16 B lut t tng dõn s Cng hũa Phỏp.


®Æc san gãp ý dù th¶o bLTTDS
70
T¹p chÝ luËt häc