Toán học 3 tiểu học (CĐ-ĐH).

5.Quy trình giải tốn

Để cho học sinh nắm được các bước cần thiết của q trình giải tốn và rèn kĩ năng thực hiện các bước thành thạo gồm 4
bước :
Bước 1: tìm hiểu kĩ đề tài.
Việc tìm hiểu nội dung đề bài toán bao gồm các yêu cầu sau:.

Khi giải bài toán, việc trước tiên là đọc kĩ đề bài để hiểu được các từ ngữ, đặc biệt là các từ “khóa”, từ khó (giáo viên

cần giải thích) và nắm được mục đích u cầu của bài tốn. Bài tốn có những số liệu, dữ kiện gì? đâu là “cái đã cho”,
“cái phải tìm” của bài tốn, suy nghĩ về những điều đã cho, đặc biệt chú ý đến câu hỏi của bài tốn. Khơng nên tính tốn
vội khi chưa đọc kĩ đề.


 Đâu là ẩn?đâu là dữ kiện? đâu là điều kiện? có thể thỏa mãn điều kiện bài tốn? điều kiện có đủ để xác định ẩn? Hay là
thừa,hay cịn thiếu? Hay có mâu thuẫn? - Vẽ hình. - Sử dụng các kí hiệu thích hợp,có thể biểu diễn các điều kiện,dữ kiện
thành công thức được không? Phân biệt rõ các phần của điều kiện

VD: Tuỳ vào khả năng của học sinh mà giáo viên hướng dẫn cách tóm tắt bài tốn:
• Ví dụ 1: Tóm tắt (Bài tập 3, Tốn 1, trang 131)
• Có : ... cái kẹo
• Thêm : ... cái kẹo
• Có tất cả : ... cái kẹo ?


Ví du 2: Hàng trên có 5 quả cam, hàng dưới có nhiều hơn hàng trên 2 quả cam. Hỏi hàng dưới có mấy quả cam ? (Bài tốn
về nhiều hơn ở lớp 2).
Bước 2:lập kế hoạch giải
Sau khi đã thiết lập được mối quan hệ giữa các dữ kiện và số liệu, học sinh suy nghĩ tìm phép tính nào? cách giải đáp nào
cho phù hợp với yêu cầu của bài tốn?

• Trình tự suy nghĩ này thường theo lối phân tích hợp lý, logic để tìm ra cách giải. Nói chung, lập kế hoạch giải là đi tìm
hướng giải cho bài tốn.

• Đầu tiên xem xét bài tốn cần giải có thuộc loại điển hình hay khơng?
• Nếu khơng thì xem xét bài tốn cần giải có tương tự với bài toán vào mà người giải toán đã biết cách giải hay khơng.
• Nếu khơng, thì tìm cách phân tích bài tốn thành các bài tốn thành phần mà người giải đã biết cách giải.


• Ví du : Đàn vị có 183 con, đàn gà ít hơn đàn vịt 121 con. Hỏi đàn gà có bao nhiêu con? (Bài tập 4, Tốn 2, trang 158)
• GV có thể hướng dẫn HS lập kế hoạch giải bài tốn thơng qua hệ thống câu hỏi sau:
Bài tốn cho biết gì? (Đàn vịt có 183 con, đàn gà có ít hơn đàn vịt 121 con)
•
• Bài tốn hỏi gì? (Đàn gà có bao nhiêu con?)
• Học sinh tóm tắt:
• Để tính được số con gà ta làm như thế nào? (Lấy số con vịt trừ đi 121)
• Số con vịt có chưa, là bao nhiêu? (Số con vịt là 183 con)


Bước 3: Thực hiện chương trình giải.

• Từ q trình tìm ra cách giải, học sinh thực hiện trình bày bài giải. Đây là khâu hồn thành phép tính và để trình bày lời
giải ta thường dùng phương pháp tổng hợp.

• Dựa vào q trình phân tích để hình thành phép tính.
• Dựa vào câu hỏi của bài tốn để xác định câu lời giải: Ứng với một phép tính là một câu lời giải. Giáo viên khuyến khích
học sinh tìm ra nhiều câu lời giải khác nhau và biết chọn lựa đâu là câu lời giải thích hợp nhất.

Bước 4: Nhìn lại bài tốn.

• Khi đã giải xong bài tốn, giáo viên nên rèn cho học sinh thói quen kiểm tra, thử lại kết quả trước khi viết đáp số (bằng

việc tính tốn thử lại hoặc có thể dựa vào tranh minh hoạ để kiểm tra).

• Bước kiểm tra lại bài giải mục đích rà sốt lại cơng việc giải, tìm cách giải khác và so sánh các cách giải để chọn ra cách
giải hay nhất, hợp lí nhất đồng thời suy nghĩ khai thác thêm đề bài.


*Ví dụ minh hoạ :

• Xem đề tốn lớp 4 sau : Lan nhặt được 124 kg giấy vụn. Mai nhặt Lan 135 kg giấy vụn. Hỏi cả hai bạn nhặt được được
bao nhêu kg giấy vụn ?

Bước 1 . Đọc kỹ đề toán để xác định cái đã cho và cái phải tìm :
+Ở đây bài tốn cho hai điều kiện :

• Lan nhặt 124 kg giấy vụn.
• Mai nhặt 135 kg giấy vụn.
• +Bài tốn hỏi : Cả hai bạn hái bao nhiêu bông hoa ?
Bước 2 . Viết tóm tắt đề tốn :

• Ở bài tốn này có thể dùng sơ đồ đoạn thẳng để tóm tắt.
• Tóm tắt bài tốn :


Lan

124 kg

Mai

? kg giấy vụn

135 kg

+Đoạn thẳng thứ nhất chỉ số kg giấy vụn của Lan nhặt : 124 kg
+Đoạn thẳng thứ nhất chỉ số kg giấy vụn của Mai nhặt : 135 kg
+Để mô tả câu hỏi của bài tốn, ta vẽ dấu ngoặc móc ơm lấy cả hai đoạn thẳng “ Lan “ và “ Mai “ kèm theo dấu “ ? “ ngụ ý
phải tìm xem cả hai bạn nhặt được bao nhiêu kg giấy vụn ?
Bước 3 . Lập kế hoạch giải toán :
Ta cho hocï sinh phân tích bài tốn để tìm cách giải. Có thể làm theo 4 trình tự như sau :
1).Bài tốn hỏi gì ? ( Số kg giấy vụn của hai bạn ).
2).Muốn biết kg giấy vụn của hai bạn nhặt được, ta làm thế nào ?
( lấy số kg giấy vụn của Lan cộng với số kg giấy vụ của bạn Mai )
3).Số kg giấy vụn của Lan biết chưa ? ( biết rồi : 124kg giấy vụn )
4).Số kg giấy vụn của Mai biết chưa ? ( biết rồi : 135kg giấy vụn )
Từ đó ta có thể diễn tả q trình này bằng một sơ đồ, ví dụ :


Hai bạn

Bước 4 : Thực hiện các bước tính để viết lời giải :

Lan + Mai
Giải :

Số kg giấy vụn của hai bạn nhặt là :
124 + 135 = 259 (kg)
Đáp số : 259 kg giấy vụn
Khi làm xong mỗi phép tính ta có thể thử lại để xem đã chắc đúng chưa ?