ĐỀ CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

LUYỆN ĐỀ: CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
ĐỀ 1:
“Bất kể khi nào thấy khổ q thì lão xách tơi ra đánh cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu… Giá
mà lão uống rượu… thì tơi cịn đỡ khổ… Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với lão… đưa tôi
lên bờ mà đánh…
– Không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được! – Đẩu và tôi cùng một lúc thốt lên.
– Là bởi vì các chú khơng phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như thế nào là nỗi vất vả của
người đàn bà trên một chiếc thuyền khơng có đàn ơng…
– Phải, phải, bây giờ tôi đã hiểu, – bất ngờ Đẩu trút một tiếng thở dài đầy chua chát, – trên thuyền
phải có một người đàn ông… dù hắn man rợ, tàn bạo?
– Phải – Người đàn bà đáp – Cũng có khi biển động sóng gió chứ chú?
Lát lâu sau mụ lại mới nói tiếp:
– Mong các chú cách mạng thơng cảm cho, đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có
người đàn ơng để chèo chống phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con, nhà nào cũng
trên dưới chục đứa. Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn cho
nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ khơng thể sống cho mình
như ở trên đất được! Mong các chú lượng tình cho cái sự lạc hậu. Các chú đừng bắt tơi bỏ nó! – Lần
đầu tiên trên khn mặt xấu xí của mụ chợt ửng sáng lên như một nụ cười – vả lại, ở trên chiếc thuyền
cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tơi sống hịa thuận, vui vẻ.
– Cả đời chị có một lúc nào thật vui khơng? -Đột nhiên tơi hỏi.
– Có chứ, chú! Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tơi chúng nó được ăn no…”
( Trích Chiếc thuyền ngỗi xa- Nguyễn Minh Châu , Ngữ Văn 12 , Tập 2, NXB Giáo dục Việt Nam ,
2015, tr.75-76 )
Phân tích hình tượng người đàn bà hàng chài qua đoạn trích, từ đó cảm nhận về vẻ đẹp của
người phụ nữ Việt Nam
A. MỞ BÀI
B. THÂN BÀI:
1. Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm: Nguyễn Minh Châu là tác giả có nhiều tác phẩm xuất
sắc trước và sau 1975. Đặc biệt,ơng là cây bút tiên phong thời kì đổi mới. Chiếc thuyền ngoài
xa” của Nguyễn Minh Châu được sáng tác vào tháng 8 năm 1983, lúc đầu được in trong tập
“Bến quê”. Sau đó, được nhà văn dùng để đặt tên cho cả tập truyện ngắn xuất bản năm 1987.

Tác phẩm này tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của nhà văn, được xem là Tuyên ngôn nghệ
thuât của Nguyễn Minh Châu, đồng thời tiêu biểu cho xu hướng VH đổi mới:cảm hứng đời tư,
thế sự…
2. Khát quát đoạn văn và vấn đề nghị luận: Đoạn văn là cuộc hội thoại giữa người đàn bà hàng
chài với chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng tại tòa án. Người đàn bà được khuyên nhủ li hôn với
người chồng vũ phu nhưng nhất định không chịu. Đoạn truyện chỉ là một lắt cắt nhưng đã xây
dựng sinh động, cảm động hình tượng người đàn bà hàng chài.
3. Nghị luận trọng tâm: Hình tượng người đàn bà hàng chài
a. số phận bất hạnh: Ngoại hình xấu xí, thơ kệch; kém may mắn; làm nghề thuyền chài, gia đình
đơng con, nghèo khổ, lam lũ; thường xuyên bị chồng đánh đập, bạo hành: ba ngày một trận
nhẹ, năm ngày một trận nặng, “Bất kể khi nào thấy khổ q thì lão xách tơi ra đánh ”.
b. Phẩm chất tốt đẹp ( qua lời nói tâm tình, chân thành về câu chuyện đời của chính người đàn
bà)
- Bao dung, vị tha, nhân hậu, thấu hiểu: Thấu hiểu, xót thương, cảm thơng với nỗi khổ của chồng,
chia sẻ với chồng bằng cách chịu đòn…
- Người mẹ yêu con hết mực: Xác định khổ vì con là tất yếu, thuộc về thiên chức, xem con là lẽ
sống “sống cho con chứ khơng sống cho mình”, lao động cực khổ, lam lũ để nuôi con, chấp nhận bị
bạo hành để giữ người đàn ông cùng nuôi nấng, che chở các con, muốn tránh cho con khỏi những tổn
thương: xin lên bờ đánh, niềm vui hiếm hoi của cuộc đời là khi nhìn con ăn no
- Sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời: Đưa ra những lí lẽ nghiệt ngã mà thực tế, sắc sảo để từ chối giải pháp li
hôn, chỉ cho Phùng, Đẩu thấy sự nông nổi , thiếu thực tế, nói về những khó khăn gấp bội của những
người đàn bà ở biển và với họ, sự sống là quan trọng nhất
1


*Nhận xét nghệ thuật: khắc họa nhân vật tài tình qua tình huống truyện độc đáo, miêu tả tâm lí nhân
vật chân thực, sắc sảo, lối văn giản dị mà thấm thía, nhiều dư vị, trải nghiệm, giọng điệu đan cài giữa
sắc thái phẫn nộ, ngạc nhiên, vỡ lẽ, chia sẻ của Phùng, Đẩu với giọng tâm tình, nghẹn ngào, suy tư của
người đàn bà.
*Đánh giá: Qua hình tượng người đàn bà hàng chài, nhà văn tái hiện bức tranh cuộc sống thời hậu

chiến ngổn ngang lắm nỗi cay cực, những phận người bé nhỏ, bất hạnh,chưa lối thoát. Từ đó, NMC
bày tỏ sự thấu hiểu, xót thương, lo âu cho thân phận người trong cuộc mưu sinh và kiếm tìm hạnh
phúc, trân trọng, yêu quý những phẩm chất tốt đẹp của người lao động, niềm tin vào sức mạnh của con
người: vượt qua đau khổ để hướng đến sự sống. Nhà văn cũng khẳng định hướng đi mới của văn học:
hướng đến phận người bé mọn trong cuộc sống đời thường…
4. Nghị luận nâng cao: cảm nhận về vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam
- Từ thủ pháp vơ danh hóa nhân vật: người đàn bà đại diện cho những người phụ nữ lao động nghèo
vùng biển nói riêng và người phụ nữ Vn nói chung
- Phẩm chất tốt đẹp của người đàn bà hàng chài biểu trưng cho vẻ đẹp của người phụ nữ Vn:Giàu đức
hi sinh: chịu thiệt thịi, cay đắng về mình để bảo vệ, chia sẻ với những người thân; bao dung nhân hậu,
cảm thơng thấu hiểu cho hồn cảnh của người khác ngay cả khi người ta khơng tốt với mình; u con
hết mực, coi con là lẽ sống, làm lụng quần quật để ni con, chịu đựng tất cả vì con, niềm vui duy nhất
cũng là ở con; sâu sắc, thấu hiểu cuộc đời: hiểu bổn phận và thiên chức của người đàn bà, hiểu những
ngổn ngang, nghịch lí cuộc đời như một tất yếu…
C. KẾT BÀI
ĐỀ 2. Cảm nhận của anh / chị về hình ảnh “chiếc thuyền ngồi xa” trong hai đoạn trích sau, từ
đó bình luận ngắn gọn về quá trình nhận thức của người nghệ sĩ:
1. “Lúc bấy giờ trời đầy mù từ ngoài biển bay vào. Lại lác đác mấy hạt mưa. Tơi rúc vào bên bánh
xích của một chiếc xe tăng để tránh mưa, đang lúi húi thay phim, lúc ngẩng lên thấy một chuyện hơi
lạ: một chiếc thuyền lưới vó mà tơi đốn là trong nhóm đánh cá ban nãy đang chèo thẳng vào trước
mặt tơi.
Có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh “đắt” trời cho như vậy: trước
mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào
bầu sương mù trắng như sữa có pha đơi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng
người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào
bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra
dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi, toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa
và đẹp một vẻ đẹp thực đơn giản và tồn bích khiến đứng trước nó tơi trở nên bối rối, trong trái tim
như có cái gì bóp thắt vào. Chẳng biết ai đó lần đầu đã phát hiện ra bản thân cái đẹp chính là đạo
đức? Trong giây phút bối rối, tơi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện,

khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn.”
2. “Gần sáng trời trở gió đột ngột, từng tảng mây đen xếp ngổn ngang trên mặt biển đen ngịm, và
biển bắt đầu gào thét, sóng bạc đầu ngoài cửa lạch nổi cồn lên, cao như những ngọn núi tuyết trắng.
Trong phá, các thứ tàu thuyền đều tìm vào bờ để trú, duy ở giữa phá chẳng hiểu vì sao vẫn cịn thấy
một chiếc thuyền vó bè đang đậu.
Gió rú ào ào chung quanh chiếc xe Reo vừa mới ở trên rừng xuống, chưa dỡ gỗ xuống hết. Cái ơng
lão đã ngồi sáu mươi mà vẫn cịn theo đuổi nghề sơn tràng đang ngồi bên bếp lửa giữa trời, vẫn đặt
hai con mắt đầy vẻ lo lắng ra ngồi mặt phá, nơi có chiếc thuyền.
Cái bếp lửa cũng bị gió ném tung ra khắp bãi cát, những tàn lửa đỏ rực bay quẩn lên chung quanh
chỗ tôi và ông lão ngồi. Tôi xem lại xoong cơm đã sống nhăn hộ ơng lão đoạn gào lên:
– Chiều gió này khơng khéo bão cấp 11 rồi?
– Ừ, ừ…! – Ơng lão lẩm bẩm, vẫn không rời mắt khỏi chiếc thuyền đang chống chọi với sóng gió giữa
phá”.
(Trích “Chiếc thuyền ngồi xa” – Nguyễn Minh Châu)
3. Nghị luận trọng tâm
a. Đoạn 1:
- vị trí: phần đầu của tác phẩm
2


– Bối cảnh xuất hiện: chiếc thuyền xuất hiện trong một buổi bình minh, tranh sáng tranh tối, khung
cảnh mờ ảo (trời đầy mù, lác đác mưa).
– Điểm nhìn: chiếc thuyền được miêu tả từ xa với những nét chấm phá: Mũi thuyền in một nét mơ hồ
lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đơi chút màu hồng hồn; vài bóng người lớn lẫn trẻ
con ngồi im phăng phắc.
⇒ Tất cả tạo nên một khu cảnh đẹp đến hồn hảo, khiến người nghệ sĩ vơ cùng xúc động.
b. Đoạn 2:
- Vị trí: Gần cuối tác phẩm, sau khi Phùng đã 2 lần chứng kiến cảnh bạo hành dã man trong 1 gia đình
ngư dân và nghe câu chuyện đời tự kể của ngườ đàn bà hàng chài tại tòa án
– Bối cảnh xuất hiện: chiếc thuyền lưới vó xuất hiện trong cơn bão biển dữ dội.

– Điểm nhìn: được nhìn từ xa, nhưng tác giả khơng tập trung miêu tả chiếc thuyền, mà chỉ cố gắng làm
nổi bật cái khung cảnh dữ dội, qua đó thể hiện sự yếu ớt, lẻ loi, cô độc của chiếc thuyền; thể hiện tình
trạng hiểm nguy mà nó đang gặp phải.
* Nhận xét nghệ thuật: Đoạn 1: Nghệ thuật: bút pháp lãng mạn, chi tiết miêu tả tinh tế, đầy màu sắc,
giọng hân hoan… Đoạn 2: bút pháp tả thực, chi tiết dữ dội, đối thoại ngắn, lối trần thuật giản dị, suy
tư… Sự vận động của hình tượng chiếc thuyền ngồi xa.
4. Nghị luận nâng cao: Bình luận về quá trình nhận thức của người nghệ sĩ:
– Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa xuất hiện hai lần phản ánh hai chặng đường khác nhau trong quá
trình nhận thức của người nghệ sĩ:
+ Ở đoạn 1, hình ảnh chiếc thuyền hiện lên đẹp đẽ, tuyệt bích thể hiện cái nhìn cuộc sống từ bề ngồi,
từ mặt hiện tượng. Đó là cái nhìn có phần phiến diện, bị phủ lên một màn sương mờ ảo của cảm hứng
lãng mạn, thi vị hóa cuộc sống của những con người từ trong lí tưởng cách mạng bước ra, những con
người vừa giành được chiến thắng. Đây là cái nhìn của con người ĐỨNG TRÊN cuộc sống, con người
ngồi cuộc.
+ Ở đoạn 2, hình ảnh chiếc thuyền trong phong ba bão táp khơng cịn là cái nhìn cuộc sống từ bên
ngồi nữa, mà đó chính là sự trải nghiệm của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ dấn thân vào cuộc sống,
vào sinh hoạt của người dân, để từ đó thấu hiểu những nỗi nhọc nhằn thống khổ trong cuộc vật lột mưu
sinh của họ. Đây là cái nhìn của con người ĐỨNG TRONG cuộc sống, con người trong cuộc.
– Hình ảnh chiếc thuyền trong đoạn trích thứ hai phản ánh sự trưởng thành trong nhận thức của người
nghệ sĩ: nghệ thuật phải xuất phát từ đời sống; và vẻ đẹp của nghệ thuật chỉ có được khi người nghệ sĩ
thực sự lăn lộn với đời sống, để chưng cất từ máu và nước mắt của con người trong cuộc mưu sinh mà
làm nên tác phẩm của mình.
*Đánh giá (bình luận) :+ Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa đem đến cho độc giả những cảm xúc, nhận
thức khác nhau gắn liền với cách nhìn, cách cảm, cách nghĩ của tác giả.
+ Nó trở thành biểu tượng của cuộc sống lao động vùng biển và mang chở nhiều thông điệp sâu sắc về
nghệ thuật, cuộc sống: Vấn đề cách nhìn,trách nhiệm của người nghệ sĩ; mối quan hệ về nghệ thuật và
cuộc sống…
+ Sự tiên phong đổi mới của NMC trong sáng tác, tấm lòng nhân đạo của nhà văn: yêu thương, lo lắng,
trăn trở khôn ngi trước những phận người bằng sự thấu cảm, hịa nhập tự nhiên, chân thành…

3