Chuyên ngành Kỹ thuật ô tô và Xe máy hiện đại Nhiều tác giả

3

L i nói đ u
Nh m đóng góp tích c c cho vi c xây d ng m t l c l ng công nhân lành ngh đ c đào t o bài b n
c v lý thuy t l n th c hành t i Vi t Nam, Qu Th i báo Kinh t Sài Gòn (Saigon Times Foundation
– STF) và y ban t ng tr ng i Vi t Nam t i C ng hòa liên bang
c (VSW-UBTT), hai t ch c xã
h i, phi l i nhu n, đã thành l p T sách Nh t Ngh Tinh t 2010, đ d ch các cu n sách d y ngh quan
tr ng, c b n và r t s ph m c a nhà xu t b n Europa Lehrmittel
c.
c là m t trong nh ng qu c gia có n n cơng nghi p ơ tơ r t lâu đ i và đ ng hàng đ u trên th gi i;
các sáng ch quan tr ng v k thu t ô tô đ u xu t phát t
c: N m 1876 Nicolaus Otto phát minh đ ng
c n b n thì, n m 1893 Rudolf Diesel đ ng ký b ng sáng ch đ ng c diesel (d u).
Cu n sách “Chuyên ngành k thu t ô tô và xe máy hi n đ i” c a nhà xu t b n Europa Lehrmittel là
sách giáo khoa đ c ph bi n r ng rãi trong l nh v c đào t o các tr ng d y ngh t i
c và đ c
d ch ra r t nhi u ngôn ng khác nhau. Cu n sách này đ c d ch ra ti ng Vi t t nguyên b n ti ng
c,
n b n th 30. Các giáo viên các tr ng d y ngh k t h p v i các chuyên viên k thu t các công
ty s n xu t xe c gi i t i
c đã biên so n r t công phu, luôn c p nh t nh ng phát minh m i, nên giáo
trình này r t phong phú và hi n đ i.
i t ng tr c nh t c a cu n sách là các h c viên đang h c ngh k thu t xe c gi i, giúp cho h c
viên ki n th c lý thuy t, gi i thích vi c th c hành c a h c viên trong quá trình đào t o công ty, theo
h th ng d y ngh song hành (Dualsystem = v a h c lý thuy t, v a th c hành) c a
c. Các công
nhân chuyên môn, th c , k thu t viên, gi ng viên và sinh viên v k thu t xe c gi i c ng có th s
d ng cu n sách này nh m t tài li u đ tham kh o, b sung thêm ki n th c chuyên môn. Sách c ng
cung c p ph ng ti n t h c đ m r ng ki n th c cho t t c nh ng ai quan tâm đ n k thu t ô tô và
xe máy hi n đ i.

Sách g m có 22 ch ng (784 trang) đ c trình bày rõ ràng, d hi u nh s d ng nhi u hình nh v i
nhi u hình màu minh h a và nhi u b ng t ng quát. Các ch ng trình bày v k thu t công ngh xe c
gi i g m có:
S phát tri n c a xe c gi i, phân chia các lo i xe và h th ng k thu t, vi c b o d
ch m sóc xe, v t li u v n hành và v t li u ph .

ng, b o trì,

C u t o và nguyên lý ho t đ ng c a đ ng c đ t trong:
ng c Otto (x ng, c n methanol, khí hóa
l ng) và đ ng c diesel (d u) và các thành ph n c u t o đ ng c nh tr c cam, tr c khu u, xi lanh,
piston, h th ng bôi tr n, làm mát đ ng c …
S hình thành hịa khí, làm th nào đ đ ng c tiêu hao ít nhiên li u: Trình bày nh ng b đi u khi n
đi n t (ECU) cho đ ng c Otto và đ ng c diesel.
Nh ng ph ng pháp làm gi m ch t đ c h i, nh ng tiêu chu n c a châu Âu v vi c th i khí đ c, cách
ki m tra khí th i và ch n đốn tr c ti p trên xe.
H th ng đi u khi n h p s t đ ng, lái tr l c, phanh ho t đ ng b ng đi n, khí nén và th y l c. ng
d ng h th ng đi u ch nh đ ng l c h c chuy n đ ng xe (VDC) hay h th ng cân b ng đi n t (ESP)
đ t os
n đ nh c a xe b ng các h th ng ch ng bó c ng bánh xe khi phanh (ABS), đi u ch nh
phân b l c phanh (EBD), ch ng quay tr t bánh xe (TCS) hay đi u ch nh momen xoay (AYC) mang
l i s an toàn cho ng i lái xe và phòng ng a tai n n giao thông.
Các h th ng ti n nghi trên xe c gi i hi n đ i nh đi u hịa khơng khí, ch ng tr m, đi u ch nh thích
nghi ga t đ ng (ACC), h tr đ xe, gi ho c thay làn đ ng.
Các gi i pháp truy n đ ng thay th nh đ ng c ch y b ng khí thiên nhiên, khí hóa l ng, khí hydro,
đi n, d u th c v t, pin nhiên li u hay đ ng c hybrid.
M t ch ng v k thu t xe hai bánh có đ ng c (xe máy, scooter, xe môtô) và m t ch ng v k
thu t ô tô th ng m i nh ô tô t i, ô tô buýt v i nh ng đòi h i đ c bi t c a chúng, thí d nh các ơ
tơ t i kéo r mc c n thêm h th ng phanh cho r moóc.

4
Ngồi vi c trình bày v k thu t chun môn trong ngành công ngh xe c gi i, cu n sách c ng có
nh ng ch ng trình bày v nh ng ngành k thu t khác c n thi t liên quan nh b o v môi tr ng và
an toàn lao đ ng, t ch c doanh nghi p và truy n thông, k thu t gia công, s d ng v t li u, ki m tra,
đi u khi n và đi u ch nh, c b n v công ngh thông tin, các h th ng bus d li u r t hi n đ i đ n i
các h th ng đi n t trên xe t o thành m t m ng n i b LIN, m ng vùng đi u khi n CAN hay các m ng
d li u v i t c đ truy n cao nh FlexRay, MOST. M t ch ng v đi n r t l n ch d n các ki n th c c
b n v ngành đi n, các h th ng đi n s d ng trong xe c gi i nh thi t b kh i đ ng, h th ng chi u
sáng LED hi n đ i, công ngh đi n cao th nh bugi, b đánh l a, công ngh đi n cao t n, tính t ng
thích đi n t EMC b o đ m ch c n ng c a các h th ng đi n t khi xe v n hành.
Các ch ng v b o v môi tr ng và an toàn lao đ ng đ u đ c so n theo tiêu chu n c a
c và châu
Âu, nên ch đ c xem nh tài li u tham kh o, vi c tuân th các tiêu chu n tùy thu c riêng t ng qu c
gia. Trang 4 và trang 5 h ng d n vi c s d ng cu n sách này cho vi c đào t o các k thu t viên trong
các l nh v c chuyên ngành xe c gi i.
Chúng tôi vô cùng cám n nhà xu t b n Europa Lehrmittel, nhà xu t b n Tr đã dành s giúp đ t n
tình trong vi c xu t b n, các t ch c t thi n, các cơng ty trong và ngồi n c mua v i s l ng l n
cu n sách này đ t ng cho các tr ng d y ngh
Vi t Nam.
c bi t cám n t p th các chuyên gia
uy tín, trong và ngồi n c đã âm th m c ng hi n tâm s c đ hoàn thành đúng ti n đ vi c chuy n ng
quy n sách này. Ngồi ra, chúng tơi c ng vơ cùng cám n các gi ng viên tr ng
i h c Bách khoa TP
HCM, đ c bi t là khoa K thu t Giao thơng, đã h tr hi u đính nh ng thu t ng thích h p.
Hi n nhiên trong n b n Vi t ng đ u tiên c a cu n sách không th nào tránh kh i thi u sót, chúng tơi
mong nh n đ c các góp ý đ hồn thi n các n b n trong t ng lai. M i đ ngh và th c m c xin g i
v đ a ch email:
V i m c tiêu h tr công tác d y ngh , chúng tôi tin r ng quy n sách này s đóng góp thi t th c vào
công cu c phát tri n ngành ô tô-xe máy và góp ph n đào t o ngu n nhân l c k thu t cao cho Vi t Nam.

Thành ph H Chí Minh tháng 9/2016
QU TH I BÁO KINH T SÀI GÒN (SAIGON TIMES FOUNDATION – STF)
Y BAN T
NG TR NG
I VI T NAM T I CHLB
C
(VIETNAMESISCHES STUDIENWERK IN DER BRD e.V. - VSW-UBTT)


5
H ng d n s d ng cu n “Chuyên ngành k thu t ô tô và xe máy hi n đ i” trong vi c đào t o các k thu t viên c đi n t
ngành ô tô.
Các tác gi đã b trí n i dung c a cu n sách chuyên ngành này theo quan đi m logic th c d ng. đây, t t c nh ng n i dung trong
khn kh ch ng trình gi ng d y hi n hành và yêu c u đào t o đ c đáp ng đ y đ phù h p v i hình nh m i c a k thu t viên
c đi n t ngành ô tơ.
Nhóm tác gi đã c ý b qua vi c s p x p nh ng l nh v c chuyên môn theo các ph m vi h c t p, đ các giáo viên hay nh ng ng i
d y ngh có th t quy t đ nh nh ng ph ng pháp s ph m hi u qu nh t. H n n a, vi c b trí này c ng tránh đ c nh ng ch ng
chéo v tài li u và s l p l i không c n thi t.
C u trúc đ
vi h c t p.

c ch n l a trong sách t o đi u ki n giúp h c viên t x lý nh ng n i dung chuyên môn khác nhau theo đòi h i ph m

B ng t ng quan d

i đây hi n th s s p x p có tr ng tâm nh ng ch

Ph m vi h c t p
1
Ơ tơ và các h th ng d a

1 theo yêu c u b o d ng
và th m tra
2

Ki m tra, tháo g , thay
th và l p ráp nh ng c m
l p ráp đ n gi n và các
h th ng

3

Nh n di n và kh c ph c
nh ng l i ch c n ng

Th c hi n vi c trang b
4 l i theo đòi h i c a khách
hàng
5

Th c hi n vi c ki m tra và
nh ng công vi c ph tr

Ch n đoán và kh c ph c
nh ng s c ch c n ng
6 c a h th ng m ng cung
c p đi n, n p đi n và kh i
đ ng trên ơ tơ
B o trì nh ng c m l p
7 ghép và h th ng b hao
mịn

Ch n đốn h th ng c
8 đi n t v qu n lý truy n
đ ng
Th c hi n nh ng ch c
9 n ng d ch v b o trì h
th ng ti n nghi và an tồn
B o trì nh ng h h ng
10 khung g m xe và h th ng
phanh
Tr ng tâm xe c gi i cá nhân
11

Ch n đoán và b o trì
nh ng h th ng k t n i
truy n đ ng, trang b ti n
nghi và an toàn

Chu n b ô tô cho vi c
12 ki m tra an toàn và nghi m
thu
13

S a ch a nh ng b ph n
truy n đ ng

Thay th và trang b l i,
14 trang b thêm các h th ng
và thành ph n
Tr ng tâm k thu t ô tô
th ng m i

Tr ng tâm k thu t h th ng
và đi n cao th
Tr ng tâm k thu t xe hai
bánh có đ ng c
Tr ng tâm k thu t thân v xe

ng riêng l trong sách theo các ph m vi h c t p.

Các ch
2

3

4

5

6

7

8

ng trong sách chuyên ngành
9

10

11

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22


6
Nh ng công ty d i đây đã giúp đ các tác gi trong vi c c v n k thu t, cung c p thông tin và tài li u
hình nh. Xin chân thành cám n!


7
Mục Lục
L i nói đ u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.4.4
1.4.5
1.6
1.6.1
1.6.2
1.6.3
1.6.4
1.6.5
1.6.6
1.7
1.7.1

1.7.2
1.7.3
1.7.4
1.8
1.8.1
1.8.2
1.8.3
1.8.4
1.8.5
1.8.6
1.8.7
1.8.8
1.8.9

Xe c gi i
S phát tri n c a xe c gi i . . . . .
Phân lo i xe c gi i . . . . . . . . .
C u trúc xe c gi i . . . . . . . . .
H th ng k thu t xe c gi i. . . . .
H th ng k thu t . . . . . . . . . .
H th ng xe c gi i . . . . . . . . .
Nh ng h th ng con trong xe c gi i
Phân chia các h th ng k thu t và h
theo cách x lý . . . . . . . . . . .
S d ng các h th ng k thu t . . .
B ph n l c, c u t o và b o d ng .
B l c khơng khí . . . . . . . . . . .
B l c nhiên li u . . . . . . . . . . .
B l cd u. . . . . . . . . . . . . .
B l c th y l c . . . . . . . . . . . .

B l c không khí trong xe . . . . . .
B o d ng. . . . . . . . . . . . . .
Ch m sóc xe. . . . . . . . . . . . .
R a đ ng c . . . . . . . . . . . . .
R a bên d i sàn xe . . . . . . . .
R a s ch bên ngoài . . . . . . . . .
R a s ch bên trong . . . . . . . . .
V t li u v n hành, v t li u ph . . . .
Nhiên li u . . . . . . . . . . . . . .
Nhiên li u otto . . . . . . . . . . . .
Nhiên li u diesel . . . . . . . . . . .
Nhiên li u t th c v t . . . . . . . .
Nhiên li u d ng khí . . . . . . . . .
D u bôi tr n và ch t bôi tr n . . . .
Ch t ch ng đông . . . . . . . . . .
Ch t làm l nh . . . . . . . . . . . .
D u phanh . . . . . . . . . . . . . .

2
2.1
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4
2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5

2.2.6

B o v mơi tr ng và an tồn lao đ ng
B o v môi tr ng trong c x ng ô tô . . . . .
Ơ nhi m mơi tr ng . . . . . . . . . . . . . . .
S lo i b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lo i b ô tô h t h n s d ng . . . . . . . . . .
Tái ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
An tồn lao đ ng và phịng tránh tai n n . . . .
Nguyên t c c b n v an toàn lao đ ng. . . . .
ánh giá s nguy hi m . . . . . . . . . . . . .
Bi n pháp an toàn . . . . . . . . . . . . . . . .
D u hi u an toàn . . . . . . . . . . . . . . . .
Câu ch d n nguy hi m (H) và phòng ng a (P) .
Các c quan tham gia vào vi c b o v lao đ ng

3
3.1
3.1.1
3.1.2
3.2
3.2.1
3.2.2
3.3
3.3.1
3.3.2
3.3.3
3.4
3.5.
3.6.

3.7
3.8
3.9

T ch c doanh nghi p, truy n thông
Nh ng đi u c b n c a vi c t ch c doanh nghi p. .
T ch c c a m t doanh nghi p th ng m i và d ch v
Các y u t trong t ch c doanh nghi p . . . . . . . .
C s lu t pháp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Các lo i h p đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trách nhi m v h h i, b o đ m và h tr t nguy n.
Truy n thông. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C s c a truy n thông . . . . . . . . . . . . . . . .
T v n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trò chuy n v nh ng khi u n i . . . . . . . . . . . .
Lãnh đ o nhân viên . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cách hành x c a nhân viên . . . . . . . . . . . . .
Làm vi c nhóm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Th c hi n đ n đ t hàng . . . . . . . . . . . . . . . .
X lý d li u trong doanh nghi p th ng m i
và d ch v ô tô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Qu n lý ch t l ng trong c x ng . . . . . . . . .

4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6

4.6.1
4.6.2
4.7
4.7.1
4.7.2

Nh ng v n đ c b n v công ngh thông tin
Ph n c ng và ph n m m . . . . . . . . . . . . .
Nguyên t c NXX . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bi u di n d li u trong máy tính. . . . . . . . . .
Các h th ng s . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u t o c a h th ng máy tính . . . . . . . . . .
Truy n thông d li u. . . . . . . . . . . . . . . .
Truy n d li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Truy n d li u đ ng dài . . . . . . . . . . . . .
Sao l u d li u và b o v d li u . . . . . . . . .
Sao l u d li u . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B o v d li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5
5.1
5.1.1
5.1.2

K thu t đi u khi n và đi
Các v n đ c b n . . . .
i u khi n . . . . . . . . .
i u ch nh . . . . . . . . .

.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
th
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
ng con
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .

. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.

.
.
.
.

11
11
12
12
13
13
13
15

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

16
17
20
20
21
22
22
22
22
23
23

23
23
27
28
28
30
31
32
34
34
39
40
40

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

41
41
41
41
44
45
47
47
47
50
50

51
52

. . .
ô tô
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .

53
53
53
54
56
56
57
58
58
59
62
62

63
64
65

. . . 68
. . . 71
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

75
75
75
76
76
77
78
79
80
81
81
81

u ch nh
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .

82
82
82
83

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

5.2

5.2.1
5.2.2
5.2.3
5.3
5.3.1
5.3.2
5.3.3
5.3.4
5.3.5

C u t o và các đ n v ch c n ng c a thi
C c u nh n-phát tín hi u,
các lo i tín hi u và bi n đ i tín hi u . . .
C c u đi u khi n . . . . . . . . . . . .
C c u tác đ ng và c c u truy n đ ng.
Các d ng đi u khi n . . . . . . . . . . .
i u khi n c khí . . . . . . . . . . . .
i u khi n b ng khí nén và th y l c . .
i u khi n b ng đi n . . . . . . . . . .
K thu t đi u khi n k t h p logic . . . .
i u khi n tu n t . . . . . . . . . . . .

t b đi u khi n . . 85

6
6.1
6.1.1
6.1.2
6.1.3
6.1.4

6.1.5.
6.2
6.2.2
6.2.1
6.2.3
6.2.4.
6.2.5
6.3
6.3.1
6.3.2.
6.3.3
6.4
6.4.1
6.4.2
6.4.3.
6.4.4.
6.4.5
6.4.6.
6.5.

K thu t ki m tra
Các khái ni m c b n v k thu t ki m tra đ
Các lo i ki m tra . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng ti n ki m tra . . . . . . . . . . . .
n v c a tr s đo . . . . . . . . . . . . .
Sai s đo. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp đo. . . . . . . . . . . . . . .
Thi t b đo . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Th c c p . . . . . . . . . . . . . . . . . .
M u chu n . . . . . . . . . . . . . . . . .

Panme . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ng h đo . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thi t b đo góc . . . . . . . . . . . . . . . .
D ng ki m . . . . . . . . . . . . . . . . .
Calip kích th c . . . . . . . . . . . . . . .
Calip hình d ng . . . . . . . . . . . . . . .
Calip gi i h n . . . . . . . . . . . . . . . .
Dung sai và l p ghép . . . . . . . . . . . .
M c đích c a tiêu chu n hóa . . . . . . . .
Thu t ng . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph m vi ng d ng . . . . . . . . . . . . . .
L p ghép. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thông tin v dung sai . . . . . . . . . . . .
H th ng l p ghép . . . . . . . . . . . . . .
V ch d u. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7
7.1
7.1.1
7.1.2
7.2
7.2.1
7.2.2
7.3
7.3.1
7.3.2
7.3.3
7.3.4
7.3.5
7.4

7.4.1
7.4.2
7.4.2.1
7.4.2.2
7.4.2.3
7.4.2.4
7.4.2.5
7.4.2.6
7.4.3
7.4.3.1
7.4.3.2
7.4.3.3
7.4.3.4
7.4.3.5
7.4.3.6
7.4.3.7
7.5
7.5.1
7.5.2
7.6
7.6.1
7.6.2
7.6.3
7.6.4
7.6.5
7.6.6
7.6.7
7.6.8
7.6.9
7.6.10

7.6.11
7.6.12
7.7
7.4.3.1
7.4.3.2

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

85
87
88
89
89
90
95
97
98

dài.
. . .
. . .
. . .

. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

99
. 99
. 99
. 99
100
100
101
101
102
102
104
105
105
106
106
106
106
107
107
107
108
108
109
109
110

K thu t gia công
Phân lo i các ph ng pháp gia công . . . . . . . . . .
Các nhóm chính c a ph ng pháp gia cơng . . . . . .

Phân lo i các nhóm chính . . . . . . . . . . . . . . . .
khuôn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
úc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thiêu k t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bi n d ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bi n d ng u n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bi n d ng kéo-nén. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bi n d ng ép. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gò s a ph ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp gia công t m . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp c t đ t b ng gia cơng có phoi . . . . . .
D ng c b n c a gia công t o hình có phoi . . . . . . .
T o hình c t g t có phoi th công . . . . . . . . . . . .
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Doa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ven r ng/c t ren th công . . . . . . . . . . . . . . . .
Khái ni m c b n c a t o hình có phoi v i máy cơng c
Phay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khoan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lã (Khoét) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ti n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gia công tinh. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp đ c bi t trong vi c s a ch a xe c gi i .
Tách r i b ng ph ng pháp chia nh . . . . . . . . . .
C t b ng kéo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C t b ng nêm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ghép n i (K t n i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phân chia các k t n i ghép . . . . . . . . . . . . . . .
Ren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i bu lông. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i ch t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i đinh tán (rivê) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tán đi n đ y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i tr c-đùm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i nén ép . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i kh p (c m) nhanh . . . . . . . . . . . . . . . .
Hàn v y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hàn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp dán (s k t dính) . . . . . . . . . . . . .
S ph l p. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khoan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

111
111
111
111
113
113
114
116
117
118
119
121
121
125
125
125
125
126
127
128
129
130
132
133

134
136
137
139
139
140
141
141
142
143
143
144
145
150
151
152
153
154
154
155
156
163
164
133
134


8
7
7.4.3.3

7.4.3.4
7.4.3.5
7.4.3.6
7.4.3.7
7.5
7.5.1
7.5.2
7.6
7.6.1
7.6.2
7.6.3
7.6.4
7.6.5
7.6.6
7.6.7
7.6.8
7.6.9
7.6.10
7.6.11
7.6.12
7.7

K thu t gia công
Lã (Khoét) . . . . . . . . . . . . . . . .
Ti n . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gia công tinh. . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp đ c bi t trong vi c s a ch
Tách r i b ng ph ng pháp chia nh . .
C t b ng kéo . . . . . . . . . . . . . .

C t b ng nêm . . . . . . . . . . . . . .
Ghép n i (K t n i) . . . . . . . . . . . .
Phân chia các k t n i ghép . . . . . . .
Ren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i bu lông. . . . . . . . . . . . . .
K t n i ch t . . . . . . . . . . . . . . .
K t n i đinh tán (rivê) . . . . . . . . . .
Tán đi n đ y . . . . . . . . . . . . . .
K t n i tr c-đùm . . . . . . . . . . . . .
K t n i nén ép . . . . . . . . . . . . . .
K t n i kh p (c m) nhanh . . . . . . . .
Hàn v y . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hàn . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp dán (s k t dính) . . . . .
S ph l p. . . . . . . . . . . . . . . .

8
8.1
8.1.1
8.1.2
8.1.3
8.2
8.3.
8.3.1
8.3.2
8.4
8.4.1
8.4.2
8.4.3.
8.4.4

8.4.5
8.4.6
8.4.7
8.5
8.5.1
8.5.2
8.5.3
8.6
8.6.1
8.6.2
8.6.3
8.7
8.7.1
8.7.2
9.1

K thu t v t li u
Nh ng tính ch t c a v t li u. . . . . . . . . . . . .
Tính ch t v t lý . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tính cơng ngh . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tính ch t hóa h c . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phân lo i v t li u . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u trúc c a v t li u kim lo i . . . . . . . . . . . .
M ng tinh th c a kim lo i nguyên ch t . . . . . . .
M ng tinh th c a các h p kim . . . . . . . . . . .
V t li u g c s t . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thép . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V t li u gang đúc . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nh h ng c a nguyên t ph lên v t li u g c s t .
Tên g i c a v t li u g c s t . . . . . . . . . . . . .

Phân lo i và công d ng c a thép . . . . . . . . . .
Các d ng th ng m i c a thép . . . . . . . . . . .
Nhi t luy n v t li u g c s t . . . . . . . . . . . . .
Kim lo i màu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ký hi u c a kim lo i màu . . . . . . . . . . . . . .
Kim lo i n ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kim lo i nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ch t d o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh a nhi t d o . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh a nhi t r n . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ch t đàn h i (Elastome) . . . . . . . . . . . . . .
V t li u composit (V t li u h n h p). . . . . . . . .
V t li u composit gia c ng b ng h t – Kh i nén ch
V t li u composit gia c ng s i . . . . . . . . . . .
Ma sát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9
9.2
9.3
9.4

Ma sát, bôi tr
Bôi tr n . . .
tr c . . . .
m kín . . .

10
10.1
10.1.1
10.1.2

10.1.3
10.2
10.2.1
10.2.2
10.2.3
10.3
10.4
10.5
10.6
10.7
10.8

C u t o và nguyên lý ho t đ ng c a đ
ng c Otto . . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý ho t đ ng c a đ ng c Otto .
Nh ng đ c đi m c a đ ng c Otto . . .
Quá trình cháy c a đ ng c Otto . . . .
ng c diesel . . . . . . . . . . . . .
Nh ng đ c đi m c a đ ng c diesel . .
Nguyên lý ho t đ ng c a đ ng c diesel
Quá trình cháy c a đ ng c diesel . . .
Nh ng đ c đi m c a đ ng c b n thì . .
Bi u đ làm vi c (bi u đ PV) . . . . . .
th pha . . . . . . . . . . . . . . . .
ánh s xi lanh, th t đánh l a . . . .
ng đ c tính c a đ ng c . . . . . .
T s hành trình piston, cơng su t lít,
t s tr ng l ng cơng su t . . . . . . .

11

11.1
11.1.1
11.1.1.1
11.1.1.2
11.1.1.3
11.1.2
11.1.3
11.1.4
11.1.5
11.2

C u t o đ ng c
H p tr c khu u, xi lanh, đ u xi lanh
Thân máy . . . . . . . . . . . . .
H p tr c khu u. . . . . . . . . . .
Kh i xi lanh . . . . . . . . . . . .
M t tr t xi lanh . . . . . . . . . .
u xi lanh. . . . . . . . . . . . .
m kín đ u xi lanh . . . . . . . .
H th ng treo đ ng c . . . . . . .
Bu lông đ u xi lanh . . . . . . . .
C c u truy n đ ng tr c khu u . .

n, tr c, đ
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .

. . . .
. . . .

. . . .
. . . .
a xe c
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .

.
.
.
.

.
.
.
.

gi
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

.
.
.
.
i
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

td
. .
. .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

166
. 166
. 166

. 168
. 168
. 170
. 171
. 172
. 172
. 173
. 173
. 173
. 175
. 175
. 177
. 179
. 180
. 184
. 184
. 185
. 185
. 187
. 187
. 188
. 189
. 190
o 190
. 190
. 191

m kín
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

ng c
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .
. . . .

b
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

135
136
137
139
139
140
141
141
142
143
143

144
145
150
151
152
153
154
154
155
156
163
164

n thì
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .

191
192

193
196
197
197
198
199
199
200
200
201
202
202
204
206
206
208

. . . . . . . . . 209
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

210
210
210

210
210
212
213
214
215
215
220

11.2.1
11.2.2
11.2.3
11.3
11.4
11.4.1
11.4.2
11.5
11.5.1
11.5.2
11.5.3
11.5.4
11.5.5
11.5.6
11.6
11.6.1
11.6.2
11.6.3
11.7
11.7.1
11.7.2

11.7.2.1
11.7.2.2
12
12.1
12.1.1

Piston . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thanh truy n . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tr c khu u . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bánh đà kh i l ng kép . . . . . . . . . . . .
H th ng bôi tr n đ ng c . . . . . . . . . . .
Bôi tr n tu n hoàn áp l c . . . . . . . . . . .
Nh ng b ph n c a h th ng bôi tr n đ ng c
H th ng làm mát đ ng c . . . . . . . . . .
Nh ng ph ng cách làm mát . . . . . . . . .
Làm mát b ng khơng khí . . . . . . . . . . .
Làm mát b ng ch t l ng . . . . . . . . . . . .
Nh ng b ph n c a h th ng làm mát b m tu
H th ng làm mát đ c đi u khi n v i bi u đ
Nh ng b ph n c a h th ng làm mát
v i bi u đ đ c tr ng . . . . . . . . . . . . .
C c u ph i khí . . . . . . . . . . . . . . . .
C u t o c a c c u ph i khí. . . . . . . . . .
K thu t nhi u xú páp . . . . . . . . . . . . .
Nh ng b ph n c a c c u ph i khí . . . . .
T i u hóa vi c n p khí . . . . . . . . . . . .
Th i đi m ph i khí thay đ i đ c . . . . . . .
T ng áp (đi u ch nh n p) . . . . . . . . . . .
T ng áp đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . .
T ng áp ngoài . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
n hồn . .
đ c tr ng

220
227
229
232
233
233
234
239
239
240
240
241
246

.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

246
248
248
249
249
254
254
261
261
263

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.

12.7.6
12.8

S hình thành hịa khí
H th ng cung c p nhiên li u cho đ ng c Otto . . . .
Ch c n ng c a h th ng cung c p nhiên li u
cho đ ng c Otto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u t o c a h th ng (Hình 1) . . . . . . . . . . . . .
Các b ph n c a h th ng cung c p nhiên li u . . . . .
K thu t làm thống khí và thơng h i cho thùng nhiên li
S hình thành hịa khí đ ng c Otto . . . . . . . . .
Nguyên lý c b n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thích ng t l hịa khí theo
tình tr ng v n hành c a đ ng c . . . . . . . . . . . .
B ch hịa khí. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý ho t đ ng c b n. . . . . . . . . . . . . . .
Các lo i b ch hòa khí . . . . . . . . . . . . . . . . .
K thu t phun x ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý c b n c a k thu t phun x ng . . . . . . .
Thi t k và ch c n ng c a h th ng phun x ng đi n t
Thu th p s li u v n hành c a đ ng c . . . . . . . . .
H th ng phun x ng đ n đi m . . . . . . . . . . . . .
Các h th ng con c a h th ng phun đ n đi m. . . . .
Các b ph n c a h th ng phun x ng đ n đi m . . . .
H th ng đi u khi n đi n t c a h th ng

phun x ng đ n đi m. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ch c n ng ch n đoán . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng LH-Motronic . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Các h th ng con c a LH-Motronic . . . . . . . . . . .
Van phun c a LH–Motronic . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng đi u ch nh đi n t c a LH-Motronic . . . . . .
H th ng ME-Motronic. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Các h th ng con c a ME-Motronic . . . . . . . . . . .
H th ng đi u khi n đi n t c a ME-Motronic . . . . .
K thu t phun x ng tr c ti p. . . . . . . . . . . . . . .
Các ch đ v n hành c a k thu t phun x ng tr c ti p .
Các ph ng pháp phun x ng tr c ti p . . . . . . . . .
Phun x ng tr c ti p v i h th ng MED-Motronic . . . .
S hình thành hịa khí đ ng c diesel . . . . . . . .
S phân ph i hịa khí/Tr s lamda đ ng c diesel . .
Quá trình cháy đ ng c diesel . . . . . . . . . . . .
Phun m i, phun chính và phun sau . . . . . . . . . . .
Quá trình cháy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i u khi n đ ng ng n p . . . . . . . . . . . . . . .
Các ph ng pháp phun diesel . . . . . . . . . . . . .
H th ng h tr kh i đ ng. . . . . . . . . . . . . . . .
Bugi xông . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C c u xông đ ng ng n p . . . . . . . . . . . . . .
Các h th ng phun d u cho
đ ng c diesel trên ô tô cá nhân . . . . . . . . . . . .
i u ch nh đi n t
đ ng c diesel (EDC) . . . . . . .
H th ng phun d u dùng ng phân ph i (common-rail) .
H th ng phun d u dùng ng phân ph i
s d ng kim phun áp đi n . . . . . . . . . . . . . . . .

H th ng phun d u ki u b m-vòi phun k t h p . . . . .
B m phun phân ph i dùng piston
d c tr c đi u ch nh đi n t (VE-EDC) . . . . . . . . . .
B m phun phân ph i dùng piston h ng tâm (VP44). .
Vòi phun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13
13.1
13.2
13.2.1
13.2.2

Gi m ch t đ c h i
H th ng x khí th i . . . . . . . . . . . .
Gi m ch t đ c h i t đ ng c Otto . . . .
Thành ph n khí th i . . . . . . . . . . . .
Nh ng ph ng pháp làm gi m ch t đ c h

12.1.2
12.1.3
12.1.4
12.2
12.2.1
12.2.2
12.3
12.3.1
12.3.2
12.4
12.4.1
12.4.2

12.4.3
12.4.4
12.4.4.1
12.4.4.2
12.4.4.3
12.4.4.4
12.4.5
12.4.5.1
12.4.5.2
12.4.5.3
12.4.6
12.4.6.1
12.4.6.2
12.4.7
12.4.7.1
12.4.7.2
12.4.7.3
12.5
12.5.1
12.5.2
12.5.3
12.5.4
12.5.5
12.5.6
12.6
12.6.1
12.6.2
12.7
12.7.1
12.7.2

12.7.3
12.7.4
12.7.5

.
.
.
i

.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.

.

.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

270
. 270
.
.
.
u
.
.

270

270
270
273
275
275

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

277
278
278
278
279
279
281
282
288
288
289

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

289
291
292
292
294
295

298
298
299
302
302
303
306
310
310
311
311
312
313
313
314
314
316

. 317
. 317
. 319
. 326
. 329
. 331
. 333
. 335
.
.
.
.

336
336
339
339
341


9
13.2.3
13.2.4
13.3
13.3.1
13.3.2
13.3.3
13.3.4
13.3.5
13.3.6

Ch n đoán và b o d ng (Ki m tra khí th
Ch n đốn tr c ti p trên xe châu Âu . .
Gi m ch t đ c h i t đ ng c diesel . . .
Thành ph n khí th i . . . . . . . . . . . .
Ph ng pháp làm gi m ch t đ c h i . . .
H i l u khí th i. . . . . . . . . . . . . . .
B xúc tác oxy hóa . . . . . . . . . . . .
B l c h t khí th i diesel. . . . . . . . . .
B xúc tác tr và kh NOx . . . . . . . . .

.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.

347
348
352
352
352
353
354
355
356

14
14.1
14.1.1
14.1.2
14.1.3
14.1.4
14.1.5
14.2
14.2.1
14.2.2

ng c Otto hai thì, đ ng c piston quay
ng c hai thì . . . . . . . . . . . . . . . .
C ut o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý ho t đ ng. . . . . . . . . . . . . .
Các ki u đi u khi n . . . . . . . . . . . . . .
c đi m thi t k . . . . . . . . . . . . . . .
S d ng đ ng c hai thì . . . . . . . . . . . .
ng c piston quay ( ng c Wankel-KKM).
C ut o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý ho t đ ng. . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

358
358
358
358
361
362
364
365
365
366

15
15.1
15.2
15.3
15.4
15.4.1
15.4.2
15.4.3

15.4.4
15.4.5
15.4.6
15.4.7
15.4.8
15.4.9
15.5
15.6
15.7
15.8

Các gi i pháp truy n đ ng thay th
Ngu n n ng l ng thay th . . . . . . . . . . .
ng c s d ng khí thiên nhiên . . . . . . . .
ng c v n hành b ng khí hóa l ng . . . . . .
Truy n đ ng hybrid (đa h p, lai). . . . . . . . .
Phân lo i các truy n đ ng hybrid . . . . . . . .
Ch c n ng c a xe v i truy n đ ng hybrid. . . .
Truy n đ ng hybrid toàn ph n . . . . . . . . . .
L u tr n ng l ng . . . . . . . . . . . . . . .
i n t công su t . . . . . . . . . . . . . . . .
Các thi t b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Truy n đ ng hybrid có gi c c m. . . . . . . . .
ng c đi n truy n đ ng . . . . . . . . . . . .
An toàn đ i v i xe có đi n áp cao . . . . . . . .
Xe v n hành b ng đi n . . . . . . . . . . . . .
Truy n đ ng b ng pin nhiên li u. . . . . . . . .
ng c đ t trong v n hành b ng khí hydro . .
ng c đ t trong v n hành b ng d u th c v t .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

367
367
367
369
371
371
371
374
377
381
382
382
384
387
392
393
395
395

16
16.1
16.1.1
16.1.2
16.1.3
16.2
16.2.1
16.2.2
16.2.3
16.3
16.4

16.5
16.6
16.6.1
16.6.2
16.6.3
16.7
16.7.1
16.7.2
16.7.3
16.7.4
16.7.5
16.8
16.8.1
16.8.2
16.8.3
16.9
16.9.1
16.9.2
16.10
16.11
16.11.1
16.11.2
16.12

H th ng truy n đ ng
Các ki u d n đ ng. . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u sau ch đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u tr c ch đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . .
T t c các c u ch đ ng. . . . . . . . . . . . . . .
B ly h p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ly h p ma sát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ly h p hai đ a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ly h p nhi u đ a . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng ly h p t đ ng (ACS) v i ly h p ma sát m
H th ng ly h p t đ ng v i ly h p kép . . . . . . .
H p s nhi u c p . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H p s tay nhi u c p . . . . . . . . . . . . . . . .
H p s v i ng tr t gài s . . . . . . . . . . . . .
B đ ng t c c a h p s có ng tr t gài s . . . . .
B o d ng và ch n đoán s c trên h p s tay . .
H p s t đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H p s tay đ c t đ ng hóa . . . . . . . . . . . .
H p s t đ ng có c p v i bi n mơ th y l c . . . .
B đi u khi n h p s đi n-th y l c . . . . . . . . .
B đi u khi n h p s thích ng . . . . . . . . . . .
H p s t đ ng vô c p v i đai truy n ho c xích truy
Tr c các đ ng, bán tr c, kh p n i . . . . . . . . . .
Tr c các đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bán tr c (tr c bánh xe) . . . . . . . . . . . . . . .
Kh p n i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B truy n l c chính . . . . . . . . . . . . . . . . .
B truy n l c chính bánh r ng cơn . . . . . . . . .
Truy n l c chính bánh r ng tr . . . . . . . . . . .
B truy n đ ng vi sai . . . . . . . . . . . . . . . .
Khóa vi sai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Khóa vi sai chuy n đ i đ c . . . . . . . . . . . .
Khóa vi sai t đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . .
T t c các bánh xe ch đ ng . . . . . . . . . . . .

. . .

. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
tđa
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
n. .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .

. . .
. . .

396
396
396
397
397
398
398
405
405
406
407
411
412
412
414
416
417
417
421
427
434
435
437
437
437
438
440

440
441
443
444
445
445
449

17
17.1
17.1.1
17.1.2
17.1.3
17.1.4
17.1.5
17.1.6
17.1.7

Thân v và khung s n xe
Thân v và khung s n xe/Thân v xe . . .
K t c u d ng thân v r i . . . . . . . . . .
K t c u d ng thân v ch u t i m t ph n . . .
K t c u d ng thân v ch u t i hoàn toàn . .
V t li u ch t o thân v xe . . . . . . . . .
An toàn trong ch t o xe. . . . . . . . . . .
ánh giá h h ng và đo đ c . . . . . . . .
S a ch a h h ng sau tai n n cho lo i k t c
thân v xe ch u t i hoàn toàn . . . . . . . .
B o v ch ng g xe c gi i . . . . . . . .
B o v ch ng g ch đ ng . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.

454
454
454
454
454
455
457
464

17.2
17.2.1

i)
.
.
.
.
.
.
.
.

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
u
. .
. .
. .

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

. . . . . 468
. . . . . 473
. . . . . 473

17.2.2
17.3

B o v ch ng g th đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . 473
S n xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474

18
18.1
18.2
18.2.1
18.2.2

18.3
18.4
18.4.1
18.4.2
18.4.3
18.4.4
18.4.4.1

18.8.4.5
18.8.4.6
18.8.5
18.9
18.9.1
18.9.2
18.9.3
18.9.4
18.9.5
18.9.6
18.9.7
18.10
18.10.1
18.10.2
18.10.3
18.10.4
18.10.5
18.10.6
18.10.7
18.10.8
18.10.9
18.10.10

18.10.11
18.10.12
18.10.13
18.10.14
18.10.15
18.10.16
18.10.17
18.10.18
18.10.19
18.10.20

Khung g m
ng l c h c chuy n đ ng xe . . . . . . . . . . . . .
C b n v h th ng lái . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng lái bàn xoay . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng lái Ackermann . . . . . . . . . . . . . . . . .
C c u lái . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng tr l c lái . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng lái thanh r ng tr l c th y l c . . . . . . . . .
H th ng lái v i tr l c đi n t -th y l c (Servotronic) .
H th ng lái v i tr l c đi n (Servolectric) . . . . . . .
H th ng lái ph i h p . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng lái ph i h p v i b truy n đ ng hành tinh
(H th ng lái ch đ ng) . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng lái ph i h p v i b truy n đ ng sóng
(h th ng lái đ ng). . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thông s l p đ t bánh xe . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi u dài c s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chi u r ng c s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ch m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hi u s góc đánh lái bánh xe d n h ng . . . . . . . .
Góc dỗng bánh xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Góc nghiêng ngang c a tr đ ng . . . . . . . . . . . .
Bán kính tâm l n-tr đ ng . . . . . . . . . . . . . . . .
Nghiêng d c tr đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . .
o khung g m xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
o c u xe hai chi u . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
o c u xe ba chi u . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng treo bánh xe . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Các ki u thi t k đòn d n h ng . . . . . . . . . . . .
òn d n h ng d c . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
òn d n h ng nghiêng. . . . . . . . . . . . . . . . .
òn d n h ng đa liên k t . . . . . . . . . . . . . . .
ng h c đàn h i c a c u xe . . . . . . . . . . . . . .
Các d ng c u xe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u tr c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u sau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng đàn h i (H th ng treo) . . . . . . . . . . . .
Nhi m v c a h th ng đàn h i . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý ho t đ ng c a h th ng đàn h i . . . . . . .
Các d ng lò xo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lò xo thép . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lò xo cao su . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lị xo khí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B gi m ch n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B gi m ch n th y l c ng kép . . . . . . . . . . . . .
B gi m ch n khí nén ng đ n . . . . . . . . . . . . .
B gi m ch n khí nén ng kép . . . . . . . . . . . . .
B gi m ch n có th bi n đ i vô c p v i b đi u ch nh l
gi m ch n đi n t . Continious-Damping-Control (CDC).

Bi u đ ki m đ nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B gi m ch n trong k t c u ph c h p . . . . . . . . .
H th ng đi u ch nh khung g m ch đ ng (ABC) . . . .
Bánh xe và l p xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng bánh xe-l p xe. . . . . . . . . . . . . . . . .
Bánh xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G n ch t bánh xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Van. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L p xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L c l p xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng giám sát áp su t l p xe . . . . . . . . . . . .
H th ng phanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ti n trình phanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng phanh th y l c . . . . . . . . . . . . . . . .
Phân chia m ch phanh . . . . . . . . . . . . . . . . .
Xi lanh chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phanh tr ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phanh đ a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B phanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng phanh đ xe . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ch n đoán và b o d ng h th ng phanh th y l c .
Phanh tr l c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phân ph i l c phanh. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng phanh tác đ ng b ng c h c . . . . . . . . .
C b n v các h th ng đi u ch nh khung g m đi n t .
H th ng ch ng bó c ng bánh xe khi phanh (ABS) . . .
H th ng ch ng quay tr t bánh xe (TCS) . . . . . . .
i u ch nh đ ng l c h c chuy n đ ng xe (VDC) . . . .
H th ng đi u ch nh phanh đi n t -th y l c (SBC) . . .
Các ch c n ng ph c a h th ng phanh . . . . . . . .

H th ng h tr phanh (BAS) . . . . . . . . . . . . . .
H th ng h tr phanh kh n c p (ABA) . . . . . . . . .

19

K thu t đi n

18.4.4.2
18.5
18.5.1
18.5.2
18.5.3
18.5.4
18.5.5
18.5.6
18.5.7
18.5.8
18.6
18.6.1
18.6.2
18.7
18.7.1
18.7.1.1
18.7.1.2
18.7.1.3
18.7.2
18.7.3
18.7.4
18.7.5
18.8

18.8.1
18.8.2
18.8.3
18.8.3.1
18.8.3.2
18.8.3.3
18.8.4
18.4.4.1
18.8.4.2
18.8.4.3
18.8.4.4

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

478
478
480
480
480
481
481

481
482
483
485

. 485
. 487
. 489
. 489
. 489
. 489
. 489
. 490
. 490
. 490
. 491
. 492
. 493
. 494
. 496
. 496
. 496
. 496
. 497
. 497
. 498
. 498
. 499
. 501
. 501

. 501
. 503
. 503
. 504
. 504
. 507
. 508
. 508
. 508
c
. 509
. 510
. 511
. 513
. 516
. 516
. 516
. 518
. 519
. 520
. 525
. 527
. 529
. 531
. 531
. 532
. 532
. 534
. 536
. 539

. 539
. 540
. 542
. 543
. 544
. 545
. 546
. 551
. 552
. 554
. 554
. 555
. 555
556


10
19.1
19.1.1
19.1.2
19.1.3
19.1.3.1
19.1.3.2
19.1.3.3
19.1.4
19.1.5
19.1.6
19.1.7
19.1.7.1
19.1.7.2

19.1.7.3
19.1.7.4
19.1.7.5
19.1.8
19.1.9
19.1.10
19.1.11
19.1.12
19.1.13
19.1.13.1
19.1.13.2
19.1.14
19.1.15
19.1.16
19.1.17
19.1.17.1
19.1.17.2
19.1.17.3
19.1.17.4
19.1.17.5
19.1.17.6
19.1.17.7
19.1.17.8
19.2
19.2.1
19.2.2
19.2.3
19.2.4

C b n v k thu t đi n . . . . . . . . . . . . . . .

i n áp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dòng đi n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i n tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i n tr c a v t li u . . . . . . . . . . . . . . . . .
Linh ki n đi n tr . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c tính v đi n c a v t li u. . . . . . . . . . . . .
nh lu t Ohm (Ôm) . . . . . . . . . . . . . . . . .
Công su t, công đi n n ng, hi u su t . . . . . . . .
M ch đi n tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K thu t đo trong m ch đi n. . . . . . . . . . . . .
Máy đo hi n th t ng t (analog) . . . . . . . . . .
Máy đo đi n hi n th s (digital) . . . . . . . . . . .
Máy đo đi n đa n ng analog . . . . . . . . . . . .
Dao đ ng ký (máy hi n th dao đ ng) . . . . . . . .
M ch c u đi n tr . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tác d ng c a dòng đi n . . . . . . . . . . . . . . .
An toàn đi n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nguyên lý sinh ra đi n áp . . . . . . . . . . . . . .
i n áp và dòng đi n xoay chi u . . . . . . . . . .
i n áp xoay chi u ba pha và dòng đi n ba pha . .
T tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nam châm v nh c u . . . . . . . . . . . . . . . . .
i nt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T c m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T đi n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i n hóa h c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh ng linh ki n đi n t . . . . . . . . . . . . . . .
iôt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Transistor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thyristor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

i n tr bán d n . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Quang đi n t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nh ng linh ki n bán d n ch u nh h ng c a t tr
Nh ng linh ki n bán d n ch u nh h ng c a áp su
M ch tích h p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Các ng d ng c a k thu t đi n trên xe c gi i. . .
S đ n i m ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thông tin b sung và ký hi u trong s đ
. . . . .
ng d ng s đ m ch đi n . . . . . . . . . . . . .
S đ m ch đi n t ng quát cho xe c gi i
v i các thi t b c b n . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.5
B phát tín hi u . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.6
R le . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.7
K thu t chi u sáng trong xe c gi i . . . . . . . .
19.2.8
Ph ng ti n chi u sáng . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.8.1
Các h th ng đèn chi u dùng đèn halogen (Hình 3)
19.2.8.2
Các h th ng đèn chi u v i bóng đèn phóng đi n
trong ch t khí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.8.3
H th ng đèn chi u thích nghi . . . . . . . . . . . .
19.2.8.4
Các h th ng đèn chi u v i k thu t LED . . . . . .
19.2.8.5

H th ng quan sát ban đêm . . . . . . . . . . . . .
19.2.9
Cung c p đi n áp . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.10
Máy phát đi n ba pha . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.11
Qu n lý m ng đi n trên xe. . . . . . . . . . . . . .
19.2.12
ng c đi n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.12.1
ng c đi n m t chi u (DC) . . . . . . . . . . . .
19.2.12.2
ng c b c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.12.3
ng c đi n DC không ch i than. . . . . . . . . .
19.2.12.4 Thi t b kh i đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13
H th ng đánh l a . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13.1 C ch t o thành tia l a đi n . . . . . . . . . . . .
19.2.13.2 D ng chu n c a các bi u đ dao đ ng . . . . . . .
19.2.13.3 Các cu n dây đánh l a . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13.4 Chuy n m ch dòng đi n s c p. . . . . . . . . . .
19.2.13.5 Thích nghi th i đi m đánh l a. . . . . . . . . . . .
19.2.13.6 Thích nghi dịng đi n s c p . . . . . . . . . . . .
19.2.13.7 Phát hi n m t tia l a đi n . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13.8
ánh l a nhi u l n . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13.9 Phân ph i tia l a đi n . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13.10 Bugi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.13.11 T ng quan v các h th ng đánh l a thông d ng . .

19.2.14
C m bi n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.14.1 Phân lo i c m bi n . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.14.2 Thí d v nh ng c m bi n thông d ng . . . . . . .
19.2.14.3 Thí d cho c m bi n v i đ tích h p b c 2 ho c 3 .
19.2.15
K thu t cao t n . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19.2.16
S t ng thích đi n t
(EMC –electromagnetic compatibility) . . . . . . . .
19.2.17
Các h th ng truy n d li u trên xe c gi i . . . . .
19.2.17.1 Các h bus d li u truy n tín hi u đi n . . . . . . .
19.2.17.2 Các m ng d li u dùng cáp quang (D2B, MOST). .
19.2.13
o, ki m tra và ch n đoán. . . . . . . . . . . . . .
20

Các trang b ti n nghi trên xe c gi i

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
ng
t .
. .
. .
. .
. .
. .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

556
557
557
559
559
560
560
561
561
562
563
564
565
566
567
570
571
572

574
576
577
577
577
578
579
580
580
582
583
585
587
588
589
591
591
592
593
593
595
596

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

597
605
606
608
609
610

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

613
613
616
616
617
624
633
635
635

636
637
638
642
642
644
645
647
649
651
652
652
653
653
655
659
659
659
661
663

.
.
.
.
.

.
.
.

.
.

.
.
.
.
.

20.1
20.2
20.2.1
20.2.2
20.2.3
20.2.4
20.3
20.3.1
20.3.2
20.3.3
20.3.4
20.4
20.4.1
20.4.2
20.4.3
20.4.4
20.4.5
20.4.6
20.4.7
20.5
20.5.1

20.5.2
20.5.3

Thơng gió, s i m, đi u hịa khơng khí . . . . . .
Các h th ng ch ng tr m . . . . . . . . . . . . . .
Khóa ch ng chuy n đ ng . . . . . . . . . . . . . .
H th ng khóa trung tâm . . . . . . . . . . . . . .
Truy nh p th đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng báo đ ng ch ng tr m (ATA) . . . . . . . .
H th ng ti n nghi . . . . . . . . . . . . . . . . . .
óng m mui xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gh ng i ti n nghi . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i u ch nh g t n c đi n t . . . . . . . . . . . . .
Hi u ch nh g ng chi u h u b ng đi n . . . . . . .
H th ng h tr ng i lái . . . . . . . . . . . . . .
H th ng ga t đ ng. . . . . . . . . . . . . . . . .
i u ch nh thích nghi ga t đ ng (ACC). . . . . . .
Ki m soát kho ng cách đ xe (PDC) . . . . . . . .
H th ng h tr đ xe . . . . . . . . . . . . . . . .
H tr đ xe b ng hình nh . . . . . . . . . . . . .
H tr thay đ i làn đ ng (c nh báo thay đ i làn đ
ch ng ng i trong góc ch t) . . . . . . . . . . . .
H tr gi làn đ ng (Lane Assist) . . . . . . . . .
H th ng thông tin gi i trí . . . . . . . . . . . . . .
Hi n th d li u ho t đ ng và d li u lái xe . . . . .
H th ng đ nh v và d n đ ng . . . . . . . . . . .
gi đi n tho i di đ ng k t h p v i
h th ng đàm tho i r nh tay. . . . . . . . . . . . .

21

21.1
21.1.1
21.1.2
21.1.3
21.1.4
21.1.5
21.2
21.3
21.4
21.5
21.6
21.7
21.8
21.9
21.10
21.11
21.12
21.13
21.14
22.1

K thu t xe hai bánh có đ ng c
Các lo i xe hai bánh có đ ng c . . . . . . . . .
Các lo i xe đ p v i đ ng c ph tr (xe máy đ p)
Xe máy nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Xe máy trung . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Xe scooter (Hình 1) . . . . . . . . . . . . . . . .
Xe mô tô . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ng c xe hai bánh . . . . . . . . . . . . . . .
B x khí th i . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

S hình thành hịa khí . . . . . . . . . . . . . .
Làm mát đ ng c . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bôi tr n đ ng c
. . . . . . . . . . . . . . . . .
B ly h p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng truy n đ ng . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng đi n . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ng l c h c chuy n đ ng xe . . . . . . . . . . .
Khung s n xe mô tô . . . . . . . . . . . . . . .
D n h ng bánh xe, h th ng đàn h i và gi m ch
C c u phanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bánh xe, l p xe . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D n nh p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22
22.2
22.3
22.4
22.5
22.6
22.6.1

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
ng,
. . .
. . .

. . .
. . .
. . .

. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
n.
. .
. .
. .

668
670
672
680
684

22.8.3.7
22.9
22.9.1
22.9.2

688

23

B ng thu t ng

22.7
22.7.1
22.7.2
22.7.3
22.7.4
22.7.5
22.7.6
22.7.7
22.7.8
22.8
22.8.1
22.8.2
22.8.3
22.8.3.1
22.8.3.2
22.8.3.4
22.8.3.5
22.8.3.6

Vi t -

c - Anh

709
710
710
710
711

. . . 712

K thu t ơ tơ th ng m i
Kích th c c a ô tô th ng m i. . . . . . . . . . . .
T i tr ng cho phép c a ô tô th ng m i . . . . . . .
Quy đ nh v vi c ch t hàng . . . . . . . . . . . . . .
ng c ô tô th ng m i . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng phun đ ng c diesel ô tô th ng m i. . .
H th ng phun dùng ng phân ph i (Common-Rail)
cho ô tô th ng m i . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng h tr kh i đ ng. . . . . . . . . . . . . . .
Gi m phát th i ch t đ c h i
đ ng c diesel ô tô th ng m i . . . . . . . . . . .
H th ng truy n đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . .
Các gi i pháp v truy n đ ng . . . . . . . . . . . . .
Các lo i truy n đ ng. . . . . . . . . . . . . . . . . .
C u d n h ng (c u lái). . . . . . . . . . . . . . . .
C u ch đ ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H p s phân ph i . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nhóm/c m h p s . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H p s nhi u c p . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng đi u khi n h p s b ng đi n-khí nén (EPS)
Khung g m ơ tơ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng đàn h i . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bánh xe và l p xe . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng phanh khí nén (h th ng phanh ngo i l c) .
H th ng phanh khí nén hai đ ng d n-hai m ch . .
Các b ph n c a h th ng phanh khí nén. . . . . . .
H th ng phanh liên t c . . . . . . . . . . . . . . . .
H th ng ch ng bó c ng bánh xe khi phanh ABS
cho h th ng phanh khí nén . . . . . . . . . . . . . .
H th ng đi u ch nh đ tr t truy n đ ng (TCS)
cho h th ng phanh khí nén . . . . . . . . . . . . . .
EBS v i ESP (H th ng phanh đi n t
v i h th ng cân b ng đi n t ) . . . . . . . . . . . .
H th ng kh i đ ng cho xe th ng m i . . . . . . . .
Các lo i thi t b kh i đ ng . . . . . . . . . . . . . . .
R le b sung trong h th ng kh i đ ng . . . . . . . .

22.6.3
22.6.4

688
695
695
696
699
701
703

703
704
705
705
706
706
706
708
708
709

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

713
713
713
713
714
714
715

716
716
717
718
718
719
720
722
725
726
727
729
731
734

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

734
735
735

735
736
737

. . 738
. . 744
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

744
746
746
746
746
747
747
747
747
748
749
749
752
753
753
757
761

. . 761
. . 762
.
.
.
.

.
.
.
.

763
765
765
767
769


11

Xe cơ giới

1
1.1 S

phát tri n c a xe c gi i

1860

Lenoir ng i Pháp ch t o đ ng c đ t trong
đ u tiên v n hành b ng khí th p sáng. Hi u
su t nhi t kho ng 3%.

1867

Otto và Langen gi i thi u đ ng c đ t trong
c i ti n t i tri n lãm th gi i Paris. Hi u su t
nhi t kho ng 9%.

Xe Ford ki u T, 1908,
2,9 l, 15,7 kW 1600
vòng/phút, 70 km/h

Xe VW con b , 1938,
985 cm3, 17,3 kW 3000
vịng/phút, 100 km/h

Hình 3: Xe Ford ki u T và xe VW con b

Mô tô Daimler, 1885, 1 xi lanh,
đ ng kính 58 mm, hành trình
piston 100 mm, 0,26 l, 0,37 kW
600 vịng/phút, 12 km/h

Ơ tơ v i b ng sáng ch Benz, 1886,
1 xi lanh, đ ng kính 91,4 mm,
hành trình piston 150 mm, 0,99 l,
0,66 kW 400 vịng/phút, 15 km/h

Hình 1: Mơ tơ Daimler và ô tô Benz

1876

1883

Otto ch t o đ ng c ch y b ng khí đ t đ u tiên
ho t đ ng theo chu trình nén b n thì. G n nh
cùng th i gian này Clerk ch t o đ ng c hai
thì đ u tiên ch y b ng khí đ t t i Anh.
Daimler và Maybach phát tri n đ ng c x ng
b n thì t c đ cao đ u tiên v i h th ng đánh
l a b ng ng nung nóng đ .

1885

Ơ tơ đ u tiên do Benz ch t o (b ng sáng ch
n m 1886). Xe hai bánh có đ ng c đ u tiên
do Daimler ch t o. (Hình 1).

1886

Xe b n bánh đ u tiên ch y b ng đ ng c x ng
do Daimler ch t o (Hình 2).

1887

Bosch phát minh ra k thu t đánh l a ki u
đóng-ng t (b ng đi n áp cao).

1889

Dunlop ng
tiên.

1893

Maybach phát minh b ch hịa khí v i vòi
phun. Diesel đ c c p b ng sáng ch cho
ph ng pháp v n hành đ ng c ch y b ng d u
n ng t đánh l a.

1897

i Anh ch t o l p xe b m h i đ u

MAN ch t o thành công đ ng c đ u tiên ch y
b ng diesel.

Ơ tơ Daimler, 1886, 1 xi lanh
đ ng kính 70 mm, hành trình
piston 120 mm, 0,46 l, 0,8 kW
600 vịng/phút, 18 km/h

Ơ tơ đi n, 1897, h th ng
Lohner-Porsche, truy n đ ng
không h p s v i đ ng c
đi n b bánh xe

Hình 2: Ơ tơ Daimler và ơ tơ đi n đ u tiên

1897

Ơ tơ đi n đ u tiên do Lohner-Porsche ch t o
(Hình 2).

1913

Ford kh i đ u k thu t s n xu t b ng chuy n
cho ô tô. S n xu t xe Tin-Lizzy (ki u T, Hình 3).
N m 1925, 9109 ơ tơ đã đ c s n xu t m i ngày
b ng k thu t b ng chuy n.

1916

Thành l p hãng xe Bayerische Motorenwerk
(BMW).

1923

Ơ tơ t i s n xu t đ u tiên dùng đ ng c
diesel do hãng Benz-MAN (Hình 4).

1936

Daimler-Benz s n xu t hàng lo t ơ tô cá nhân
dùng đ ng c diesel.

1938

Thành l p hãng xe VW t i Wolfsburg.

1949

L p xe ti t di n th p đ u tiên và l p xe có
vịng đai thép đ u tiên do Michelin s n xu t.

1954

NSU-Wankel ch t o đ ng c
(Hình 4).

Ơ tơ t i Benz-MAN, 5 K 3,
ô tô t i ch y b ng diesel
đ u tiên, 1923

có piston quay

Xe hai c a NSU v i đ ng c
Wankel, 1963, 500 cm3, 37 kW
6000 vịng/phút, 153 km/h

Hình 4: Ơ tơ t i đ ng c diesel, ô tô cá nhân đ ng c Wankel

1966

Bosch kh i đ u k thu t phun x ng đi u
khi n đi n t (D-Jetronic).
1970
ai an toàn cho ng i lái xe và ng i ng i bên

c nh.
1978 H th ng ch ng bó c ng bánh xe khi phanh
(ABS) do Mercedes-Benz áp d ng đ u tiên cho
h th ng phanh.
1984 Túi khí và h th ng c ng đai an toàn đ c s
d ng.
1985 B xúc tác có đi u ch nh (c m bi n Lamda)
dùng cho x ng không chì đ c s d ng.
1997 H th ng cân b ng đi n t (ESP). Toyota
ch t o xe cá nhân đ u tiên v i truy n đ ng
Hybrid. Alfa Romeo đ a h th ng phun tr c
ti p v i ng phân ph i nhiên li u (CDI) vào
đ ng c diesel.
T 2000 H th ng h tr ng i lái, thí d nh giúp đ u
xe, báo kho ng cách, h tr đ i làn đ ng.


1 Xe cơ giới

12

1

1.2 Phân lo i xe c gi i

hóa và kéo r mc. Ơ tơ cá nhân khơng ph i là ô
tô th ng m i.

Ph ng ti n giao thông đ ng b bao g m t t c
các lo i ph ng ti n đ c s d ng trên đ ng b

và khơng có liên h đ n đ ng s t (Hình 1).
Ph ng ti n giao thông đ ng b đ c chia thành
hai nhóm, xe c gi i và r moóc. Xe c gi i ln có
đ ng c .
Ph ng ti n giao
thông đ ng b
Xe c gi i

Xe scooter: Không có các b ph n c đ nh
đ u g i, hai bàn chân đ t trên sàn xe.

T h p xe
S mi r mc
Ơ tơ cá nhân
Ơ tơ th

R moóc v i thanh
kéo có kh p n i

ng m i
R mc v i tr c
trung tâm

Ơ tơ khách

vùng

Xe đ p có đ ng c ph : có nh ng đ c tính c a
xe đ p, thí d nh bàn đ p (mofa (xe máy đ p),
moped (xe máy đ p m nh)).

1.3 C u trúc xe c gi i

Ơ tơ t i

Xe c gi i bao g m nhi u h th ng và các thành
ph n thu c h th ng.

Ơ tơ đ u kéo
Xe hai bánh có
đ ng c

Hình 1: T ng quan v các lo i ph
đ ng b

ng ti n giao thông

Xe c gi i hai v t bánh
Ơ tơ là xe c gi i có hai hay nhi u v t bánh bao g m:
Ơ tơ cá nhân.
c dùng ch y u đ chuyên ch
ng i, c ng nh hành lý c a h hay hàng hóa nh
khác. Ơ tơ cá nhân c ng có th kéo theo r moóc.
S ch ng i t i đa k c gh lái xe là 9.
Ô tơ th

Xe hai bánh có đ ng c là xe c gi i có hai bánh xe
v i m t v t bánh. Xe có th đ c trang b thêm m t
bánh xe v i thùng bên và v n đ c xem là xe hai bánh
có đ ng c n u tr ng l ng thân xe không v t quá

400 kg. Xe hai bánh có đ ng c c ng có th kéo theo
r moóc. Xe hai bánh có đ ng c g m có:
Xe mơ tơ:
c trang b các b ph n c đ nh (bình
nhiên li u, đ ng c ) vùng đ u g i ng i lái và
ch gác chân.

R mc

Ơ tơ

Xe c gi i m t v t bánh

ng m i.

c dùng đ ch ng

i, hàng

Vi c quy đ nh các h th ng và m i t ng quan v trí
gi a các h th ng v i nhau không đ c chu n hóa.
Thí d đ ng c có th đ c xem là m t h th ng đ c
l p ho c là m t thành ph n trong h th ng truy n
đ ng.
Trong quy n sách này c u trúc xe c gi i đ c chia
thành n m h th ng chính: đ ng c , h th ng truy n
đ ng, khung g m, thân v v i khung s n và h th ng
đi n.
S phân chia các h th ng và các thành ph n đ
trình bày trong Hình 2.

Xe c gi i
ng c

H th ng truy n đ ng

ng c đ t trong
ng c có piston
chuy n đ ng t nh ti n:
đ ng c Otto, diesel

ng c có piston
quay, đ ng c Wankel

V đ ng c

Xi lanh
Truy n đ ng tr c khu u
B đi u khi n đ ng c

ng c đi n

Ph n quay
Tr c l ch tâm

Ph n t nh (stator)
Ph n đ ng (rotor)

B ph n bơi tr n
B ph n x khí

Hình 2: C u trúc xe c gi i

B bi n mô th y l c

H p s t đ ng

B truy n l c chính
B ph n làm mát
B ch hịa khí

Khung s

n xe

Thân v xe

Khung g m
H th ng treo
bánh xe
àn h i
Gi m ch n
H th ng lái

Tr c các đ ng

B ch hịa khí
B ph n làm mát

H p s tay nhi u c p

Ph n đi n t
đi u khi n
Ngu n đi n

Thân v và
khung s n

B ly h p

B vi sai

Phanh
Bánh xe
L p xe

H th ng đi n
Máy phát đi n
Bình đi n
Thi t b tiêu
th đi n

c


1 Xe cơ giới

13

1.4 H th ng k thu t xe c gi i

1
Thi t b an tồn:
thí d túi khí, b ph n làm c ng đai

n v ch ng đ và mang ch u:
thí d thân v xe

n v đi u khi n và đi u ch nh:
thí d h th ng ch ng bó c ng
bánh xe khi phanh

n v truy n d n:
thí d khung g m xe

n v truy n d n:
thí d h th ng truy n đ ng
n v truy n d n:
thí d khung g m xe

n v đ ng l c:
ng c
Hình 1: Các đ n v ch c n ng trong h th ng xe c gi i

1.4.1 H th ng k thu t

Hình ch nh t mơ t ranh gi i c a h th ng (ranh
gi i t ng t ng), nó gi i h n h th ng k thu t này
v i nh ng h th ng khác và/ho c v i môi tr ng xung
quanh.

M i máy là m t h th ng k thu t đ y đ .
c đi m c a h th ng k thu t:
Tách bi t v i môi tr

Nh ng h th ng đ n l đ

ng bên ngồi.

Có đ u vào và đ u ra.
Trong h th ng, đi u quan tr ng là gi i quy t nhi m
v tồn th ch khơng ph i nhi m v riêng l .
H th ng k thu t đ
(Hình 2).
Khơng khí

c minh h a b ng hình ch nh t

Xe c gi i

ng n ng
Khí th i

Nhiên li u

Nhi t
Ranh gi i h th ng

Hình 2: S đ t ng quát v h th ng v i thí d xe c gi i

Nh ng đ i l ng vào và ra đ c bi u di n b ng các
m i tên. S m i tên tùy thu c vào s các đ i l ng
này.

c đ c tr ng b i:

Nh p (các đ i l ng đ u vào, input) t
ngoài ranh gi i c a h th ng
X

bên

lý (processing) bên trong h th ng

Xu t (các đ i l ng đ u ra, output) ra ngồi
ranh gi i h th ng, đi vào mơi tr ng xung
quanh (nguyên t c NXX, Nh p-X lý-Xu t)

1.4.2 H th ng xe c gi i
Xe c gi i là m t h th ng k thu t ph c t p, v i
nh ng h th ng con khác nhau cùng ph i h p ho t
đ ng đ th c hi n m t ch c n ng t ng th nh t đ nh.
Ch c n ng t ng th c a ô tô cá nhân là ch
ch c n ng t ng th c a ô tô t i là ch hàng.

ng

i,

Nh ng đ n v ch c n ng c a xe c gi i

Nh ng h th ng đ c thi t k đ h tr quá trình ho t
đ ng c a xe c gi i đ c g p thành nh ng đ n v
ch c n ng (Hình 1). Hi u rõ v ho t đ ng c a t ng
đ n v ch c n ng thí d nh đ ng c , h th ng truy n
đ ng, có th hi u rõ h n tồn b h th ng xe c gi i
v m t b o d ng, ch n đoán và s a ch a.


1 Xe cơ giới

14

1

Nguyên t c này có th áp d ng cho b t k h th ng
k thu t nào. Các đ n v ch c n ng c a xe c gi i
bao g m:

n v ch c n ng: Thân v và khung s n xe đóng
vai trị đ n v ch ng đ và mang
ch u, thí d : thân v xe

n v đ ng l c
n v truy n d n
n v ch ng đ và mang ch u
H th ng đi n-th y l c (thí d nh ng đ n v đi u
khi n và đi u ch nh)
H th ng đi n, đi n t
tồn)

(thí d nh ng thi t b an

M i đ n v ch c n ng đ m nhi m m t ch c n ng nh t
đ nh.
Ch c n ng: Ch ng đ và mang ch u t t c các h
th ng con
n v ch c n ng:

n v đ ng l c -

ng c

n v ch c n ng: H th ng đi n-th y l c (các đ n
v đi u khi n và đi u ch nh nh
ABS, ESP.v.v..)

C m bi n góc quay vơ l ng

C m bi n v n t c góc
quay quanh tr c Z

C m bi n áp su t xi
lanh chính b đơi

C m bi n t c đ
quay bánh xe

GMR

ABS

B th y l c v i b đi u
ch nh tích h p

B qu n lý đ ng c

V
AB

R
S
A
P

S

E

Ch c n ng: Cung c p n ng l
n v ch c n ng:

ng truy n đ ng

n v truy n d n, thí d h th ng
truy n đ ng

ESP

C m bi n gia t c
ngang

ABS: h th ng ch ng bó c ng bánh xe khi phanh
+ ABV: h th ng phân b l c phanh đi n t
+ TCS (ASR): h th ng đi u ch nh đ tr t truy n đ ng
+ AYC (GMR): h th ng ki m soát ch ch h ng ch đ ng
= ESP: h th ng cân b ng đi n t

Ch c n ng: B o v ch đ ng cho ng
c i thi n đ ng l c h c

i ng i trong xe,

n v ch c n ng: H th ng đi n, đi n t (thi t b
an toàn nh túi khí, b ph n làm
c ng đai)
ai an tồn

Ch c n ng: Truy n c n ng c a đ ng c đ n nh ng
bánh xe d n đ ng

Thi t b đi u
khi n túi khí

Gh ng i tích
h p túi khí bên

Túi khí bên
cho ng i lái
C m bi n va ch m, túi
khí bên cho ng i lái

Ch c n ng: B o v b đ ng cho ng

i ng i trong xe


1 Xe cơ giới

15

1

Xe c gi i, h th ng hoàn ch nh

Nh ng đ n v ch c n ng
n v truy n d n
/ H th ng truy n
đ ng

n v đ ng l c
/
ng c

Khung g m xe

n v ch ng đ và
mang ch u/ Thân v
và khung s n xe

H th ng đi n

Các h th ng con
Thí d :
• B đi u khi n đ ng
c
• C m truy n đ ng
tr c khu u
• H th ng bơi tr n
đ ng c
• H th ng làm mát
đ ng c
• H th ng th i
• H th ng nén khí

Thí d :
• H th ng ly h p
• H ps
• Tr c các đ ng
• B truy n l c chính

Thí d :
• B ph n đàn h i
• Phanh
• Bánh xe
• L p xe

Thí d :
• Thân v xe
• B o v va ch m bên
• Khung s n xe

Thí d :
• H th
• H th
• H th
li u
• H th

ng chi u sáng
ng đánh l a
ng truy n d
ng ti n nghi

Hình 1: H th ng tích h p c a xe c gi i

Nh ng h th ng con ph i ho t đ ng ph i h p v i nhau
đ xe c gi i có th hồn thành ch c n ng chính c a
nó (Hình 1). Ranh gi i c a h th ng càng h p thì
h th ng con càng nh cho đ n khi chúng tr thành
nh ng b ph n riêng.
Xe c gi i đ

1.4.3 Nh ng h th ng con trong xe c gi i
Nguyên t c Nh p – X lý – Xu t (NXX) đ
m i h th ng con (Hình 3).

c áp d ng cho

Ranh gi i h th ng

c xem nh m t h th ng hoàn ch nh

Ranh gi i h th ng đ c xác đ nh xung quanh xe
c gi i, gi i h n nó v i mơi tr ng xung quanh nh
khơng khí và m t đ ng. V phía đ u vào, ch có
khơng khí và nhiên li u là y u t t bên ngoài ranh gi i
đi vào h th ng, và đ u ra ch có khí th i, đ ng n ng
và nhi t n ng là y u t v t qua ranh gi i h th ng ra
môi tr ng bên ngồi (Hình 2, Hình 3).

ng c
B ly h p H p s
• T c đ quay
đ ng c
• Momen xo n
đ ng c
• Cơng su t
đ ng c

Nh p

Tr c các đ ng B truy n
l c chính

H ps
X

Bánh xe
d n đ ng

• T c đ quay đ u ra
• Momen xo n đ u ra
• Cơng su t đ u ra

lý

Xu t

Hình 3: H th ng con: h p s
Nh p (input)

Xu t (output)
Ranh gi i h th ng
X

lý
Khí th i

Khơng khí
+
Nhiên li u
(N ng l ng
liên k t hóa
h c)

H th ng
xe c gi i

+
Chuy n đ ng

xe
(c n ng)

Mơi tr ng xung quanh
(khơng khí, đ ng sá)

Hình 2: H th ng xe c gi i

Nh p: Các thông s đ u vào c a h p s g m có t c
đ quay đ ng c , momen xo n đ ng c và công su t
đ ng c .
X lý: T c đ quay và momen xo n đ
b ih ps .

c bi n đ i

Xu t: đ u ra, t c đ quay đ u ra, momen xo n đ u
ra và công su t đ u ra c ng nh nhi t đ c truy n đi.
Hi u su t: Công su t đ u ra b gi m đi do ph n t n
hao trong h p s .
H th ng con “h p s ” k t n i v i các bánh xe d n
đ ng thông qua nh ng h th ng con khác nh tr c các
đ ng, b truy n l c chính, các bán tr c.


1 Xe cơ giới

16

1

1.4.4 Phân chia các h th ng k thu t và
h th ng con theo cách x lý
Các h th ng k thu t (Hình 1) đ
theo cách x lý bên trong h th ng:

c phân bi t tùy

H th ng chuy n đ i nguyên v t li u, thí d : h
th ng n p nhiên li u
H th ng chuy n đ i n ng l
đ t trong

ng, thí d : đ ng c

H th ng x lý thơng tin, thí d : máy tính trên xe, h
th ng lái

Thí d v h th ng chuy n đ i v t li u trong xe c gi i:
H th ng bôi tr n, v i b m d u đ m nhi m vi c
v n chuy n nguyên v t li u
H th ng làm mát, v i b m n c đ m nhi m vi c
truy n t i nguyên v t li u và qua đó chuyên ch
nhi t.
H th ng chuy n đ i n ng l

ng

Qua h th ng chuy n đ i n ng l ng, n ng
l ng s đ c chuy n t d ng này sang d ng

khác.
T t c nh ng lo i đ ng c nh đ ng c đ t trong, đ ng
c đi n, máy h i n c, đ ng c khí và nh ng thi t b
n ng l ng nh thi t b s i, thi t b quang đi n và
pin nhiên li u đ u là nh ng h th ng chuy n đ i n ng
l ng.
Tùy theo cách chuy n đ i n ng l
bi t:

ng, ng

i ta phân

ng c nhi t, nh đ ng c Otto và đ ng c diesel
hay tua bin khí
ng c ch y b ng s c n
X lý thơng tin

Chuy n đ i
ngun v t li u

Hình 1: Phân chia h th ng tùy theo cách x

Chuy n đ i
n ng l ng

lý

c, nh tua bin n

ng c ch y b ng s c gió, nh
ch y b ng s c gió
Thi t b s d ng n ng l
quang đi n

c

máy phát đi n

ng m t tr i, nh thi t b

Pin nhiên li u

H th ng chuy n đ i nguyên v t li u
Qua h th ng chuy n đ i này, nguyên v t li u
đ c thay đ i đ có hình d ng mong mu n (thay
đ i hình d ng) hay đ c di chuy n t n i này
sang n i khác (thay đ i v trí).
Các ph ng ti n v n chuy n và nh ng máy móc đ n
gi n đ c dùng đ v n chuy n nguyên v t li u. Máy
công c làm thay đ i hình d ng nguyên v t li u. M t
thí d v vi c v n chuy n nguyên v t li u: m t ch t
l ng đ ng yên (nh x ng trong bình ch a nhiên li u)
đ c b m nhiên li u làm chuy n đ ng và chuy n
t i h th ng phun.
t o ra s chuy n đ i này, ph i
cung c p đi n n ng cho máy làm vi c, thí d nh b m
nhiên li u.
T ng quan v nh ng h th ng chuy n đ i nguyên v t
li u:

Trong đ ng c đ t trong, đ u tiên, hóa n ng c a nhiên
li u đ c chuy n sang nhi t n ng và sau đó chuy n
thành c n ng (Hình 2).
H n h p nhiên li u khơng khí

Hóa n ng

Quá trình cháy
Nhi t n ng

L c thanh truy n
Momen xo n
tr c khu u

Hình 2: S

chuy n đ i n ng l

C n ng

ng

đ ng c Otto

Quá trình chuy n đ i n ng l ng có th t o ra thêm
lu ng nguyên v t li u ph và lu ng thông tin ph .
Chúng th ng khơng đ c nh c đ n vì ch gi nhi m
v ph trong máy chuy n đ i n ng l ng.

Máy làm thay đ i hình d ng là nh ng máy cơng c
thí d nh máy khoan, phay, ti n hay nh ng máy đ c
dùng trong x ng đúc, x ng d p nh máy d p.

Lu ng nguyên v t li u (nhiên li u đi vào và khí th i
đi ra) c ng nh lu ng thông tin (h n h p nhiên li ukhơng khí, đi u ch nh t c đ quay, h th ng lái v.v…)
ch gi nhi m v ph .

Máy làm thay đ i v trí bao g m t t c nh ng h
th ng v n chuy n và nh ng máy dùng đ v n chuy n
v t li u r n (b ng chuy n, xe nâng, ô tô t i, ô tô cá
nhân), ch t l ng (b m) hay khí (qu t, tua bin).

H th ng chuy n đ i n ng l ng. V i ch c n ng
chính y u là chuy n đ i hóa n ng c a nhiên li u sang
đ ng n ng c n thi t đ d n đ ng xe, đ ng c đ t
trong là m t h th ng chuy n đ i n ng l ng.


1 Xe cơ giới

H th ng x

17
lý thông tin

H th ng x lý thông tin đ c dùng đ trao đ i
thông tin, x lý, truy n t i d li u và các thông
tin liên l c.

Thông tin v lo i nguyên v t li u đ
thí d nh d u máy

c phép dùng,

Thông s k thu t
a ch h tr kh n c p

H th ng x lý thông tin và h th ng truy n d n nh
các b đi u khi n đi n t , b đi u khi n CAN-bus, thi t
b ch n đoán (thi t b th ) là nh ng thi t b không th
thi u trong vi c v n hành và b o d ng xe hi n đ i.
Thông tin. Là nh ng d li u liên quan đ n s ki n
và q trình. Thí d nh trong xe c gi i, nhi t đ
đ ng c , v n t c xe, tình tr ng t i là nh ng thông tin
c n thi t cho s v n hành xe. Nh ng thông tin đ c
truy n nh d li u t thi t b đi u khi n này sang thi t
b đi u khi n khác. Các d li u đ c hình thành t
các tín hi u.
Tín hi u. Là bi u hi n v t lý c a d li u.
Trong xe c gi i, tín hi u đ c t o ra b i nh ng c m
bi n, thí d nh c m bi n t c đ quay, c m bi n nhi t
đ , c m bi n v trí b m ga.
Thí d v h th ng x lý thông tin trong xe c gi i:

V n hành. Ch nh ng ng i đ c hu n luy n và có
trách nhi m m i đ c phép v n hành xe c gi i và
máy móc.
Nh ng quy đ nh đ

c áp d ng thí d nh :

Ng i lái ô tô cá nhân ph i có b ng lái h ng B khi
lái xe trong vùng giao thông công c ng.
Ch nh ng ng i trên 18 tu i đã đ c ch d n đ y
đ và đ c phép m i đ c s d ng b nâng xe
trong x ng s a xe.
Ng i lái ô tô t i c u ph i có ch ng ch s
c n c u.

d ng

i u này nh m b o đ m ng i lái ô tô t i c u bi t
d ng xe đúng cách (Hình 1), tuân th quy đ nh phòng
ng a tai n n, đ c ch d n cách ti p c n ph ng ti n
nh n t i và có th s d ng c n c u m t cách thông
th o.

B đi u khi n đ ng c . Thu th p và x lý t t c
các d li u c n thi t đ đ ng c thích ng t t nh t
theo nh ng đi u ki n v n hành.
Máy tính trên xe. Thơng báo cho ng i lái v m c
tiêu th nhiên li u trung bình hay t c th i, v đo n
đ ng d ki n xe có th đi ti p, v v n t c trung
bình và v nhi t đ bên ngồi.

1.4.5 S

d ng các h th ng k thu t

s d ng và b o trì xe c gi i, c n ph i hi u rõ
v h th ng k thu t. Nhà s n xu t cung c p tài li u
h ng d n v n hành đ b o đ m vi c s d ng xe
đ c an tồn và b o v mơi tr ng.
Tài li u h

ng d n v n hành bao g m:

Mơ t các h th ng
Gi i thích các ch c n ng
Trình bày các h th ng
Các s đ ch c n ng
H

ng d n cách v n hành và áp d ng

K ho ch b o d

ng và ki m tra

Gi i thích v nh ng tr c tr c khi v n hành

Hình 1: Tr ng t i đúng cho c n c u

C

:

1. M t h th ng k thu t đ
nh ng đ i l ng nào?

c nh n bi t b i

2. Nguyên t c NXX là gì?
3. Có th phân bi t nh ng đ n v ch c n ng
nào trong xe c gi i?
4. Hãy nêu ba h th ng con c a xe c gi i, c ng
nh nh ng đ i l ng vào và ra c a chúng.
5. Ch c n ng chính c a h
n ng l ng là gì?
6. Có th thu đ c nh ng d
h ng d n v n hành?

th ng chuy n đ i
li u gì t

tài li u

1


1 Xe cơ giới

18

B od

1

ng và b o trì

Vi c b o d ng và b o trì xe c gi i m t cách
chuyên nghi p đúng theo quy đ nh c a nhà s n
xu t, nh thông qua d ch v khách hàng, là đi u
c n thi t đ gi s an toàn khi v n hành c ng nh
đ duy trì quy n l i b o hành xe.
th c hi n đi u này, nhà s n xu t đ a ra nh ng
k ho ch b o trì và danh m c ph tùng thay th
c ng nh h ng d n s a ch a. Nh ng thông tin
này đ c cung c p trong c m nang s a ch a, trong
nh ng t m vi phim hay trong các ch ng trình cho
máy tính cá nhân đ c đi u khi n b ng trình đ n.
B o trì. Bao g m các cơng vi c:
Ki m tra, thí d nh các quy trình ki m tra
B od

ng, thí d nh thay d u, bôi tr n, làm s ch

Tu s a, thí d s a ch a, thay th
D ch v khách hàng. Nhà s n xu t và x ng s a
xe cung c p d ch v khách hàng m t cách chuyên
nghi p. Thí d nh vi c chu n b cho l n v n hành
đ u tiên c a xe đúng quy đ nh đ bàn giao xe cho
khách hàng. Ti p theo là nh ng cơng vi c b o trì xe
do nhân viên có chun mơn th c hi n mà ng i lái
xe không th t th c hi n đ c. Nh ng bi n pháp c n
thi t đ đ m b o ch c n ng và giá tr c a xe đ c nhà
s n xu t ghi trong nh ng quy đ nh b o trì. Nh ng quy
đ nh này đ c xác đ nh trong k ho ch b o d ng
và b o trì.

Ng

i ta phân bi t nh ng chu k d ch v sau:
Chu k d ch v c đ nh (k ho ch b o d

ng)

c a xe. Khi đ n th i đi m ki m tra, ng i lái xe đ c
thông báo tr c qua b ng hi n th (Hình 1). x ng
s a xe, cơng vi c đ c th c hi n theo quy trình ki m
tra (Hình 1, Trang 19).
Chu k thay d u. Có th tính b ng hai cách:
C s d li u gián ti p, là s đo ch t l ng c a
d u đ c tính t quãng đ ng đã đi, s nhiên li u
đã tiêu th và bi u đ nhi t đ c a d u theo quãng
đ ng.
Tình tr ng d u th c t , l ng d u còn trong máy và
ch t l ng d u đ c xác đ nh nh c m bi n m c
d u cùng v i quãng đ ng đã đi và đ t i c a đ ng
c .
Tình tr ng hao mịn b phanh. S hao mòn b
phanh đ c giám sát b ng đi n. Khi b phanh đ t t i
gi i h n mịn thì m ch cơng t c trong b b ng t. T s
l n phanh, th i gian s d ng phanh c ng nh s km
đã đi, máy tính xác đ nh đo n đ ng lý thuy t còn đi
đ c, kho ng th i gian ph i thay b phanh và thông
báo cho ng i lái xe.
Tình tr ng hao mịn b l c khơng khí trong xe. Vi c
tính th i gian còn s d ng đ c c a b l c b i và
ph n hoa d a trên c s d li u c a c m bi n đo nhi t

đ bên ngoài, vi c s d ng máy s i, vi c dùng qu t
khơng khí, v n t c ch y, t c đ quay c a qu t gió, s
km và ngày tháng.

Chu k d ch v linh đ ng
Chi n l

c d ch v h p v i nhu c u

Công vi c b o d ng, b o trì và ki m tra ph i
đ c th c hi n theo nh ng k ho ch đã đ c đ
ra. Vi c th c hi n nh ng công vi c này ph i đ c
ghi trong quy trình ki m tra và có ch ký xác nh n
c a nhân viên th c hi n.
K ho ch b o d

D u phanh
D u đ ng c
B phanh sau

ng

K ho ch này ch a đ ng thông tin v nh ng d ch v
đ nh k và th i đi m ki m tra, thí d sau 20.000 km
hay sau 12 tháng v n hành, ph i th c hi n m t l n
ki m tra t ng quát.
Quy trình ki m tra quy đ nh ph m vi ki m tra (Hình 1,
trang 19)
Chu k d ch v linh đ ng
V i h th ng qu n lý đ ng c hi n đ i, chu k d ch v

có th đ c xác đ nh phù h p v i đi u ki n v n hành

Bugi
B vi l c
Hình 1: B ng hi n th hao mòn

Hi n nay, vi c thay bugi v n còn tùy thu c vào quãng
đ ng đã ch y, thí d sau 100.000 km.
Nguyên li u v n hành nh n c làm mát và d u
phanh đ c thay theo th i gian v n hành, thí d sau
hai ho c b n n m.


1 Xe cơ giới

Chi n l

19

c d ch v theo nhu c u

Th i đi m th c hi n d ch v đ c tính trên c s
nh ng d li u thu th p đ c nh tình tr ng hi n t i
c a xe c ng nh thói quen c a ng i lái. Theo chi n
l c d ch v theo nhu c u này, vi c b o d ng ch
đ c th c hi n khi có m t b ph n b hao mòn hay
m t nguyên v t li u v n hành đã h t tu i đ i và c n
thay th .
i m m i là, máy tính trên xe truy n tr c tuy n nh ng
d li u c a khách hàng và quy mô d ch v đ c l u

trên chìa khóa xe đ n x ng s a xe. Nh v y ng i

Quy trình ki m tra

Tu i xe:
3

Vi c b o d

Cơng vi c kèm theo
(thí d t ng ki m tra):

ng c n th c hi n

H th ng đi n
èn tr c. Ki m tra ch c n ng:
đèn đ u, đèn c t, đèn pha, đèn s ng mù,
đèn báo r , đèn báo đ ng
èn sau. Ki m tra ch c n ng:
đèn phanh, đèn sau, đèn lùi, đèn s ng mù,
đèn b ng s , đèn c p xe, đèn đ u, đèn báo r ,
đèn báo đ ng
èn bên trong xe và đèn ng n đ ng đ ,
m i l a đ t thu c lá, cịi và đèn ki m sốt:
Ki m tra ch c n ng
T ch n đoán: Truy c p b nh ch a l i c a t t
c h th ng (đ t b n in l i vào sau túi ch a s
ghi hành trình)
Bên ngồi xe
B n l c a và ch t c a: Bôi tr n

B ph n r a kính và đèn chi u:
Ki m tra ch c n ng và ch nh vịi phun
C n g t n c kính: Ki m tra h h i, v trí đ ng
yên; lá g t n c có hi n t ng chà khơ:
Ki m tra góc đ t
L p xe

ãs a

S km:
53.400

Nh n bi t s m các v n đ có th phát sinh giúp tránh
đ c vi c s a ch a xe do h h ng. Nh ng u đi m
khác là:
Th i đi m đ

c ho ch đ nh chính xác

Khơng ph i ch đ i
Khơng b m t thông tin
D ch v linh đ ng

H th ng phanh: Ki m tra b ng m t v s
khơng kín và h h i

Ch xe:
Hưrmann

T t

Lo i xe:
Passat

Khơng t t

n đ t hàng
s : 900109

t v n khách hàng có đ th i gian đ đ t mua nh ng
b ph n thay th c n thi t, thí d nh b phanh, và
s p x p v i khách hàng th i đi m thích h p.

B phanh tr c và sau: Ki m tra đ dày
B o v đáy sàn xe: Ki m tra b ng m t s h
h i
H th ng th i khí: Ki m tra b ng m t s khơng
kín và h h i
Hai đ u đòn kéo gi a: ki m tra đ h , s g n
ch t và vòng x p đ m kín; kh p n i tr c: ki m
tra b ng m t vòng x p đ m kín v s khơng kín
và h h i
Khoang đ ng c
D u đ ng c : Ki m tra m c d u (thay l c d u
và thay d u trong d ch v ki m tra)
ng c và các chi ti t trong khoang đ ng c
(t trên): Ki m tra b ng m t s không kín và
h h i
B ph n lau kính/r a s ch:

đ y ch t l ng

H th ng làm mát: Ki m tra m c ch t l ng và
ch ng đơng đá: tr s c n có: -25oC
Tr s th c t (tr s đo): ______oC
L c b i và ph n hoa: Thay lõi l c (m i 12 tháng
hay m i 15.000 km)
Dây đai r ng cho truy n đ ng tr c cam: Ki m
tra tình tr ng và đ c ng
L c khơng khí: Làm s ch v b c và thay th
lõi l c
L c nhiên li u: Thay th
Tay lái tr l c: Ki m sốt m c d u

L p xe: Tình tr ng, hình nh phân b đ mịn
l p xe, ki m tra áp su t, ghi đ sâu gai l p
tr c trái _____ mm tr c ph i _______ mm
sau trái _____ mm sau ph i _______ mm

M c d u phanh (tùy thu c vào đ hao mịn b
phanh): Ki m tra
Bình đi n: Ki m tra

T

Ch nh đèn chi u / Ghi tài li u / Ki m tra cu i

phía d

i xe

D u đ ng c : Th i ho c x ra, thay l c d u
ng c và các chi ti t khoang đ ng c :
Ki m tra b ng m t v s khơng kín (ch y d u)
và h h i
Dây đai, dây đai có gân:
Ki m tra tình tr ng và đ c ng
H
n
h
H

p s , b truy n l c chính và v b o v kh p
i: Ki m tra b ng m t v s không kín và h
i
p s tay/tr c: Ki m sốt m c d u

Hình 1: Quy trình ki m tra

T c đ quay không t i: Ki m tra

Ch nh đèn chi u: Ki m tra
B ng dán d ch v : Ghi th i đi m cho l n ki m
tra ti p theo (luôn c thay d u phanh) lên b ng
dán và dán vào khung c a (c t B)
Ch y th
Ngày tháng / Ch ký (th máy)
Ngày tháng / Ch ký (Ki m soát cu i)

1

1 Xe cơ giới

20

1

B l c d u ly tâm
dòng đi n ph
B l ch p
đi n t
B tách
n c
B l c khơng
khí v i ch báo
b o d ng

Lõi l c x ng trong
bình x ng
B l c thơng h i
bình nhiên li u
B l c urê cho b
xúc tác SCR
B l c khơng khí
trong xe
B l cd uh ps

Lõi l c khơng
khí

B l cn
làm mát

B l c d u tay lái

c

B l c d u phanh

B l c nhiên li u
trên đ ng ng
B l cn
r a kính

B l c d u khung
g m xe

c

H p ch t làm khô

Modul b l c
diesel

B l c d u thay
nhanh
Modul b l c d u

Lõi l c nhiên
li u không

kim lo i

Lõi l c d u không
kim lo i

N p đ y đ ng
c tích h p thi t
b tách d u

H th ng thoát h i
v đ ng c v i b
l c gió xốy

Thi t b tách
s ng d u

Hình 1: Các b l c trong ơ tơ hi n đ i

1.6 B ph n l c, c u t o và b o d

ng

B l c c a xe có nhi m v b o v đ ng c , các b
ph n c a xe và khơng khí trong xe kh i s xâm
nh p c a ch t gây ô nhi m và t p ch t khác.
B l c trong xe (Hình 1) có th phân lo i theo hai tiêu
chu n: theo cách tác d ng ho c theo môi tr ng
đ c l c.
Cách tác d ng. T p ch t d ng r n đ c l c ra kh i mơi
tr ng ch t l u, thí d nh khơng khí, d u, nhiên li u

và n c nh :
Tác d ng g n l c nh b l c l
Tác d ng ch n gi nh b l c
Tác d ng t tr

i và b l c s i
t

ng nh b l c t tính

Tác d ng c a l c ly tâm nh b l c ly tâm
B l c l i. Tác d ng l c đ t đ c do kích th
m t l i nh h n kích th c t p ch t (Hình 2).

M tl

B l c ly tâm. Môi tr ng c n l c, thí d nh khơng
khí, đ c quay tròn. T p ch t đ c đ y vào thành l c
do l c ly tâm và bám đó.
B l cđ

c phân thành các lo i:

B l c không khí và khí th i
B l c nhiên li u
B l cd u
B l c khơng khí trong xe nh l c ph n hoa, khói và
khí ozon
B
l c th y l c nh

Transmission Fluid).

d u ATF (Automatic

1.6.1 B l c khơng khí

B i trong khơng khí g m nh ng h t c c nh (0,005 mm
t i 0,05 mm), c ng có khi có ch a th ch anh. L ng
b i thay đ i tùy theo môi tr ng s d ng xe (xa l ,
công tr ng). L ng b i này có th hịa tr n v i d u
bôi tr n thành các h t mài mòn và gây ra hao mòn l n,
đ c bi t nòng xi lanh, piston và đ ng d n xú páp.

T p ch t
i

Hình 2: Nguyên lý ho t đ ng c a l

B l c t tính. T p ch t có t tính đ c hút ra kh i
môi tr ng ch t l u, thí d t
c tháo d u.

B l c khơng khí có nhi m v làm s ch khơng khí hút vào
đ ng c và làm gi m ti ng n do s hút khí c a đ ng c .

i

H ng
dòng ch y

L

cc a

B l c ch n gi . a s là b l c khơng khí
t. T p
ch t nh b i ti p xúc v i b m t l c có th m d u và
b gi l i.

il c


1 Xe cơ giới

21

Các lo i b l c
Nh ng lo i b l c khơng khí sau đây đ

c s d ng:

B l c khơng khí khơ

B l c khơng khí b n d u

B l c khơng khí

B l c tr

t

thi t b t ng đ ng. Do đó, th i gian s d ng c a b
l c k t h p này t ng lên.
Khơng khí
vào

c ki u gió xốy

B l c khơng khí khơ. Vi c l c b i đ c th c hi n
nh lõi l c b ng gi y x p thay th đ c. Hi n nay lo i
l c này là trang thi t b tiêu chu n trên các ô tô cá nhân
và ô tô th ng m i. Tu i th c a lõi l c tùy thu c vào
di n tích gi y l c và l ng b i trong khơng khí.
gi
l c c n c a dịng ch y nh , di n tích c a gi y ph i
l n. Ngoài ra b l c khơng khí cịn làm gi m ti ng n
khi hút.

ng đi gió xốy
Bình ch a b i
B i
Khơng khí s ch
(khơng khí ra)
Hình 2: B l c khơng khí ki u gió xốy

N u khơng đ c thay m i hay làm s ch, b l c khơng
khí s làm t ng l c c n dòng ch y, qua đó làm gi m
h s n p đ y và làm gi m công su t c a đ ng c .
Nh ng h t b i nh đi qua đ c b l c s hòa chung
v i d u t o thành bùn. B l c khi b n ph i đ c thay

m i.

1.6.2 B l c nhiên li u

B l c khơng khí
t đơi khi cịn đ c dùng cho xe
mơ tơ. Lõi l c b ng l i kim lo i hay ch t d o đ c
ph d u. B i trong khơng khí b gi l i khi dịng khí đi
qua di n tích b m t l n ph d u c a lõi l c. Th i h n
s d ng ch vào kho ng 2.500 km. Sau đó lõi l c ph i
đ c làm s ch và ph d u l i.

Ng

B l c khơng khí b n d u. Trong v b c c a b l c
có m t b n d u n m d i lõi l c b ng l i kim lo i
(Hình 1). Khơng khí th i vào ti p xúc v i b m t c a
d u, mang theo nh ng h t d u t b n d u. Khi khơng
khí đi qua lõi l c, nh ng h t d u này s đ ng l i t i lõi
l c. T đây nh ng h t d u này ch y tr l i b n d u,
cu n theo các h t b i bám trên b m t lõi l c. Vì tính
ch t t làm s ch này b l c không khí b n d u có th i
gian s d ng lâu h n b l c khơng khí
t.

Khơng khí
vào

N p che
m a

Khơng
khí ra

B l c nhiên li u có nhi m v b o v h th ng
nhiên li u kh i t p ch t và tách n c trong m t s
tr ng h p.
i ta phân bi t:

B l c thô
B l cđ

Ph n t l c
ng d n

B l c thay đ

c

B l c nhiên li u thơ.
c dùng nh b l c tr c,
thí d nh b l c hút b t khí trong bình nhiên li u.
Chúng th ng đ c thi t k nh b l c l i v i
kho ng cách m t l i kho ng 0,06 mm và làm b ng
dây thép hay Polyamid.
B l c đ ng d n nhiên li u (l c trên đ ng d n)
đ c dùng đ tinh l c. B l c s d ng gi y l c v i kích
th c l l c kho ng t 0,002 mm đ n 0,001 mm. B
l c này đ c đ t trong đ ng d n nhiên li u và đ c
thay toàn b trong lúc b o d ng.
Ph n t l c nhiên li u. Có th thay th đ c và n m

trong m t v riêng đ c g n bên c nh đ ng c . Lõi l c
b ng gi y hay n đ c s d ng khi c n tinh l c.
B l c nhiên li u thay đ c (H p l c) (Hình 3). G m
có v ngồi và lõi l c, c hai đ c thay toàn b trong
lúc b o d ng.
Nhiên li u đã
đ cl c

Nhiên li u
ch a đ c
l c

Gi y l c

B nd u
Hình 1: B l c khơng khí b n d u

B l c tr c ki u gió xốy khơng th thi u đ c
đ i v i đ ng c ph i làm vi c th ng xuyên trong môi
tr ng ch a r t nhi u b i. Không khí hút vào đ c
quay th t nhanh (Hình 2) và b i thô b lo i ra b ng l c
ly tâm (l c thô). B i m n cịn l i trong khơng khí hút vào
s đ c l c sau đó b ng b l c khơng khí khơ ho c

ng vào
ch a l c

ng trung tâm

Hình 3: H p l c v i lõi l c hình sao

tinh l c ng i ta c ng dùng lõi l c b ng gi y hay n .
lõi l c hình sao, gi y l c g p n p hình sao đ c đ t
xung quanh m t ng trung tâm có đ c l .

1


1 Xe cơ giới

22

1

Nh ng l p gi y x p n p đ c đóng kín phía trên
và d i b ng n p đ y. Nhiên li u ch y qua gi y l c
t ngoài vào trong (h ng tâm). Nh ng t p ch t bám
l i trên b m t c a gi y l c và r i xu ng d i. N c
không th ch y xuyên qua nh ng l h nh c a gi y
l c do đó ch y phía bên ngồi c a gi y l c xu ng
phía d i do t tr ng c a n c l n h n nhiên li u.
N c tích t l i trong vùng ch a n c c a v b l c.
Nhiên li u đã đ c l c ch y qua l c a ng trung tâm
vào phía trong và sau đó lên phía trên.
B tách n c (Hình 1).
c dùng trong xe qn s ,
xe cơng tr ng và xe đ a hình v i đ ng c diesel đ
l c l ng n c l n. h p l c có bình tr n c, ta có
th th y đ c n c tích t nh s d ng n p đ y b
l c trong su t hay nh n bi t qua m t c m bi n đo m c

n c (c m bi n đi n t v kh n ng d n đi n) và hi n
th qua đèn báo b ng d ng c đo. N c tích t đ c
th i ra ngoài qua c x
v b l c.

Công t c nhi t đ

1.6.4 B l c th y l c
B l c th y l c là b l c l i, đ c dùng đ làm s ch
d u th y l c, thí d nh d u phanh, d u ATF dùng cho
tay lái tr l c và h p s t đ ng.
L i b ng ch t d o đ c s d ng, thí d trong bình
ch a d u phanh c a xi lanh phanh chính. L c gi y
thay đ c d ng ph ng đ c s d ng thí d trong h p
s t đ ng.

1.6.5 B l c khơng khí trong xe
B l c này l c khơng khí cho ng i ng i trong xe
và b o v h kh i b i, ph n hoa và nh ng khí đ c
nh khói và khí ozon.

B l c khơng khí trong xe (Hình 2) có t ba đ n
b n l p. Ph n l c tr c gi b i thô l i.
nh ng s i
siêu nh t i l p th hai, nh ng t p ch t nh nh t trong
khơng khí c ng b gi l i do t nh đi n. L p th ba
đ c dùng nh khung b l c. L p th t v i than ho t
tính gi l i nh ng khí đ c nh ozon hay khí th i. Ph n
l n nh ng ch t n ng mùi c ng đ c trung hòa đây.

u
b l c

ng vào

ng ra
Ch c m đi n
cho b ph n
nung nóng

B ph n
nung nóng

L c
tr c

Than
ho t
tính

Lõi l c

N pđ yv i
van tháo n c
Hình 1: H p l c v i b tách n

Ch n i cho
c m bi n
m cn c

Ph n t b i và ch t d
Ph n hoa và vi khu n
Khí đ c và khí có mùi

c

1.6.3 B l c d u
B l c d u giúp ng n ch n s suy gi m ch t l ng
c a d u bôi tr n b ng cách l c b các t p ch t
trong d u.
B l c d u có c u t o và ch c n ng t ng t b l c
nhiên li u thay đ c (Hình 3, Trang 21). Lõi l c lo i
tr t p ch t có kích th c t i 10 µm. T p ch t trong
d u nh b i kim lo i b mài mòn do ma sát, mu i than,
b i làm gi m ch t l ng d u và làm t ng đ mòn.
Nh b l c d u, kho ng th i gian thay d u đ c kéo
dài h n và vi c làm mát d u đ c t t h n. Tuy nhiên
b l c d u không th lo i tr t p ch t d ng l ng hay
nh ng t p ch t hòa tan trong d u. C ng không th tác
đ ng đ n nh ng thay đ i hóa h c hay v t lý c a d u
trong khi v n hành đ ng c , thí d nh lão hóa.

L p
s i
siêu
nh

L p
khung

Hình 2: C u trúc m t b l c không khí trong xe

1.6.6 B o d
C

ng

Thay b l c theo ch d n c a nhà s n xu t (đ nh
k ho c theo s km)
Kho ng th i gian ho c kho ng cách km đ c
ghi trong k ho ch b o d ng, nh ng b l c
c n thay th đ c ghi trong quy trình ki m tra
(xem m c 1.5).
B ph n l c gi y ph i đ c thay th
B ph n l c b ng b t nh a x p có th đ c r a
s ch và ph i th i theo h ng ng c chi u v i
dòng ch y.
H n h p n c-nhiên li u t b l c nhiên li u
ph i đ c x lý thích h p v i mơi tr ng.


1 Xe cơ giới

23

1.7 Ch m sóc xe

đó, xem xét c n th n m t l n n a v nh ng h h i
l p b o v bên d i sàn xe.

Trong khi v n hành, thân v xe không nh ng ch u
nh h ng c a l c c h c mà còn c a th i ti t kh c
nghi t. Do đó c n ph i ch m sóc thân v xe, l p s n
và bên trong xe.

1.7.3 R a s ch bên ngồi

Trong vi c ch m sóc xe ng

i ta phân bi t:

R a đ ng c

R a đáy sàn xe

R a s ch bên ngoài

Làm s ch bên trong

R a s ch bên ngoài bao g m vi c r a s ch bánh
xe (vành bánh xe và l p xe), r a m t ngoài c a
thân v xe và x lý v i v t li u ch m sóc s n và
ch t d o c ng nh r a s ch kính.
Bánh xe
Ch t b n trên đ ng và b i phanh bám trên bánh xe.
Nh ng ch t c n này n mòn l p s n. S b c màu đó
r t khó x lý.

1.7.1 R a đ ng c
N c b n vào, d u hay nhiên li u rò r có th k t h p

v i b i thành m t màng ch t b n có d u
khoang
đ ng c . Ch t b n này nên đ c t y s ch đ nh k vì
nó có th gây ra dòng đi n rò h th ng đánh l a hay
bình c quy.
Ph ng pháp.
u tiên khoang đ ng c đ c phun
ch t t y l nh. Ch t này c n m t th i gian nh t đ nh đ
phát huy tác d ng và ch t b n b t đ u tan ra. nh ng
ch khó ti p c n, có th dùng bàn ch i đ làm s ch l i
(Hình 1). Sau đó ch t b n đ c r a s ch b ng máy
r a cao áp. Tránh đ n c l t vào nh ng b ph n
đi n và các gi c n i. Vì v y ph i gi máy r a cao áp
kho ng cách t i thi u (kho ng 30 cm) đ không làm
h h i nh ng b ph n này.

R a s ch vành bánh xe
Vành bánh xe ch u nh h ng c a nhi u lo i tác đ ng
khác nhau c a môi tr ng (m a, tuy t, đá v n, mu i
v.v…) (Hình 2). Khi l p s n vành bánh xe b h h i, s
thâm nh p c a n c và ch t b n s d n đ n n mòn.
c bi t là b i phanh nóng n vào b m t s n sinh ra
nh ng l nh . L p s n b n mịn t phía d i, sinh
ra nh ng v t đ m và nh ng h h i không s a ch a
đ c. Do đó, đ c bi t nh ng vành bánh xe kim lo i
nh ph i đ c r a s ch m i hai đ n b n tu n b ng
ch t r a vành bánh xe. Nh ng v t x c ph i đ c
s a ch a.

Sau khi r a s ch, dùng khơng khí nén làm khô đ ng

c và khoang đ ng c . Cu i cùng, chúng ph i đ c
b o qu n b ng m t lo i sáp đ c bi t đ ch ng r .
Hình 2: Bánh xe b n

Nh ng ch t r a vành bánh xe đ

Ch t r a vành có acid. Ch t r a này đ c s d ng
khi bánh xe đ c bi t d b n. Nó có tính n mịn r t cao
và khơng thích h p s d ng th ng xuyên. L p s n
vành bánh xe khơng đ c phép b h h i, vì acid ph n
ng v i kim lo i.

Hình 1: R a đ ng c

1.7.2 R a bên d

c phân thành:

i sàn xe

Tr c khi r a bên d i sàn xe, ph i ki m tra b ng
cách quan sát k . đây ph i chú ý đ n nh ng ch h
nh
b gi m ch n, nh ng ch đ m kín c a đ ng
c và b truy n đ ng, hay nh ng ghép n i c vít
c a đ ng d n phanh. Khi r a bên d i sàn xe, mu i
ho c ch t b n đóng c ng đ c lo i b b ng vòi r a
cao áp. Ng i ta c ng có th r a bên d i sàn b ng
m t ch ng trình r a đ c bi t c a thi t b r a xe. Sau

Ch t r a vành không acid. Ch t r a này ít n mịn
h n và vì v y thích h p cho vi c t y r a th ng xuyên.
Tác d ng r a s ch kém h n đáng k .
H

:
Phun ch t r a vành lên bánh xe
t đ làm tan
ch t b n.
S d ng thêm bàn ch i đ c bi t đ r a nh ng
ch v t b n bám ch c.
R a s ch l i b ng n c và cu i cùng làm khô
vành bánh xe.

1


1 Xe cơ giới

24
Ch m sóc l p xe

1

Ch t b n có th làm l p xe x n màu. Vì v y l p xe nên
đ c x lý b ng ch t b o d ng riêng. Nh đó l p có
đ c đ bóng và có th ng n ch n đ c nh ng v t
n t nh gây ra b i nh h ng c a ozon và oxy.

H

H
:
Phun ch t b o d ng l p xe lên l p và đ ch t
này có th i gian tác d ng.
R a bên ngoài xe
Là c s cho t t c nh ng bi n pháp b o qu n s n
ti p theo. Ng i ta phân bi t:
R a t i tr m r a xe t đ ng
R a th cơng
R a v i vịi r a cao áp
R a t i tr m r a xe t

đ ng

Tr c khi r a xe nh t thi t nên r a tr c v i vòi r a
áp su t cao. i u này tránh vi c cát và b i có th gây
ra v t x c trên l p s n.
Các lo i tr m r a đ

:
X p nh ng ph n nhơ ra ngồi l i, thí d nh
kính chi u h u.
y ng ten vào hay tháo ra.
ý đ n kích th c xe (chi u cao, chi u r ng,
kho ng sáng g m xe) tr c khi lái xe vào tr m
r a.
Lái xe vào gi a tr m r a.
Chú ý nh ng ch d n khác c a tr m r a xe.

R a th công
ây là ph ng pháp t n nhi u cơng s c nh t, có th
th c hi n v i m t mi ng b t bi n và nhi u n c hay
v i m t vòi r a áp su t cao.
Ch t b n b t y r a kh i xe và nh ng b ph n c a xe,
và n c r a xe có ch a d u và m . Không đ c phép
đ n c th i này ch y tr c ti p vào ng thoát n c. Vì
v y nên r a xe nh ng n i đ c bi t. N c b n đ c
l c s ch qua nh ng h th ng l c nh ch n bùn, b l c
k t t và l c d u.

c phân bi t nh sau:

ng r a xe. Xe đ c chuy n b ng m t b ng
chuy n qua nh ng bàn ch i quay n m ngang hay
th ng đ ng.
C ng r a xe (Hình 1). Xe đ ng yên khi r a và m t
c ng v i các ch i ngang và th ng đ ng đ c d n trên
đ ng ray ch y qua xe.

H

:

phòng ng a h h i, nh ng quy t c sau đây
ph i đ c l u ý khi r a th công:
Tháo nh n và đ ng h tr
gây x c.

c khi r a đ tránh

Tr c tiên r a ch t b n thô v i nhi u n
đ cát và b i không gây x c.

c

Dùng mi ng b t bi n th m ch t r a xe và chà
lên xe.
R a t trên xu ng d

Hình 1: C ng r a xe

Thi t b r a g m nh ng bàn ch i b ng ch t d o quay
tròn và nh ng d i b ng v i hay b t nh a x p đ r a
s ch xe v i nhi u n c và ch t r a xe.
i v i xe m i
v i l p s n m m, ph i dùng thi t b b ng v i vì bàn
ch i b ng ch t d o có th làm h h ng l p s n. Trong
t t c các tr m r a xe, sau công đo n r a, xe đ c
r a l i v i n c s ch đã đ c kh calci và mu i.
Thông th ng xe đ c phun thêm ch t b o qu n s n
(sáp phun), sau đó đ c th i khơ b ng lu ng gió.

i.

Th ng xuyên làm s ch mi ng b t bi n đ
cát không đ ng bên trong và làm x c l p
s n.
Không r a d i n ng g t vì l p s n s n t và
có th t o ra các v t.

Thu c t y r a gia d ng khơng thích h p đ
r a xe vì nó hịa tan l p sáp b o v và làm
xói mịn l p s n.
Không v t xo n mi ng da lau khô đ tránh h
h ng. T t nh t là v t khô gi a hai tr c l n.
Th ng xuyên r a s ch mi ng da đ gi m
nguy c x c do b i l n vào.


1 Xe cơ giới

25

R a b ng vòi r a áp su t cao
Công vi c r a xe v i vòi áp su t cao đ
qua nhi u b c (Hình 1):

c th c hi n

R a tr c.
u tiên ch t b n đ c làm bong ra
và m m đi b ng vòi phun áp su t cao kho ng cách
kho ng 50 cm. Sau đó ch t b n đ c t y r a k l ng
t trên xu ng d i v i vòi phun áp su t cao kho ng
cách g n.
R a v i b t xà phòng và bàn ch i. S d ng bàn
ch i v i b t xà phòng đ r a xe. Bàn ch i đ c chà
nh nhàng lên b m t xe.
R a s ch. B t xà phòng đ c r a s ch v i vòi
phun áp su t cao t trên xu ng d i.

B o d ng.
b o v b m t có th phun thêm l p
sáp c ng b o qu n b ng vòi phun áp su t cao.
R a bóng.
r a bóng dùng n c đã đ c kh
khoáng ch t l y t h th ng kh calci n i r a xe.
N c khô trong vịng vài phút và khơng đ l i v t
loang. Qua đó ti t ki m đ c vi c lau khơ b ng da.

Tác đ ng c khí. á v n và các v t x c l n có th
phá h y l p s n đ n t n l p kim lo i. Tác đ ng mài
mòn c a b i và ch t b n trong khi r a xe c ng gây ra
nhi u v t x c nh , làm gi m đ bóng c a l p s n.
nh h ng c a th i ti t và môi tr ng. Nhi t đ và
ánh sáng m t tr i làm giãn l p s n và khi n nó tr nên
x p theo th i gian. Ch t gây h i xâm nh p vào nh ng
l nh
b m t và phá ho i l p s n c nh ng l p
bên d i. Ch t k t n i trên b m t s n b thối hóa do
nh h ng c a tia UV trong ánh sáng m t tr i và l p
s n m t đi đ bóng.
Ch t hóa h c n mịn. Các ch t này có th là ch t bài
ti t có tính n mịn c a chim và nh ng lồi v t khác
(ong) (Hình 2). Nh a cây r i trên xe c ng có th làm
h s n t n đ n l p trong cùng.
C n lo i b càng nhanh càng t t ch t bài ti t c a
đ ng v t, nh a cây, ru i ch t và b r y b i chúng
có th gây ra h h i lâu dài trên l p s n.

Hình 2: H

h i l p s n do cơn trùng

Ki m sốt tình tr ng l p s n
Sau khi r a xe, tình tr ng l p s n có th đ c ki m
tra.
n i l p s n b h h i n ng, c n ph i làm s ch
l p s n ho c đánh bóng xe.

Hình 1: N i r a xe v i vòi r a áp su t cao

H

Vi c l a ch n và s d ng ch t ch m sóc thích h p
tùy thu c vào tình tr ng c a l p s n.

:

tránh h h i do tia phun gây ra, ph i gi
kho ng cách t i thi u 30 cm.
Tia n c áp su t cao không h ng tr c ti p vào
nh ng ph n d b h h i nh lá t n nhi t, l p xe
và vòng đ m kín.
Khơng t y r a ch t ch m sóc l p xe.
Ch m sóc l p s n
Do nh h ng bên ngoài, l p s n ph có th b h h i
và m t đi tác d ng b o v c ng nh v đ p b ngoài.
Nh ng nh h ng làm h h i l p s n g m có:
Tác đ ng c khí
nh h

ng c a th i ti t và mơi tr

Ch t hóa h c n mịn
L i ch m sóc

ng

Có th nh n ra tình tr ng l p s n b ng nh ng ph
pháp đ n gi n nh :
Ki m tra b ng m t
Th b ng n c
Th b ng l ng móng tay
Ki
nh
th
đ

ng

m tra b ng m t. Ki m tra xem đ sáng bóng b
ng l p m hay nh ng v t x c nh nh h ng nh
nào d i ánh sáng. M t l p s n m và nh t ph i
c đánh bóng hay b o qu n tùy tr ng h p.

Th b ng n c.
m t ít n c lên trên b m t l p s n
và quan sát xem n c bi u hi n nh th nào. H t n c
n m l i trên l p s n càng tròn và càng có d ng viên
ng c thì l p s n càng đ c ch m sóc t t. V i l p s n b

th i ti t làm xói mịn, n c s ch y lan ra kh p b m t.
Th b ng l ng móng tay. Khi dùng l ng móng tay quét
lên l p s n, qua l c c n b m t c a l p s n láng, ta s
nh n ra l p s n trong tình tr ng t t ho c nhám ho c c n
ph i đ c ch m sóc.

1


1 Xe cơ giới

26

1

Qua ki m tra có th phân bi t ba tình tr ng c a l p
s n:
L p s n m i ho c trong đi u ki n t t. V n gi
s bóng láng lúc đ u. Khi th b ng l ng móng tay
ta không c m th y s c n tr . Trên b m t n c t o
thành h t n c l n xu ng.
L p s n khơng sáng.
bóng c a l p s n gi m
đi. Khi th b ng l ng móng tay ta th y s c n tr nh .
L p s n m nh t và b th i ti t xói mịn. Khơng
cịn bóng láng n a. Khi th b ng l ng móng tay ta
c m nh n rõ ràng s c n tr . N c không t o thành
gi t mà ch y trên toàn b m t.
Ch n l a ch t ch m sóc s n
V i ch t ch m sóc s n, ng i ta phân bi t gi a ch t

t y b t nhão, ch t b o qu n s n và ch t làm bóng
(Hình 1).

s n s b o v đ y đ cho đ n k r a xe k ti p. Tuy
nhiên tác d ng b o v c a lo i sáp này ít h n nhi u so
v i ch t b o qu n (sáp c ng). Cách b o v này không
gi đ c lâu do đó nên s d ng m i l n r a xe.

H

:
Không gia công l p s n m i b ng máy đánh
bóng mà ch quét sáp c ng và đánh bóng b ng
tay.
Khơng đ c đánh bóng d
đ m m có th xu t hi n.

i n ng g t vì nh ng

B t đ u t nóc xe và đánh bóng m t cách h
th ng t trên xu ng d i.
Không x lý nh ng ph n ch t d o và cao su
v i ch t đánh bóng vì có th gây ra nh ng đ m
tr ng.
khô b m t đã đ c đánh bóng và chùi
bóng l i v i gi đánh bóng.
B o qu n l p s n sau khi đánh bóng.

L p s n khơng sáng

Hình 1: Ch t ch m sóc s n

S

d ng ch t ch m sóc s n

Nh ng ch t b n nh và bám c ng có th đ c làm
s ch b ng ch t t y b t nhão. Cách t y s ch c n th n
này giúp gi đ c s bóng láng c a l p s n và tránh
đ c vi c dùng ch t t y s ch n mòn.
H

:
Làm s ch k b m t.
Nhào n n ch t t y b t nhão v i đ l n b ng
lòng bàn tay.
h n h p n c và xà phòng lên ch c n t y r a
và đ y b t nhão nh nhàng trên b m t.
Ti p t c l p l i quá trình trên cho đ n khi t t c
ch t b n đ c lo i b .
Khi c n, x lý ch đã đ c t y r a b ng ch t
làm bóng.

L p s n còn m i
L p s n còn m i có b m t r t láng và h u nh không
h h i. L p s n này ch a hóa c ng hồn tồn, vì v y
khơng đ c dùng ch t làm bóng. Ch c n r a xe k
l ng và cu i cùng ph l p sáp b o v xe. Ch t này
đ c phun lên sau khi r a s ch xe, cung c p cho l p

L p s n này khơng cịn s c đ kháng và ph i đ c
x lý v i ch t đánh bóng. L p s n trên cùng đ c mài
đi b ng nh ng đ a mài h t r t nh , đ l ra l p s n
bên d i ch a b h h i. Ch t đánh bóng s n ph i
tác đ ng v a đ lên b m t s n mà khơng mài mịn
và gây ra nh ng v t x c. Vì v y ch t làm bóng ch a
nh ng h t làm bóng r t m n ch có tác d ng mài t i
thi u. D u và sáp đ c tr n thêm tái t o đ bóng cho
l p s n. Cu i cùng ph n sót l i c a ch t đánh bóng
đã khơ ph i đ c lo i b b ng m t gi m m hay kh n
đánh bóng. Vi c làm bóng có th th c hi n b ng tay
hay v i máy đánh bóng. Sau đó b m t nh t thi t ph i
đ c b o qu n b ng sáp c ng.

Hình 2:

ánh bóng b ng tay và b ng máy

L p s n m nh t và b th i ti t xói mịn
ó là l p s n nh ng xe đã c b nh h ng m nh
c a th i ti t và môi tr ng. S c b n c a l p s n suy
gi m, vì v y l p s n ph i đ c đánh bóng.
đánh
bóng ng i ta dùng ch t r a s ch s n. Ch t này đi


1 Xe cơ giới

27

vào nh ng l h ng c a l p s n ngoài và lo i đi ch t
b n. B m t s n đã b n mòn nghiêm tr ng và nhám
đ c mài đi b ng d ng c đánh bóng có h t t ng đ i
l n (Hình 1).

H

:
Phun ch t r a kính lên và đ tác d ng trong
m t kho ng ng n.
Lau ch t b n b ng gi y ho c v i s ch.
H kính bên xu ng m t ít đ làm s ch vi n
kính.

Hình 1: L p s n b th i ti t làm xói mịn n ng

Nh ng h t s n đ

c mài đi và đ l ra l p s n t t.

B o qu n. Ch t b o qu n ph kín b m t. Nó l p đ y
nh ng v t n t nh đ n kho ng kích c nh s i tóc,
nh đó đ m không th xâm nh p đ c vào l p s n
đ gây nên r sét. Nh ng ch t b o qu n s n thông
th ng đ c bán trên th tr ng (Hình 2) th ng có
silicon hay sáp t nhiên (sáp carnauba). Nh ng lo i
sáp cao c p b o đ m b o v b m t nhi u tháng. S
b o v này v n còn sau nhi u l n r a xe.

L i ch m sóc. R a thân v xe quá th ng xuyên v i

thu c r a và ch t ch m sóc xe khơng thích h p c ng
nh s d ng ch t làm bóng có tính n mịn có th làm
l p s n và các b ph n ch t d o b h h i n ng. Ch t
t y côn trùng khi đ tác d ng quá lâu có th làm s n
b c màu.

1.7.4 R a s ch bên trong
R a s ch bên trong bao g m các công vi c sau:
Dùng máy hút b i hút s ch sàn xe và khoang hành lý.
Dùng máy hút b i hút s ch gh ng i và nh ng l p
bao b c.
N u c n thi t, lau tr n xe b ng m t mi ng b t bi n
t.
Lau s ch kính phía trong.
Lau nh ng b ph n b ng nh a nh b ng khí c , l p
b c c a .v.v… b ng gi th m
t ch t t y r a ch t
d o.
Có th lo i b v t b n đ m, v i che, sàn th m hay t m
đ chân b ng nh ng ch t t y r a đ c bi t nh ch t r a
đ m, dung d ch ki m xà phòng hay ch t s i b t khô.
hút

lo i b nh ng ch t b n khó t y, có th s d ng máy
t đ c bi t, còn đ c g i là máy phun hút.

H
Hình 2: Ch t b o qu n
l ps n

N u có chi ti t đi n t
gh ng i, ph i l u ý
đ n nh ng quy đ nh v t y r a c a hãng s n
xu t.

Hình 3: Nh ng ph n ch t d o
b th i ti t xói mịn và sau khi
tân trang

Tr n ch t l ng t y r a v i n
t y cho 10 l n c).

B o qu n nh ng ph n ch t d o

Nhi t đ n

Ch t d o b c màu. Nguyên nhân là do lão hóa, tác
đ ng c a tia UV và r a xe (Hình 3). Nh ng b ph n
ch t d o nh n p vi n xe và thanh gi m xóc có th
đ c gia cơng b ng ch t ch m sóc ch t d o đ c bi t.

Ch t b n trên kính có th đ c lo i tr nhanh và
không đ l i v n s c b ng ch t r a kính đ c bi t.

c (100 ml ch t

c kho ng 50 – 60 oC.

Phun vào đ m cho đ n khi đ m
t. Qua đó

ch t b n đ c hịa tan, vi c t y r a có tác d ng
sâu h n, đ m đ c r a s ch k h n và hi u
qu h n.
B t đ u quá trình t y r a sau 10 phút.

R a s ch kính
Kính b n t o ra nguy c tai n n r t l n vì t m nhìn b
nh h ng. Ch m t l p b n nh trên kính c ng có th
d n đ n s ph n x khơng mong mu n.

:

C

:

1 Hãy di n t quá trình r a xe phía ngồi?
2 Khi nào nên dùng ch t làm bóng?

1