Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện ea súp, tỉnh đắk lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
………/………

BỘ NỘI VỤ
…../…..

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LÊ THỊ HỒNG NGỌC

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

ĐẮK LẮK – NĂM 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
………/………

BỘ NỘI VỤ
…../…..

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LÊ THỊ HỒNG NGỌC

QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CƠNG
Chun ngành: Quản lý cơng

Mã số: 8 34 04 03
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN NGỌC THAO

ĐẮK LẮK – NĂM 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài “Quản lý Ngân sách Nhà Nước tại huyện Ea Súp, tỉnh
Đắk Lắk” là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tơi, chưa được cơng bố ở bất kỳ cơng
trình nào khác. Đề tài được thực hiện trên cơ sở vận dụng các kiến thức đã được học,
nghiên cứu các tài liệu tham khảo, thực hiện điều tra khảo sát thực tiễn cùng với sự
hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Ngọc Thao. Số liệu và các kết quả nghiên cứu
trong luận văn là trung thực, hoàn toàn dựa theo số liệu đã được thu thập và điều tra.
Các thơng tin trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn từ
nhiều tài liệu tham khảo đáng tin cậy.

Ea Súp, ngày tháng

năm 2021

Học viên

Lê Thị Hồng Ngọc


LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Ngọc Thao
đã trực tiếp hướng dẫn tơi hồn thành Luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn các nhà
khoa học, các thầy giáo, cơ giáo Học viện Hành chính Quốc gia đã nhiệt tình giảng
dạy, truyền đạt các chun đề trong khố học và đã tận tình giúp đỡ tơi trong q

trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, cơng chức Ủy ban
nhân dân các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk, Phịng Tài chính –
Kế hoạch huyện Ea Súp, cùng các đồng chí lãnh đạo cơ quan Ủy ban nhân dân huyện
Ea Súp, đã luôn động viên, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và
hồn thành khố học này. Mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng với thời gian và
điều kiện nghiên cứu cịn nhiều hạn chế, chắc chắn Luận văn sẽ khơng tránh khỏi
những thiếu sót. Tơi rất mong nhận được sự đóng góp chân thành của các nhà khoa
học, thầy cơ giáo và đồng nghiệp. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn
bè, đồng nghiệp cơ quan đã động viên, góp ý trong suốt q trình học tập và hoàn
thành luận
văn.
Tác giả

Lê Thị Hồng Ngọc


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
GDP

Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic
Product)

GTGT

Giá trị gia tăng

HĐND

Hội đồng nhân dân

NSĐP

Ngân sách địa phương

NSNN

Ngân sách Nhà nước

NSTW

Ngân sách Trung ương

QLNN

Quản lý Nhà nước

TM-DV

Thương mại – dịch vụ

TNCN

Thu nhập cá nhân

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

UBND

Ủy ban nhân dân


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN MỤC
LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH
MỤC CÁC BẢNG BIỂU
PHẦN MỞ ĐẦU..............................................................................................................1
1.

Lý do chọn đề tài luận văn: .............................................................................1

2.

Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn.....................................2

3.

Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ...............................................................5

3.1. Mục đích.............................................................................................................5
3.2. Nhiệm vụ ............................................................................................................5
5.

Phương pháp nghiên cứu .................................................................................6

6.

Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ......................................................6

7.

Kết cấu của luận văn ........................................................................................7

Chương 1:.........................................................................................................................8
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ...................................................8
VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN...........................................8
1.1. Lý luận về ngân sách nhà nước..........................................................................8
1.1.1 Tổng quan về ngân sách nhà nước .......................................................8
1.1.2 Hệ thống ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước 12
1.1.3 Ngân sách Nhà nước huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước ..14
1.2.2. Đặc điểm quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ..........................18
1.2.3. Vai trò của ngân sách nhà nước cấp huyện .....................................21
1.2.4. Nguyên tắc cơ bản về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện......21
1.2.5. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện...........................23
1.3. Kinh nghiệm và bài học rút ra về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện
huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk. ..................................................................................35


1.3.1. Kinh nghiệm về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện huyện Ea Súp, tỉnh
Đắk Lắk.........................................................................................................35
1.3.2. Bài học rút ra về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện huyện Ea Súp, tỉnh
Đắk Lắk.........................................................................................................37
Chương 2:.......................................................................................................................39
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC .......................39
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK................................................39
2.1. Đặc điểm tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội huyện Ea Súp ....................39
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ..............................................................................39

2.1.2. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội huyện Ea Súp ........................41
2.2. Thực trạng quản lý ngân sách huyện Ea Súp thời kỳ 2015-2020 .................46
2.2.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch ngân sách nhà nước của huyện Ea Súp 46
2.2.2. Chấp hành ngân sách nhà nước cấp huyện .....................................56
2.3. Đánh giá công tác quản lý NSNN huyện Ea Súp............................................70
2.3.1. Những kết quả đạt được ....................................................................70
2.3.2. Những hạn chế trong quản lý ngân sách cấp huyện .......................72
2.3.3. Nguyên nhân chủ yếu.........................................................................77
Chương 3:.......................................................................................................................81
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ..................................................81
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN EA SÚP, TỈNH ĐẮK LẮK ...81
3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý ngân sách huyện Ea Súp .......................81
3.1.1. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ea Súp ..................81
3.1.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý Ngân sách Nhà nước của huyện Ea Súp
........................................................................................................................85
3.2. Một số kiến nghị ..............................................................................................101
3.2.1. Đối với Trung ương..........................................................................101
3.2.2. Đối với tỉnh Đắk Lắk........................................................................104


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài luận văn:
Ngân sách quốc gia là một bộ phận quan trọng của hệ thống tài chính quốc gia.

Nó đóng một vai trị quan trọng trong mọi hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh và
quốc gia Quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Ngân sách nhà nước phản ánh mối

quan hệ Sản xuất kinh tế liên quan đến quá trình tạo lập, phân bổ và sử dụng các quỹ
tiền tệ tập thể Cơ quan trung ương của nhà nước thực hiện các chức năng của mình
theo quy định của pháp luật.
Tăng cường quản lý ngân sách nhà nước, đổi mới quản lý thu, chi ngân sách sẽ
tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm, có hiệu quả hơn;
Giúp chúng ta sớm đạt được mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp
ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Tuy
nhiên, thực tiễn hiện nay vẫn còn một số yếu tố, điều kiện tiền đề chưa đồng bộ, ảnh
hưởng đến quá trình quản lý Ngân sách Nhà nước tại các địa phương, việc quản lý
ngân sách còn lúng túng, thiếu tính thống nhất, chưa đáp ứng được yêu cầu theo quy
định của Luật Ngân sách nhà nước.
Thực tế trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk cơng tác quản lý thu, chi ngân
sách nhà nước cịn nhiều bất cập, khuyết điểm và hạn chế. Thu ngân sách vẫn chưa
bao quát các nguồn thu trên địa bàn, vẫn cịn tình trạng thất thu, nguồn thu ngân
sách cịn hạn chế...Hiệu quả các khoản chi ngân sách còn thấp, chi thường xun cịn
vượt dự tốn. Trong tình hình kinh tế có nhiều biến động như hiện nay, đặc biệt là
dịch Covid –
19 bùng phát vào cuối năm 2019 đã khiến cho nền kinh tế tồn cầu suy thối.
Trước tình hình kinh tế khó khăn, việc tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế
vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, tiết kiệm chi tiêu, kiềm chế lạm phát nhằm từng bước
đưa nền kinh tế nước ta ổn định và phát triển là vấn đề đang được quan tâm.


2

Từ thực trạng nêu trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý ngân sách nhà nước tại
huyện Ea Súp tỉnh Đắk Lắk” để nghiên cứu. Qua đó, phân tích thực trạng và đưa ra
một số kiến nghị, giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác tổ chức, quản lý ngân sách tại
huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết được
những vấn đề cần thiết của xã hội trên địa bàn.

2.

Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Hiện nay, ở nước ta đã có nhiều cơng trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề

quản lý ngân sách nhà nước. Mỗi công trình nghiên cứu đều có mục đích, đối tượng,
phạm vi nghiên cứu và cách tiếp cận riêng về ngân sách nhà nước. Có thể nêu một số
cơng trình nghiên cứu tiêu biểu được công bố như sau:
Nguyễn Thế Anh (2012) “Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường trên địa bàn
Quận Cầu Giấy, Thành Phố Hà Nội”, học viện Chính Trị - Hành Chính quốc gia Hồ Chí
Minh. Luận văn tập trung hoàn thiện cơ sở lý luận về cơ chế quản lý và kinh nghiệm
quản lý ngân sách phường luận văn cũng phản ánh thực trạng cơ chế quản lý ngân
sách phường và đề ra các giải pháp để hoàn thiện cơ chế quản lý ngân sách
phường của Quận Cầu Giấy, Thành Phố Hà Nội.
Đồn Cơng Tâm (2014) “Quản lý ngân sách nhà nước cấp phường ở quận Hà
Đông, thành phố Hà Nội”, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính Trị - Hành Chính quốc gia
Hồ Chí Minh. Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp
phường trên địa bàn quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Tô Thiện Hiền (2012) “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An
Giang giai đoạn 2011- 2015 và tầm nhìn đến 2020”, trường Đại học Ngân hàng Thành
Phố Hồ Chí Minh. Luận án góp phần lý giải trên phương diện khoa học những lý luận
cơ bản về hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước và các hình thức quản lý ngân sách
nhà nước tỉnh An Giang, trên cơ sở phân tích thực trạng về hiệu quả quản lý ngân
sách của tỉnh, luận án nêu ra mục tiêu và quan điểm về quản lý thu – chi ngân sách ở
An Giang và cơ sở cơ bản để đề ra những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu
quả quản lý


3

ngân sách nhà nước trong thời gian tới góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã
hội của tỉnh An Giang.
Nguyễn Thị Hoàng Oanh (2015) “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi
ngân sách nhà nước tại Quận Hải Châu, Thành phố Đà Nẵng”, Đại học Đà Nẵng.
Trong luận văn này, tác giả đã hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về lý luận quản lý
thu, chi ngân sách; Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi ngân sách trên địa
bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2010 – 2013, từ đó đề xuất các giải
pháp cũng như kiến nghị để hồn thiện cơng tác này trong thời gian tới. Bên cạnh đó
tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp thống kê, phương
pháp thống kê tổng hợp, phương pháp so sánh và các phương pháp khác. Nhìn chung,
luận văn này
cũng có những điểm mới trong giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu, chi ngân sách
nhà nước so với các luận văn cùng đề tài trước đó ở tỉnh khác.
Mẫn Quý Yên (2012) “Quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Hiệp Hòa,
tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2008 – 2012”, Đại học Thái Nguyên. Luận văn nêu lên những
tồn tại và hạn chế cụ thể trong các khâu: Lập dự toán thu, chi ngân sách, về kế toán và
quyết toán ngân sách, về chế độ cơng khai tài chính đối với NSNN, về 6 chất lượng đội
ngũ cán bộ quản lý ngân sách nhà nước; cho thấy công tác quản lý ngân sách huyện
chưa thực sự đáp ứng được các quy định của Luật ngân sách nhà nước đồng thời
chưa sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả và chưa thực sự thúc đẩy sự phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương, nâng cao đời sống nhân dân, những tồn tại hạn chế
cần khắc phục từ đó đưa ra nhóm giải pháp quản lý NSNN trên địa bàn huyện.
Nguyễn Thị Chiện (2018) “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Cư Kuin,
tỉnh Đắk Lắk” Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung hoàn thiện cơ sở lý
luận và thực tiễn quản lý thu, chi ngân sách nhà nước và đề ra các giải pháp để hoàn
thiện cơ chế quản lý thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk
Lắk.


4

Huỳnh Thị Đào (2018) “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Ea H’leo, tỉnh
Đắk Lắk”, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung hoàn thiện cơ sở lý luận
về cơ chế quản lý và kinh nghiệm quản lý ngân sách phường luận văn cũng phản ánh
thực trạng cơ chế quản lý ngân sách phường và đề ra các giải pháp để hoàn thiện
cơ chế quản lý ngân sách huyện Eah’Leo, tỉnh Đắk Lắk.
Đỗ Đăng Khoa (2018) “Quản lý chi ngân sách nhà nước huyện Cư Jút, tỉnh Đắk
Nơng , Học viện Hành chính Quốc gia . Luận văn tập trung làm rõ những cơ sở lý luận
về ngân sách nhà nước, quản lý ngân sách huyện, thực trạng quản lý ngân sách huyện
cho thấy công tác quản lý ngân sách huyện chưa thật sự đáp ứng các quy định của
Luật Ngân sách nhà nước. Luận văn cũng phản ảnh thực trạng công tác quản lý ngân
sách nhà nước những mặt đạt được và hạn chế cần khắc phục từ đó đưa ra một số
5 giải pháp cơ bản để hồn thiện cơng tác quản lý ngân sách nhà nước huyện Cư
Jút trong giai đoạn hiện nay.
Nguyễn Anh Tuấn (2020) “Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà
nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk ”, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận
án góp phần lý giải trên phương diện khoa học những lý luận cơ bản về hiệu quả
quản lý ngân sách nhà nước và các hình thức quản lý ngân sách nhà nước tỉnh Ea
súp, trên cơ sở phân tích thực trạng về hiệu quả quản lý ngân sách của tỉnh, luận án
nêu ra mục tiêu và quan điểm về quản lý thu – chi ngân sách ở Ea Súp và cơ sở cơ bản
để đề ra những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà
nước trong thời gian tới góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ea
Súp, tỉnh Đắk
Lắk.
Trong các cơng trình kể trên, các tác giả đã đề cập về phân cấp quản lý ngân sách
nhà nước nói chung và quản lý ngân sách tỉnh, huyện, xã nói riêng tại từng địa
phương. Đặc thù của mỗi địa phương là khác nhau, do đó việc nghiên cứu quản lý
ngân sách cấp xã, huyện có những đặc thù riêng biệt khác nhau với các địa phương

5

khác. Mặt khác trong từng giai đoạn thì việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi cũng
khác nhau,


6

thực trạng về kinh tế - xã hội cũng khác nhau, do đó một số tài liệu nghiên cứu đã
khơng còn phù hợp với thực tế hiện nay. Tuy nhiên, các cơng trình nghiên cứu của các
tác giả trên là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị khi nghiên cứu đề tài này.
3.

Mục đích và nhiệm vụ của luận văn

3.1.

Mục đích.

Vận dụng hệ thống lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà
nước để phân tích, đánh giá thực trạng cơng tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa
bàn huyện Ea Súp để đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và tìm ra ngun
nhân của những hạn chế.
Từ đó đưa ra đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý
ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian
tới.
3.2.

Nhiệm vụ
Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về ngân sách nhà nước,

thu ngân
nước.

sách

nhà

Phân tích đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn
huyện
Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk từ năm 2017 đến năm 2021.
Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Ea
Súp, tỉnh Đắk Lắk .
4.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu : Tổ chức công tác quản lý ngân sách tại huyện Ea Súp,

tỉnh Đắk Lắk gồm các Lãnh đạo ngành huyện như: Phịng Tài chính – kế hoạch, Kho
bạc nhà nước, Chi cục Thuế; lãnh đạo các xã, thị trấn; Các cán bộ công chức đang thực
hiện các quản lý thu, chi ngân sách nhà nước.
Phạm vi nghiên cứu:
Về không gian: Nghiên cứu trong huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk
Về thời gian: Giai đoạn (2017 – 2021)và phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện
nhiệm kỳ (2017 – 2021).


7

Về nội dung: Quản lý NSNN trên địa bàn cấp huyện.

5.

Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử

của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong luận văn tác giả đã sử dụng những phương pháp cụ
thể như:
Phương pháp duy vật biện chứng: là phương pháp cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin được sử dụng đối với nhiều môn khoa học, khi xem xét các hiện tượng và quá
trình kinh tế phải đặt trong mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau, thường xuyên vận
động, phát triển không ngừng, từ đó phát hiện ra những vấn đề mang tính quy luật
phục vụ cho nghiên cứu.
Phương pháp duy vật lịch sử: là nghiên cứu các sự kiện về đối tượng nghiên cứu
trong những bối cảnh và điều kiện kinh tế - xã hội nhất định, giúp chúng ta xem xét và
phân tích vấn đề trong mối quan hệ với thời gian, khơng gian một cách có hệ thống,
từ đó tìm ra nguyên nhân và hướng giải quyết.
Phương pháp thống kê mơ tả: là thu thập tài liệu, phân tích, tổng hợp, so sánh
số liệu giữa các năm trong công tác quản lý ngân sách để đánh giá các nhận định, từ
đó rút ra kết luận về đối tượng được nghiên cứu thông qua việc xử lý số liệu bằng
phương pháp thống kê toán học trên Excel.
Phương pháp thu thập thông tin: là thu thập, tổng hợpthông tin thực tế trực tiếp
từ các đơn vị nhằm đánh giá thực trạng, phân tích những hạn chế và đưa ra giải pháp
hợp lý cho vấn đề nghiên cứu .
6.

Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Ý nghĩa khoa học: Đề tài hệ thống hóa cơ sở lý luận về NSNN, NSNN cấp địa

phương, từ đó hồn thiện lý luận về quản lý ngân sách trên địa bàn huyện.
Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn vận dụng lý luận về quản lý ngân sách nhà nước để
phân tích, đánh giá thực trạng thực trạng quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Ea

Súp, tỉnh Đắk Lắk. Trên cơ sở các kết quả đã đạt được, đồng thời chỉ rõ những hạn
chế và


8

nguyên nhân của những tồn tại đó. Với kết quả nghiên cứu này, đề tài có thể làm
tài liệu tham khảo cho các cơ quan trong việc lãnh đạo, điều hành công tác quản lý
ngân sách nhà nước tiết kiệm, hiệu quả góp phần thúc đẩy kinh tế-xã hội, an ninh
quốc phòng trên địa bàn huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk.
7.

Kết cấu của luận văn

Chương 1: Cơ sở khoa học về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách nhà nước cấp
huyện.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Ea Súp,
tỉnh Đắk Lắk.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp hồn cơng tác quản lý ngân sách nhà nước tại
huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk.


9

Chương 1:
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
1.1. Lý luận về ngân sách nhà nước
1.1.1 Tổng quan về ngân sách nhà nước
1.1.1.1. Khái niệm Ngân sách nhà nước

Khái niệm: Ngân sách nhà nước là một bảng dự toán thu chi bằng tiền của Nhà
nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Chính phủ dự tốn
các nguồn thu vào quỹ ngân sách nhà nước, đồng thời dự tốn các khoản chi cho các
hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng. Như vậy, đặc trưng chủ yếu
của ngân sách nhà nước là tính dự toán các khoản thu chi bằng tiền của Nhà nước
trong một thời gian nhất định, thường là một năm.
Trong thực tiễn hoạt động Ngân sách nhà nước là hoạt động thu (tạo thu) và chi
tiêu (sử dụng) quỹ tiền tệ của Nhà nước, làm cho nguồn tài chính vận động giữa một
bên là Nhà nước với một bên là các chủ thể kinh tế, xã hội trong quá trình phân phối
tổng sản phẩm quốc dân dưới hình thức giá trị. Nói cách khác, ngân sách nhà
nước phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các chủ thể kinh tế trong nền
kinh tế - xã hội và trong phân phối tổng sản phẩm xã hội. Thông qua việc tạo lập, sử
dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền
của các chủ thể thành thu nhập của Nhà nước và Nhà nước chuyển dịch thu nhập
đó đến các chủ thể được thụ hưởng nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của
Nhà Nước.
Thứ nhất, ngân sách Nhà nước là kế hoạch tài chính vĩ mơ trong các kế hoạch tài
chính của Nhà nước để quản lý các hoạt động kinh tế - xã hội.
Thứ hai, xét về mặt thực thể, ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung lớn
nhất của Nhà nước.


10

Thứ ba, ngân sách nhà nước là khâu chủ đạo trong hệ thống các khâu tài chính.
Các nguồn tài chính được tập trung vào ngân sách nhà nước nhờ vào việc nhà
nước


11

tham gia vào quá trình phân phối và phân phối lại các nguồn tài chính quốc gia dưới
hình thức thuế và các hình thức thu khác. Tồn bộ các nguồn tài chính trong ngân sách
nhà nước của chính quyền nhà nước các cấp là nguồn tài chính mà Nhà Nước trực
tiếp nắm giữ, chi phối. Nó là nguồn tài chính cơ bản để nhà nước thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của mình. Nguồn tài chính này giữ vị trí chủ đạo trong tổng nguồn tài
chính của xã hội và là cơng cụ để Nhà Nước kiểm sốt vĩ mơ và cân đối vĩ mơ. Từ sự
phân tích biểu hiện bên ngoài và thực chất bên trong của ngân sách nhà nước, ta có
thể đưa ra quan niệm chung về ngân sách nhà nước như sau:
Như vậy, xét theo hình thức biểu hiện bên ngoài và ở trạng thái tĩnh, ngân sách
Nhà nước là một bảng dự toán thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời
gian nhất định, thường là một năm. Xét về thực chất và ở trạng thái động, ngân
sách nhà nước là kế hoạch tài chính vĩ mơ và là khâu tài chính chủ đạo của hệ
thống tài chính nhà nước, được Nhà nước sử dụng để phân phối một bộ phận của cải
xã hội dưới hình thức giá trị nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà
nước. Ngân sách nhà nước phản ánh các quan hệ kinh tế giữa nhà nước và các chủ
thể trong xã hội, phát sinh khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính theo
nguyên tắc khơng hồn trả trực tiếp là chủ yếu.
Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 khẳng định: "Ngân sách nhà nước là toàn bộ
các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời
gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện
các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước".
1.1.1.2. Đặc điểm của ngân sách nhà
nước
Về mặt nội dung: Là toàn bộ các khoản thu – chi của Nhà nước. Khái niệm thu –
chi đã được khái qt hố, trong đó “thu” được hiểu là tất cả các nguồn tiền được
huy động cho nhà nước; còn “chi” được hiểu là bao gồm tất cả các khoản chi và các
khoản hoàn trả khác của Nhà nước. Các khoản thu chi được xác định bởi những con số
cụ thể nhằm xác định rõ khả năng tạo nguồn kinh phí để đáp ứng nhu cầu chi tiêu
của nhà

12

nước, đồng thời tạo thế cân bằng trong thu chi, tạo sự chủ động trong hoạt động
của
ngân
nước.

sách

nhà

Về mặt pháp lý: Các khoản thu – chi này phải nằm trong dự tốn được cơ quan
Nhà nước có thẩm quyền quyết định. Ngân sách nhà nước hoạt động trong lĩnh vực
phân phối các nguồn tài chính, vì vậy nó thể hiện các mối quan hệ về lợi ích kinh tế
giữa nhà nước và xã hội. Quyền lực về ngân sách nhà nước thuộc về nhà nước,
nên ngân sách nhà nước do Quốc hội với tư cách là cơ quan quyền lực nhà nước cao
nhất ở nước ta quyết định.
Về mặt thời gian: Các khoản thu – chi này chỉ được thực hiện trong một năm.
Tính niên hạn của ngân sách nhà nước được thể hiện quá trình thực hiện nhiệm vụ
thu
– chi của nhà nước; nó tồn tại trong vịng 12 tháng, có thể bao trùm năm dương lịch
(từ ngày 01.01 đến 31.12 của năm) nhưng cũng có thể bắt đầu và kết thúc vào những
khoảng thời gian khác nhau như: Ví dụ: có nước bắt đầu từ 01/04 của năm trước và
kết thúc vào 31/03 của năm sau; có nước bắt đầu từ 01/10 của năm trước và kết
thúc vào
30.9 của năm sau…
Về mục đích: Nhằm thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước. Mọi
khoản thu và chi tài chính của nhà nước đều do nhà nước quyết định và nhằm mục

đích phục vụ yêu cầu thực hiện các chức năng nhà nước. Bất kỳ nhà nước nào cũng
đều có quyền ban hành pháp luật. Do nhu cầu chi tiêu của mình, nhà nước đã sử
dụng pháp luật để ban hành chính sách thuế khố và bắt buộc các tổ chức, cá nhân
phải nộp một phần thu nhập của mình cho nhà nước với tư cách là chủ thể thực hiện
nghĩa vụ với nhà nước. Tính cưỡng bức của các khoản thu ngân sách không hề mang
ý nghĩa tiêu cực; bởi vì đây là sự cần thiết. Mọi đối tượng nộp thuế đều ý thức được
nghĩa vụ của mình trong việc đảm bảo sự tồn tại và phát triển của nhà nước, của quốc
gia. Đồng thời họ cũng ý thức được vai trò quan trọng của nhà nước trong quá trình


13

sử dụng các nguồn tài chính nhằm thực hiện các chức năng về kinh tế – xã hội của
mình.
1.1.1.3. Chức năng, vai trò của ngân sách Nhà nước


14

Ngân sách nhà nước có chức năng vơ cùng quan trong trong nền kinh tế cũng
như đời sống xã hội. Chức năng của ngân sách nhà nước thể hiện chủ yếu qua 04 mặt
như sau:
+ Ngân sách nhà nước là một công cụ ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh
tế, chống lạm phát và giảm thất nghiệp.
+ Ngân sách nhà nước có chức năng phân bổ nguồn lực trong xã
hội
Để tạo lập và sử dụng các nguồn lực có hiệu quả, thơng qua các biện pháp thu, chi và
quản lý ngân sách nhà nước, nhà nước thực hiện phân bổ nguồn lực vào những lĩnh
vực địa bàn then chốt, có nhiều rủi ro, cần khuyến khích hoặc hạn chế phát triển;
đồng thời có thể thu hút, lôi kéo sự tham gia phân bổ nguồn lực của các thành

phần kinh tế và khu vực tư nhân.
+ Ngân sách nhà nước có chức năng phân phối lại thu nhập trong xã hội: Nhà nước
thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập dưới hình thức tham gia trực
tiếp hoặc gián tiếp nhằm hạn chế bớt sự phân hố xã hội, sự bất bình đẳng về thu
nhập đảm bảo sự công bằng hợp lý, làm cho nguồn thu nhập của xã hội được sử dụng
một cách kịp thời hiệu quả.Thông qua công cụ thuế và công cụ chi tiêu Nhà nước sẽ
thực hiện được các mục tiêu trên.
+ Ngân sách nhà nước có chức năng điều chỉnh kinh tế: Chính sách ngân sách nhà
nước là một bộ phận khơng thể tách rời của chính sách kinh tế – xã hội. Khi nền kinh
tế suy thoái người ta thường khuyến cáo dùng chính sách tài khố kích cầu bằng cách
giảm thuế hoặc tăng chi tiêu công, từ đó làm tăng khối lượng sản xuất xã hội. Khi nền
kinh tế phát triển bình thường, trong điều kiện mở cửa thì chính sách tài khố
kích thích sẽ tạo nên phản ứng dây chuyền: chính sách tài khố kích thích nới lỏng với
mục đích tăng tổng cầu, mức lãi suất trong nước tăng, giá đồng nội tệ tăng, thuần xuất
khẩu giảm, tổng cầu giảm. Như vậy, trước mắt chính sách tài khố có thể kích thích
tổng cầu có tác động đến tăng trưởng kinh tế, nhưng về lâu dài lại kìm hãm chính q
trình tăng trưởng. Địi hỏi các nhà hoạch địch chính sách tài chính nói chung và
chính sách tài


15

khố nói riêng phải tính đến việc sử dụng cơng cụ ngân sách nhà nước một cách
thích hợp trong quá trình điều chỉnh nền kinh tế.
Bốn chức năng nói trên có mối quan hệ rất gắn bó, phản ảnh được bản chất hoạt
động của ngân sách nhà nước trong quá trình tạo lập, khai thác động viên, phân bổ, tổ
chức huy động các nguồn vốn cũng như tham gia kiểm sốt, điều chỉnh kinh tế vĩ mơ
1.1.2 Hệ thống ngân sách nhà nước và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
1.1.2.1. Hệ thống ngân sách nhà nước ở Việt Nam
Hệ thống ngân sách Nhà nước: Hệ thống các cấp ngân sách Nhà nước là tổng thể

các cấp ngân sách gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với
nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của từng cấp ngân sách.
Theo Điều 4, Luật NSNN 2015: "NSNN bao gồm ngân sách Trung ương và ngân
sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của các đơn vị hành
chính các cấp có Hội đồng nhân dân (HĐND) và Uỷ ban nhân dân (UBND)" (xem sơ đồ
1.1).

Ngân sách Nhà nước
Ngân sách Trung ương

Ngân sách địa phương
NS tỉnh, TP trực thuộc TW
NS quận, huyện, thị xã, TP
NS xã, phường, thị trấn

Sơ đô 1.1: Hệ thống NSNN ơ Việt Nam
Nguồn: Luât NSNN 2015.
Tổ chức hệ thống ngân sách Nhà nước luôn gắn liền với việc tổ chức bộ máy nhà
nước. Trên cơ sở Hiến pháp, mỗi cấp chính quyền có một cấp ngân sách riêng cung
cấp phương tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của
mình


16

trên vùng lãnh thổ. Việc hình thành hệ thống chính quyền nhà nước các cấp là một tất
yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trên mọi vùng
của đất nước. Sự ra đời của hệ thống chính quyền nhà nước là tiền đề để tổ chức hệ
thống ngân sách nhà nước nhiều cấp.
1.1.2.2. Phân cấp quản lý Ngân sách nhà nước

Khái niệm:
Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là một nội dung quan trọng của quản
lý ngân sách nhà nước. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước không chỉ liên quan đến
công tác quản lý ngân sách mà còn liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và các vấn
đề kinh tế - xã hội. Bài viết đánh giá thực trạng hệ thống ngân sách và phân cấp quản
lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam thời gian qua và đề xuất một số khuyến nghị nhằm
hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước theo hướng bền vững.
Những kết quả đạt được:
Trong những năm qua, phân cấp quản lý NSNN nhằm đảm bảo các nguồn lực tài
chính quốc gia được huy động và phân phối sử dụng một cách hiệu quả nhất và đạt
được những kết quả quan trọng sau:
Thứ nhất: đảm bảo thực quyền của Quốc hội, tăng tính chủ động của Hội đồng
nhân dân các cấp trong việc quyết định dự toán ngân sách, quyết định phân bổ ngân
sách và phê chuẩn quyết toán ngân sách.
Thứ hai, phân cấp quản lý ngân sách theo Luật NSNN năm 2015 đã góp phần
thúc đẩy nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý NSNN.
Thứ ba, phân cấp quản lý NSNN đã đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW.
Thứ tư, cơ chế phân cấp quản lý NSNN đã giao quyền chủ động cho các địa
phương tăng thu, tiết kiệm chi NSNN để có nguồn lực phát triển kinh tế xã hội trên địa
bàn.


17

1.1.3 Ngân sách Nhà nước huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước
Ngân sách Nhà nước bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.
Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng
Nhân dân và Uỷ ban Nhân dân. Theo quy định của Luật tổ chức Hội đồng Nhân dân và
Uỷ ban Nhân dân hiện hành bao gồm:
Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là ngân sách tỉnh)

bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh.
Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách
huyện) bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, thị trấn.
Ngân sách các xã, thị trấn (gọi chung là ngân sách xã).
Ngân sách Nhà nước cấp huyện: Là cấp ngân sách thứ 2 sau ngân sách cấp tỉnh,
là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa chính quyền nhà nước cấp huyện với các chủ thể
khác phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính nhằm tạo lập quỹ ngân
sách huyện, trên cơ sở đó đáp ứng các nhu cầu chi tiêu gắn với việc thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện.
“Ngân sách huyện là tồn bộ các khoản thu, chi trong dự toán đã được HĐND
huyện quyết định và được thực hiện trong một năm, nhằm đảm bảo nguồn tài chính
cho chính quyền nhà nước cấp huyện trong quá trình thực hiện các chức năng nhiệm
vụ về quản lý kinh tế - xã hội trên địa bàn” .
Hệ thống NSNN cấp huyện ngoài việc tuân thủ các quy định của Luật NSNN, các
văn bản hướng dẫn Luật, còn phải tuân thủ các quy định cụ thể của chính quyền địa
phương trong từng giai đoạn nhất định phù hợp với đặc thù của địa phương đó.
Nội dung thu, chi ngân sách cấp huyện theo Luật ngân sách:
Theo Luật Ngân sách 2015, phân định nội đung thu, nhiệm vụ chi của ngân sách
cấp huyện bao gồm:
Thứ nhất, nguồn thu ngân sách :


18

- Các khoản thu ngân sách địa phương được hưởng 100%:
+ Thuế nhà đất.
+ Thuế tài nguyên, không kể thuế tài ngun thu từ hoạt động dầu khí.
+ Thuế mn bài.
+ Thuế chuyển quyền sử dụng đất.

+ Thuế sử dụng đất nông nghiệp.
+ Tiền sử dụng đất.
+ Tiền cho thuê đất, thuê mặt nước không kể thuê mặt nước từ hoạt động dầu
khí.
+ Tiền đền bù thiệt hại đất.
+ Tiền cho thuê và bán nhà thuộc sở hữu nhà nước.
+ Lệ phí trước bạ.
+ Thu từ hoạt động xổ số kiến thiết.
+ Thu từ vốn góp của ngân sách địa phương, tiền thu hồi vốn của ngân sách địa
phương tại cơ sở kinh tế, thu từ quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh theo quy định.
+ Viện trợ khơng hồn lại của các tổ chức, cá nhân ở nước ngoài trực tiếp cho địa
phương theo quy định của pháp luật.
+ Phần nộp ngân sách theo quy định của pháp luật từ các khoản phí, lệ phí do
các cơ quan, đơn vị thuộc địa phương tổ chức thu, khơng kể phí xăng, dầu và lệ phí
trước bạ.
+ Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ % giữa ngân sách tỉnh và ngân sách huyện.
+ Thu bổ sung từ ngân sách tỉnh.
+ Thu từ huy động đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng theo quy
định. Thứ hai, nhiệm vụ chi ngân sách:
- Chi đầu tư phát triển:
+ Đầu tư xây dựng các cơng trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội khơng có khả
năng thu hồi do địa phương quản lý.