thực nghiệm ương cá rô đồng (anabas testudineus, bloch, 1792) trong ao ở vùng đất nhiễm phèn hòa an- phụng hiệp- hậu giang

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA THỦY SẢN









ĐẶNG NHƯ Ý








THỰC NGHIỆM ƯƠNG CÁ RÔ ĐỒNG (Anabas
testudineus, Bloch, 1792) TRONG AO Ở VÙNG ĐẤT
NHIỄM PHÈN HÒA AN- PHỤNG HIỆP- HẬU GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH QUẢN LÝ NGHỀ CÁ








2009
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA THỦY SẢN







ĐẶNG NHƯ Ý






THỰC NGHIỆM ƯƠNG CÁ RÔ ĐỒNG (Anabas
testudineus, Bloch, 1792) TRONG AO Ở VÙNG ĐẤT
NHIỄM PHÈN HÒA AN- PHỤNG HIỆP- HẬU GIANG

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH QUẢN LÝ NGHỀ CÁ







CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
Ts. DƯƠNG NHỰT LONG
Ths. NGUYỄN HOÀNG THANH


2009

i
LỜI CẢM TẠ


Trong thời gian học tập và thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp, bản thân tôi
vô cùng biết ơn:
- Thầy Dương Nhựt Long, thầy Nguyễn Hoàng Thanh đã tận tình dìu dắt,

động viên, giúp đỡ và cho tôi những lời khuyên quí báu trong thời gian thực
hiện đề tài và viết luận văn.
- Thầy Nguyễn Thanh Phương, thầy Nguyễn Văn Thường, thầy Mai Viết
Văn, cô Lê Thị Ngọc Thanh đã quan tâm và giúp đỡ tận tình trong quá trình
học tập tại trường suốt 4 năm học vừa qua.
- Thầy Nguyễn Văn Kiểm, cô Trần Thị Thanh Hiền, cô Lam Mỹ Lan, cô
Bùi Châu Trúc Đan, cô Đặng Thị Thu Thanh, quý thầy cô khoa Thủy Sản
cùng tập thể các bạn sinh viên lớp Quản lý nghề cá K31 đã tận tình hướng dẫn,
giúp đỡ, động viên khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn
thành tốt chương trình học tập, cũng như thực hiện đề tài này.
- Trung tâm nghiên cứu

thực nghiệm đa dạng sinh học Hòa An– Hậu
Giang đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn!


Sinh viên lớp Quản lý nghề cá K31
Đặng Như Ý

ii
TÓM TẮT
Đề tài “Thực nghiệm ương cá rô đồng (Anabas testudineus, Bloch,
1792) trong ao ở vùng đất nhiễm phèn Hòa An- Phụng Hiệp- Hậu Giang” đã
được tiến hành nghiên cứu tại trung tâm nghiên cứu đa dạng thực nghiệm Hòa
An- Hậu Giang nhằm góp phần nâng cao kĩ thuật ương cá rô đồng trong điều
kiện ao nhiễm phèn và đáp ứng nhu cầu con giống cho phong trào nuôi thủy
sản ở Đồng Bằng Sông Cửu Long.
Qua thời gian thực hiện thí nghiệm ương cá rô đồng trong điều kiện ao
nhiễm phèn, rút ra một số kết quả như sau:
Các yếu tố thủy lí: nhiệt độ dao động từ 28- 32,5
0
C; pH dao động từ 7-
8,5; hàm lượng oxygen dao động từ 3- 6 ppm và các yếu tố thủy hóa: N-NH
4
+

có hàm lượng dao động từ 0,5- 1ppm; P-PO
4
3-
có hàm lượng dao động từ 0,1-
0,5ppm. Các yếu tố môi trường được khảo sát đều phù hợp cho cá sinh trưởng
và phát triển. Trọng lượng của cá giống khi thu hoạch của nghiệm thức I (500
con/m
2
) là 3,84± 0,41 g/con thấp hơn so với nghiệm thức II (1000 con/m
2
) là

3,96 ±1,05 g/con. Nghiệm thức I đạt năng suất 327 kg/ao và nghiệm thức II
đạt năng suất 620 kg/ao. Tốc độ tăng trưởng đặc biệt của nghiệm thức I là
16,44%/ngày và của nghiệm thức II là 16,49%/ngày. Cả 2 nghiệm thức đều có
giá trị tốc độ tăng trưởng tuyệt đối là 0,06 g/ngày. Tỉ lệ sống của cá rô đồng
ương ở nghiệm thức I là 8,23% thấp hơn so với nghiệm thức II là 10,44%. Cả
2 mô hình ương đều thu được lợi nhuận cao. Tỉ suất lợi nhuận và hiệu suất vốn
ở nghiệm thức I là 0,31 và 1,31 thấp hơn tỉ suất lợi nhuận và hiệu suất vốn ở
nghiệm thức II là 0,58 và 1,58.
Sau thời gian thực nghiệm ương, nghiệm thức II với mật độ cá thả ương
là 1000 con/m
2
cho kết quả tốt. Nghiệm thức này có thể khuyến cáo, áp dụng
ương cá bột cá rô đồng trong ao ở vùng đất nhiễm phèn Hòa An- Phụng Hiệp-
Hậu Giang giúp cải thiện thu nhập cho người dân và góp phần cung cấp giống
cá rô đồng cho địa phương.








iii
MỤC LỤC
Lời cảm tạ i
Tóm tắt ii
Mục lục iii
Danh sách bảng v
Danh sách hình vi

Phần 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1
1.1 Giới thiệu chung 1
1.2 Mục tiêu 2
1.3 Nội dung 2
1.4 Thời gian thực hiện đề tài 2
Phần 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu 3
2.1.1 Đặc điểm sinh học của cá rô đồng 3
2.1.2 Các nghiên cứu về cá rô đồng trong và ngoài nước 7
2.1.3 Một số yêu cầu kỹ thuật đối với cá bột trước khi thả nuôi 9
2.1.4 Ương cá rô đồng 9
2.1.5 Một số kết quả nghiên cứu về ương nuôi cá rô đồng 11
Phần 3: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 13
3.1 Vật liệu nghiên cứu 13
3.2 Phương pháp nghiên cứu 13
3.2.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu 13
3.2.2 Bố trí thí nghiệm 13
3.3 Phương pháp thu thập, tính toán và xử lí số liệu 15
3.3.1 Mẫu nước 14
3.3.2 Mẫu cá 14
3.3.3 Các chỉ tiêu tăng trưởng 14
3.3.4 Hạch toán hiệu quả kinh tế mô hình nuôi 14
3.3.5 Tính toán, xử lí số liệu 14
Phần 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN: 16
4.1 Các yếu tố môi trường: 16
4.1.1 Các yếu tố thủy lý: 16
4.1.2 Các yếu tố thủy hóa: 20
4.2 Tăng trưởng và tỉ lệ sống của cá rô đồng: 22
4.2.1 Tăng trưởng: 22
4.2.2 Tỉ lệ sống: 25

4.3 Hiệu quả kinh tế của mô hình: 26
Phần 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT: 27

iv
5.1 Kết luận: 27
5.2 Đề xuất: 27
TÀI LIỆU THAM KHẢO 28
PHỤ LỤC 30

v
DANH SÁCH BẢNG
Bảng 2.1: Tuổi thành thục của cá rô đồng theo một số tác giả 6
Bảng 2.2: Mùa vụ sinh sản của cá rô đồng ngoài tự nhiên theo một số tác giả 6
Bảng 2.3: Sức sinh sản tuyệt đối của cá rô đồng theo một số tác giả 7
Bảng 2.4: Thức ăn và khẩu phần ăn của cá rô đồng 10
Bảng 2.5: Một số chỉ tiêu kĩ thuật ương nuôi cá rô đồng theo một số tác giả. 11
Bảng 4.1: Hiệu quả kinh tế của mô hình 26

vi
DANH SÁCH HÌNH

Hình 2.1 Cá rô đồng (Anabas testudineus, Bloch, 1792) 3
Hình 3.1 Cải tạo ao đầu vụ nuôi 14
Hình 4.1 Biến động nhiệt độ trong ao nuôi 17
Hình 4.2 Biến động pH trong ao nuôi 18
Hình 4.3 Biến động Oxygen trong ao nuôi 19
Hình 4.4 Biến động ammonium trong ao nuôi 21
Hình 4.5 Biến động photphat trong ao nuôi 22
Hình 4.6 Tăng trưởng của cá rô đồng 23
Hình 4.7 Tốc độ tăng trưởng đặc biệt 24
Hình 4.8 Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối 24
Hình 4.9 Tỉ lệ sống 25

1
Phần 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1 Giới thiệu chung
Đồng Bằng Sông Cửu Long là 1 trong 7 vùng kinh tế trọng điểm quan
trọng của Việt Nam và là vùng trù phú nhất của Đông Nam Á. Nơi đây có hệ
thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, nhiều ao đầm, ruộng trũng kết hợp với
điều kiện tự nhiên thuận lợi cho các loài thủy sản làm nơi sinh sống và phát
triển, rất thích hợp với nghề nuôi trồng thủy sản.
Hiện nay, nghề nuôi trồng thủy sản đang phát triển với tốc độ cao, đem
lại lợi nhuận đáng kể trong thu nhập, cải thiện hiệu quả đời sống người dân.
Những năm trước đây, cá tra vốn được xem là chủ lực của vùng, nhưng đã gặp
phải một số vấn đề nghiêm trọng như: dịch bệnh, ô nhiễm môi trường, thoái

hóa giống, giá cả, thị trường tiêu thụ…làm ảnh hưởng nhiều đến nền kinh tế
nước nhà, từ đó, cá tra đã dần dần mất đi vị thế vốn có của nó.
Việc tìm các loài cá khác để nuôi thay thế cá tra là một hướng đi thích
hợp trong tình hình này. Trong các loài cá nước ngọt vùng Đồng Bằng Sông
Cửu Long, cá rô đồng được xem là có ưu thế với những đặc tính ưu việt như:
phẩm chất thịt ngon, kích cỡ lớn, không có xương dăm, giá trị kinh tế cao, dễ
nuôi…nên thu hút được sự quan tâm lớn của người dân. Cá rô đồng có khả
năng thích nghi tốt với môi trường sống, cá sống được trong bùn, trong điều
kiện pH thấp, thiếu oxi, nhiệt độ và mật độ cao. Đặc biệt, cá rô đồng có cơ
quan hô hấp khí trời nên có thể sống rất lâu ngoài không khí trong điều kiện
bất lợi. Chúng có khả năng di chuyển rất xa trên cạn để tìm nơi thích hợp cho
việc sinh sống và sinh sản.
Trong những năm gần đây, tổng diện tích nuôi cá rô đồng đã tăng vượt
bậc ở nhiều địa phương vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, đặc biệt rõ rệt nhất
là tỉnh Hậu Giang, đã dẫn đến tình trạng thiếu nguồn giống cung cấp. Vì vậy,
việc chủ động tạo nguồn cá giống hiện nay rất quan trọng. Mặt khác, nhiều hộ
nông dân nuôi cá rô đồng phần lớn có diện tích đất tốt, pH 6,5- 8,5. Vùng đất
Hòa An- Phụng Hiệp- Hậu Giang có nguồn đất phèn chiếm diện tích đáng kể
nhưng chưa có sự quan tâm đúng mức mà chủ yếu dùng trồng tràm hoặc bỏ
hoang. Một số người dân muốn ương nuôi cá thì gặp phải vấn đề kĩ thuật.
Nhằm nghiên cứu chuyển đổi cây trồng- vật nuôi, phát triển kĩ thuật
ương nuôi cá rô đồng trong vùng đất phèn, hướng đến tận dụng triệt để và hiệu
quả nguồn đất phèn đồng thời mang lại lợi ích và cải thiện đời sống người dân
địa phương, đề tài này được thực hiện.

2
1.2 Mục tiêu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài khảo sát sự tăng trưởng, tỉ lệ sống của
cá rô đồng ở 2 mật độ (500 và 1000 con/ m
2

) góp phần làm tư liệu xây dựng
quá trình ương cá rô đồng trong điều kiện đất nhiễm phèn đạt hiệu quả cao tại
xã Hòa An- huyện Phụng Hiệp- tỉnh Hậu Giang.
1.3 Nội dung
- Theo dõi một số yếu tố môi trường nước trong ao ở vùng đất nhiễm phèn.
- Khảo sát sự tăng trưởng và tỉ lệ sống của cá rô đồng nuôi trong ao ở vùng đất
phèn.
- Phân tích hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi cá rô đồng trong ao.
1.4 Thời gian thực hiện đề tài
Từ tháng 1/ 2009 đến tháng 7/ 2009.

3
Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu:
2.1.1 Đặc điểm sinh học của cá rô đồng
2.1.1.1 Hình thái phân loại
Theo Mai Đình Yên và ctv. (1992), cá rô đồng được phân loại khoa học như
sau:
Giới: Animalia
Ngành: Chordata
Lớp: Actinopterygii
Bộ: Percifomes
Phân bộ: Anabantoidei
Họ: Anabantidae
Chi: Anabas
Loài: Anabas testudineus, Bloch,1792
Tên tiếng Anh: Climbing perch
Tên địa phương: cá rô đồng

Hình 2.1 Cá rô đồng (Anabas testudineus, Bloch,1792)
2.1.1.2 Hình thái
Cơ thể cá rô đồng có hình oval rất cân đối, dẹp bên về phía sau, chiều
dài chuẩn gấp 3- 4 lần chiều cao thân, toàn thân phủ vẩy lược, mép ngoài của
vẩy có chấm sắc tố đen, xám tro, xám nhạt. Đầu lớn rộng, chiều dài đầu bằng
chiều cao thân, mỗi bên đầu đều có 2 lỗ mũi, trên đầu có nhiều lỗ cảm giác,

mắt lớn và ở phía trước hai bên đầu, mõm ngắn, đầu mõm tròn. Miệng ở tận

4
cùng, nghiêng, chẻ sâu. Cá rô đồng có răng chắc, sắc, xếp thành dãy trên hai
hàm, trên hai hàm còn có răng nhỏ nhọn: hàm răng ở giữa to hơn hai bên. Vây
chẵn và vây lẻ đều có gai cứng, xương nắp mang có nhiều gai nhỏ tạo thành
răng cưa giúp cá rô di chuyển tốt trên cạn, vây đuôi tròn và không chia thùy.
Giữa cuốn đuôi có một đám sắc tố đen, khi trưởng thành sẽ nhạt đi. Cá rô
đồng có cơ quan hô hấp phụ nằm trên cung mang thứ nhất được gọi là mê lộ,
nên có thể sống trong môi trường có oxi hòa tan thấp.
2.1.1.3 Phân bố
Cá rô đồng là loài cá nước ngọt, phân bố rộng trên thế giới, chủ yếu
sống vùng nhiệt đới. Ở Đông Nam Á chúng phân bố ở Lào, Thái Lan,
CamPuChia, Mianma, Việt Nam. Cá rô đồng thích sống ở nơi có mực nước
nông, tĩnh, nhiều cây cỏ thủy sinh và chất đáy giàu mùn bã hữu cơ.
Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long cá rô đồng phân bố nhiều ở những khu
vực trũng, nước ngập quanh năm như: nông trường Phương Ninh (Cần Thơ),
rừng U Minh Hạ (Cà Mau), U Minh Thượng (Kiên Giang), vùng tứ giác Long
Xuyên (An Giang), thường gặp ở kênh thủy lợi, ao, hồ, mương vườn… chúng
có khả năng sống và di chuyển trên cạn rất xa.
2.1.1.4 Dinh dưỡng
Cá rô đồng là loài cá có ruột dài so với chiều dài toàn thân chứng tỏ
chúng có tính ăn tạp, nhưng thành phần thức ăn thay đổi theo giai đoạn phát
triển của cơ thể. Dưới 1 tháng tuổi, thức ăn ưa thích là những giống loài động
vật phù du cỡ nhỏ: giáp xác, ấu trùng tôm cá và mùn bã hữu cơ. Khi trưởng
thành thức ăn ưa thích là động vật đáy: giun ít tơ, ấu trùng côn trùng, mầm non
thủy thực vật, cá con, ốc, trứng cá, nòng nọc, giáp xác, cào cào Trong xoang
miệng cá rô đồng có rất nhiều răng nhỏ, do đó chúng có thể nghiền những loại
thức ăn có vỏ cứng.
Khi nuôi trong ao, cá rô đồng có khả năng sử dụng phân gia súc, thức

ăn chế biến, phụ phẩm nông nghiệp tốt. Cá rô đồng là loài cá dễ nuôi nhưng
lúc đói nó có thể ăn những con nhỏ hơn, hay con sống ăn con chết làm giảm tỉ
lệ sống.
Phạm vi hoạt động của cá rô đồng rất rộng, trong thủy vực cá ăn từ tầng
đáy cho đến tầng mặt. Khi phân tích trong dạ dày cá rô đồng, người ta thấy
19% giáp xác, 3.5% côn trùng, 6% nhuyễn thể, 9.5% cá con, 47% thực vật,
16% vật chất tiêu hóa (Nargis và Hossain, 1987), pH trong dạ dày là 5.9- 6.5
(Pandey, 1992) (trích dẫn bởi Nguyễn Thanh Phương, 2005).

5
2.1.1.5 Sinh trưởng
Cá rô đồng là loài cá có kích thước nhỏ, thể trọng thường gặp là 50-
100 g/con, kích thước lớn nhất có thể gặp là 25 cm. Trong tự nhiên cá có thể
đạt tuổi thọ 5- 6 năm. Cá rô đồng 1 năm tuổi đạt 50-60g/ con/ năm đối với cá
đực và 50- 80g/con/năm đối với cá cái, chiều dài khoảng 9- 10 cm. Cá 2 năm
tuổi đạt 12- 13cm, cá 3 năm tuổi đạt 13- 14 cm, cá 4 năm tuổi đạt 14- 15cm.
Trong quần thể cá ở đồng ruộng, cá 2- 3 tuổi chiếm ưu thế (60- 70%), loại cao
tuổi rất ít (Bộ Thủy Sản, 1996).
Tuy có tính ăn rộng nhưng tốc độ sinh trưởng của cá rô đồng tương đối
chậm hơn so với các loài cá khác, cá đực nhỏ hơn cá cái. Trong ao nuôi có bổ
sung thức ăn (con ruốc, cám, bột cá, kết hợp phân cút, thóc ngâm), sau 3 tháng
cá đạt trọng lượng 30- 35g/con. Sau 6 tháng nuôi cá đạt trọng lượng 60-80
g/con. Nhưng theo Mangklamanee (1986) thì cá rô đồng có tỉ lệ tăng trưởng
0,5-0,9g/ ngày khi nuôi trong ao đất có bổ sung thức ăn (trích dẫn bởi Trần Thị
Mỹ Phương, 2004).
Khi nghiên cứu về hệ số tiêu tốn thức ăn (FCR) và hệ số chuyển hóa
thức ăn (PER) của cá rô đồng, các kết quả thu được như sau: FCR: 2- 2,5 và
PER > 2. Về sinh trưởng của cá, các tác giả cho rằng nếu thức ăn không đủ
hàm lượng đạm cần thiết thì cá sẽ sinh trưởng chậm và giảm khối lượng. Nếu
thừa cá chỉ sử dụng một phần và phần còn lại sẽ chuyển sang dạng năng

lượng làm giá thức ăn tăng không cần thiết.
2.1.1.6 Sinh sản
a. Tuổi thành thục
Tuổi thành thục tính từ khi cá nở đến khi mang sản phẩm sinh dục lần
đầu trong vòng đời của chúng. Mỗi loài cá có tuổi thành thục riêng và thay đổi
tùy theo từng điều kiện cụ thể. Theo qui luật chung, cá sống ở vĩ độ cao, nhiệt
độ thấp thì tuổi thành thục lần đầu cao hơn so với cá cùng loài sống ở vĩ độ
thấp, nhiệt độ cao. Chế độ dinh dưỡng cũng ảnh hưởng rất lớn đến tuổi thành
thục, những nơi có đủ dinh dưỡng, cá thành thục nhanh hơn và hệ số thành
thục cao hơn, những loài ăn tạp và phiêu sinh thì ảnh hưởng không rõ ràng
như những loài ăn mồi sống và phổ thức ăn hẹp (Nguyễn Văn Kiểm, 2003).
Tùy theo môi trường sống, dinh dưỡng, chất lượng con giống, điều kiện chăm
sóc… tuổi thành thục cá rô đồng có thể khác nhau. Ngoài tự nhiên đã thấy
trọng lượng cá thành thục nhỏ nhất là 25 g/con.


6
Theo kết quả nghiên cứu của một số tác giả thì tuổi thành thục của cá
được trình bày qua bảng sau:
Bảng 2.1: Tuổi thành thục của cá rô đồng theo một số tác giả
STT
Tuổi trưởng
thành (tháng
tuổi)
Kích cỡ (cm) Tác giả
1 10 13- 13,8 Nguyễn Ngọc Phúc, 2000
2 10 12- 13 Trần Thị Trang, 2001
3 12 12 Lê Hoàng Yến, 1983
4 5- 6 8- 10
Potongkam 1971, Doolgin

dachabaporn, 1998
b. Mùa vụ sinh sản
Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long cá rô đồng sinh sản vào mùa mưa, tập
trung từ tháng 6-9 dương lịch. Cá rô đồng đẻ tập trung sau những trận mưa
lớn. Khi đẻ cá tìm tới những nơi có dòng nước mát, chảy chậm, dòng nước là
yếu tố kích thích quá trình hưng phấn và đẻ trứng của cá rô đồng. Mực nước
thích hợp cho sinh sản cá rô đồng là 0,3-0,4 m. Trứng cá rô đồng thuộc loại
trứng nổi, cá không có tập tính giữ trứng.
Bảng 2.2: Mùa vụ sinh sản của cá rô đồng ngoài tự nhiên theo một số tác giả
STT Mùa vụ sinh sản

Tác giả
1 5-7 Nguyễn Thành Trung, 2001
2 5-6 Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương, 1993

3 4-6 Bộ Thủy sản, 1996
4 4-7 Nguyễn Ngọc Phúc, 2000
5 4-5 Trần Thị Trang, 2001
Qua dẫn liệu trên cho thấy trong tự nhiên, cá tập trung sinh sản vào mùa
mưa (từ tháng 4- 7) nhưng còn tùy thuộc vào điều kiện sinh thái của từng nơi
mà có sự biến động về thời điểm bắt đầu và kết thúc mùa vụ sinh sản. Còn
trong sinh sản nhân tạo cá hầu như đẻ quanh năm. Theo Pravdin (1973) thì

7
điều kiện khí tượng thủy văn không những chỉ làm thay đổi mùa vụ đẻ trứng
mà còn làm thay đổi cả bản thân của sự đẻ trứng (trích dẫn bởi Mai Viết Văn,
2002).
c. Sức sinh sản
Các phase của tế bào trứng trong noãn hoàng cá rô đồng không hoàn
toàn đồng nhất, đây là đặc điểm của loài cá đẻ nhiều lần trong năm. Sức sinh

sản của cá tăng theo kích cỡ và trọng lượng cá. Cá rô đồng có sức sinh sản
cao, đạt 300.000-700.000 trứng/kg cá cái. Cá có khả năng tái thành thục sau
thời gian ngắn (1 tháng). Trứng cá rô đồng thành thục có màu trắng ngà hoặc
hơi vàng, đường kính trứng sau khi trương nước là 1,2-1,3 mm.
Bảng 2.3 Sức sinh sản tuyệt đối của cá rô đồng theo một số tác giả
STT
Trọng lượng cá
cái (g/con)
Lượng trứng (“1000”
trứng/con)
Tác giả
1 50 10- 20 Lê Hoàng Yến, 1983
2 90- 100 90- 130 Bộ Thủy sản, 1996
3 40 12- 16
Nguyễn Thành Trung,
2001
4 21- 60 2,8- 15
Nguyễn Thành Trung,
1998
Các kết quả nghiên cứu trên cho thấy sức sinh sản của cá rô đồng có sự
khác biệt nhau do sống trong những điều kiện khác nhau. Sức sinh sản của cá
tăng theo kích cỡ và trọng lượng cá. Ở điều kiện nuôi vỗ đầy đủ thức ăn, cá sẽ
có sức sinh sản cao hơn cá ngoài tự nhiên ( Nguyễn Thành Trung, 1998).
2.1.2 Các nghiên cứu về cá rô đồng trong và ngoài nước
2.1.2.1 Trong nước
Các công trình nghiên cứu cá rô đồng chủ yếu là về hình thái, phân loại
để định danh và trình bày các đặc điểm sinh học của: Mai Đình Yên (1973,
1978); Mai Đình Yên và ctv.(1979, 1982); Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu
Hương (1993).
Nguyễn Thành Trung (1998) và Phạm Văn Khánh (1999) nghiên cứu

về sản xuất giống và ương cá bột. Một số nghiên cứu về kĩ thuật sản xuất

8
giống cá rô đồng của Dương Nhựt Long và Nguyễn Văn Triều (2001). Nguyễn
Thanh Phương (2002) nghiên cứu về ảnh hưởng của khẩu phần ăn lên sự tăng
trưởng của cá rô đồng nuôi trong mương vườn. Trần Thị Thanh Hiền và ctv.
(2003) nghiên cứu về ảnh hưởng của tỉ lệ thức ăn và số lần cho ăn lên sự phát
triển và tỉ lệ sống của cá rô đồng giống. Huỳnh Thanh Tấn (2004) nghiên cứu
nhu cầu protein và khẩu phần ăn của cá rô đồng. Trần Lê Cẩm Tú (2004)
nghiên cứu xác định nhu cầu cacbohydrate và lipid của cá rô đồng giai đoạn
giống. Trần Thị Mỹ Phương (2004) nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ lên sinh
trưởng và năng suất cá rô đồng nuôi trong lồng đặt trong ao. Dương Nhựt
Long, Nguyễn Thanh Hiệu và Nguyễn Anh Tuấn (2006) thực nghiệm nuôi cá
rô đồng thâm canh trong ao đất tại tỉnh Long An. Trần Minh Phú, Trần Lê
Cẩm Tú và Trần Thị Thanh Hiền (2006) thực nghiệm nuôi thâm canh cá rô
đồng bằng thức ăn viên có hàm lượng đạm khác nhau. Đặng Khánh Hồng, Đỗ
Trung và Nguyễn Tường Anh (2006) nghiên cứu kĩ thuật sản xuất giống cá rô
đồng toàn cái.
Tình hình nuôi cá rô đồng ở Cần Thơ
Theo số liệu qui hoạch phát triển nuôi thủy sản đến năm 2010, Cần Thơ
có tổng diện tích mặt nước khoảng 180.000 ha (có thể nuôi thủy sản 109.000
ha, gồm nhiều loại hình thủy vực như: ruộng lúa, ao mương, sông rạch…).
Riêng thành phố Cần Thơ có 1.050 ha nuôi cá ao, cá ruộng 1.060 ha, cá bè 229
bè.
Ở Cần Thơ chỉ mới phát triển nghề nuôi cá rô đồng với diện tích
khoảng 5 ha (1997), năm 1998 là 27,5 ha, cao nhất là 150 ha (năm 2001). Đến
năm 2002 do không có lãi, diện tích nuôi cá rô đồng chỉ còn 87 ha. Vào năm
2003, ngành Nông nghiệp tỉnh đã xây dựng các mô hình trình diễn với qui mô
64 ha tôm, 30,5 ha cá đồng, 1 ha cá rô phi đơn tính, 1ha cá thát lát và 5 mô
hình cá rô đồng (Sở Nông Nghiệp Cần Thơ, trích dẫn bởi Trần Thị Mỹ

Phương, 2004). Trong chiến lược phát triển lâu dài, cá đồng đặc biệt là cá rô
đồng vẫn được phát triển nuôi mạnh đến năm 2010 nhằm đa dạng hóa sản
xuất, góp phần tăng kinh tế, cải thiện thu nhập cho người dân.
2.1.2.2 Thế giới
Về hình thái, cấu tạo và xác định tên khoa học của cá rô đồng có
Rainboth (1996).
Về sinh học sinh sản, Azad mô tả các giai đoạn thành thục của tinh sào,
noãn sào, sức sinh sản, mùa vụ sinh sản, kích thước trứng và thời gian thành
thục lần đầu của cá rô đồng.

9
Về dinh dưỡng và thức ăn, Sangrattanakhul (1989) đánh giá ảnh hưởng
của thức ăn có hàm lượng đạm khác nhau lên sinh trưởng của cá rô đồng giai
đoạn cá hương. Doolginda chabaporn (1994) nghiên cứu ảnh hưởng của hàm
lượng đạm trong thức ăn và mật độ nuôi lên sinh trưởng và tỉ lệ sống cá rô
đồng giai đoạn cá giống. Ray và Patra (1989) đánh giá ảnh hưởng của thức ăn
có hàm lượng đạm 35% phối hợp từ nhiều nguồn nguyên liệu khác nhau lên
sinh trưởng cá rô đồng. Potongkam (1972) và Mangklamance (1986) nghiên
cứu ảnh hưởng của thức ăn (cá tạp và thức ăn viên) lên tốc độ tăng trưởng cá
rô đồng.
2.1.3 Một số yêu cầu kỹ thuật đối với cá bột trước khi thả nuôi
Cá có khả năng bắt được mồi bên ngoài. Tuổi tính từ khi trứng nở, cá rô
đồng khoảng 2 ngày. Theo chiều dài, cá rô đồng dài 3,6- 3,8 mm, cá có ngoại
hình hoàn chỉnh, số cá thể dị hình < 5% tổng số. Theo màu sắc, cá rô đồng có
màu xám đen. Theo trạng thái hoạt động, cá rô đồng ít hoạt động. Theo tình
trạng sức khỏe, tất cả đều tốt, không có bệnh (theo 28 TCN 205: 2004: cá
nước ngọt- cá bột các loài: lóc, lóc bông, rô đồng, sặc rằn).
Cá bột có kích thước nhỏ, cơ thể yếu ớt, khả năng tìm mồi kém, phạm
vi thức ăn hẹp, thụ động với điều kiện bất lợi của môi trường và sự tấn công
của địch hại.

Cá bột có sự chuyển đổi thành phần và khối lượng thức ăn qua từng giai
đoạn phát triển từ bột lên giống (Lê Như Xuân, 1997). Các nghiên cứu trước
đây đều cho thấy cá bột sau khi nở đều dinh dưỡng bằng noãn hoàng. Sau vài
ngày, noãn hoàng tiêu biến, cá bột bắt đầu ăn phiêu sinh động thực vật trong
nước.
Giai đoạn cá ương có tốc độ sinh trưởng tăng nhanh so với các giai
đoạn khác trong vòng đời, nên việc bổ sung thêm thức ăn nhân tạo rất cần thiết
(Dương Nhựt Long, 2003).
2.1.4 Ương cá rô đồng
2.1.4.1 Chuẩn bị ao ương và thả cá
Tùy vào diện tích có sẵn của nông hộ, tốt nhất từ 500- 1000 m
2
, ao có
dạng hình chữ nhật, có chiều dài gấp 2- 3 lần chiều rộng, độ sâu 1,2- 1,5 m,
đáy phẳng hơi nghiêng về phía cống. Dọn sạch cỏ xung quanh ao, tát cạn
nước, bắt cá tạp. Dùng rễ dây thuốc cá diệt cá tạp còn sót lại, liều lượng 0,2-
0,3 kg/100m
2
. Sên vét bùn dưới đáy ao, chừa lại một lớp bùn khoảng 20- 25
cm. Lấp kín các hang hốc, gia cố lại bờ ao, sữa chữa lại cống rãnh. Dùng lưới

10
cước rào xung quanh bờ ao không cho các sinh vật hại cá như: ếch, nhái,
rắn,…vào ao.Rải vôi bột xung quanh bờ và đáy ao, liều lượng 10-15
kg/100m
2
, phơi ao khoảng 2- 3 ngày cho đáy ao hơi nứt ra. Bón phân chuồng
liều lượng 15-20 kg/100m
2
để tạo nguồn thức ăn tự nhiên cho cá. Tiếp tục

phơi ao 3-5 ngày rồi cho nước vào. Khi cho nước vào thì dùng lưới cước mịn
làm thành túi lọc, bịt kín miệng cống, tránh cá con, ốc, cua, các sinh vật khác
có hại cho cá theo nguồn nước vào ao. Khi nước có màu xanh đọt chuối thì
tiến hành thả cá.
Cá bột cá rô đồng sau khi nở 2-3 ngày được đem thả xuống ao ương.
Thả cá lúc sáng sớm hoặc chiều mát, trước khi thả ngâm túi cá khoảng 15 phút
dưới ao tránh sự sốc nhiệt cho cá và từ từ thả cá vào ao.
2.1.4.2 Chế độ cho ăn
Bảng 2.4 Thức ăn và khẩu phần ăn của cá rô đồng
Ngày tuổi
Thành phần
thức ăn
Tỉ lệ phối chế

Khẩu phần
Số lần cho
ăn/ ngày
3 - 20 ngày
Bột đậu nành,
Bột cá, lòng
đỏ trứng
1:1:1
120-150%
trọng lượng
cá
3-4 lần
21 ngày- con
giống
Cám, bột cá 1:3
15-20%

trọng lượng
cá
2-3 lần
2.1.4.3 Quản lí và chăm sóc
Trong quá trình ương cá phải theo dõi ao kỹ, nếu dơ phải thay nước.
Phải kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường của cá mà có biện pháp xử
lí phù hợp. Bón vôi nông nghiệp sau khi thay nước hay mưa lớn để ổn định
pH. Sau khi ương cá 40- 45 ngày đạt kích cỡ cá giống (500- 700 con/kg) thì
tiến hành thu hoạch.
21.4.4 Thu hoạch cá ương giống
Sau khi ương 40- 45 ngày, cá đạt kích cỡ cá giống (500- 700 con/kg) thì
tiến hành thu hoạch. Trước khi thu hoạch cá 1 tuần phải luyện cá bằng cách

11
làm đục nước ao. Dùng lưới có kích thước mắt lưới nhỏ để kéo cá, để tránh cá
bị xay sát. Trong quá trình thu hoạch các thao tác phải nhẹ nhàng và thật
nhanh tránh làm cá mệt, cá sẽ bị hao hụt nhiều trong vận chuyển.
2.1.5 Một số kết quả nghiên cứu về ương cá rô đồng
Tất cả các loài cá con mới nở trong giai đoạn đồng đều có tính ăn rất
hẹp và thức ăn chủ yếu là sinh vật phù du cỡ nhỏ. Sau khi nở được 2-3 tuần
mới bắt đầu có sự chuyển hóa dần thức ăn. Đối với những loài ăn đáy thì
lượng thức ăn phải đảm bảo đầy đủ nếu không tỉ lệ sống và khả năng thích
ứng với môi trường thấp. Do các cơ quan cá chưa hoàn thiện chức năng nên
mọi sự thay đổi về đều kiện sống đều có ảnh hưởng (Nguyễn Văn Kiểm,
2003).
Ở giai đoạn đầu ương nuôi ngoài thức ăn là động vật, thực vật,…chúng
ta có thể cho cá ăn thức ăn như: bột đậu nành, bột cá, động vật phù du, cám,…
Đặc biệt trong những ngày đầu mới nở có thể cho cá ăn lòng đỏ trứng gà. Khi
ương cá, sử dụng thức ăn tự nhiên có nhiều trở ngại, như các địch hại của cá,
do việc sử dụng phân bón làm xuất hiện nhiều bọ gạo gây hại cho cá. Bên

cạnh đó việc sử dụng thức ăn nhân tạo có chất lượng cao đã thu được kết quả
khả quan.












12

Bảng 2.5 Một số chỉ tiêu kĩ thuật ương nuôi cá rô đồng theo một số tác giả
Mật
độ
ương
(con/
m
2
)
Thời
gian
ương
(ngày)
Thức ăn và khẩu phần ăn
Tỉ lệ

sống
(%)
Quy cỡ cá
Tác giả
L
(cm)
W
(g)
1500 60 - Ngày 1-7: 3 lòng đỏ trứng+ 100g bột đậu
nành/ 10.000 cá bột/ ngày
- Ngày 8-30: Cám/ bột cá=3/7; 300-500g/
10.000 cá/ngày
- Ngày 30- 60: Cám/ bột cá= 4/ 6, khẩu phần
3-5%

15- 30 3- 5 1- 2 Nguyễn
Thành
Trung,
2001
500-
800
45- 50 - 10 ngày đầu: 1 lòng đỏ trứng+ 10g bột đậu
nành/ 10.000 cá bột/ ngày
- Sau 10 ngày: cám/ bột đậu nành/ bột cá =
3/3/4, khẩu phần 8- 10%
19- 22 3,92 1,23 Phạm
Văn
Khánh,
1999
3000 30 - Ngày 1-3: lòng đỏ trứng, khẩu phần 100-

120%
- Ngày 4- 10: lòng đỏ trứng, trứng nước, khẩu
phần 50- 70%
- Sau 10 ngày: trứng nước, trùng chỉ, cám, bột
cá, khẩu phần 10- 30%
8,35 0,44 Nguyễn
Ngọc
Phúc,
2000
300
600
600
30
30
30
- Ngày 1-3: lòng đỏ trứng, khẩu phần 100-
120%
- Ngày 4- 10: trứng nước, khẩu phần 50- 80%
- Sau 10 ngày: cám/ bột cá/ bột đậu nành/
trứng nước= 3/3/2/2, khẩu phần 20- 30%
69
42
20
2,82
2,57
3,21
0,51
0,37
0,71
Trần

Thị
Trang,
2001
Qua Bảng 2.5 ta thấy mật độ ương càng dầy thì tỉ lệ sống càng thấp.
Mật độ ương cá rô đồng thích hợp từ 300- 600 con/m
2
(Lý Hồng Nga, 2003).







13
Phần 3
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1 Vật liệu nghiên cứu
- 2 ao đất vùng nhiễm phèn, diện tích 2000m
2
. Độ sâu 1,5m.
- Cá được cung cấp từ trại giống khoa Thủy Sản- trường Đại Học Cần Thơ.
- Vợt vớt cá bột.
- Hóa chất.
- Cân điện tử.
- Thức ăn cho cá.
- Vôi bột.
- Phân bón.
- Nhiệt kế.
- Bộ test pH.

- Bộ test Oxygen.
- Bộ test N-NH
4
+
.
- Bộ test P-PO
4
3-
.
- Chài.
- Thau đựng cá.
- Xô.
- Lưới cước.
- Cọc tre.
- Dây.
- Cùng một số dụng cụ khác.
3.2 Phương pháp nghiên cứu
3.2.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu
- Thời gian: từ tháng 1/ 2009 đến tháng 7/ 2009.
- Địa điểm: trung tâm nghiên cứu

thực nghiệm đa dạng sinh học Hòa An –
Hậu Giang.


3.2.2 Bố trí thí nghiệm
3.2.2.1 Nghiệm thức
Thí nghiệm được tiến hành với 2 nghiệm thức khác nhau về mật độ (thí
nghiệm không có sự lặp lại).
i/ Nghiệm thức 1: 500 con/m

2

ii/ Nghiệm thức 2: 1000 con/m
2


14
3.2.2.2 Thực nghiệm ương
a. Chuẩn bị ao ương
Chuẩn bị 2 ao có dạng hình chữ nhật, diện tích 2000 m
2
, độ sâu 1,5 m,
đáy phẳng hơi nghiêng về phía cống. Dọn sạch cỏ xung quanh ao, tát cạn
nước, bắt cá tạp. Dùng rễ dây thuốc cá diệt cá tạp còn sót lại, liều lượng 45
kg/ao (0,3 kg/100m
2
). Sên vét bùn dưới đáy ao, chừa lại một lớp bùn khoảng
20- 25 cm. Lấp kín các hang hốc, gia cố lại bờ ao, sữa chữa lại cống rãnh.
Dùng lưới cước rào xung quanh bờ ao không cho các sinh vật hại cá như: ếch,
nhái, rắn,…vào ao. Rải vôi bột xung quanh bờ và đáy ao, liều lượng 225 kg/ao
(15 kg/100m
2
), phơi ao khoảng 2- 3 ngày cho đáy ao hơi nứt ra. Bón phân
chuồng liều lượng 300 kg/ao (20 kg/100m
2
) để tạo nguồn thức ăn tự nhiên cho
cá. Tiếp tục phơi ao 3-5 ngày rồi cho nước vào. Khi cho nước vào thì dùng
lưới cước mịn làm thành túi lọc, bịt kín miệng cống, tránh cá con, ốc, cua, các
sinh vật khác có hại cho cá theo nguồn nước vào ao. Khi nước có màu xanh
đọt chuối thì tiến hành thả cá.

Hình 3.1 Cải tạo ao đầu vụ ương
b. Kĩ thuật ương cá
- Cá bột sau khi tiêu hết noãn hoàng, chất lượng tốt.
- Ao đã chuẩn bị xong.
- Thả cá lúc sáng sớm hoặc chiều mát, trước khi thả ngâm túi cá trong nước
10- 15phút tránh sự sốc nhiệt cho cá rồi từ từ thả cá vào ao.
c. Thức ăn cho cá: 2 ngày đầu sau khi thả, cá ăn phiêu sinh động thực
vật trong ao, từ ngày thứ 3 cho ăn thức ăn dạng bột mịn độ đạm 36%, đến 15

15
ngày cho ăn thức ăn viên, độ đạm 32%, ngày 4 lần, vào lúc 6, 10 và 14 và 17
giờ.
d. Quản lí ao
Trong quá trình nuôi, thường xuyên theo dõi nước ao, tuần đầu tiên
không cần thay nước, sau đó thay định kì 1lần/ tuần và thay khoảng 30- 40%
lượng nước ao. Đồng thời quan sát tình trạng sức khỏe của cá, có biện pháp
phòng bệnh thích hợp, nếu có dấu hiệu bất thường phải kịp thời xử lí.
e. Thu hoạch cá giống
Sau khi ương 60 ngày thì tiến hành thu hoạch. Trước khi thu hoạch cá 1
tuần phải luyện cá bằng cách làm đục nước ao. Dùng lưới có kích thước mắt
lưới nhỏ để kéo cá, để tránh cá bị xay sát. Trong quá trình thu hoạch các thao
tác phải nhẹ nhàng và thật nhanh tránh làm cá mệt, cá sẽ bị hao hụt nhiều
trong vận chuyển.
3.3 Phương pháp thu thập, tính toán và xử lí số liệu
3.3.1 Mẫu nước
- Các yếu tố theo dõi gồm nhiệt độ, pH, Oxygen, N-NH
4
+
, P-PO

4
3-
, mẫu thu
định kì 2 tuần/ lần. Một ngày thu vào 2 buổi: buổi sáng thu lúc 7-8 h, buổi
chiều thu lúc 16- 17h. Các chỉ tiêu môi trường được đo lập lại 3 lần trong một
buổi.
- Nhiệt độ được đo bằng nhiệt kế.
- pH, Oxygen, N-NH
4
+
, P-PO
4
3-
được đo bằng các bộ test.
3.3.2 Mẫu cá
-Cân khối lượng cá ban đầu.
- Sau đó đo khối lượng cá 2 tuần/ lần, một ao đo 30 con.
3.3.3 Các chỉ tiêu tăng trưởng


- Tỉ lệ sống (%)= * 100



s
ố cá thu

đư
ợc
số cá thả

16
- Tốc độ tăng trưởng đặc biệt ( SGR, %/ ngày) =
*100
Với: Wc: khối lượng cuối
W đ: khối lượng đầu
t: thời gian nuôi
- Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối (DWG, g/ ngày) =
3.3.4 Hạch toán hiệu quả kinh tế mô hình nuôi
3.3.5 Tính toán, xử lí số liệu
Số liệu được phân tích theo giá trị trung bình (Average), độ lệch chuẩn
(Standard deviation).

lnWc
-

LnW đ

t
Wc
-

W đ

t

17
PHẦN 4
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
4.1 Các yếu tố môi trường
4.1.1 Yếu tố thủy lí
4.1.1.1 Nhiệt độ
Kết quả khảo sát cho thấy trong các ao nuôi thực nghiệm nhiệt độ nước
dao động từ 28- 32,5

0
C. Đây là khoảng nhiệt độ thích hợp cho cá tăng trưởng
và phát triển bình thường. Nhìn chung, nhiệt độ không khác biệt lớn giữa 2 thí
nghiệm. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của thời tiết nên có sự dao động, ở những
ngày mưa, nhiệt độ xuống thấp và trong ngày nắng nóng, nhiệt độ tăng cao vì
đây là thời điểm giao mùa.
Nhiệt độ là nhân tố môi trường có ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến các hoạt
động sống của cá như: sinh trưởng, dinh dưỡng, sinh sản vì cá là động vật biến
nhiệt, nhiệt độ cơ thể của cá biến đổi theo môi trường nước. Khi nhiệt độ nước
gia tăng, cá tăng cường trao đổi chất, hô hấp nhanh, nếu quá lạnh hoặc nóng,
cá sẽ bị sốc, ít ăn, chậm lớn. Theo Trương Quốc Phú (2006), nhiệt độ thích
hợp cho cá tăng trưởng là 25- 30
0
C.
So với ao ở vùng đất không nhiễm phèn, nhiệt độ trong ao nhiễm phèn
không có sự khác biệt lớn. Theo Trần Thị Mỹ Phương (2004), nhiệt độ trung
bình của cả đợt nuôi thí nghiệm điều kiện không nhiễm phèn dao động trong
27-31
0
C và giữa các ao thí nghiệm không có sự khác biệt lớn.
25,00
26,00
27,00
28,00
29,00
30,00
31,00
32,00
33,00
1 2 3 4 5

Đợt
Nhiệt độ (Độ C)
Ao I (500 con/m2) Ao II (1000 con/m2)

Hình 4.1 Biến động nhiệt độ trong ao nuôi