so sánh hiệu quả sử dụng các loại thức ăn viên của cá tra giống

i
TRNG I HC CN TH
KHOA THY SN
 TH L HUYN
SO SÁNH HIU QU S DNG CÁC LOI THC N
VIÊN CA CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus)
GING
LUN VN TT NGHIP I HC
NGÀNH NUÔI TRNG THY SN
2009
ii
TRNG I HC CN TH
KHOA THY SN
 TH L HUYN
SO SÁNH HIU QU S DNG CÁC LOI THC N
VIÊN CA CÁ TRA (Pangasianodon hypophthalmus)
GING
LUN VN TT NGHIP I HC
NGÀNH NUÔI TRNG THY SN
CÁN B HNG DN
PGs. Ts. NGUYN THANH PHNG
2009
iii
i
I CM T
Xin bày t lòng bit n sâu sc n Ban Ch Nhim khoa Thy Sn, cùng
quý thy cô ã có công dìu dt, dy bo trong sut quá trình hc tp  ging
ng .
Xin chân thành bày t lòng bit n sâu sc n thy Nguyn Thanh
Phng ã hng dn, tn tình giúp , ng viên và óng góp nhiu ý kin quý
báu trong sut thi gian thc hin  tài và hoàn thành lun vn tt nghip.

Xin gi li cm n chân thành n anh Trn Minh Phú, ch Trn Lê Cm
Tú và anh Nguyn Hoàng c Trung ã tn tình h tr, hng dn, giúp  và
truyn t nhng kinh nghim quý báu, nhng li khuyên b ích trong quá trình
thc hin lun vn tt nghip.
i li cm n các anh chi trc, các bn lp Thy sn Khoá 31, các
n cùng mng  tài ã giúp  và có nhiu ý kin óng góp thit thc trong
sut khoá hc cng nh trong thi gian làm lun vn tt nghip.
Cui cùng xin cho tác gi bày t lòng kính trng chân thành n gia ình
và ngi thân ã to mi u kin thun li nht c v vt cht ln tinh thn 
tác gi hoàn thành bài lun vn này.
Chân thành cm n!
ii
TÓM TT
Cht lng thc n viên công nghip dùng nuôi cá tra (Pangasianodon
hypophthalmus) có nh hng n tng trng và hiu qu kinh t. ánh giá
hiu
qu s dng ca mt s loi thc n viên có sn lng ln trên th trng s
là c s ngi nuôi chn thc n thích hp nhm m bo cá nuôi tng trng
t và t hiu qu kinh t. Nghiên cu c tin hành gm u tra thông tin v
các loi thc n bán trên th trng  thành ph Cn Th và thí nghim ánh giá
hiu qu s dng 4 loi thc n ca cá tra giai n ging trong b.
u tra thông tin v thc n
bán trên th trng  thành ph Cn Thc
tin hành bng cách u tra phng vn 24 ca hàng bán thc n gia súc và thy
n ti
Qun Ninh Kiu, Qun Bình Thy, Qun Ô Môn, Qun Tht Nt, Qun
Cái Rng theo mu chun b trc. Kt qu cho thy có khong 16 loi thc n
viên công nghip vi các nhãn hiu khác nhau, trong ó các nhãn hiu ni ting
nh Cargill, CP và UP c bán nhiu  các i lý nm trong vùng nuôi trng
m cá tra nh Tht Nt và Ô Môn. Ngc li, các nhãn hiu khác thì phân b

rãi rác các khu vc nuôi trong thành ph Cn Th.  Qun Tht Nt và Ô Môn
có sa dng cao nht v chng loi và kích c thc n áp ng c nhu
u ng và nuôi, Qun Tht Nt chim 9/16 loi thc n, Qun Ô Môn chim
7/16 loi.
t qu
thí nghim v hiu qu s dng 4 loi thc n vi sn lng ln
c bán trên th trng c tin hành trong 12 b composite (0,5 m
3
/b) có
c chy tràn và sc khí lin tc. Mt  cá th là 30 con/b và c cho n 2
n/ngày theo nhu cu. Khi lng trung bình ca cá khi thí nghim là 20 g/con.
Thi gian thí nghim là 3 tháng. Kt qu cho thy h s FCR  thc n mã s 1
(1,22) thp hn so vi các nghim thc còn li (p<0,05) và tc  tng trng
khi lng và tng trng tuyt i  cá cho n thc n mã s 2 là thp nht ln
t là 33,1 g và 0,39 g/ngày; và cao nht là cá cho n thc n mã s 3 vi tng
trng là 41,6 g và tng trng tuyt i là 0,49 g/ngày. Tuy nhiên, tc  tng
trng và tng trng tuyt i gia cá cho n các loi thc n khác bit không
có ý ngha thng kê. Bên cnh ó, h s HSI và t l sng gia cá cho n thc n
khác nhau cng sai khác không có ý ngha thng kê.
iii
C LC
Trang
I CM T i
TÓM TT ii
C LC iii
DANH SÁCH BNG v
DANH SÁCH HÌNH vi
Phn 1: T VN  1
1.1 Gii thiu 1
1.2 c tiêu ca  tài 1

1.3 i dung ca  tài 2
1.4 Thi gian thc hin  tài 2
Phn 2: TNG QUAN TÀI LIU 3
2.1 c m sinh hc ca cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) 3
a)  thng phân loi và hình thái 3
b) c m sinh hc cn bn 4
2.2 Nhu cu dinh dng 4
a) Nhu cu m và acid amin 4
b) Nhu cu cht bt ng (Cacbohydrate) 6
c) Nhu cu cht béo 7
d) Nhu cu nng lng 8
e) Nhu cu vitamin 9
f) Nhu cu cht khoáng 9
2.3 ng quan v tình hình s dng thc n trong nuôi trng thy sn trong nc
và trên th g ii 10
a) Trên th gii 10
b) Tình hình chung v s dng thc n cho cá tra và basa BSCL 11
2.4 Tiêu chun ngành v thc n hn hp dng viên cho cá Tra và Ba sa (28 TCN
188 : 2004 Thc n hn hp dng viên cho cá Tra và Ba sa) 13
Phn 3: VT LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 16
3.1 a m và thi gian thc hin thí nghim 16
3.2 Kho sát tình hình kinh doanh các loi thc n công nghip cho cá tra trên
t s khu vc  Thành Ph Cn Th 16
3.3 So sánh hiu qu s dng 4 loi thc n có sn lng tiêu th ln trên th
trng ca cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) ging 16
3.3.1i tng thí nghim 16
3.3.2 trí thí nghim 16
3.3.3t liu nghiên cu 17
3.3.4Phng pháp trin khai thí nghim 17
3.3.5Phân tích mu 19

3.3.6Tính toán s liu 19
3.4  lý s  li u 20
Phn 4: KT QU VÀ THO LUN 21
4.1 Tình hình kinh doanh các loi thc n công nghip trên th trng 21
4.2 So sánh hiu qu ca 4 loi thc n trên cá tra ging 23
iv
4.2.1Các yu t môi trng trong thí nghim 23
4.2.2t qu phân tích mu thc n thí nghim 24
4.2.3  l sng ca cá 25
4.2.4 ng trng ca cá thí nghim 26
4.2.5 s và chi phí thc n 27
4.2.6 Cht lng cá nuôi 28
4.2.6.1 Thành phn sinh hoá ca cá tra trc và sau thí nghim 28
4.6.2.2 Hiu qu s dng Protein (PER) 30
4.6.2 T l gan/thân ca (HSI) (Hepatic Somatic Index) 31
4.7.2 Màu sc ca tht cá 32
Phn 5: KT LUN-  XUT 33
5.1 Kt lun 33
5.2  xut 33
TÀI LIU THAM KH O 34
PH LC 37
v
DANH SÁCH BNG
Trang
ng 2.1: So sánh nhu cu cht m ca 3 loài cá 5
ng 2.2: Nhu cu tng loi acid amin ca cá nheo M và cá trê Phi (Lovell,
1989) 6
ng 2.3: Mc s dng ti a lipid trong thc n mt s loài cá 8
ng 2.4: Nhu cu vitamin cho mt s loài cá (mg/kg thc n ) 9
ng 2.5: Ch tiêu cm quan ca thc n viên 13

ng 2.6: Ch tiêu lý, hóa ca thc n viên 14
ng 4.1: Sa dng v chng loi và kích c ca mt s thc n trên th trng
22
ng 4.2 Các yu t môi trng thí nghim 24
ng 4.3 Thành phn hóa hc ca 4 loi thc n s dng trong thí nghim 24
ng 4.4: T l sng ca cá sau thí nghim vi 4 loi thc n công nghip 26
ng 4.5: nh hng ca các loi thc n thí nghim lên s sinh trng ca cá
26
ng 4.7: Thành phn hoá hc ca cá trc và sau thí nghim 30
ng 4.8: Hiu qu s dng protein ca cá tra 30
ng 4.9: T l gan/thn (HSI) ca cá tra sau khi kt thúc thí nghim 31
vi
DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 2.1: Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) 3
Hình 3.1: Các loi thc n làm thí nghim 17
Hình 3.2: H thng thí nghim 18
Hình 3.3: Cá b trí thí nghim 18
Hình 4.1: Biu  th hin sa dng ca các loi thc n trên khu vc
u tra 21
Hình 4.2: S kênh phân phi sn phm thc n viên (thc n công
nghiêp) 22
Hình 4.3: Tng trng ca cá sau thí nghim 27
1
Phn 1: T VN 
1.1 Gii thiu
Trong nhng nm gn ây ngành thy sn ngày càng gi mt vai trò quan
trng trong c cu phát trin kinh t Vit Nam nói chung và ng Bng Sông
u Long nói riêng. Trong ó, nuôi các i tng nc ngt ngày càng phát
trin, c bit là các tnh nh An Giang, ng Tháp, Cn Th,… Trong s các

i tng nuôi thu sn nc ngt thì cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) là
t i tng nuôi ph bin và c xem là trng m ca khu vc.
Ngày nay trong nuôi cá tra ngoài vic tuân th theo các qui trình k thut
nhm m bo cht lng ca sn phm áp ng nhu cu xut khu, hn ch ô
nhim môi trng thì vn  gim giá thành  gim chi phí sn xut và tng thu
nhp cho ngi nuôi ngày càng c chú ý hn. Trong các khon chi phí u t
thì chi phí thc n chim t l ln nht trong vic nuôi cá tra thâm canh, khong
77% chi phí sn xut (Nguyn Thanh Phng, 1998). Vì vy, thc n có nh
ng rt ln n chi phí sn xut, u t và li nhun ca ngi nuôi. Tuy
nhiên, xut phát t thc t sn xut trong nhng nm gn ây, thì ã có rt nhiu
loi thc n công nghip ca các công ty c bán ph bin trên th trng vi
các nhãn hiu khác nhau. Theo u tra ca Trn Vn Nhì (2005) có khong 18
công ty sn xut thc n cho cá và có nhiu loi sn phm xut hin  các vùng
nuôi nhng ngi nuôi cá khó bit c cht lng ca thc n và snh hng
nh th nào n t l sng và tng trng ca cá nuôi.
Vì vy, vn c t ra hin nay t thc t sn xut ca ngi nuôi là
làm th nào tìm ra c mt loi thc n có giá thành phù hp mà vn m bo
cho cá tng trng tt, góp phn làm gim chi phí sn xut và tng li nhun.
Xut phát t nhng yêu cu trên  tài nghiên cu “So sánh hiu qu s dng
các loi thc n viên ca cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) ging”c
thc hin.
1.2 c tiêu ca  tài
Nhm ánh giá cht lng ca mt s loi thc n viên có sn lng và
th phn ln trên th trng  giúp ngi nuôi có c s chn c loi thc n
t nhm m bo cá tng trng tt và ci thin hiu qu kinh t. Ngoài ra, 
tài cng tìm hiu tình hình kinh doanh các loi thc n viên nuôi cá tra trên th
trng  mt s khu vc ca Thành Ph Cn Th.
2
1.3 Ni dung ca  tài
• Kho sát tình hình kinh doanh thc n công nghip cho cá Tra trên th

trng  mt s ca hàng và i lý thc n gia súc và thy sn  mt
 khu vc ca thành Ph Cn Th nh Qun Ninh Kiu, Qun Bình
Thy, Qun Ô Môn, Qun Tht Nt và Qun Cái Rng.
• So sánh hiu qu s dng 4 loi thc n có sn lng tiêu th ln trên
th trng ca cá tra (
Pangasianodon hypophthalmus)
ging v t l
ng, sinh trng, hiu qu kinh t và thành phn hóa hc ca cá tra
giai an ging.
1.4 Thi gian thc hin  tài
Nghiên cu c thc hin t tháng 7/2008 n tháng 10/2008
3
Phn 2: TNG QUAN TÀI LIU
2.1 c m sinh hc ca cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)
a)  thng phân loi và hình thái
Theo Rainboth () cá tra thuc:
Ngành: Chordata
p: Osteichthyes
: Siluriformes
: Pangasiidae
Ging: Pangasianodon
Loài: Pangasianodon hypophthalmus (Sauvage 1878)
Hình 2.1: Cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)
Cá tra có tên khoa hc là Pangasianodon hypophthalmus. Cá tra là mt
loài cá nuôi truyn thng trong ao ca nông dân các tnh ng Bng Sông Cu
Long. Ngoài t nhiên cá tra phân b lu vc sông Cu Long (Thái Lan, Lào,
Campuchia và Vit Nam).
Theo mô t ca Mai ình Yên và ctv (1992) thì cá tra có u rng dp
ng, ming rng, dãy rng hàm trên hoàn toàn b che khut bi hàm di khi
ming khép li và cá có 2 ôi râu (râu hàm trên và râu hàm di). Thân cá thon

dài, phn sau dp bên, ng bên hoàn toàn và phân nhánh bt u t mép trên
a l mang n m gia gc uôi. V màu sc, thân có màu xám hi xanh
trên lng, hai bên hông hi sáng, bng có màu trng bc, di vây bng hi
vàng. Vây lng và vây uôi có màu xám en, cui vây uôi màu hi .
4
b) c m sinh hc cn bn
Theo Dng Nht Long (2003) thì cá tra ln nhanh khi nuôi trong ao, sau
6 tháng nuôi cá t khi lng 1-1,2 kg/con, trong nhng nm sau cá ln nhanh
n. Cá nuôi trong ao có tht n 25 kg  cá 10 tui. Cá tra có kh nng sng
t trong ao tù nc ng, nhiu cht hu c, oxy hoà tan thp và có th nuôi vi
t  rt cao. Cá nuôi sau mt nm t khi lng t 0,7-1,5 kg và n 3-4 tui
t 3-4 kg.
Cá tra là loài n tp, trong t nhiên cá n c mùn bã hu c, r cây thy
sinh, rau qu, tôm tép, cua, côn trùng, c và cá (Nguyn Vn Kim, 2004). Cá
nuôi trong ao s dng c các loi thc n khác nhau nh cá tp, thc n viên,
cám tm, rau mung… Thc n có ngun gc ng vt s giúp cá ln nhanh hn
(Dng Nht Long, 2003).
2.2 Nhu cu dinh dng
Nghiên cu dinh dng ca các loài cá trn h Pangasidae, nht là các
loài nuôi ch yu  Vit Nam (cá ba sa, cá tra, cá hú, ) mi c chú ý t nm
1997.
a) Nhu cu m và acid amin
m là thành phn cht hu c chính ca c thng vt thy sn, chim
khong 60-75% khi lng khô ca c th (Halver,1988 c trích bi Trn Th
Thanh Hin và ctv, 2003). Theo kt qu nghiên cu ca Trn Th Thanh Hin và
ctv (2003) thì cá tra có nhu cu m t 15,0-35,0% . Tc  tng trng ca cá t
 thun vi mc m trong thc n, h s thc n cao nht  15% m và thp
nht  35% (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2003). Theo phng pháp tng quan
ng cong bc hai ca Zeitoun (1976) (c trích bi Trn Th Thanh Hin và
ctv, 2003) thì nhu cu m trong thc n  cá t tng trng ti a là 40,5% và

khong m thích hp là t 29,5-33,0%.
Theo Dng Thúy Yên (2003) thì khi nghiên cu 3 loi thc n (25%,
35% và 45 % m) thì tc  tng trng ca 4 nhóm (cá tra, basa, tra lai và basa
lai) tng khi hàm lng tng t 25-35% m và chm li li 45% m. Tuy
nhiên, nu xét riêng tng nhóm cá vi 3 loi thc n tc  tng trng ca cá
không khác bit. Theo Trn Th Thanh Hin và ctv (2004) thì nhu cu m ca
cá tra trong khong 25-55% và trung bình 30%. Cng theo Trn Th Thanh Hin
và ctv (2003) thì nhu cu m ca 3 loài cá tra, basa và cá hú cho thy, nhu cu
m cho tng trng ti a tuy khác bit nhng nhìn chung m thích hp cho
các loài cá ít thay i, i vi cá tra, basa tng trng tt trong khong t 29-
33% m và cá hú t 35-40% (Bng 2.1)
5
ng 2.1: So sánh nhu cu cht m ca 3 loài cá
Loài cá Khi lng cá
thí nghim (g)
Nhu cu cht
m ti a (%)
Khong cht
m thích hp (%)
Cá hú 0,86 ± 0,05 48,5 35-40
Cá tra 2,0 ± 0,03 40,5 29,5-33
Cá basa 1,9 ± 0,02 37,2 29,3-31,3
Ngun: Trn Th Thanh Hin và ctv (2003)
Theo nghiên cu ca Hunh Vn Hin (2003) thì nhu cu cht m cho cá
tra ging c nh (2 g) sinh trng ti a là 38%, khong thích hp cho cá sinh
trng tt và t hiu qu kinh t là 26-30% m. Theo Dng Nht Long
(2003) thì thc n có hàm lng m thích hp cho cá tra nuôi tht t 18-28%.
Có nghiên cu thy rng kh nng s dng thc n nhiu thì lng m và nng
ng s dng cng tng lên, lng m và nng lng s dng ca cá tng theo
c nhit  t 23–32

0
C n 33–34
0
C thì c hai lng này bt u gim xung
và cá ngng n  35–36
0
C và lng protein s dng ca 1 kg cá/ngày khong
2,81–13,1 g (Trn Th Bé, 2006).
Tuy nhiên, các kt qu này có s khác nhau gia các tác gi nghiên cu
trên cùng mt i tng do nhu cu m ca cá nh hng bi nhiu yu t nh
cht lng thc n, giai n phát trin ca c th, môi trng thí nghim Hàm
ng m ti u cho ng vt thy sn bnh hng bi t l ti u gia m
và nng lng và nhu cu m ca ng vt thy sn  giai n sinh sn s cao
n so vi giai n sinh trng (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004).
Khi nói n m, ngi ta không ch quan tâm n hàm lng ca nó
trong thc n mà còn chú ý n các acid amin tham gia cu to (thành phn và t
 các acid amin thit yu trong m). Chính vì vy, nhu cu m nói mt cách
chính xác hn ó là nhu cu amino acid. Có mt s nghiên cu cho thy nhu cu
a acid amin thit yu ca các loài cá thì khác nhau nh nhu cu lysine i vi
cá da trn thì cao hn cá chình. Nhu cu Valine, Histidine và Leucine ca cá
chình và cá hi thì tng ng. Cá chép có nhu cu khong 3,1% Methionine
và 2% Cystine và cá chép có nhu cu Methionine cao hn cá chình (NRC, 1983).
Khi nghiên cu trên cá nheo M cho thy khi s dng dng D-Methionine thì
nh hng không khác nhau vi khi s dng dng L-Methionine. Theo Rumsey
và Ketola (1975) thì khi khu phn cha bt u nành có b sung khong 5 acid
amin thì ci thin c tc  tng trng ca cá hi hn là s dng bt u
nành mà không b sung. Tuy nhiên, khi mà s kt hp ch có Methionine hoc
ch có Lysine thì vn không th ci thin c giá tr ca bt u nành (c
trích dn bi NRC, 1983).
6

t s tác gi cho rng các loài cá trn khác cng có nhu cu acid amin
ng t nh cá nheo M (trích dn bi Trn Vn Nhì, 2005).
ng 2.2: Nhu cu tng loi acid amin ca cá nheo M và cá trê Phi (Lovell,
1989)
Acid amin (% ca m) Cá nheo M
Cá trê Phi
Arginine
Histidine
Isoleusine
Leusine
Lysine
Methionine + Cystine
4,3
1,5
1,5
1,5
5,1
2,3
4,3
1,5
1,5
1,5
5,7
3,3
b) Nhu cu cht bt ng (Cacbohydrate)
Cht bt ng c xem là ngun nguyên liu cung cp nng lng r
tin nht cho ng vt thy sn. Khi hàm lng cht bt ng thích hp s làm
gim giá thành thc n mà vn m bo c s tng trng ca cá. Theo Trn
Th Thanh Hin và ctv (2003) thì các loi thc n mc dù có cùng mc nng
ng và hàm lng m nhng hàm lng cht bt ng khác nhau có nh

ng khác nhau lên sinh trng và hiu qu s dng thc n ca cá.
t qu nghiên cu ca Trn Th Thanh Hin và ctv (2003) v kh nng
 dng cht bt ng cho cá tra, basa và hú  giai n nh cho thy kh nng
 dng ca cá có khác nhau, cá hú (5,1 g) khong thích hp cho tng trng là
35%, cá tra (2,9 g) là 30-45%, cá basa (5,13 g) là 20-45%. Cá basa ging
(Pangasius bocourti) (~32 g ) có kh nng s dng cht bt ng tt hn, có
thn 40-46,2%, mc cht bt ng và cht béo thích hp nht tng ng là
35,5% và 7,7% (Nguyn Thanh Phng và ctv, 1999).
Theo kt qu nghiên cu ca Hunh Vn Hin (2003) thì thc n có cùng
c m nhng cht bt ng khác nhau thì nh hng n tng trng, h s
thc n và hiu qu s dng m ca cá. Thc n có cha 35% cht bt ng
cho kt qu tt nht. Tuy nhiên, cá tra có th s dng cht bt ng trong thc
n n 45%,  mc 20% cht bt ng s làm gim hiu qu s dng m, h
 thc n và tng trng.
Các loi ng n d tiêu hóa hn các loi ng a và nhóm không
ng nh tinh bt hay dextrin (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004). Trái li, i
i cá nheo M thì hiu qu s dng thc n tinh bt và dextrin cao hn là
ng ôi và ng n (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004). Cá rô phi có kh
7
ng s dng tinh bt trên 40% và cá tra trên 45%. Vic nu chín hay h hóa
tinh bt u giúp ci thin  tiêu hóa thc n tinh bt (Trn Th Thanh Hin và
ctv, 2004). Theo kt qu nghiên cu ca Nguyn Hoàng c Trung (2008) thì
khi s dng khoai ngt vi mc  thay th ngun cung cp cht bt ng tng
n t 0%, 25%, 50%, 75% và 100% khoai ngt (thc n có cùng mc m
35%) thì thy  75% khoai ngt thì cá sinh trng cao nht nhng c th tích ly
nhiu m.
c) Nhu cu cht béo
Cht béo là ngun dinh dng cung cp nng lng tt nht cho ng vt
thy sn, là ngun cung cp các acid béo và các hp phn khác tham gia vào cu
o màng c bn và là dung môi hòa tan và vn chuyn các cht tan trong m

nh vitamin A, D, E, K,… Cht béo c d tr trong gan, c và các dng mô
 bao quanh thành rut, hay to lp m rt ln nh cá basa chim 25% th
trng khi cho cá n thc n có quá nhiu nng lng (Mertrampf, 1992 c
trích dn bi Trn Vn Nhì, 2005).
Theo Nguyn Thanh Phng và ctv (1999) cá basa cho n 7,7% cht béo
ng trng tt nht và cá gim tng trng khi cht béo t 11,3-20,8%. Khi
nghiên cu v nhu cu cht béo ca cá tra thì Trn Th Thanh Hin và ctv (2004)
 ngh mc s dng ti a cht béo trong thc n ca cá tra là 4-8%. Khi cho cá
i sc n 4% loi 18:3n-3 hay dng n-3 PUFA thì có tc  tng trng chm
hay hiu qu s dng thc n thp. i vi cá nc m thì nhu cu EFA khong
 0,5-2%. (Takeuchi và Watanabe, 1979 c trích dn bi NRC, 1983).
Nghiên cu khác cho thy khi thay th 50% lng du cá trích bi m heo trong
khu phn b sung ti 22% lng cht béo thì thy cá vn s dng hiu qu cht
béo (Yu et al, 1977 c trích dn bi NRC, 1983).
Theo NRC (1973) thì khu phn n cho cá hi thành thc t mc khong
3-15% hàm lng cht béo. Còn i vi cá hi ging thì nhu cu acid béo thuc
nhóm w3 là 1% cho tng trng. áp ng nhu cu acid béo thuc nhóm w3
có th s dng trong 5% du cá (du cá trích hay cá hi)
Tôm và cá có nhu cu nng lng thp hn ng vt trên cn. Kt qu
nghiên cu v nhu cu cht béo trong thc n cho giáp xác cho thy t l sng và
sinh trng ca tôm t cao nht là 5-8% nhng i vi cá thì hàm lng cht
béo thay i tùy theo loài (Bng 2.3)
8
ng 2.3: Mc s dng ti a lipid trong thc n mt s loài cá
Ging loài % Lipid thc n
Cá chép 12 -15
Rô phi <10
Cá trn M 7 -10
Cá trê phi 7 -10
Cá tra 4 -8

(Ngun: Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004)
d) Nhu cu nng lng
ng lng cn thit cho mi hot ng sng ca c th. Nng lng
c cung cp t thc n hay nhng ngun d tr nng lng ca c th. ng
t thy sn là mt trong nhng ng vt chuyn hóa nng lng t thc n 
xây dng c th hiu qu nht (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004). ng vt
thy sn là ng vt bin nhit và sng trong môi trng nc, nên không phi
n chi phí cho quá trình u hòa thân nhit và kh nng thi trc tip amonia ra
môi trng ngoài nên cá ít phi chi phí nng lng hn.
u ht các kt qu nghiên cu trên cá nheo M c t 3-266 g cho n
thc n nguyên cht và ch bin  các u kin nhit  khác nhau thì thy nhu
u cht m/nng lng (P/E) thích hp là 26-30 mg/KJ (Wilson, 1996 c
trích dn bi Trn Th Thanh Hin, 2004). T l P/E ca mt s loài cá trn khác
ng tng ng vi cá nheo M t 20-30 mg protein/ KJ (Trn Th Thanh
Hin và ctv, 2004). Theo Trn Th Thanh Hin và ctv. (2004)  ngh P/E cho cá
da trn là 2.750-3.100 kcal/kg
 l gia nng lng tiêu hóa/cht m (DE/P) (kcal/g m) cho tng
trng ca cá nheo M ging là 9,6 kcal/g m (Garling và Wilson, 1977 c
trích dn bi NRC, 1983). Theo Page và Andrews (1973) (c trích dn bi
NRC, 1983) là 9,7 kcal/g m. Trong khi ó thì cá nheo M vào giai n thu
hoch là 7,8 kcal/g m (Lovell và Prather, 1973 c trích dn bi NRC, 1983).
Nng lng t thc n ca ng vt thy sn c s dng cho nhiu quá
trình cn nhu cu nng lng. S phân chia nng lng s dng cho tng chc
ng ph thuc vào kh nng tiêu hóa và hiu qu s dng nng lng ca ng
t thy sn (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004). Nhu cu nng lng ca cá
m có nhu cu nng lng duy trì và nhu cu nng lng cho tng trng. Theo
Trn Th Bé (2006) thì nhu cu nng lng s dng cho cá tra giai n ging
hàng ngày  duy trì là 21,3 kcal/kg/ngày và tng trng tt nht là 212
kcal/kg/ngày.
9

e) Nhu cu vitamin
c dù chim mt lng nh (1-2%) trong thc n nhng vitamin có vai
trò quyt nh trong quá trình i cht ca c th và chi phí có th lên n 15%
trong khu phn n (Trn Th Thanh Hin và ctv, 2004). Kh nng tng hp
vitamin ca ng vt thy sn rt kém hoc không có nên vic b sung vitamin
vào trong thc n cho ng vt thy sn là rt cn thit. Nhu cu vitamin chu
nh hng bi nhiu yu t nh kích c và giai n phát trin ca i tng
nuôi, các yu t môi trng nuôi, mi tng tác vi các thành phn dinh dng
khác và c bit là quá trình ch bin và bo qun (Trn Th Thanh Hin và ctv,
2004).
ng 2.4: Nhu cu vitamin cho mt s loài cá (mg/kg thc n )
Vitamin Cá chép
Cá trn M Cá hi
Thiamin (B1) 1-3 1-3 10-15
Riboflavin (B2) 7-10 9 20-25
Pyridoxine ( B6) 5-10 3 15-20
Pantothenate 30-40 25-50 40-50
Niacin (PP) 30-50 14 150-200
Folic acid - - 6-10
Cyanocobalamin (B12) - - 0,015-0,02
Inositol 200-300 - 300-400
Choline 1500-2000 - 600-800
Biotin 1-1,5 - 1,5-2
Vitamin C 30-50 60 100-150
Vitamin A (IU) 1000-2000 1000-2000 2000-2500
Vitamin D (IU) - 500-1000 2400
Vitamin E (IU) 80-100 30 30
Vitamin K (IU) - - 10
f) Nhu cu cht khoáng
i vi ng vt hin nay ngi ta xác nh 6 nguyên t khoáng a lng

và 16 nguyên t vi lng là cn thit cho c thng vt, trong ó có 11 nguyên
 cn thit cho cá trn bao gm 4 khoáng a lng (Ca, Mg, P và K) và 7
khoáng vi lng (Fe, Pb, Cu, Mn, I, Co và Se) (Trn Th Thanh Hin, 2004).
Theo nghiên cu ca Trn Ngc Thiên Kim và Lê Thanh Hùng (2008) thì
khi s dng thc n vi 30% m, nng lng thô là 16,8 KJ/g thì khi thc n
cung cp thêm 750 hoc 150 n v Phytase hay 1% dicalcium phosphate (DCP)
thì tc  tng trng và hiu qu s dng thc n cao hn so vi nghim thc
10
i chng không có DCP. Bên cnh ó khi thc n cung cp thêm phytase làm
gia tng hàm lng khoáng (Ca và P) trong xng và trong c ca cá khi thu
hoch. Nghiên cu này ã ch ra rng, khi b sung thêm phytase s ci thin
c kh nng hp thu phosphorus (P), calcium (Ca) và km (Zn) khi so vi thc
n không có b sung thêm phytase. Phytase hoàn toàn có kh nng thay th vic
 sung DCP.
2.3 ng quan v tình hình s dng thc n trong nuôi trng thy sn
trong nc và trên th gii
a) Trên th gii
Hin nay, cùng vi s phát trin ca khoa hc k thut ã góp phn làm
cho ngh nuôi trng thy sn trên th gii t n trình  k thut cao, nht là 
các nc phát trin. Vn  thâm canh hóa ngày càng cao, òi hi công tác qun
lý phi c thc hin chc ch, nht là vn  v môi trng và dch bnh.
Chính vì vy mà thc n công nghip c quan tâm và s dng ch yu  phc
 nuôi trng thy sn  các nc này nhm tránh ô nhim môi trng và dch
nh xy ra, thc n t ch hình nh không c s dng. Ngc li,  các nc
ang phát trin thì thc n t ch li c s dng ch yu nhm tn dng c
ngun nguyên liu r tin sn có a phng, gim giá thành sn xut và tng
tính cnh tranh trên th trng. n  là nc s dng mt lng ln thc n t
ch khong 165.000 tn  nuôi cá chép và Nepal là 4.000 tn (Phan Th Thanh
Trúc, 2005)
Châu Á có ngh nuôi cá da trn phát trin mnh và tp trung vào mt s

quc gia nh Vit Nam, Thái Lan, Indonesia, n , Nepal, Malaysia, (Phan
Th Thanh Trúc, 2005). Các quc gia này ã tn dng nhng ngun nguyên liu
n có a phng mình  phi trn công thc thc n. Trong ó bt cá, cá
p, cám go, ph phm t các nhà máy ch bin thy sn,…c s dng ph
bin  nhiu quc gia. Tuy nhiên, gn ây theo nghiên cu cu ca Wu
Zongwen và ctv (2008) thì khi so sánh hiu qu gia thc n viên ni công
nghip (#141, Tongwei Co. Ltd.) và thc n là cá tp trên cá trn ming rng
phân b Nam Trung Quc (Southern largemouth catfish) thì kt qa cho thy
ng t l sng và h s FCR là rt khác khác bit. i vi s dung thc n là cá
p thì FCR=2.84 trong khi ó khi s dng thc n công nghip thì FCR=0.862.
Bên cnh ó hiu qu v thân thin vi môi trng hn nh gim thiu s thi
NH
3
và NO
-
2
.
11
b) Tình hình chung v s dng thc n cho cá tra và basa BSCL
Trong thi gian gn ây, vic nuôi trng thy sn rt phát trin trên c
c nói chung và ng Bng Sông Cu Long nói riêng, c bit là ngh nuôi
cá nc ngt, trong ó cá tra là i tng ngày càng chim v trí quan trng
không nhng v sn lng mà c trong xut khu, em v mt s lng ln
ngoi t cho t nc. Chính vì vy mà din tích nuôi cá tra không ngng c
ng lên, tó ã làm cho nhu cu v thc n tng nhanh. Tuy nhiên, tùy theo
mô hình nuôi và a phng mà vic s dng thc n cng khác nhau.
Theo kt qu nghiên cu u tra ca Hunh Th Tú và ctv (2005) thì thc
n công nghip c các h nuôi cá tra  An Giang s dng vào giai n u
a chu k nuôi. Các loi thc n công nghip thng c s dng rt a dng.
 vùng nuôi truyn thng 100% s h nuôi bè s dng thc n Proconco. Trong

khi ó, các h nuôi cá ao s dng các loi thc n viên nh Proconco, Cargill,
Vit thng, Cataco, i Li, Afiex, Greenfeed, i vi vùng nuôi mi có 2
loi thc n công nghip thng s dng là Proconco và Cargill.
Giá ca các loi
thc n viên hin nay có s bin ng ln t 4.500–7.500 ng/kg. Giá khác
nhau tu theo loi thc n và thành phn dng cht trong thc n. Nhìn chung,
giá thc n công nghip c tính trên hàm lng m có trong thc n
ng/m) vi giá trung bình là 200–250 ng/m (
Hunh Th Tú và
ctv, 2005)
Theo Lê Thanh Hùng và Hunh Phm Vit Huy (2006) thì thc n t ch
c s dng rt ph bin  khu vc Long Xuyên và Châu c.  khu vc Cn
Th và Vnh Long thì hu ht các h nuôi s dng thc n viên công nghip, mt
 ít h nuôi cá ao (khong 24%) vn ang s dng thc n t ch. Tuy nhiên, dù
 dng thc n t ch là chính, ngi nuôi vn s dng thc n viên công
nghip trong 1-1,5 tháng u khi cá còn nh. Ngoài ra, mt s h còn s dng
thc n viên công nghip trong khong thi gian 1 tháng cui v nuôi nhm ci
thin cht lng sn phm. i vi hình thc nuôi, loi thc n s dng cho hình
thc nuôi bè và ao khác nhau rõ rt. Trong khi thc n t chc s dng rng
rãi trong nuôi cá bè thì thc n viên công nghip là loi thc n chính trong nuôi
cá ao. Khong 76% s h nuôi  khu vc Cn Th và Vnh Long s dng thc
n viên công nghip, cao hn kt qu báo cáo ca Trng Quc Phú và Trn Th
Thanh Hin (2003) (trích dn ca Lê Thanh Hùng, 2006) vi khong 46 % s h
nuôi  Cn Th s dng thc n viên công nghip. u này cho thy thc n
viên ngày càng c áp dng rng rãi trong ao nuôi cá tra, basa.
Tuy nhiên, trong thc t sn xut ngi nuôi  mt sa phng vn s
ng kt hp c 2 loi thc n này trong quá trình nuôi. u này c th hin
12
rõ  thành ph Long Xuyên (tnh An Giang), trong hình thc nuôi ao t l h
nuôi s dng thc n công nghip là 50%, còn  hình thc nuôi bè s dng thc

n t ch kt hp vi thc n công nghip là 86,7% (Lê Thanh Hùng và Hunh
Phm Vit Huy, 2006). Theo Trn Vn Nhì (2005) thì mô hình nuôi bè ít s
ng thc n công nghip, ch s dng thc n này trong 3-4 tun u trc khi
chun b cho các công vic t ch bin thc n. Nh vy nhìn chung thc n t
ch vn óng mt vai trò quan trng trong nuôi cá tra, basa trong bè và góp phn
làm gim giá thành sn xut trong giai n này. S phi ch thc n bin ng
tùy theo kh nng ca nông h, giá thành ca nguyên liu và ca c sn phm.
Cht lng ca thc n t ch vì th có s bin ng ln và thng không n
nh do ngi dân thng mua các nguyên liu phi ch làm thc n vi s
ng ln khi giá c thun li hay phòng tránh giá tng lên, d tr vi thi gian
khá dài làm cht lng không còn m bo, nh hng n môi trng và vt
nuôi. Mt khác, thc n t ch thng có m ln hn 40% (Trn Vn Nhì,
2005) nên mau phân hy trong nc và làm bn nc, gim hiu qu s dng
thc n. Vi u m là r tin nên hu nh 100% ngi nuôi cá tra có s dng
thc n t ch trong sut v nuôi ca mình. Theo thng kê ca Trn Vn Nhì
(2005) c tính 100.000 tn cá tra c nuôi tng ng vi 300.000 tn thc n
 ch.
Ngày nay, khi mà s hiu bit ca ngi nuôi v ch dinh dng cng
nh v giá tr dinh dng ca các nguyên liu dùng làm thc n ngày càng c
nâng cao thì vic s dng nhiu nguyên liu trong phi ch thc n là ph bin.
Chng hn, có th s dng các nguyên liu nh bt cá, bt u nành, bt tht
ng, bt huyt làm ngun cung cp m trong thc n. Trong thc t sn xut
ngi ta thng thay th hay phi trn các nguyên liu này vi nhau nhm làm
gim chi phí sn xut cng nhm bo cung cp  v mt dng cht, trong
ó bt u nành c dùng  thay th mt phn bt cá là vic c thc hin
ph bin nht.
Xut phát t din tích nuôi ngày càng c m rng cng nh vic y
nh thâm canh trong nuôi cá tra, basa trong nhng nm gn ây nên các công
ty sn xut thc n c xây dng ngày càng nhiu áp ng nhu cu ln v
thc n cho ngi nuôi. Theo Trn Vn Nhì (2005) thì trong nm 2004 có

khong 18 công ty sn xut thc n cho cá vi nhiu sn phm khác nhau xut
hin  các vùng nuôi nhng ngi nuôi không bit c cht lng và nh
ng ca chúng nh th nào.
13
2.4 Tiêu chun ngành v thc n hn hp dng viên cho cá Tra và Ba sa
(28 TCN 188 : 2004 Thc n hn hp dng viên cho cá Tra và Ba sa)
2.4.1 Ði tng và phm vi áp dng
• Tiêu chun này quy nh các yêu cu v cht lng và an toàn v sinh thú
y ca thc n hn hp dng viên (gi tt là thc n viên); c phi ch
 nhiu loi nguyên liu m bo có  các cht dinh dng; s dng 
ng ging và nuôi cá Tra và cá Ba sa thng phm.
• Tiêu chun c áp dng trong phm vi c nc i vi các c s sn
xut và kinh doanh thc n viên cho cá Tra và cá Ba sa.
2.4.2 Phân loi
Thc n viên cho cá Tra và cá Ba sa gm 6 loi s dng cho các giai n
phát trin ca cá vi các s hiu nh sau:
•  1: dng mnh (hoc viên) dùng cho cá có khi lng: <1,0 g/con
•  2: dng mnh (hoc viên) dùng cho cá có khi lng: 1,00-5,00 g/con
•  3: dng viên s dng cho c cá có khi lng: 5,00-20,00 g/con
•  4: dng viên s dng cho c cá có khi lng: 20,00-200,00 g/con
•  5: dng viên s dng cho c cá có khi lng: 200,00-500,00 g/con
•  6: dng viên s dng cho c cá có khi lng: ln hn 500,00 g/con
2.4.3 Yêu cu k thut
Các ch tiêu cm quan ca thc n viên cho cá Tra và cá Ba sa phi theo
úng yêu cu quy nh trong Bng 2.5
ng 2.5: Ch tiêu cm quan ca thc n viên
TT Ch tiêu Yêu cu
1
Hình dng bên
ngoài

Viên hình tr (hoc mnh) u nhau, b mt mn,
kích c theo úng s hiu ca tng loi thc n quy
nh trong Bng 2.
2 Màu sc
Nâu vàng n nâu, c trng ca nguyên liu phi
ch.
3 Mùi v
c trng ca nguyên liu phi ch, không có mùi
men mc và mùi l khác.
14
Các ch tiêu lý, hóa ca thc n viên cho cá Tra và cá Ba sa phi theo úng
c c quy nh trong Bng 2.6
ng 2.6: Ch tiêu lý, hóa ca thc n viên
Loi thc n
TT
Ch tiêu
 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6
1,0 1,5 2,5 5,0 10,0 12,01 Kích c:
ng kính viên tính bng
mm, không ln hn
Chiu dài so vi ng kính
viên (ln) nm trong khong
1,0 - 1,5
2
 l vn nát, tính bng t l
% khi lng, không ln hn
2
3
Ð
 bn, tính theo s phút quan

sát, không nh hn
30
4
ng lng thô, tính bng
kcal cho 1 kg thc n, không
nh hn
3300 2800 2400 2100 1800 1500
5
m, tính bng t l % khi
ng, không ln hn
11
6
Hàm lng protein thô, tính
ng t l % khi lng,
không nh hn
40 35 30 26 22 18
7
Hàm l
ng lipid thô, tính bng
 l % khi lng, không nh
n
8 6 5 5 4 3
8
Hàm lng x thô, tính bng
 l % khi lng, không ln
n
6 6 7 7 8 8
9
Hàm lng tro, tính bng t l
%

khi lng, không ln hn
16 14 12 10 10 10
10
Cát sn (tro không hòa tan
2
15
trong HCl 10%), tính bng t
 % khi lng, không ln
n
11
Hàm lng phospho, tính
ng t l % khi lng,
không nh hn
1
12
Hàm lng natri clorua, tính
ng t l % khi lng,
không ln hn
2,5
13
Hàm lng lyzin, tính
ng t l % khi lng,
không nh hn
2,0 1,8 1,5 1,3 1,1 0,9
14
Hàm l
ng methionin, tính
ng t l % khi lng,
không nh hn
0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4

Cùng vi các quy nh trên, các ch tiêu vi sinh và an toàn v sinh thú y
a viên thc n cho cá tra và basa không cho phép có côn trùng sng, vi khun
gây bnh (Salmonella), nm mc c (Aspergillus flavus), cht c hi
(Aflatoxin), các loi kháng sinh và hóa cht ã b cm s dng theo Quyt nh
 01/2002/Q-BTS ngày 22/01/2002 ca B trng B trng B Thy Sn.
Thêm vào ó bao ng thc n phi bn, kín, không rách, ã c ty
trùng. Nhãn phi c ghi theo úng quy nh gm tên hàng, tên và a ch ca
thng nhân chu trách nhim v hàng hóa, khi lng tnh, thành phn cu to,
ch tiêu cht lng ch yu (hàm lng m thô, béo thô, m, x thô, hàm
ng khoáng…), ngày sn xut, thi hn s dng, thi hn bo qun, hng dn
o qun, hng dn s dng, xut x ca hàng hóa. Thc n phi c bo
qun trong kho khô, sch;  trên bc kê cao ráo, thoáng mát và c ty trùng.
Kho phi có bin pháp chng chut và côn trùng phá hoi. Thi gian bo qun
n phm k t ngày sn xut cho n khi s dng không quá 90 ngày.
16
Phn 3: VT LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU
3.1 a m và thi gian thc hin thí nghim
• Thi gian: tháng 07/2008 n tháng 10/2008.
• a m: Khoa Thy Sn, trng i hc Cn Th.
3.2 Kho sát tình hình kinh doanh các loi thc n công nghip cho cá
tra trên mt s khu vc  Thành Ph Cn Th
u tra thông tin kinh doanh các loi thc n công nghip trên th trng
cho cá tra da vào mu phng vn thông tin (xem ph lc)  các khu vc nh
Qun Ninh Kiu, Qun Cái Rng, Qun Bình Thy, Qun Ô Môn, huyn Tht
t.
3.3 So sánh hiu qu s dng 4 loi thc n có sn lng tiêu th ln trên
th trng ca cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) ging
3.3.1 i tng thí nghim
- Cá thí nghim là cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) c mua ti
tri cá ging  Cn Th.

- Thc n thí nghim c chn là 4 loi thc n viên hin có bán trên
th trng vi sn lng ln cn c vào kt qu thu mu ca ni dung
1 (mc 3.2).
3.3.2  trí thí nghim
Thí nghim gm 4 nghim thc, mi nghim thc c lp li 3 ln.
Nhm tránh nhng nh hng n sn xut và kinh doanh ca các công ty có
thc n chn làm thí nghim nên các thc n sc mã hóa thành các s 1, 2, 3
và 4. Các nghim thc thí nghim gm:
- Nghim thc 1: Thc n có mã s 1
- Nghim thc 2: Thc n có mã s 2
- Nghim thc 3: Thc n có mã s 3
- Nghim thc 4: Thc n có mã s 4