ảnh hưởng của các độ mặn khác nhau lên một số chỉ tiêu sinh lý, tăng trưởng và tỉ lệ sống cá bống tượng giai đoạn giống

TRNG I HC CN TH
KHOA THY SN
HUNH HIU LC
NH HNG CA CÁC  MN KHÁC NHAU LÊN
T S CH TIÊU SINH LÝ, TNG TRNG VÀ T
 SNG CÁ BNG TNG (Oxyeleotris marmoratus)
GIAI N GING
LUN VN TT NGHIP CAO HC
CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRNG THU SN
Cn Th, 2009
TRNG I HC CN TH
KHOA THY SN
HUNH HIU LC
NH HNG CA CÁC  MN KHÁC NHAU LÊN
T S CH TIÊU SINH LÝ, TNG TRNG VÀ T
 SNG CÁ BNG TNG (Oxyeleotris marmoratus)
GIAI N GING
LUN VN TT NGHIP CAO HC
CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRNG THU SN
CÁN B HNG DN
TS.  TH THANH HNG
Cn Th, 2009
i
XÁC NHN CA HI NG
Lun vn kèm theo ây vi ta là “nh hng ca các  mn
khác nhau lên mt s ch tiêu sinh lý, tng trng và t l sng cá Bng
ng (Oxyeleotris marmoratus) giai on ging” do Hunh Hiu Lc thc
hin và báo cáo c hi ng chm lun vn thông qua.
y viên y viên, th ký
Phn bin 1 Phn bin 2
Cn Th, ngày…… tháng…… nm 2009

Ch tch Hi ng
ii
LI CM T
Trc tiên tôi xin chân thành cm n Ban Giám Hiu, Ban Ch Nhim
Khoa Thy Sn, phòng ào To trng i Hc Cn Thã to u kin
thun li cho tôi c hc tp và nghiên cu trong sut khóa hc và sut quá
trình thí nghim  tài.
Tôi xin c bày t lòng bit n sâu sc n cô hng dn Tin S
Th Thanh Hng ã tn tình hng dn, quan tâm, giúp , ng viên và to
mi u kin thun li t khi chun b cho n khi kt thúc thí nghim cng
nh trong sut quá trình hoàn chnh quyn lun vn tt nghip.
Xin chân thành cm n thy PGS. TS Nguyn Thanh Phng ã dy
d, quan tâm, giúp  và óng góp ý kin cho tôi c hoàn thành tt thí
nghim.
Xin c gi li cm n n các bn Nguyn Hng Thùy, Nguyn
Th Kim Hà công tác ti b môn dinh dng và ch bin thy sn, Khoa Thy
Sn ã tn tình giúp  tôi trong sut thi gian tin hành thí nghim.
Xin gi li cm n n các bn sinh viên lp nuôi trng thy sn và
bnh hc thy sn khóa 31 ã giúp  tôi rt nhiu trong thi gian qua.
Chân thành cm n Ban Qun lý D án PhysCam ã h tr và to u
kin tt cho tôi thc hin nghiên cu.
Cm n các anh ch, các bn cùng lp Cao Hc khóa 13 luôn ng
viên, ch dn và nhit tình giúp  tôi trong sut quá trình hc tp và hoàn
thành lun vn tt nghip.
Chân thành cm n Ban Giám Hiu trng Trung Cp Kinh T K
Thut Cà Mau cùng các anh ch em, bn bè ng nghip ã to mi u kin
thun li cho tôi c yên tâm hc tp và nghiên cu.
Cui cùng là lòng bit n chân thành n gia ình, ngi thân và bn
bè ã luôn ng h, ng viên, an i và giúp tôi vt qua rt nhiu khó khn 
có c thành công ngày nay.

Chân thành cm n!
iii
TÓM TT
Nghiên cu nh hng ca các  mn khác nhau lên s tng trng, t
l sng, mt s ch tiêu sinh lý và huyt hc ca cá Bng Tng (Oxyeleotris
marmoratus) giai on ging c thc hin nhm tìm ra  mn thích hp
cho s tng trng tt nht ca cá. Kt qu thí nghim ã ch ra rng ngng
 mn ca cá Bng tng (Oxyeleotris marmoratus) là 30 ppt. ASTT máu cá
ng dn theo s gia tng  mn t 0 ppt lên 25 ppt vi giá tr thay i t
261±25,1 mOsm/kg n 332±19,3 mOsm/kg. ASTT máu cá  mn t 0 n
8 ppt (dao ng t 261±25,1 mOsm/kg n 287±12,3 mOsm/kg) cá u hòa
ASTT cao so vi môi trng,  mn 10 ppt ASTT máu cá tng ng vi
ASTT môi trng (292 mOsm/kg) và khi  mn t t 12 n 25 ppt cá u
hòa ASTT thp so vi môi trng.
Kt qu thng kê cho thy rng không có s khác bit v ASTT gia
nghim thc 3 và 5 ppt so vi nghim thc i chng 0 ppt.  mn 8 ppt,
sau 6 gi và 24 gi ASTT máu cá cao hn có ý ngha (p<0,05) so vi i
chng. Tuy nhiên, t 3 ngày tr v sau ASTT li khác bit không có ý ngha.
ASTT máu cá  mn 20 n 25 ppt khác bit có ý ngha so vi các  mn
thp hn k t sau 24 gi.
Hàm lng ion K
+
, Na
+
khi cá c nuôi trong môi trng có mn
t 15 n 25 ppt cao hn có ý ngha so vi nghim thc 0 ppt k t ngày th
7. Trong khi ó, vi hàm lng ion Cl
-
thì s khác bit có ý ngha so vi i
chng ch xãy ra khi  mn t t 10-25 ppt. Tiêu hao oxy và ngng oxy

ca cá  các  mn 10, 15, 20 và 5 ppt u cao hn có ý ngha so vi i
chng. u này có th thy rng hàm lng ion trong máu cá gia tng theo s
gia tng ca  mn trong môi trng sng.
Mt s ch tiêu huyt hc nh s lng hng cu, hàm lng huyt sc
t, khi lng trung bình ca huyt sc t ca cá u gim theo s gia tng
ca  mn. So vi i chng, các ch tiêu trên  mn 15 và 20 ppt thp
n có ý ngha so vi i chng. Ngc li s lng bch cu gia tng theo s
gia tng ca  mn, tuy nhiên s khác bit là không có ý ngha.
 nghim thc 0, 5 và 10 ppt, sau 3 tháng nuôi t l sng ca cá t rt
cao trong khi ó nghim thc 15 và 20 ppt t l sng là 0% sau 48 và 44 ngày
nuôi tng ng. T l sng ca cá t cao nht  nghim thc 5 ppt
(95,33±8,08%) kn là nghim thc 10 ppt (89,33±7,02%). So vi nghim
thc i chng (68,67±5,03%), t l sng ca cá  5 và 10 ppt cao hn có ý
ngha (P<0,05). Kt qu tng trng cho thy tng trng trng lng và tng
trng chiu dài ca cá cao nht  nghim thc 10 ppt, thp nht là nghim
iv
thc i chng. Kt qu sau 3 tháng nuôi cho thy tng trng trng lng và
ng trng chiu dài ca cá  nghim thc 5 và 10 ppt ln hn khác bit có ý
ngha so vi i chng.
v
ABSTRACT
A study on effects of different salinities on physiological parameters,
growth and survival rates of the Marble goby (Oxyeleotris marmoratus)
juvenile was carried out. The parameters such as salinity tolerance, oxygen
dificit, oxygen consumption, osmotic and ionic regulation as well as
hematological changes were measured.
The results showed that the salinity tolerance of the Marble goby was
30 ppt. The blood osmolality increased gradually with the rise of the salinity
of the environment from 261±25,1 mOsm.kg
-1

(0 ppt) to 332±19,3 mOsm.kg
-1
(25 ppt). The blood osmolality regulation at salinity levels of 0 to 8 ppt (varied
from 261±25,1 mOsm.kg
-1
to 287 ± 12,3 mOsm.kg
-1
) was higher than the
osmolarity of the environment. At salinity level of 10 ppt, however, the blood
osmolality was equivalent to environmental osmolality (292 mOsm.kg
-1
). The
osmolality increased from 294±7,0 mOsm.kg
-1
to 332±19,3 mOsm.kg
-1
in
salinity levels of 12 and 25 ppt, respectively.
There was no significant difference between the blood osmolality of the
fish in 5, 3 ppt and 0 ppt. After 6 and 24 h challenges, the osmolality of fish
blood at 8 ppt was significantly higher than that of fish at 0 ppt (P<0,05). After
3 days, however, there was no significant difference among the osmolality of
the fish in different salinity (P>0,05) The blood osmolalities at 20, 22 and 25
ppt were significantly higher than those at lower salinity levels. Meanwhile,
there was no significant difference between 20, 22 and 25 ppt.
K
+
, Na
+
concentrations of blood at 15 to 25 ppt were significantly

higher than that at 0 ppt after expose to the salinities 7 days while Cl
-
concentration at 10–25 ppt were significantly higher than those at lower
salinity levels. Oxygen consumption and oxygen deficit at 0 ppt were
significantly lower than those at 5–20 ppt. It is therefore concluded that the
physiological parameters increased with the rise of salinity levels.
The hematological parameters such as red blood cells, hemoglobin
concentration, mean corpuscular haemoglobin gradually declined with the
increase of salinity levels. These parameters at the 15 and 20 ppt were higher
significantly different than that at 0 ppt. Conversely, white blood cells
increased with the rise of salinity levels. However, no significant difference
was found (P>0,05).
In the growth experiment, the survival rate of the fish were high after 3
months in the 0, 5 and 10 ppt. However, all fishes were reared to 15 and 20 ppt
died after 48 and 44 days, respectively. The fish body mass and total length of
fishes was highest at 10 ppt and it was significantly different among
vi
treatments. High survival rate was found at 5 ppt (95,3±8,08%) followed by
10 ppt (89,3±7,02%) and these were significantly higher compared to those at
0 ppt.
vii
CAM KT KT QU
Tác gi xin cam kt, lun vn này c hoàn thành da trên các kt qu
nghiên cu ca tác gi trong khuôn kh ca d án “Physiological constraints
in aquaculture in Mekong delta region (PhysCam)”. Tt c các s liu và
kt quc trình bày trong lun vn là trung thc và cha tng c công b
trong thi gian trc ây. D án có quyn c s dng kt qu ca nghiên
cu này  phc v cho d án.
Cn Th, ngày tháng nm 2009
Tác gi

Hunh Hiu Lc
viii
MC LC
Trang
XÁC NHN CA HI NG i
I CM T ii
TÓM TT iii
ABSTRACT v
CAM KT KT QU  vii
C LC viii
DANH SÁCH HÌNH x
DANH SÁCH BNG xi
DANH M C T VIT TT xii
PHN I: GII THIU 1
PHN II: TNG QUAN TÀI LIU 4
2.1 Mt sc m sinh hc ca cá Bng Tng 4
2.1.1 c m hình thái và phân loi 4
2.1.2 c m phân b: 4
2.1.3 c m môi trng sng: 5
2.1.4 c m dinh dng: 5
2.1.5 c m sinh trng: 6
2.1.6 c m sinh sn: 6
2.2 nh hng ca các  mn lên sinh lý và tng trng, t l sng ca ng vt
thy sn 7
2.2.1 nh hng ca  mn lên u hoà áp sut thm thu và ion: 7
Vai trò iu hòa áp sut thm thu ca máu cá 8
Vai trò ca thn và s tit niu trong u hòa áp sut thm thu 9
nh hng ca  mn lên u hoà áp sut thm thu 10
 thay i hng cu, bch cu trong máu 13
2.2.2 nh hng ca  mn lên tiêu hao oxy 14

2.2.3 nh hng ca  mn lên tng trng và t l sng 16
PHN III: VT LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 20
3.1 Thi gian và a m nghiên cu 20
3.2 i tng nghiên cu: 20
3.3 Vt liu nghiên cu 20
3.4 Phng pháp nghiên cu: 21
3.4.1 Thí nghim 1: Tìm ngng  mn cá Bng Tng 21
3.4.2 Thí nghim 2: nh hng các  mn khác nhau lên s bin i áp sut
thm thu và ion ca cá Bng Tng 21
3.4.3 Thí nghim 3: nh hng ca  mn khác nhau lên tiêu hao oxy và
ngng oxy ca cá Bng Tng 22
3.4.4 Thí nghim 4: nh hng các  mn khác nhau lên tng trng và t l
ng cá Bng Tng 24
3.4.5 Yu t môi trng 28
3.5 X lý s liu 28
PHN IV: KT QU VÀ THO LUN 29
4.1 Thí nghim 1: Ngng  mn ca cá Bng Tng 29
4.2 Thí nghim 2: nh hng ca các  mn khác nhau n kh nng u hòa áp
sut thm thu và ion  cá Bng Tng 30
4.2.1 Kh nng u hòa áp sut thm thu ca cá Bng Tng  các  mn
và thi gian khác nhau 30
4.2.1.1 S thay i áp sut thm thu máu cá theo  mn 32
ix
4.2.1.2 S thay i áp sut thm thu cá theo thi gian 34
4.2.1.3 m ng áp cá Bng Tng 36
4.2.2 nh hng ca  mn n u hòa ion trong c th cá 38
4.2.2.1 S thay i hàm lng ion Na
+
trong máu cá theo  mn 39
4.2.2.3 S thay i hàm lng ion Cl

-
trong máu cá theo  mn 41
4.2.2.4 S thay i hàm lng ion K
+
trong máu cá cá theo  mn 44
4.3 Thí nghim 3: nh hng ca các  mn khác nhau lên tiêu hao oxy và
ngng oxy ca cá Bng Tng 48
4.3.1 Bin ng tiêu hao oxy ca cá Bng Tng 48
4.3.2 nh hng ca  mn khác nhau lên ngng oxy ca cá Bng Tng 50
4.4 Thí nghim 4: nh hng ca  mn khác nhau lên tng trng và t l sng
a cá Bng Tng 51
4.4.1 Các yu t môi trng nc nuôi 51
4.4.2 S thay i ASTT và ion máu cá Bng Tng theo thi gian nuôi 54
4.4.2.1 S thay i ASTT máu cá Bng Tng 54
4.4.2.2 S thay i hàm lng ion máu cá Bng Tng 58
4.4.3 nh hng ca các  mn khác nhau lên s thay i mt s ch tiêu
huyt hc cá Bng Tng 62
4.4.3.1 Bin ng s lng hng cu 62
4.4.3.2 Bin ng hàm lng huyt sc t cá 65
4.4.3.3 Bin ng khi lng trung bình ca huyt sc t cá 68
4.4.3.4 Bin ng s lng bch cu 70
4.4.4 nh hng ca các  mn khác nhau lên tng trng và t l sng cá
ng Tng 74
4.4.4.1 Tng trng ca cá Bng Tng  các  mn khác nhau 74
4.4.4.2 T l sng ca cá Bng Tng  các  mn khác nhau 79
4.4.4.3 H s tiêu tn thc n cá Bng Tng (FCR) 81
PHN V: KT LUN VÀ  XUT 83
5.1 Kt lun 83
5.2  xut 83
TÀI LIU TH AM KH O 8 4

PH L C 94
x
DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 3.1:Cá Bng Tng ging (Oxyeleotris marmoratus) 20
Hình 3.2: Máy o áp sut thm thu 22
Hình 3.3: Máy o ion Na+, K+ 22
Hình 3.4: Máy o ion Cl- 22
Hình 3.5: H thng thí nghim tiêu hao oxy và ngng oxy 24
Hình 3.6: H thng b trí thí nghim 25
Hình 4.1: S thay i ASTT máu cá theo thi gian 35
Hình 4.2: S thay i ASTT máu cá sau 6 gi 37
Hình 4.3: S thay i ASTT máu cá sau 24 gi 37
Hình 4.4: S thay i ASTT máu cá sau 3 ngày 37
Hình 4.5: S thay i ASTT máu cá sau 7 ngày 37
Hình 4.6: S thay i ASTT máu cá sau 14 ngày 37
Hình 4.7: S thay i hàm lng ion Na+ máu cá 41
Hình 4.8: S thay i hàm lng ion Cl- máu cá cá 43
Hình 4.9: S thay i hàm lng ion K+ máu cá cá 47
Hình 4.10: Tiêu hao oxy cá Bng Tng  các  mn khác nhau 49
Hình 4.11: nh hng ca  mn khác nhau lên ngng oxy cá Bng Tng50
Hình 4.12: S thay i ASTT huyt tng cá Bng Tng theo thi gian và
 mn 57
Hình 4.13: Tng trng khi lng cá Bng Tng theo thi gian 75
Hình 4.14: Tng trng chiu dài cá theo thi gian 76
Hình 4.15: Tc  tng trng khi lng theo ngày ca cá  các  mn khác
nhau 78
Hình 4.16: tc  tng trng chiu dài theo ngày ca cá  các  mn khác
nhau 78
Hình 4.17: T l sng ca cá  các  mn khác nhau 80

xi
DANH SÁCH BNG
Trang
Bng 4.1: Ngng  mn ca cá 29
Bng 4.2: Kh nng u hòa áp sut thm thu cá Bng Tng theo  mn
và thi gian 31
Bng 4.3: S thay i ion Na
+
máu cá theo  mn và thi gian 40
Bng 4.4: S thay i hàm lng ion Cl
-
theo  mn và thi gian 42
Bng 4.5 s thay i ion K
+
theo  mn và theo thi gian 45
Bng 4.6: S bin ng các yu t môi trng nc nuôi 53
Bng 4.7 S bin i ASTT máu cá Bng Tng 55
Bng 4.8 Bin ng hàm lng ion Cl
-
cá 59
Bng 4.9 s bin i hàm lng ion Na
+
trong huyt tng cá 59
Bng 4.10 S thay i hàm lng ion K
+
trong huyt tng cá 61
Bng 4.11 Bin ng s lng hng cu máu cá theo  mn và thi gian 63
Bng 4.12 Bin ng hàm lng huyt sc t ca cá theo  mn và theo thi
gian 66
Bng 4.13 Bin ng khi lng trung bình ca huyt sc t cá Bng Tng 69

Bng 4.14 Bin ng s lng bch cu cá theo  mn và thi gian 71
Bng 4.15: H s tiêu tn thc n ca cá Bng Tng  các  mn khác nhau 81
xii
DANH MC T VIT TT
ASTT Áp sut thm thu
1
PHN I: GII THIU
Cá Bng Tng (Oxyeleotris marmoratus) là loài cá ln nht trong h
cá Bng. Cá tng trng có kích thc tng i ln, cá ln có trng lng
lên n 2kg vi chiu dài c thn 50cm. Cá phân b t nhiên  các nc
thuc vùng ông Nam Châu Á chng hn nh: Campuchia, Philippine,
Singapore, Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Vit Nam (Senoo et al., 1994b).
 Vit Nam cá sinh trng và phát trin tt, c bit là khu vc ng bng
sông Cu Long nhit  tng i n nh ít bin ng ln rt thích hp vi
sinh trng, phát trin ca cá Bng Tng.
Cá Bng Tng ti sng có giá tr kinh t cao, là mt hàng xut khu
rt c a chung  các nc trong khu vc Châu Á, mang li li nhun cao
cho ngi nuôi. Do ó, hin nay phong trào nuôi cá Bng Tng ang dn
phát trin. Giá cá thng phm thng  mc cao, loi 300-400g/con c
các va thu mua giá khong 200.000 ng/kg, loi t 0,5kg/con tr lên giá
250.000-320.000 ng/kg tùy theo thi giá. Cá Bng Tng c nuôi vi các
hình thc nh: nuôi trong ao t, nuôi trong lng, bè, nuôi  h hay nuôi trên
bt cho hiu qu kinh t cao. Cá Bng Tng có thc nuôi n hay nuôi
ghép.
Thi gian gn ây cá Bng Tng c phát trin nuôi rt nhiu 
ng bng sông Cu Long nht là  các tnh ng Tháp, Tin Giang, Bn
Tre, Trà Vinh, Cà Mau…. Mc dù là loài cá nc ngt nhng cá có th sng
c trong môi trng có  mn lên n 15‰. Do ó  tn dng din tích
mt nc ngi dân  các tnh ven bin nh: Bn Tre, Trà Vinh, Cà Mau… ã
nuôi cá Bng Tng trong môi trng nc l có  mn lên n 5 - 6 ‰. Kt

qu thc t cho thy cá c nuôi trong môi trng này tng trng nhanh
n và ít xãy ra dch bnh hn so vi khi nuôi trong môi trng nc ngt.
Cá Bng Tng là loài cá có tng trng tng i chm nht là giai
on cá ging, cng nh  giai n ging này t l sng ca cá còn tng i
thp. ây là tr ngi ln nht cho ngi nuôi cá hin nay và là vn  cp thit
cn c các nhà nghiên cu tìm hiu em li hiu qu cao hn cho ngi
nuôi.
Chúng ta u bit rng i sng ca cá gn lin vi môi trng nc,
i hot ng sng nh trao i cht, hô hp, bài tit… u thông qua môi
trng nc. Chính vì vy khi các yu t môi trng nh: pH, oxy hòa tan, 
mn… thay i  có nh hng rt ln n quá trình sinh lý, sinh hóa trong
 th cá chng hn nh: tc  ng trng,  l sng….  thích nghi và tn
i mt s loài ng vt thy n ã có nhng bin i v sinh lý, sinh hóa 
2
tn i và sinh trng in hình là kh nng iu hòa áp sut thm thu khi
nng  mui thay i hay kh ng tng hot tính mt s men trong c th
thích nghi vi iu kin thay i ca môi trng …. Xut phát t các yu t
trên vic nghiên cu sinh lý, sinh hoá c tin hành nhm gii thích quá trình
thích nghi ca ng vt thy sn. Cá sng trong môi trng nc khi áp sut
thm thu c cân bng thì cá không phi tn nng lng  iu hòa, nhng
khi có s chênh lch gia môi trng trong và môi trng ngoài nh gia
máu, ch c th và môi trng nc hay gia máu và dch ni bào a t bào
thì cá phi tn nng lng  iu hòa cân bng. T ó s tác ng n quá
trình sinh trng và phát trin a cá thông qua quá trình vn ng và s iu
tit các ni tit t trong c th. Trong ó có c cá Bng Tng.
Cùng vi vic phát trin m rng vùng nuôi cho ng vt thy n c
th là phát trin m rng vùng nuôi cá Bng Tng cng nh vn  tng
trng, phát trin và dch bnh trên cá…ã làm cho i ngi chú ý n kt
qu nghiên cu v sinh lý, sinh hóa c bit là snh hng a các nng 
mui khác nhau lên tng trng,  l sng a các loài ng vt nuôi mà trong

ó có vn  quan trng là vic iu hòa áp sut thm thu a cá.
Chính vì vy,  ánh giá kh nng u hòa áp sut thm thu và
nhng thay i v sinh lý  các  mn khác nhau tó có th tìm ra c
môi trng có  mn thích hp cho s phát trin tt nht ca cá, tài nghiên
cu “nh hng các  mn khác nhau lên mt s ch tiêu sinh lý, tng
trng và t l sng ca cá Bng Tng (Oxyeleotris marmoratus)  giai
on ging” c tin hành, ây là giai on cá có tng trng chm nht và
t l hao ht cao nht trong sut chu k sng ca cá. Nghiên cu c tin
hành ti khoa Thu Sn trng i Hc Cn Th.
Mc tiêu tng quát  tài:
Tìm ra c  mn tt nht cho sinh trng phát trin ca cá Bng
ng.
Mc tiêu c th tài:
ánh giá kh nng u hoà áp sut thm thu, ion và s thay i huyt
hc ca cá Bng Tng  các  mn khác nhau và snh hng ca các 
mn lên tng trng và t l sng ca cá. Tìm ra c ngng  mn, ngng
oxy và tiêu hao oxy ca cá.
3
Ni dung nghiên cu:
- Xác nh ngng  mn, ngng oxy và tiêu hao oxy cá Bng Tng.
- ánh giá c snh hng ca các  mn khác nhau lên iu hoà áp
sut thm thu và ion  cá Bng Tng.
- Theo dõi s tng trng, phát trin và t l sng ca cá Bng Tng 
các  mn khác nhau.
- Theo dõi mt s ch tiêu huyt hc ca cá Bng Tng sng trong các
 mn khác nhau.
4
PHN II: TNG QUAN TÀI LIU
2.1 Mt sc m sinh hc ca cá Bng ng
2.1.1 c m hình thái và phân loi

Theo Trng Th Khoa và Trn Th Thu Hng (1993) khi nh loi cá
c ngt vùng ng Bng Sông Cu Long ã phân loi cá Bng Tng nh
sau:
Lp: Osteichthyes
Lp ph: Artinopterygii
B: Perciformes
H: Eleotridae
Ging: Oxyeleotris
Loài: Oxyeleotris marmoratus Bleeker
c m hình thái ca cá:
Cá Bng Tng là loài cá có kích thc ln, tht cá thm ngon, ít
ng, có giá tr kinh t cao. Cá có thân hình to kho, dp bên v phía sau. Cá
Bng Tng có u to, rng, dp bng, chiu rng ca u bng hoc ln hn
chiu cao thân. Cá có mõm dài, nhn, hng lên trên, gia mõm có u nhô cao.
Cá có ming trên, rng, hàm di dài hn hàm trên và a ra phía trc. Rch
ming xiên kéo dài chm vi ng thng ng k qua gia mt. Cá có rng
nhn, gc rng to, xp tha thành nhiu hàng. Mt cá rng nm  lng bên.
Vy cá rt nh, vây lng có hai phn, vây ngc rt phát trin và nm cao, vây
bng phát trin và nm  mt di ca thân và trc vây ngc, vây uôi dài và
tròn. Lúc ti, thân cá có màu nâu n màu gch, nh u en, mt bng
nht, lng và hai bên có chm en, các vy có màu nâu nht và các chm en
không u (Nguyn Anh Tun, 1994. Trích dn bi Lê Nh Xuân và Bùi
Minh Tâm,1995).
2.1.2 c m phân b:
Cá Bng Tng là loài cá c trng cho vùng nhit i, phân b rng
rãi  các nc thuc vùng ông Nam Châu Á.  Vit Nam cá c tìm thy 
các lu vc thuc h thng sông Cu Long, sông Vàm C và sông ng Nai
(Nguyn Mnh Hùng và Phm Khánh, 2005).
Cá Bng Tng có tp tính sng áy, hot ng nhiu vêm, ban
ngày cá thng vùi mình xung bùn, c bit khi gp nguy him chúng có th

chúi sâu n 1 mét  lp bùn áy và có th sng ó hàng chc gi. Trong ao
cá a sng n ven b, nhng ni có hang hc, rong c và thc vt thu sinh
thng ng làm giá  (Lê Nh Xuân và Bùi Minh Tâm, 1995).
5
2.1.3 c m môi trng sng:
Trong t nhiên cá phân b khp các loi hình thy vc: sông rch,
ng ao, rung…. Cá sng thích hp  môi trng nc không b nhim
phèn, tuy nhiên chúng có th chu ng  khong pH= 5. Nhit  thích hp
nht cho cá phát trin 26 – 32
o
C, cá cng có th chu ng nhit  nc 15 –
41
o
C. Cá sng  nc ngt và có th chu ng n  mn 15. Cá cn có
ng khí trên 3mg/l, song cá có th chu ng  môi trng ng khí thp
vì cá có c quan hô hp ph (Dng Nht Long, 2008).
2.1.4 c m dinh dng:
Cá Bng Tng là loài cá dn hình, thích n ng vt nh cá, tép,
cua, c ti sng và va vi c ming. Nuôi trong ao, trong bè, cá n thêm
các loài thc n khác nh các loi ht và thc n ch bin. Là loài cá dn tht
nhng không rt i con mi, mà ch nm rình rp sn bt. Cá Bng Tng
n mnh vêm hn ngày, nc ln cá n mnh hn nc ròng. Cung cp
thc n phù hp cho cá là cá ti sng, bên cnh vi môi trng nc tt thì
cá có h s chuyn i thc n khong 5-6 kg cá mi cho 1kg cá thng
phm. ng thi, thc n  dinh dng,  s lng s giúp cá tng trng
nhanh và tng kh nng  kháng vi bnh tt (Dng Tn Lc, 2008)
Phân tích chiu dài rut và chiu dài thân cá cho thy t l Li/L  0.5
nên cá mang c tính ca cá n ng vt (Niconski, 1963. Trích t Lê Nh
Xuân và Bùi Minh Tâm,1995). Theo Lê Nh Xuân và Bùi Minh Tâm (1995)
thì tc  tng trng ca cá sai khác có ý ngha thng kê gia nghim thc

cho n ban ngày và ban êm so vi các nghim thc khác. Khi nc rong cá
n mnh hn khi nc kém, vào con nc ln cá bt mi nhiu hn khi nc
ròng. Cá thích n thc n ti sng, không thích n thc n ng thi.
Theo Phm Thanh Liêm (2001) t ngày th hai sau khi n thc n ch
yu ca cá là to, sang ngày tip theo chúng vn s dng thc n là to nhng
bt u n ng vt phù du kích thc nh (Rotifer). Bt u t ngày th nm
tr v sau cá chn ng vt phù du nh: Rotifer, Ceriodaphnia, Daphnia,
Moina, nauplii ca Copepoda, Cyclops sp…. Ngoài ra cá Bng Tng  giai
on 1 – 2 tun tui cng có th s dng các loi thc n nhân to c cung
cp nh: lòng  trng, bt u nành. T 20 ngày tui tri chúng n c
trùng ch, sau mt tháng cá n thc n theo tính n ca loài nh: tép, cá con…
va kích c ming cá (Liêm, 2001).
Tp tính bt mi ca cá Bng Tng là la chn con mi d bt, kích
c nh hn, s chuyn ng nhanh chm ca con mi nh hng n s lng
mi n vào ca cá Bng Tng con. Mi sng có th tr thành loi thc n
6
thích hp cho ng nuôi cá Bng Tng. Tuy nhiên vic cung cp mi sng
phi m bo  s lng, úng mt  và úng c (Nguyn Phú Hoà, 2006).
Theo Munafi et al (2002. Trích bi Mai Vit Vn, 2005) t l sng và t
l tng trng cao nht ca cá Bng Tng  nghim thc cho n u trùng
copepods trong môi trng nc xanh (0,14 mm/ngày và 43,20%). u trùng
c cho n to spirulina, luân trùng, thc n nhân to và trùng tiêm mao cho
t l tng trng thp nht và t l sng cao nht. T l sng ca cá bt c ci
thin áng k khi cá c cho n các loi thc n khác nhau trong môi trng
ng nc xanh.
Nghiên cu giác quan bt mi và kh nng tiêu hoá các loi mi khác
nhau ca cá Bng Tng ging, Nguyn Phú Hoà (2008) cho rng cá Bng
ng ging ch yu s dng th giác  bt mi, tc  tiêu hoá mi ca cá
vào ban ngày nhanh hn so vi vào ban êm. Tu theo tng loi mi mà thi
gian tiêu hoá ca cá s khác nhau, chng hn nh cá Bng ng ging tiêu

hoá cá Mè Trng bt trong vòng 10 gi nhng li tiêu hoá tép bò trong 12 gi.
2.1.5 c m sinh trng:
Cá Bng Tng là loài có tc  tng trng tng i chm nht là
giai on cá di 100g/ con. T 100g tr lên tc  tng trng ca cá khá
n. Giai on cá t bt n ging phi mt 2 – 3 tháng cá mi t chiu dài
khong 3 – 4 cm. T giai n cá ging n khi cá t kích c 100g phi mt
4 – 5 tháng. Trong t nhiên cá con còn sng sót sau khi n cá mt khong 1
m mi có th t kích c 100 – 300g/con.  có c cá thng phm t
400g/con tr lên khi th nuôi cá có kích c 100g/con cn thi gian nuôi t 5 –
8 tháng, nuôi trong bè t 5 – 6 tháng (Nguyn Mnh Hùng và Phm Khánh,
2005).
2.1.6 c m sinh sn:
Cá Bng Tng thành thc sinh dc ln u trên di 1 nm tui. Mùa
v sinh sn t nhiên ca cá t tháng 4 – 11 và tp trung t tháng 5 – 8. Khi
n mùa sinh sn cá cái tìm cá c  bt cp và tin hành sinh sn. Cá 
trng dính và trng c tp hp li to thành hình tròn bám vào giá th.
Ngoài t nhiên cá  trng dính vào các hang hc, r cây và các vt th khác
i nc. Sau khi  cá c canh t và tham gia p cùng cá cái, cá cái bi
quanh  trng và dùng uôi qut nc to dòng chy lu thông cung cp oxy
cho trng phát trin và n thành cá con. Sc sinh sn ca cá Bng Tng khá
cao t 100.000 – 200.000 trng/kg cá cái, tuy nhiên trong iu kin t nhiên
cá con có t l sng rt thp (Lê Nh Xuân và Bùi Minh Tâm, 1995).
7
Trong iu kin thích hp cá Bng Tng sinh sn quanh nm, cá có
trng lng thành thc khong 200g và mi cá cái sinh sn 3 ln trong nm.
Trong t nhiên mi cá cái có th  2000 – 30.000 trng/t 
(Tavarutmaneegul and Lin, 1998. Trích bi Mai Vit Vn, 2005). Theo Senoo
et al. (1993. Trích bi Mai Vit Vn, 2005) trong quá trình sinh sn cá Bng
ng  trng dính vào b mt ca t vi mt  80 – 90 trng/cm
2

và sau
khi  cá cái s ri khi t trong khi con c vn  li trong coi và bo v
trng.
Theo Dng Tn Lc (2007) cá Bng Tng sinh sn ln u sau 9 –
12 tháng tui, mùa sinh sn t nhiên kéo dài t tháng 3 – 11, tp trung sinh sn
t tháng 5 – 8. Mc sinh sn ca cá t 150.000 – 200.000 trng/kg cá cái. C
cá 150g có s trng nhiu nht 270.000 trng, cá 250g cho 58.700 trng, cá
350g cho 76.000 trng. Cá tái phát dc khong 30 ngày sau khi , trng cá có
dng hình qu lê dính vào giá th. Bãi  ca cá nm  ven b và sâu trong
c ni có cây c thu sinh hay các gc thân cây chìm trong nc.
Trong iu kin nhit  26 – 30
o
C trng sau khi  25 – 26 gi s n
thành cá bt, cá mi n có chiu dài 2,5 – 2,85mm cá nm di áy, bi co
git mt n ngn. n 20 ngày tui cá có chiu dài 7,65mm và hình thành
y  các c quan, cá có hình dng ging nh cá trng thành (Lê Nh Xuân
và Bùi Minh Tâm, 1995).
2.2 nh hng ca các  mn lên sinh lý và tng trng, t l sng ca
ng vt thy sn
2.2.1 nh hng ca  mn lên iu hoà áp sut thm thu và ion:
Áp sut thm thu:
Thm thu là hin tng dch chuyn ca dung môi t dung dch loãng
n dung dch có nng  cao hn qua màng bán thm. Áp sut cn thit  làm
ngng quá trình thm thu c gi là áp sut thm thu.
Quy lut thm thu  cp n các tin trình mà qua ó áp sut thm
thu ca các dch lng và nc trong  th sinh vt c gi trng thái cân
bng ng. Áp sut thm thu trong máu cá ch yu là do các mui vô c qui
nh, cá bin có hàm lng mui trong máu cao hn cá nc ngt. Mang cá có
kh nng trao i nc cng nh các khí O
2

, CO
2
… vi môi trng ngoài. Do
ó, có dòng nc thm thu ra khi c th cá bin bi vì hàm lng mui
trong máu ít hn trong nc bin. Ngc li, có dòng nc thm thu t môi
trng ngoài vào trong c th cá nc ngt bi vì hàm lng mui trong máu
cá cao hn so vi môi trng bên ngoài (Alan, 2000).
8
Cá nc ngt phi liên tc thi nc ra khi c th qua quá trình bày
tit di dng urine loãngu hoà nng  mui trong máu. ng thi do
b mt mui qua mang, da và mt lng nh qua urine, cá phi hp thu mui
tích cc vào trong máu. S hp thu này c thc hin bi các t bào chloride
trong mang cá, quá trình này có s dng nng lng t ATP và c xúc tác
bi men Na
+
/K
+
– ATPase. Các t bào chloride trong cá nc ngt vn chuyn
Na
+
và Cl
-
mt cách c lp. Nhng ion này trong nc trao i vi NH
4
+
, H
+
,
HCO
3

-
trong máu cá ti b mt ca mang và do ó chúng c bài tit ra ngoài
(Payan and Girard, 1984, c trích bi Alan, 2000). i vi cá bin phi có
nhiu t bào chloride hn so vi cá nc ngt  có th bài tit lng mui t
n t l cao.  các loài cá rng mui, chúng có th thay i s vn chuyn
tích cc Na
+
và Cl
-
qua mang, hay thay i nng  và thành phn các ion
trong urine trong vòng vài gi (Alan, 2000).
Alan (2000) cho bit rng quy lut ca quá trình iu hoà áp sut thm
thu còn c kim soát bi các hormon. Trong ó cortisol và prolactin là
nhng hormon quan trng nht trong vic kim soát quy lut thm thu. Trong
ó cortisol làm gia tng vic gi li mui trong máu cá nc ngt và làm gim
mui trong máu cá nc mn (Eddy, 1981, c trích bi Alan, 2000).
Prolactin có tác dng làm gim kh nng thm thu các ion và nc qua màng
t bào, ngn cn s bài tit chloride trong cá bin nên prolactin có vai trò quan
trng trong vic u hoà áp sut thm thu khi cá di trú vào môi trng nc
ngt (Foskett et al. 1983, trích bi Alan, 2000). Ngc li cortisol là hormone
quan trng trong vic u hoà áp sut khi cá t nc ngt vào môi trng l
mn (Bern and Madsen, 1992, trích bi Alan, 2000). Ngoài ra adrenalin và
mt s hormone khác cng có vai trò trong vic u hoà áp sut thm thu.
Theo Alan (2000) có rt nhiu tác nhân làm thay i quy lut thm thu
nh nhit , nng  mui, các ô nhim vô c, hu c, thm chí c vic bt
cá vì s làm cá tit urea và thay i hàm lng hormon trong c th.
Vai trò iu hòa áp sut thm thu ca máu cá
Theo Pushocob (1954) và Stroganov (1963) (trích dn bi Bùi Lai và
ctv. 1985) thì s lng máu cá ít hn ng vt có xng sng bc cao và ch
ng ng vi máu ca lng thê có uôi (3%) (Mott,1957) (trích dn bi

Bùi Lai và ctv. 1985). Các loài cá khác nhau có lng máu khác nhau cng
nh lng máu trong c th cá u kin sinh thái khác nhau là khác nhau.
Cá nc ngt có lng máu ít hn cá bin, cá c ngt 2,7% và cá bin là
4,1% (Bùi Lai và ctv, 1985) ng thi cá c có nhiu máu hn cá cái. Theo
Welsker (1958) thì cá Squalus suckiic là 5,2% và cá cái là 4,4% (trích dn
bi Bùi Lai và ctv,1985).
9
Vic u hòa áp sut thm thu ca máu có s tham gia ca mt s
cation ch yu nh Na
+
, K
+
, Ca
2+
, Mg
2+
các cation này liên kt vi các anion
ng ng là Cl
-
, HCO
3
-
, CO
3
-
, HPO
4
2-
. Huyt tng máu cha gn 90% là
c, 6 – 7% cht hu c, 1,3 – 1,8% là cht khoáng, thành phn các ion trong

máu khác nhau theo nhóm cá và khác nhau theo gii tính. Theo Kalathicob và
Rich (trích dn ca Stroganov trích t Bùi Lai,1985) cho thy cá sn bin
Acanthias acanthias có 829,5 mg% Cl
-
trong khi cá sn nc ngt Pristis
microdon có 602,8 mg% Cl
-
, cá xng bin cottus có 575,9 mg% Cl
-
và cá
ng nc ngt C. carpio là 289,4 mg% Cl
-
, cng nh theo Pushocob (trích
dn ca Stroganov,1962. Trích t Bùi Lai, 1985) nng  ion trong máu cá
c và cái khác nhau:
Nng  ion (mg%)
Loài cá Gii tính
Na
+
K
+
Ca
2+
Tác gi
c 309,7 18,1 9,3 Pora
C. carpio
Cái 275,7 20,1 13,7 Pora
c 449,9 31,5 10,4 Pora
T. abrus hergylta
Cái 361,5 42,1 25,2 Pora

Trong huyt tng ngoài các mui khoáng tham gia vào iu hòa thm
thu còn có mt s hp cht hu c mà c bit quan trng là các sn phm
phân gii protein nh urea, acid uric, oxydtrimethylamin (TMO), creatinin,
amoniac. Trong ó TMO là sn phm không gây c và có ý ngha ln trong
iu hòa áp sut thm thu  cá. Ngoài ra các acid amin t do cng có ý ngha
ln trong u hòa áp sut thm thu (Bùi Lai và ctv, 1985).
Vai trò ca thn và s tit niu trong u hòa áp sut thm thu
Áp sut thm thu c to nên khi có s chênh lch nng  các cht
hòa tan gia môi trng trong và môi trng ngoài mà trong c th cá là s
chênh lch nng  các cht hòa tan ca dch c th, máu và dch ni bào cách
nhau bi màng t bào. T bào ch hot ng bình thng khi áp sut thm thu
ng i n nh, tuy nhiên  cá mc n nh là tng i thp và s thay
i áp sut thm thu ph thuc vào trng thái sinh lý c th và iu kin môi
trng. Theo Stroganov (1962. Trích t Bùi Lai,1985) cho thy áp sut thm
thu máu cá bin ln hn cá nc ngt và trong cùng mt môi trng thì  cá
sn ln hn cá xng.
10
Áp sut thm thu (at)
Nhóm cá
Máu Môi trng
Cá sn bin 26,6 24,8
Cá sn nc ngt 11,8 0,3
Cá xng bin 8,8 24,8
Cá xng nc ngt 6,3 0,3
S khác bit trên là do có su tit ca thn và s tit niu. Vì khi
máu vào trong bu vi huyt qun các cht có phân t nh nh glucose, mui,
c c lc vào túi Crowman c gi là nc tiu nguyên thy i xung
n thn c t bào thng bì ng thn hp thu tr li nhng cht cn thit
cho c th nh glucose, acid amin, nc mui và mt s cht mà trong c
tiu nguyên thy không có hoc có rt ít nh urea, creatinin…. Quá trình hp

thu này òi hi c th phi tn mt phn nng lng và có s tham gia ca
mt s enzym tng ng.
Theo Bùi Lai và ctv (1985) hàm lng urea trong nc tiu cá sn là
0,1 – 0,6%, cá Chép là 0,7% hay  mt loài cá ui thuc Dasyatidea urea
trong máu n 1,65 – 1,73% nhng trong nc tiu ch có 0,1 – 0,4%. Cá sn
và cá xng nc mn bài tit nc tiu rt ít nh cá Nhám Mustelus canis
0,9ml/kg/gi, cá xng Scorpaena là 0,05ml/kg/gi trong khi cá nc ngt
tit nc tiu rt nhiu nh cá sn Pristis microdon có tc  tit nc tiu là
10,4ml/kg/gi, cá Chép là 5ml/kg/gi. u này có c là do thn cá nc
mn kém phát trin và s lng qun cu malpigi ít và nh trong khi cá nc
ngt thì trái li hoàn toàn.
Trong nc tiu cá xng và cá sn cng có s khác bit ln. nc tiu
cá xng có nhiu creatinin và amoniac. Theo Smith (1929)(trích t Bùi Lai
và ctv, 1985) cho rng các cht d khuch tán nh urea thì c tit qua mang
và mt phn qua thn trong khi các cht creatinin và acid uric ch yu do thn
tit ra.
nh hng ca  mn lên iu hoà áp sut thm thu
Theo Ð Th Thanh Hng và Châu Tài To (2004) cho rng i sng
ca thu sinh vt có mi quan h cht ch vi các thành phn lý hoá và sinh
vt hc ca môi trng. Nhiu nghiên cu cho thy bt c s thay i nào v
tính cht môi trng u dn ti các bin i v sinh lý, c m sinh trng
và s tn ti ca sinh vt.
Nghiên cu nh hng ca  mn thp lên iu hoà áp sut thm thu
và hot tính men Na
+
/K
+
ATPase  tôm Th Chân Trng (Litopenaeus
vannamei)  Th Thanh Hng (2008) thy rng khi chuyn trc tip tôm t
môi trng có  mn 28‰ xung 0,5‰ hoc 1‰ thì áp sut thm thu ca

dch máu tôm gim rt nhanh t 800 mOsm xung 540 mOsm sau 6 gi, khi
11
gim  mn ca tôm t ngt xung 3‰ thì áp sut thm thu ca dch máu
tôm cng gim t ngt t 800 mOsm xung 560 mOsm sau 6 gi và 1 ngày
thí nghim. Theo ó nng  ion Na
+
trong dch máu tôm  28‰ không thay
i (380 mmol/L) nhng gim nhanh và có ý ngha i chng (p< 0,05) 
mn 0,5‰ (180 mmol/L) và 1‰ (200 mmol/L) sau 6 gi.
Nghiên cu nh hng ca 3 nng  mui khác nhau (15, 35, 55‰)
lên s thay i áp sut thm thu ca cá Mng milkfish (Chanos chanos)
Swanson (1998) thy rng, sau 2 gi áp sut thm thu ca cá t giá tr cao
nht 430 mOsmolkg
-1
 55‰ và cao hn có ý ngha so vi hai nghim thc
còn li là 372 mOsmolkg
-1
 35‰ và 363 mOsmolkg
-1
 15‰ (p<0,01). Tuy
nhiên sau 4 gi thí nghim, áp sut thm thu ca cá  nghim thc 55‰ gim
có ý ngha (p<0,01) so vi 2 nghim thc còn li.
 Th Thanh Hng và ctv (2004) kho sát s thay i áp sut thm
thu và mc  tiêu hao oxy ca tôm sú ging PL
15
i nh hng ca các
nng  mui 0, 1, 3, 6 và 15‰, cho thy không có s khác bit có ý ngha
thng kê (p>0,05) v mc tiêu hao oxy. Tuy nhiên, áp sut thm thu ca máu
tôm  nghim thc 0‰ khác bit rt có ý ngha so vi nghim thc còn li
(p<0,01). Áp sut thm thu  nghim thc 1‰ không có s khác bit so vi

nghim thc 3‰ nhng khác bit có ý ngha so vi nghim thc 6 và 15‰
(p<0,01). Áp sut thm thu tng dn t môi trng có nng  mui thp n
môi trng có nng  mui cao.
Theo Sardella (2004a) khi nghiên cu c ch ca sc chu ng 
mn ln hn  mn ca nc bin ca cá Rô Phi lai California (Oreochromis
mossambicus X O. urolepishornorum) ã cho thy rng vi phng pháp
thun hoá cá tng  mn 10 g/l/ ngày, vi  mn t 35 n 95 g/l kt qu
cho thy cá Rô Phi lai này có su hoà cân bng bên trong c th theo s
thay i  mn ca môi trng, bng cách gia tng t l ung nc vào và gia
ng hot ng trao i ion Na
+
/ K
+
- ATPase  mang cá khi cá  mn 65g/l
sau 24 gi so vi  mn 45 và 55g/l thì không có s thay i.  mn
65g/l tr lên có s thay i lng t bào Chloride,ng thi gia tng su
hoà huyt tng và ion. Áp sut thm thu ca huyt tng gia tng không
áng k mn 75g/l sau 24 và 120 gi thí nghim.
Khi pH quá cao hay quá thp u có tác ng ln n kh nng u
hòa áp sut thm thu ca màng t bào, làm ri lon quá trình trao i mui -
c gia c th ca sinh vt vi môi trng ngoài (Boyd, 1982). Bi vì khi
pH ca môi trng nc cao s to ra nhiu NH
3
và ngc li to ra nhiu H
2
S
hoc NO
2
-
, các yu t này u nh hng n i sng thy sinh vt nói chung

và u trùng tôm bin nói riêng. Khi pH vt qua gii hn 8,3 thì hu ht