Khảo sát thông tin để làm rõ khả năng can thiệp xã hội của báo chí trong việc tham gia giải quyết vấn đề an sinh xã hội

HàC VIàN BÁO CHÍ VÀ TUN TRUN
VIàN BÁO CHÍ

MƠN C¡ Sỉ LÝ LN BÁO CHÍ

BÀI TÀP LâN
Tên đề tài:

hội của báo chí trong việc tham gia giải quyết vấn đề
an sinh xã hội=
GiÁng viên h°ãng d¿n: TrÁn Minh Tu¿n

Lãp: BC02110_K41.4
Tờn thnh viờn: Nguyòn Thò PhÂng Mai, Phm Giang SÂn, Hà Minh
Đăng, Hoàng Tu¿n Anh, Đào Quang Huy
HÀ NàI – 2022


HàC VIàN BÁO CHÍ VÀ TUN TRUN
VIàN BÁO CHÍ

MƠN C¡ Sỉ LÝ LN BÁO CHÍ

BÀI TÀP LâN
Tên đề tài:

“Khảo sát thông tin để làm rõ khả năng can thiệp xã
hội của báo chí trong việc tham gia giải quyết vấn đề
an sinh xã hội”
GiÁng viên h°ãng d¿n: TrÁn Minh Tu¿n

Lãp: BC02110_K41.4
Tờn thnh viờn: Nguyòn Thò PhÂng Mai, Phm Giang SÂn, Hà Minh
Đăng, Hoàng Tu¿n Anh, Đào Quang Huy
HÀ NàI – 2022


LäI CÀM ¡N
Để đề tài đ°ợc hồn thành ngồi nß lực bÁn thân, chúng em xin gửi lßi
cÁm ¡n chân thành tới thÁy TrÁn Minh Tu¿n đã giúp đỡ chúng em trong q
trình học tÁp mơn học C¡ sá lý ln báo chí cũng nh° trong q trình thực hián
bài tÁp. Do tình hình dịch bánh Covid dißn biÁn phāc t¿p, để đÁm bÁo kÁt thúc
học phÁn đánh giá kÁt quÁ học tÁp cho sinh viên nhà tr°ßng và vián Báo chí đã
t¿o điều kián cho chúng em tham gia làm bài tÁp lớn thay cho kì thi chung nh°
bình th°ßng, dù có nhiều thay đổi song chúng em v¿n cố gắng nắm bắt và tiÁp
thu kiÁn thāc hÁt sāc mình. Tuy nhiên với vốn kiÁn thāc cịn h¿n hẹp nên chúng
em khơng thể tránh khỏi những thiÁu sót, r¿t mong nhÁn đ°ợc sự đánh giá, góp
ý cÿa thÁy (cơ) để bài tÁp cÿa em đ°ợc hoàn thián h¡n. Chúng em xin chân
thành cÁm ¡n!
Đ¿i dián tr°áng nhóm
Ngun Thị Ph°¡ng Mai


MĀC LĀC

Mà ĐÀU ........................................................................................... 1
I. Lí do chọn v¿n đề ........................................................................ 1
II. Đối t°ợng và ph¿m vi nghiên cāu ............................................. 3
NàI DUNG ........................................................................................ 5
I. Mát số v¿n đề chung về an sinh xã hái....................................... 5

1. Khái niệm an sinh xã hội ........................................................ 5
2. Đối t°ợng, mÿc tiêu, nội dung, quy mô an sinh xã hội ........... 7
3. Các yếu tố ảnh h°ởng đến an sinh xã hội .............................. 8
4. Vài nét về an sinh xã hái trên thÁ giới .................................. 12
5. An sinh xã hái á Viát Nam ................................................... 17
II. Vai trị cÿa báo chí trong viác phÁn ánh an sinh xã hái .......... 21
1. Vai trị cāa báo chí trong việc phổ biến chính sách an sinh xã
hội .............................................................................................. 21
2. An sinh xã hội qua phản ánh cāa báo chí nói chung và các
báo Lao động, Lao động và Xã hội, Hà Nội Mới ..................... 28
3. Một số số liệu thống kê khảo sát trên 3 tờ báo Lao động và
Xã hội, Lao động, Hà Nội Mới ................................................. 54
4. D° luận xã hội đối với các thông tin về an sinh xã hội trên
báo chí ....................................................................................... 60
KÀT LUÀN ..................................................................................... 63
TÀI LIàU THAM KHÀO ............................................................... 65


Mỉ ĐÀU
I. Lí do chán v¿n đÃ
Cc sống hián đ¿i đem l¿i cho con ng°ßi ngày càng nhiều tián nghi
sống nh°ng cũng đang đặt ra nhiều v¿n đề xã hái bāc xúc: mơi tr°ßng ơ nhißm,
bánh tÁt, thiên tai, th¿t nghiáp, nghèo đói... Xã hái ngày nay đang r¿t quan tâm
tới viác bÁo vá những ng°ßi bị tổn th°¡ng, thiát thòi, yÁu thÁ do hÁu quÁ cÿa
các nguy c¡ này gây ra. Đ¿i bá phÁn các quốc gia trên thÁ giới đều tổ chāc các
ho¿t đáng, đ°a ra những c¡ chÁ, chính sách nhằm hoặc là ngn ngừa, quÁn lý
những khó khn, hoặc giúp con ng°ßi v°ợt qua khó khn. Những c¡ chÁ, chính
sách, dịch vụ hay các ho¿t đáng cÿa nhà n°ớc và cÿa xã hái nhằm đáp āng nhu
cÁu đ°ợc an toàn sinh sống gọi là an sinh xã hái.
NÁu nhìn l¿i quá trình phát triển cÿa xã hái lồi ng°ßi, có thể nhÁn th¿y,

d°ới b¿t kỳ giai đo¿n lịch sử nào, con ng°ßi cũng có mong muốn đ°ợc sinh
sống an toàn. Nh°ng những tai ho¿ đÁn từ tự nhiên, xã hái hay chính con ng°ßi
khiÁn mßi ng°ßi đều phÁi đối dián với những nguy c¡ m¿t an tồn cho cc
sống cÿa mình. Chính vì thÁ, á mßi thßi đ¿i, mßi xã hái hay mßi con ng°ßi nói
riêng đều có những cách thāc khác nhau để khắc phục những nguy c¡ và thiát
h¿i đó. Trong xã hái hián đ¿i, ngồi những c¡ chÁ, chính sách, dịch vụ, ho¿t
đáng cÿa nhà n°ớc và xã hái, ng°ßi ta cịn biÁt đÁn những rÿi ro và cách khắc
phục qua mát ph°¡ng tián r¿t hữu hiáu là truyền thông đ¿i chúng.
Các ph°¡ng tián truyền thơng đ¿i chúng có vai trị đặc biát quan trọng
trong viác phÁn ánh an sinh xã hái. Vai trị đó đ°ợc biểu hián á chß báo chí là
ph°¡ng tián cÿa các thiÁt chÁ xã hái nhằm bÁo đÁm phổ biÁn thông tin trên quy
mô đ¿i chúng về há thống các chính sách, đ°ßng lối cÿa Nhà n°ớc về an sinh
xã hái; đồng thßi là dißn đàn cho tồn dân thể hián, tÁp hợp các ý kiÁn, kinh
nghiám giÁi quyÁt các v¿n đề an sinh xã hái cũng nh° là ph°¡ng tián kêu gọi
sự giúp đỡ cÿa toàn xã hái đối với mßi cá nhân đang gặp khó khn.
1


An sinh xã hái là cụm từ t°¡ng đối mới á Viát Nam. Tuy nhiên, đây l¿i
là nhiám vụ luôn đ°ợc ĐÁng và Nhà n°ớc đặt lên hàng đÁu trong khi xây dựng
các chính sách về xã hái.
Lịch sử cÿa dân tác Viát Nam gắn liền với các cuác đ¿u tranh giành đác
lÁp và bÁo vá Tổ quốc, chống thù trong, giặc ngồi. Trong các cc đ¿u tranh,
khơng những các cơng trình tự nhiên và xã hái bị tàn phá, mà ng°ßi dân Viát
Nam cũng phÁi gánh chịu m¿t mát r¿t lớn về ng°ßi và cÿa. ThÁm chí, những di
chāng chiÁn tranh còn để l¿i qua r¿t nhiều thÁ há, nh° Ánh h°áng cÿa ch¿t đác
hoá học do quân đái Mỹ rÁi xuống trong thßi kỳ chiÁn tranh Viát Nam.
H¡n 30 nm sau chiÁn tranh, Viát Nam đã và đang tự khắc phục những
vÁt th°¡ng và đang phát triển mọi mặt. Há thống an sinh xã hái đ°ợc hình thành
ngay từ khi Nhà n°ớc Viát Nam dân chÿ Cáng hoà đ°ợc thành lÁp đang ngày

càng đ°ợc hoàn thián. Những nm qua, đặc biát kể từ sau thßi kỳ đổi mới, Viát
Nam đã xây dựng đ°ợc mát há thống các chính sách an sinh xã hái khá ráng
khắp và còn tiÁp tục phát triển há thống an sinh xã hái với mục đích: n°ớc m¿nh, xã hái cơng bằng, dân chÿ, vn minh=, mang l¿i cuác sống ¿m no,
h¿nh phúc cho mßi ng°ßi dân. Chẳng h¿n nh° các chính sách đối với th°¡ng
binh, bánh binh, gia đình liát sĩ và ng°ßi có cơng với cách m¿ng; chính sách
xố đói giÁm nghèo; chính sách đối với những vùng đặc biát khó khn, vùng
gặp thiên tai&
Bên c¿nh các chính sách, Nhà n°ớc và tồn dân cịn phát triển những
phong trào và há thống dịch vụ để phÁn nào đÁm bÁo an sinh, an tồn xã hái
cho mọi ng°ßi dân.
Báo chí Viát Nam là tiÁng nói cÿa ĐÁng và Nhà n°ớc, dißn đàn cÿa nhân
dân, đã vào cuác với những bài viÁt, tin, Ánh phong phú, h¿p d¿n và cÁp nhÁt
về nái dung an sinh xã hái. Báo chí nhìn chung đã cÁp nhÁt đ°ợc các chính
sách, chÿ tr°¡ng mới cÿa ĐÁng, Nhà n°ớc và các phong trào, ho¿t đáng cÿa xã
2


hái về các lĩnh vực liên quan đÁn an sinh xã hái. Tuy nhiên, để phÁn ánh các
v¿n đề an sinh xã hái thÁt sự có hiáu q, báo chí cÁn có những h°ớng đi tích
cực h¡n nữa.
Qua khÁo sát 3 tß báo Lao đáng, Lao đáng&Xã hái, Hà Nái Mới trong
thßi gian từ tháng 1/2021 đÁn tháng 11/2021, bài khÁo sát hy vọng làm rõ phÁn
nào vai trò cÿa báo chí nói chung trong viác phÁn ánh các v¿n đề về an sinh xã
hái, đồng thßi rút ra những nhÁn xét ban đÁu nhằm đ°a ra những gợi ý cho viác
thông tin lĩnh vực này tốt h¡n trên báo chí.
Với tÁm quan trọng và ý nghĩa c¿p thiÁt nh° vÁy nên chúng tơi chọn đề
tài II. Đối t°ÿng và ph¿m vi nghiên cứu
Đối t°ÿng nghiên cứu:

Đối t°ợng nghiên cāu cÿa đề tài là những quan điểm lý luÁn chung về an
sinh xã hái và báo chí trong viác phÁn ánh an sinh xã hái qua các tài liáu về an
sinh xã hái và báo chí.
Đề tài cũng nghiên cāu s¡ khÁo nền an sinh xã hái á Viát Nam và cách
thāc tiÁp cÁn há thống an sinh xã hái á Viát Nam hián nay.
Ph¿m vi nghiên cứu:
An sinh xã hái là khái niám ráng và mới á Viát Nam hián nay. Lĩnh vực
An sinh xã hái bao gồm nhiều mÁng công tác khác nhau. PhÁn ánh các sự kián
liên quan đÁn an sinh xã hái là nhiám vụ chung cÿa mọi c¡ quan báo chí.
Trong khn đề tài, chúng tơi chỉ tÁp trung nghiên cāu v¿n đề An sinh
xã hái đ°ợc phÁn ánh trên 3 tß báo Lao đáng, Lao đáng và Xã hái, Hà Nái Mới
trong thßi gian từ tháng 1/2021 đÁn tháng 11/2021.

3


Đề tài cũng trích d¿n ý kiÁn mát số chuyên gia về lĩnh vực an sinh xã hái
và mát số c¡ quan báo chí để rút ra những nhÁn xét và góp ý để tng tính hiáu
q thơng tin về an sinh xã hái trên báo chí.

4


NàI DUNG
I. Mát số v¿n đà chung và an sinh xã hái
1. Khái niệm an sinh xã hội
"An sinh" là mát từ Hán - Viát. An - trong chữ chữ thể nói mát cách khái l°ợc, đ¡n giÁn nh¿t: xã hái an sinh là mát xã hái mà mọi
ng°ßi đ°ợc an tồn sinh sống, hay là có cc sống an tồn.

D°ới thßi đ¿i tiền cơng nghiáp, khi đ¿i bá phÁn ng°ßi dân sống nhß vào
nơng nghiáp, lao đáng tÁp trung ít, thiÁt chÁ gia đình cịn vững m¿nh, há thống
tơn giáo có tiÁng nói quyền lực nh¿t định, thì sự hố giÁi những rÿi ro phụ thc
nhiều từ phía gia đình và tôn giáo. Trong xã hái công nghiáp hián đ¿i, các v¿n
đề xã hái càng ngày càng nÁy sinh phāc t¿p, ngày càng nhiều rÿi ro đe do¿ cuác
sống cÿa mßi gia đình, mßi con ng°ßi nh° xung đát sắc tác, các bánh tÁt mới
ch°a có thuốc chữa, m¿t cân bằng sinh thái d¿n đÁn mơi tr°ßng sống cÿa con
ng°ßi bị Ánh h°áng trÁm trọng, các tá n¿n xã hái...
Chính vì thÁ, an sinh xã hái ln đ°ợc đặt ra nh° mát ch°¡ng trình tÁm
cỡ quốc gia, thÁm chí tồn cÁu. Những c¡ chÁ, chính sách, dịch vụ hay các ho¿t
đáng cÿa Nhà n°ớc và xã hái nhằm đáp āng nhu cÁu đ°ợc an toàn sinh sống
đ°ợc gọi là an sinh xã hái.
Trên thÁ giới, an sinh xã hái là từ r¿t phổ cÁp, đặc biát là á những quốc
gia cơng nghiáp phát triển. Trong tiÁng Anh, từ này th°ßng đ°ợc dùng là "social
security" (an toàn xã hái). Đây là khái niám đ°ợc dùng trong há thống luÁt
pháp, các giáo trình học, từ điển và các dịch vụ xã hái khác. Có thể th¿y r¿t
nhiều định nghĩa về cụm từ này trong các từ điển quốc tÁ.
Ngoài những định nghĩa chung đó, theo các quan điểm cÿa mát số chuyên
gia, an sinh xã hái có thể đ°ợc định nghĩa theo 2 góc đá: hẹp và ráng.
*An sinh xã hái theo nghĩa hẹp:
5


+ giúp cho con ng°ßi đáp āng nhu cÁu c¡ bÁn...là sự chuyển dịch các phúc lợi
bên ngồi thị tr°ßng= (TiÁn sỹ Darkwa, tr°ßng Đ¿i học Tổng hợp Ilinois,
Chicago, bài giÁng + giới tình nguyán nhằm mục đích xố bỏ sự đói rách, những tình cÁnh bÁn cùng
hoá cÿa xã hái= (Dolgilf Feldstein, 1993).

+ sự trợ giúp để đáp āng nhu cÁu c¡ bÁn trong cuác sống nh° viác làm, thu nhÁp,
l°¡ng thực, thực phẩm, y tÁ và mối quan há= (Karger và Soesz, 1990).
*An sinh xã hái theo nghĩa ráng:
+ coi là chính thāc và là sự quy định phù hợp với những v¿n đề cÿa con ng°ßi=
(Karger và Soesz, 1994).
+ làm vì ch¿t l°ợng cc sống cÿa cơng dân n°ớc đó= (Dinikito, 1991).
+ mình thơng qua mát số bián pháp cơng cáng nhằm đối phó với những khó khn
về kinh tÁ và xã hái do bị ngừng hoặc bị giÁm thu nhÁp mát cách đáng kể vì ốm
đau, thai sÁn, tai n¿n lao đáng, th¿t nghiáp, tuổi già hoặc chÁt, đồng thßi đÁm
bÁo chm sóc y tÁ và trợ c¿p cho những gia đình đơng con= (Cơng °ớc 102
(Cơng °ớc về An sinh xã hái, 1952) cÿa Tổ chāc Lao đáng Quốc tÁ (ILO)).
+ bián pháp công cáng nhằm giúp họ khắc phục những khó khn về kinh tÁ và xã
hái do bị ngừng hoặc giÁm thu nhÁp từ nguyên nhân ốm đau, thai sÁn, tai n¿n
lao đáng, th¿t nghiáp, tàn tÁt, ng°ßi già cơ đ¡n, trẻ mồ cơi...đồng thßi đÁm bÁo

6


chm sóc y tÁ và trợ c¿p cho gia đình đơng con= (Từ điển Bách khoa Viát Nam
tồn tÁp, 1995).
Tóm l¿i, an sinh xã hái là mát t¿m l°ới chắn, hay mát chiÁc ơ đÁm bÁo
an tồn cho xã hái và con ng°ßi, có thể hiểu theo hai nghĩa:
An sinh xã hái á nghĩa hẹp là sự hß trợ bằng vÁt ch¿t, tinh thÁn, các dịch
vụ xã hái... cÿa Nhà n°ớc, cáng đồng xã hái cho những đối t°ợng (cá nhân, gia
đình, cáng đồng) nghèo đói, u thÁ, dß bị tổn th°¡ng, khi họ gặp khó khn để

đáp āng nhu cÁu c¡ bÁn cÿa con ng°ßi.
An sinh xã hái á nghĩa ráng là há thống chính sách, pháp lt, ch°¡ng
trình dịch vụ xã hái... đ°ợc Nhà n°ớc, thị tr°ßng và cáng đồng thực hián bằng
nguồn ngân sách Nhà n°ớc, đóng góp cÿa ng°ßi lao đáng và ng°ßi sử dụng lao
đáng nhằm nâng cao nng lực cÿa ng°ßi dân, gia đình và cáng đồng đÁm bÁo
để tng c°ßng khÁ nng ngn ngừa, giÁm nhẹ và đối phó với rÿi ro.
2. Đối tượng, mục tiêu, nội dung, quy mô an sinh xã hội
Từ định nghĩa, có thể rút ra các đặc điểm:
*Đối t°ÿng của an sinh xã hái: Là những cá nhân, nhóm, cáng đồng,
khơng phân biát giới tính, thành phÁn xã hái, tôn giáo, sắc tác, màu da bị r¡i
vào những hồn cÁnh khó khn b¿t th°ßng. An sinh xã hái đặc biát đ°ợc thiÁt
kÁ cho những nhóm dß bị tổn th°¡ng nh¿t nh° phụ nữ, trẻ em, ng°ßi già, ng°ßi
khuyÁt tÁt, ng°ßi dân tác thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biát khó khn&
*Māc tiêu của an sinh xã hái: CÁi thián mơi tr°ßng, cc sống cÿa con
ng°ßi, tng khÁ nng cÿa các cá nhân, nhóm, cáng đồng trong viác ngn ngừa,
giÁm nhẹ và đối phó hữu hiáu với các rÿi ro. Hoàn thián há thống luÁt pháp về
an sinh xã hái c¿p quốc gia, khu vực, quốc tÁ, đặc biát là các dịch vụ công cáng
để can thiáp kịp thßi, phịng ngừa, qn lý các thiên tai, rÿi ro khi gia đình, cá
nhân, nhóm, cáng đồng khơng thể āng phó đ°ợc.

7


*Nái dung và các bián pháp của an sinh xã hái: Các chính sách điều
tiÁt hợp lý thu nhÁp cÿa các cá nhân trong xã hái, sử dụng các nguồn đóng góp
(nh° thuÁ, bÁo hiểm, vÁn đáng tự nguyán&) cÿa ng°ßi lao đáng, chÿ sử dụng
lao đáng để tái phân phối cho nguồn lực chung trong những tr°ßng hợp cÁn trợ
giúp để đÁm bÁo an tồn xã hái cho ng°ßi dân thông qua trợ c¿p th¿t nghiáp,
trợ c¿p ốm đau, bÁo hiểm y tÁ& cho ng°ßi lao đáng bị gặp rÿi ro và ng°ßi
trong gia đình sống phụ thc vào họ.

*Trách nhiám thực thi an sinh xã hái: Các cá nhân, gia đình, cáng
đồng, các tổ chāc phi chính phÿ, các doanh nghiáp, Nhà n°ớc&
*C¿u trúc của há thống an sinh xã hái: Khác nhau phụ thuác vào cách
chia cÿa từng quốc gia. Phổ biÁn là chia há thống an sinh xã hái theo 3 tÁng:
1. Phát triển các dịch vụ xã hái c¡ bÁn để mọi ng°ßi dân đ°ợc h°áng thị,
phát triển và ngn ngừa rÿi ro.
2. Phát triển bÁo hiểm, bÁo hiểm xã hái và nhiều c¡ chÁ thị tr°ßng khác
gắn với viác làm cÿa ng°ßi lao đáng.
3. Trợ giúp đặc biát dành cho những ng°ßi(và ng°ßi phụ thc vào họ)
r¡i vào hồn cÁnh đặc biát khó khn nằm ngồi khÁ nng giúp đỡ cÿa gia đình,
cáng đồng.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến an sinh xã hội
Xã hái nh° mát c¡ thể, đ°ợc c¿u thành bái muôn vàn tÁ bào và c¿u trúc,
trong đó có các cá nhân, gia đình, nhóm, cáng đồng, giai tÁng& cùng với các
mối quan há phāc t¿p đan xen và các quy lt vÁn đáng, phát triển. Con ng°ßi
nói chung đều chịu Ánh h°áng cÿa mơi tr°ßng sống trong cc đßi mình, đó là
mơi tr°ßng tự nhiên, xã hái. Trong mơi tr°ßng sống đó, con ng°ßi ln có khÁ
nng chịu những rÿi ro, hiểm ho¿. Bên c¿nh các nguy c¡ đÁn từ tự nhiên nh°
lũ lụt, bão, núi lửa, tuổi già và cái chÁt& Thì bÁn thân con ng°ßi và xã hái cũng

8


vơ tình hoặc hữu ý t¿o ra những nguy c¡ b¿t an cho an sinh xã hái. D°ới đây là
mát số nguy c¡ đã đ°ợc thống kê:
*Tồn cÁu hố và nghèo đói
Bên c¿nh những c¡ hái nh° giao l°u vn hố, giao th°¡ng má cửa,
chuyển giao cơng nghá, tri thāc& tồn cÁu hố cũng mang l¿i những khng
cách giàu - nghèo ngày mát lớn và nguy c¡ các n°ớc nghèo càng nghèo h¡n do
bị nền kinh tÁ- th°¡ng m¿i cÿa n°ớc giàu chi phối. HÁu quÁ là số l°ợng ng°ßi

th¿t nghiáp, phá sÁn tng, ng°ßi nghèo tng và những há bn bán nhỏ cũng
nh° những gia đình trung l°u trá xuống dß bị tổn th°¡ng.
*Mơi tr°ång, thÁm ho¿, sinh thái
Kinh tÁ - th°¡ng m¿i - khoa học - công nghá càng phát triển thì nguy c¡
mơi tr°ßng sống cÿa con ng°ßi và các sinh vÁt khác trên thÁ giới bị tàn phá
càng cao. Mát thực tÁ đáng buồn là khi các n°ớc phát triển đã có nền kinh tÁ,
tri thāc và tiềm nng đÿ m¿nh để bÁo tồn thiên nhiên, mơi tr°ßng sống cÿa
ng°ßi dân n°ớc mình (điều kián sống cÿa họ r¿t cao - cÁ về thu nhÁp và mơi
tr°ßng sống), thì á những n°ớc đang phát triển - n¡i chiÁm phÁn lớn dân số thÁ
giới, mơi tr°ßng sống đang bị đe do¿ ngày càng nghiêm trọng. Có điều này vì
các n°ớc đang phát triển khơng đÿ tiềm lực để vừa phát triển kinh tÁ, vừa xử lý
hÁu quÁ mơi tr°ßng do sÁn xu¿t gây nên (th°ßng địi hỏi chi phí r¿t cao). Mặt
khác, chính tồn cÁu hố biÁn các n°ớc đang phát triển nh° mát "bãi rác" khổng
lồ chāa những công nghá l¿c hÁu cÿa thÁ giới - những cơng nghá ch°a đÿ chāc
nng bÁo vá mơi tr°ßng.
Tốc đá xây dựng, phát triển cao cũng đòi hỏi các n°ớc đang phát triển
phÁi tÁn dụng những tài nguyên cÿa mình bái nhÁp khẩu là điều phÁi h¿n chÁ
tối đa (để phát triển nhanh nh¿t). Thêm vào đó, ý thāc bÁo vá mơi tr°ßng cÿa
con ng°ßi ch°a cao, nh¿t là á các n°ớc, các khu vực nghèo cÿa thÁ giới.

9


Những thÁm ho¿ về mơi tr°ßng sinh thái đối với cc sống con ng°ßi
xu¿t phát từ: ơ nhißm khơng khí(do khí CO2, mêtan từ khai thác gß làm gi¿y,
dÁu lửa&), ơ nhißm đ¿t(nặng nh¿t á xung quanh các mỏ khống sÁn, vùng nông
nghiáp thâm canh, vùng l°u không dọc xa lá, vùng có nhiều khu cơng nghiáp
tÁp trung, vùng chāa nhiều n°ớc thÁi lâu nm&), ơ nhißm nguồn n°ớc(ơ nhißm
n°ớc ngÁm, n°ớc mặt nh° ao, hồ, sơng, suối, ơ nhißm n°ớc biển& do rác thÁi
cơng nghiáp, m°a khí quyển&).

*HIV/AIDS và các bánh dßch
HIV/AIDS đ°ợc coi là đ¿i họa dịch bánh lớn nh¿t cÿa con ng°ßi trong
thÁ kỷ 20. Lo¿i virus HIV gây suy giÁm há mißn dịch á ng°ßi và đÁn nay y học
nhân lo¿i v¿n đang bó tay ch°a tìm đ°ợc thuốc phịng - chữa đã lây lan nhanh
chóng qua các châu lục và đÁn mọi n¡i trên thÁ giới. Bái khơng ai biÁt chắc
mình có phÁi là n¿n nhân cÿa lo¿i virus này hay khơng và thßi gian ÿ bánh tr°ớc
khi chuyển sang giai đo¿n AIDS là r¿t lâu (7-10 nm) nên nguy c¡ lây lan và
chÁt ng°ßi cÿa nó là vơ cùng lớn. H¡n nữa, đây cũng là cn bánh địi hỏi q
trình chữa bánh khá tốn kém và kiên trì. Đây cũng là bánh gây sự kỳ thị á nhiều
xã hái, trong đó có Viát Nam nên ng°ßi có HIV/AIDS khơng những đāng tr°ớc
nguy c¡ kiát q về tài chính do chữa bánh mà cịn r¿t có thể bị m¿t viác làm,
phân biát đối xử và bị từ chối sự giúp đỡ từ cáng đồng và gia đình.
Ngồi HIV/AIDS, nhân lo¿i ln đāng tr°ớc nguy c¡ những dịch bánh
phát sinh. Trong lịch sử lồi ng°ßi, dân số thÁ giới đã và đang bị khÿng hoÁng
khi đối mặt với dịch bánh nh° tÁ, sốt rét, cúm gia cÁm, SARS& Những dịch
bánh này t¿n công và gây thiát h¿i m¿nh nh¿t á những ng°ßi nghèo và những
ng°ßi yÁm thÁ trong xã hái, đặc biát là trẻ em, phụ nữ và ng°ßi già.
*ChiÁn tranh, nái chiÁn, xung đát sắc tác, khủng bố
Hai cuác chiÁn tranh thÁ giới đã làm v¡i đi hàng trm triáu ng°ßi và r¿t
nhiều thÁ há trong các gia đình tồn thÁ giới.
10


ThÁ kỷ 20 cũng đã chāng kiÁn r¿t nhiều cuác chiÁn tranh giành đác lÁp
dân tác nh° chiÁn tranh Liên Xô, chiÁn tranh Viát Nam&và gÁn đây nh¿t đang
là cuác chiÁn giữa Nga và Ukraine. HÁu quÁ cÿa các cuác chiÁn tranh xâm l°ợc
là m¿t mát về vÁt ch¿t cÿa cÁ n°ớc tham chiÁn và n°ớc bị xâm l°ợc; về tinh
thÁn cÿa ng°ßi dân và quân nhân hai bên; về những thÁ há cÿa ng°ßi dân và
quân nhân trong cuác chiÁn. Nh° á Viát Nam hián nay, di chāng chiÁn tranh
v¿n còn á những n¿n nhân ch¿t đác da cam (ch¿t khai quang) do quân đái Mỹ

rÁi xuống trong chiÁn tranh Viát Nam. HÁu quÁ chiÁn tranh r¿t nặng nề đối với
ng°ßi trực tiÁp tham chiÁn, gia đình họ, dân th°ßng và tồn xã hái r¿t nhiều
nm sau đó.
ThÁ kỷ 20 cũng là thÁm họa cÿa chÁ đá phân biát chÿng tác A-pác-thai
và diát chÿng Pôn-pốt, thanh trừng sắc tác á Ruanda, Bosnia....
Cuối thÁ kỷ 20, đÁu thÁ kỷ 21, thÁ giới liên tục chịu đựng những cuác
xung đát sắc tác và khÿng bố á khu vực Trung đông, Nam Á, Hoa Kỳ và nhiều
n°ớc ph°¡ng Tây khác. Hián điểm nóng chiÁn sự thÁ giới v¿n cịn á Li -bng,
I- xra-en, Pa-let-xtin&
Giá cÿa chiÁn tranh, xung đát, khÿng bố bao giß cũng là sinh m¿ng, nhà
cửa, c¡ sá h¿ tÁng, thu nhÁp, viác làm, n°ớc s¿ch, l°¡ng thực& HÁu quÁ nặng
nề nh¿t r¡i vào phụ nữ và trẻ em.
*B¿t bình đẳng xã hái
Phụ nữ hián chiÁm h¡n 1/2 dân số thÁ giới nh°ng phÁi gánh vác tới 2/3
công viác và nhÁn l¿i khoÁn thu nhÁp chỉ bằng 1/10 thu nhÁp cÿa thÁ giới. Phụ
nữ sá hữu d°ới 1% tài sÁn thÁ giới và 2/3 ng°ßi mù chữ trên thÁ giới là phụ nữ.
Đây là những con số do Liên hợp quốc đ°a ra phÁn ánh tình tr¿ng b¿t bình đẳng
giới hián nay trên toàn cÁu.
Cùng với phụ nữ, trẻ em cũng là những đối t°ợng chịu thiát thòi nh¿t.
Trẻ em có nguy c¡ cao h¡n ng°ßi lớn đối với các lo¿i dịch bánh. Trẻ em không
11


đ°ợc quan tâm dß là n¿n nhân cÿa n¿n th¿t học, n¿n bn ng°ßi, n¿n đói, suy
dinh d°ỡng&
Ng°ßi khut tÁt cũng là những ng°ßi dß bị phân biát đối xử và có
khng cách với cc sống bình th°ßng. Khng 3/4 ng°ßi khuyÁt tÁt r¡i vào
số ng°ßi nghèo đÁn cực nghèo. T¿i mát số n°ớc công nghiáp, tỷ lá th¿t nghiáp
cÿa ng°ßi khuyÁt tÁt cao h¡n g¿p 2 so với ng°ßi bình th°ßng. T¿i r¿t nhiều
n°ớc, đặc biát là các n°ớc đang phát triển, ng°ßi khut tÁt ít có c¡ hái tiÁp cÁn

với các dịch vụ cơng cáng, nh¿t là tr°ßng học và c¡ sá y tÁ, vn hoá do thiÁu
ph°¡ng tián giao thơng và cơng trình tiÁp cÁn với ng°ßi khuyÁt tÁt.
4. Vài nét và an sinh xã hái trên thÁ giãi
Nh° đã nói á phÁn Má đÁu, an sinh xã hái, hay an toàn sinh sống là mong
°ớc cÿa mßi con ng°ßi, mßi cáng đồng ng°ßi ngay từ thÿa hồng hoang. Trong
xã hái ph°¡ng Đơng, c¡ chÁ gia đình, cáng đồng, làng m¿c luôn che chá, bao
bọc, giúp đỡ các thành viên khó khn là truyền thống vn hố từ đßi này sang
đßi khác. D°ới thßi phong kiÁn, giai c¿p thống trị cũng đề ra những chính sách
giúp ng°ßi u thÁ, có nhiều khó khn nh° cơ nhi, q phụ, ng°ßi già.
à ph°¡ng Tây, an sinh xã hái, tiÁng Anh là tiÁng Mỹ là từ đã có từ r¿t lâu. Thßi kỳ phong kiÁn, nơng dân dựa vào sự ban phát cÿa nhà
thß và sự bố thí cÿa lãnh chúa mßi khi mùa màng th¿t bát, cuác sống đói kém.
Khi chÁ đá phong kiÁn suy tàn, nhà thß khơng đÿ khÁ nng đối phó với n¿n
nghèo đói tràn lan, nm 1601, á n°ớc Anh đã ban hành đ¿o luÁt Elizabeth cho
ng°ßi nghèo, đây có thể coi là bá luÁt an sinh đÁu tiên á thÁ giới ph°¡ng Tây.
Khi mát số n°ớc chuyển từ chÁ đá phong kiÁn sang chÁ đá t° bÁn chÿ nghĩa,
hàng lo¿t sự thay đổi về ch¿t và l°ợng trong lịng xã hái các n°ớc đó đã dißn ra
tr°ớc và sau đó, kéo theo những v¿n đề xã hái mới nÁy sinh. Cuác cách m¿ng
công nghiáp đÁu thÁ kỷ XVIII khái nguồn từ n°ớc Anh đã mát mặt cÁi thián
sāc sÁn xu¿t, t¿i ra nhiều cÿa cÁi, hàng hoá phục vụ con ng°ßi, nh°ng mặt khác
12


l¿i nÁy sinh n¿n th¿t nghiáp, các hình thāc tá n¿n xã hái, tình tr¿ng l¿m dụng
sāc lao đáng trẻ em... Cơng nghiáp hố lan đÁn nơng thơn, làm nơng dân m¿t
đ¿t kéo ra các đô thị công nghiáp, đem đÁn mát gánh nặng mới cho cáng đồng
thành phố từ các khu nhà ổ chuát đÁn cuác sống b¿p bênh, thu nhÁp th¿p và các
lo¿i bánh tÁt cÿa những c° dân mới này. Để giÁi quyÁt những v¿n đề đó, những
ng°ßi làm cơng n l°¡ng đã lÁp nên các quỹ cāu tÁ, các hái, đồn... đồng thßi

đ¿u tranh địi giới chÿ và Nhà n°ớc phÁi trợ giúp, đÁm bÁo cuác sống cho họ.
Nm 1850, lÁn đÁu tiên á Đāc, nhiều Bang đã thành lÁp quỹ ốm đau và
yêu cÁu công nhân phÁi đóng góp để đề phịng khi thu nhÁp bị suy giÁm, bánh
tÁt hay tai n¿n. Lúc đÁu chỉ giới thợ tham gia, dÁn dÁn, hình thāc bÁo hiểm này
đ°ợc má ráng cho t¿t cÁ mọi ng°ßi có nguy c¡ rÿi ro vì tuổi già, bánh tÁt hay
do nghề nghiáp. ĐÁn nm 1880, Ch°¡ng trình An sinh xã hái đ°ợc công nhÁn
đÁu tiên t¿i Đāc, khi nhÁn đ°ợc sự ÿng há cÿa Thÿ t°ớng Otto von Bismarck.
Ch°¡ng trình khơng chỉ làm lợi cho cơng nhân mà cịn đón đÁu ch°¡ng trình
cÿa các phong trào xã hái và dành đ°ợc sự ÿng há cÿa giai c¿p công nhân. LuÁt
An sinh xã hái đ°ợc thông qua á Đāc nm 1883 đã quy định viác bắt buác mua
bÁo hiểm ốm đau, do cơng nhân trÁ 2/3 và ng°ßi sử dụng lao đáng trÁ 1/3. Sau
đó, bÁo hiểm bắt buác cũng áp dụng với hình thāc bÁo hiểm tuổi già, do 3 bên:
cơng nhân, chÿ lao đáng và Chính phÿ cùng chi trÁ, đ°ợc cơng nhÁn nm 1889.
Tính ch¿t đồn kÁt và chia xẻ rÿi ro này đã làm tng trách nhiám cÿa cÁ ba bên
tham gia đóng bÁo hiểm, đồng thßi làm tng nng su¿t lao đáng. Tuy nhiên,
LuÁt về bÁo hiểm th¿t nghiáp mãi đÁn nm 1927 mới đ°ợc thông qua.
Sang những nm 30 cÿa thÁ kỷ XX, mơ hình an sinh xã hái cÿa Đāc đã
lan khắp châu Âu, sang các n°ớc Mỹ La tinh, đÁn cÁ Bắc Mỹ và Ca-na-đa. Sau
chiÁn tranh thÁ giới thā hai, an sinh xã hái trá thành lĩnh vực ho¿t đáng phổ
biÁn á các n°ớc mới giành đác lÁp á châu Á, châu Phi và vùng Ca-ri-bê. Ngồi
bÁo hiểm xã hái, các hình thāc giúp nhau nh° cāu trợ xã hái, t°¡ng tÁ xã hái
cũng đ°ợc phát triển để giúp đỡ những ng°ßi khó khn nh° ng°ßi già cơ đ¡n,
13


trẻ mồ cơi, ng°ßi gố bụa... Các dịch vụ xã hái nh° dịch vụ y tÁ, đề phòng tai
n¿n, dịch vụ cho các đối t°ợng này cũng từng b°ớc đ°ợc má ráng. Há thống
an sinh xã hái đ°ợc hình thành và phát triển đa d¿ng d°ới nhiều hình thāc khác
nhau á từng quốc gia trong các giai đo¿n khác nhau.
T¿i Anh, ch°¡ng trình hành đáng BÁo hiểm quốc gia do David Lloyd

George xây dựng đã đ°ợc thông qua nm 1911, cùng với đó, mát ch°¡ng trình
bÁo hiểm th¿t nghiáp bắt buác và ch°¡ng trình bÁo hiểm ốm đau đã đ°ợc thiÁt
lÁp. Há thống bÁo hiểm th¿t nghiáp lúc đó chỉ tính đÁn cơng chāc Chính phÿ, y
tá, cơng nhân làm viác ngồi giß và những ng°ßi có thu nhÁp trên 250 bÁng
Anh/nm. Mát ch°¡ng trình bÁo hiểm nhân m¿ng(bÁo hiểm cho những ng°ßi
sống sót sau các tai n¿n) đã đ°ợc thông qua nm 1925. Nm 1942, ngài William
Henry Beveridge cũng giới thiáu với Quốc hái Anh mát kÁ ho¿ch má ráng
ch°¡ng trình an sinh xã hái, phÁn lớn kÁ ho¿ch này đ°ợc thông qua sau thÁ
chiÁn thā II.
Pháp thông qua ch°¡ng trình BÁo hiểm th¿t nghiáp tình nguyán nm
1905 và nm 1928 làm tiÁp các kÁ ho¿ch bÁo hiểm bắt buác về tuổi già và ốm
đau. Trong khi đó, các ch°¡ng trình an sinh xã hái đa d¿ng cũng đ°ợc thực hián
á khắp châu Âu. Các ch°¡ng trình này khác nhau giữa các quốc gia bái lo¿i
hình bÁo hiểm, phân h¿ng công nhân, phÁn chi trÁ giữa công nhân, chÿ lao đáng
và Chính phÿ, các điều kián để đ°ợc nhÁn các trợ c¿p, số l°ợng các trợ c¿p và
cuối cùng là hiáu quÁ chung cÿa ch°¡ng trình. Nm 1922, Liên bang Xô viÁt
đã thông qua mát kÁ ho¿ch an sinh xã hái tổng thể nh° mát phÁn cÿa nền kinh
tÁ xã hái chÿ nghĩa. Chi-lê trá thành n°ớc châu Mỹ la tinh đÁu tiên có mát
ch°¡ng trình an sinh xã hái.
N°ớc Mỹ khơng có an sinh xã hái c¿p quốc gia cho tới nm 1935, khi
LuÁt An sinh xã hái đ°ợc thơng qua nh° mát phÁn cÿa ch°¡ng trình qut sách
mới cÿa Tổng thống. Đ¿o luÁt quy định thực hián chÁ đá bÁo vá ng°ßi già, chÁ
đá tử tu¿t, tàn tÁt, trợ c¿p th¿t nghiáp. LuÁt này đã t¿o ra hai ch°¡ng trình bÁo
14


hiểm xã hái: mát ch°¡ng trình bồi th°ßng th¿t nghiáp c¿p bang- liên bang và
mát ch°¡ng trình c¿p liên bang về bÁo hiểm h°u trí cho ng°ßi già.
Lt An sinh xã hái nm 1935 cÿa Hoa Kỳ chỉ đề cÁp đÁn những công
nhân thuác các ngành nghề th°¡ng m¿i và cơng nghiáp, nh°ng sau đó, mát vài

sửa đổi lớn đã làm tng số l°ợng công nhân thuác các ngành nghề khác đ°ợc
h°áng nguồn trợ c¿p này. Nm 1965, Quốc hái Mỹ ban hành ch°¡ng trình
chm sóc y tÁ, cung c¿p các lợi ích về y tÁ cho ng°ßi trên 65 tuổi, phối hợp với
ch°¡ng trình trợ giúp y tÁ cho những ng°ßi nghèo (khơng kể tuổi tác). Mát sự
sửa đổi nm 1972 đã thắt chặt những sự gia tng về lợi ích cho ng°ßi nghỉ h°u
h°áng an sinh xã hái với sự gia tng về chỉ số giá cÁ tiêu dùng.
Nm 1941, t¿i HiÁn ch°¡ng Đ¿i Tây d°¡ng và sau đó là Tổ chāc Lao
đáng quốc tÁ (ILO) cũng đã chính thāc sử dụng thuÁt ngữ "An sinh xã hái"
trong các công °ớc quốc tÁ. An sinh xã hái đ°ợc thừa nhÁn là quyền cÿa con
ng°ßi.
ĐÁn nay, an sinh xã hái phổ biÁn á hÁu hÁt các n°ớc trên thÁ giới nh°
các hình thāc t°¡ng trợ l¿n nhau, nh°ng nhìn chung đều có chung thiÁt chÁ
chính thāc đÁu tiên là bÁo hiểm xã hái. Vì thÁ mà cách hiểu an sinh xã hái là
bÁo hiểm xã hái đôi khi v¿n bị nhÁm l¿n. Hián có nhiều mơ hình an sinh xã hái
khác nhau á mßi n°ớc, mßi khu vực trên thÁ giới. Ví dụ nh° mơ hình n°ớc phúc lợi châu Âu= (các n°ớc Đāc, Hà Lan, Thuỵ Điển...) dựa trên bÁo
hiểm bắt buác và quyền cÿa công dân đ°ợc h°áng an sinh thu nhÁp, an sinh
tuổi già và an tồn sāc khoẻ. Mơ hình an sinh dựa trên bÁo hiểm tự nguyán và
trợ giúp xã hái cho những ng°ßi khơng có khÁ nng tự giúp mình (bao gồm cÁ
trợ c¿p th¿t nghiáp) nh° á Mỹ, Ca-na-đa, Úc. Mơ hình an sinh kÁt hợp giữa bÁo
hiểm xã hái bắt buác dành cho khối chính thāc với trợ giúp xã hái tình ngun
á các n°ớc đang phát triển nh° Sinh-ga-po, In-đơ-nê-xi-a...
*Mơ hỡnh an sinh xó hỏi ỗ mỏt s nóc trờn thÁ giãi:

15


Mỹ: Hián nay, m¿ng l°ới an sinh xã hái cÿa Mỹ đ°ợc chia thành 2 trụ
cát chính: BÁo hiểm xã hái và Trợ giúp xã hái và các dịch vụ phúc lợi khác.
- BÁo hiểm xã hái, gồm: BÁo hiểm h°u trí, bÁo hiểm nhân thọ, bÁo hiểm

tàn tÁt, bÁo hiểm y tÁ cho ng°ßi già, ng°ßi khuyÁt tÁt, ng°ßi bị mát số bánh nan
y, bÁo hiểm th¿t nghiáp, an sinh thu nhÁp bổ sung.
- Trợ giúp xã hái và các dịch vụ phúc lợi khác, gồm: trợ giúp cho gia
đình có trẻ em khó khn, trợ giúp y tÁ, các dịch vụ cho bà mẹ, trẻ em, cāu trợ
trẻ em, trợ giúp phiÁu l°¡ng thực, trợ giúp nng l°ợng.
Thuỵ Điển: An sinh xã hái đ°ợc chia thành nhiều tÁng, lớp khác nhau,
gồm:
- An sinh bắt buác trong y tÁ, th¿t nghiáp, h°u trí, th°¡ng tÁt khi làm viác
và các khoÁn tri°h c¿p đÁm bÁo đác lÁp, tách biát với tiền l°¡ng. Các hình thāc
an sinh tự nguyán bổ sung để cÁi thián các lợi ích.
- Phúc lợi và y tÁ cơng cáng. Các chính sách xã hái gồm: an sinh tài
chính, dịch vụ xã hái, y tÁ, phịng ngừa tái ph¿m...
- Các quỹ an sinh xã hái t° nhân đ°ợc nhà n°ớc hß trợ, chia sẻ, có nhiều
tÁng n¿c khác nhau.
Singapore:
- Há thống bÁo hiểm xã hái bắt buác do các nhân viên, nhà tuyển dụng
và Chính phÿ cùng đóng góp.
Những ng°ßi làm cơng n l°¡ng tự mua bÁo hiểm tự nguyán trong các
lĩnh vực: nhà á, dịch vụ y tÁ, l°¡ng h°u trí.
- Các khoÁn trợ c¿p ốm đau cho ng°ßi đi làm và bÁo hiểm m¿t khÁ nng
làm viác do các nhà tuyển dụng/ng°ßi sử dụng lao đáng cung c¿p.
- Sự hß trợ cÿa các cá nhân, tổ chāc... phu chính thāc trong cáng đồng
hoặc từ phía anh em, họ hàng và các hãng bÁo hiểm t° nhân.
16


Indonesia:
- BÁo hiểm xã hái, gồm: bÁo hiểm phụ nữ, bÁo hiểm sāc khoẻ, bÁo hiểm
tai n¿n phụ nữ, trợ c¿p tuổi già, tu¿t; bÁo hiểm y tÁ; trợ c¿p h°u trí cho cơng
chāc, sự quan qn đái.

- Trợ giúp xã hái: Dịch vụ phúc lợi xã hái cho ng°ßi già, trẻ em, ng°ßi
tàn tÁt, ng°ßi nghèo.
Nhìn chung, m¿ng l°ới an sinh xã hái có sự khác nhau giữa các n°ớc với
nhau và giữa các n°ớc phát triển với các n°ớc đang phát triển. Các n°ớc phát
triển với lịch sử hình thành, phát triển cÿa há thống an sinh, kÁt hợp với tiềm
lực kinh tÁ m¿nh, đã tiÁn tới mát há thống chia nhánh r¿t nhiều tÁng, n¿c, đÁm
bÁo an tồn kinh tÁ, xã hái cho hÁu hÁt mọi ng°ßi dân và mọi hồn cÁnh có
nguy c¡ m¿t an tồn kinh tÁ - xã hái trong cáng đồng. Trong khi đó, t¿i các
n°ớc đang phát triển, trong đó có các n°ớc trong khu vực Đông Nam Á, há
thống an sinh xã hái đ°ợc xây dựng kÁt hợp giữa bÁo hiểm xã hái bắt buác
dành cho khối chính thāc với sự trợ giúp xã hái tình ngun, nói cách khác, là
sự t°¡ng hß giữa các chính sách cÿa Nhà n°ớc với sự giúp đỡ, hß trợ tình
ngun từ cáng đồng.
5. An sinh xó hỏi ỗ Viỏt Nam
Lch s hỡnh thnh v phát triển đ¿t n°ớc gắn liền với lịch sử cÿa các
cuác đ¿u tranh chống giặc ngo¿i xâm, chống thiên tai, bÁo vá đ¿t n°ớc và xây
dựng đ¿t n°ớc. Tuy nhiên, cùng với truyền thống đ¿u tranh chống kẻ thù tự
nhiên và con ng°ßi, Viát Nam cịn có những truyền thống r¿t nhân vn về sự
giúp đỡ con ng°ßi tr°ớc khó khn, nh° truyền thống "Lá lành đùm lá rách",
"Uống n°ớc nhớ nguồn", "n quÁ nhớ kẻ trồng cây", "Mát nắm khi đói bằng
mát gói khi no", "BÁu ¡i th°¡ng l¿y bí cùng; Tuy rằng khác giống nh°ng chung
mát giàn"& Những truyền thống thể hián qua những đúc kÁt từ các câu ca dao,
tục ngữ dân gian đ°ợc truyền từ đßi này qua đßi khác, nh° biểu hián cÿa lßi
kêu gọi sự đồng cÁm, trợ giúp cÿa cáng đồng mßi khi có ai đó gặp khó khn.
17


Ngay từ thßi nhà n°ớc phong kiÁn, Viát Nam cũng có nhiều chính sách
trợ giúp ng°ßi dân mßi khi có thiên tai, bão lũ hay sau khi đ¿t n°ớc vừa đi qua
chiÁn tranh. Nền tÁng luÁt pháp dựa trên t° t°áng PhÁt giáo (cāu khổ, cāu n¿n),

nho giáo (coi dân nh° con, l¿y dân làm gôc)& cÿa Nhà n°ớc phong kiÁn chính
là những hình thāc s¡ khai cÿa m¿ng l°ới an sinh xã hái.
Những đặc điểm lịch sử, xã hái, truyền thống vn hố&cÿa đ¿t n°ớc đã
hình thành nên nền an sinh xã hái r¿t đặc tr°ng cÿa Viát Nam. Đó là nền an
sinh gắn với đ¿o lý dân tác, tính nhân vn và lịng biÁt ¡n với những ng°ßi cú
cụng vi nc.
*c im an sinh xó hỏi ỗ Viỏt Nam trong các thåi kỳ
An sinh xã hái á Viát Nam có những ý t°áng c¡ bÁn từ thßi phong kiÁn.
Trong suốt gÁn 1 thÁ kỷ d°ới ách đô há cÿa thực dân Pháp, an sinh xã hái á
Viát Nam gÁn nh° á māc con số khơng. Thßi kỳ này, chính quyền Pháp thuác
má mát số c¡ sá "làm phúc" nh° bánh vián, tr¿i tÁ bÁn thực ch¿t chỉ là hình
thāc và ít c¡ sá ho¿t đáng thực ch¿t, mặt khác, con số các c¡ sá nh° thÁ cũng
r¿t ít. Ng°ợc l¿i, chính quyền thực dân áp dụng hàng lo¿t các bián pháp bóc lát
nhân dân về kinh tÁ, giáo dục, vn hố, xã hái& Ví dụ nh° chúng đánh s°u
thuÁ r¿t nhiều lo¿i và cao, bán r°ợu, thuốc phián tràn lan trong khi c¿m dân sÁn
xu¿t r°ợu, má nhà tù nhiều h¡n tr°ßng học, báo chí và các ¿n phẩm chính thống
bằng tiÁng Pháp& Đßi sống nhân dân thßi kỳ này bị lâm vào cÁnh "bÁn cùng
hoá" nh° mát số tác phẩm vn học hián thực kiát tác hồi đó đã phÁn ánh. T¿t
nhiên, xã hái thßi thc Pháp khơng có m¿ng l°ới an sinh xã hái cũng nh° các
hình thāc cÿa an sinh xã hái (bÁo hiểm xã hái, trợ c¿p th¿t nghiáp&).
Khi ĐÁng Cáng sÁn Viát Nam thành lÁp (3/2/1930), c°¡ng lĩnh đÁu tiên
ĐÁng xây dựng đã nêu ý t°áng phÁi đ°a đ¿t n°ớc thành mát Nhà n°ớc cơng
nơng, á đó ng°ßi lao đáng đ°ợc chm sóc, giúp đỡ thơng qua các tổ hái ái hữu,
các chính sách bÁo hiểm cũng đã đ°ợc đề cÁp đÁn.

18


Sau thßi kỳ Pháp thuác, Viát Nam b°ớc vào thßi kỳ đác lÁp dân tác theo
định h°ớng xã hái chÿ nghĩa(9/1945). Ngay trong những nm đÁu giành chính

quyền, nhà n°ớc ta đã ban hành các hình thāc c¡ bÁn về bÁo hiểm xã hái, trợ
giúp xã hái và °u đãi xã hái và đ°a vào thực thi. An sinh xã hái từ nm 19451954 đã đ°ợc xây dựng và quan tâm m¿nh m¿ á miền Bắc xã hái chÿ nghĩa, có
Ánh h°áng tích cực đÁn cơng cc giÁi phóng miền Nam, thống nh¿t đ¿t n°ớc.
Trong thßi kỳ 2 cuác chiÁn tranh chống Pháp (1946-1954) và chống Mỹ
(1954-1975), tuy nền kinh tÁ đ¿t n°ớc gặp khó khn, sāc ng°ßi sāc cÿa tÁp
trung dồn cho tiền tuyÁn, nh°ng Nhà n°ớc v¿n ban hành nhiều chính sách, chÿ
tr°¡ng đÁm bÁo an sinh cho nhân dân. Các phong trào nh° "Hũ g¿o cāu đói",
chính sách và phong trào chm sóc gia đình th°¡ng binh tử sĩ& đã mang đÁn
cho ng°ßi dân mát cuác sống tuy cịn nhiều thiÁu thốn nh°ng ¿m áp nghĩa tình
cáng đồng, làng m¿c. Đồng thßi, Nhà n°ớc kiên quyÁt giữ ghìn an ninh, trÁt tự
xã hái, cÁi t¿o các đối t°ợng tá n¿n xã hái. Các c¡ sá an sinh xã hái cÿa chính
quyền đ°ợc dùng để cũ phục vụ viác ni d°ỡng trẻ em mồ cơi, ng°ßi già cơ
đ¡n, ng°ßi khut tÁt, ni d°ỡng th°¡ng binh, bánh binh nặng&
Thßi kỳ này, đ¿i bá phÁn công nhân viên chāc đều có bÁo hiểm xã hái,
h°áng các chính sách bÁo hiểm khi ốm đau, thai sÁn, tai n¿n lao đáng. T¿i miền
Bắc xã hái chÿ nghĩa, những nm 1960-1970, há thống hợp tác xã nông nghiáp
đ°ợc xây dựng á t¿t cÁ các địa ph°¡ng, giúp đỡ ng°ßi nơng dân khi ốm đau,
m¿t mùa&
Từ nm 1975 đÁn nay, đặc biát b°ớc vào thßi kỳ đổi mới, an sinh xã hái
càng đ°ợc chú trọng. Thực hián mục tiêu xây dựng Nhà n°ớc pháp quyền xã
hái chÿ nghĩa, dân giàu, n°ớc m¿nh, xã hái công bằng, dân chÿ, vn minh, d°ới
sự lãnh đ¿o cÿa ĐÁng, Nhà n°ớc, bên c¿nh viác tổ chāc thực hián an sinh xã
hái, các ho¿t đáng đó cũng đã dÁn đ°ợc thể chÁ hoá bằng há thống pháp luÁt an
sinh xã hái, t¿o khung pháp lý để mọi ng°ßi dân, đặc biát là đối t°ợng u thÁ,
thiát thịi, dß bị tổn th°¡ng đ°ợc bÁo vá, chm sóc. Bên c¿nh nguồn lực cÿa
19


Nhà n°ớc, ĐÁng và Nhà n°ớc ta cũng kêu gọi sự đóng góp cÿa tồn dân, các tổ
chāc xã hái, kinh tÁ... trong và ngoài n°ớc tham gia vào viác giÁi quyÁt những

v¿n đề xã hái c¿p bách theo tinh thÁn xã hái hố.
Có thể s¡ l°ợc sự khác nhau về thiÁt chÁ và đặc điểm cÿa an sinh xã hái
á Viát Nam qua 3 thßi kỳ:
An sinh xã hái cổ trun:
ThiÁt chÁ: gia đình, họ hàng, cáng đồng(làng xóm, tổ chāc tơn giáo&),
ph°ßng hái, Nhà n°ớc.
Đặc điểm: Gia đình, họ hàng, làng xã đóng vai trị chÿ chốt. Nhà n°ớc
đ°a ra khuôn khổ luÁt pháp điều chỉnh an sinh xã hái á cáng đồng làng, xã.
An sinh xã hái trong thồi k xõy dng ch ngha xó hỏi ỗ miÃn Bắc
và những năm tr°ãc Đổi mãi (1986):
ThiÁt chÁ: Nhà n°ớc, c¡ quan/xí nghiáp Nhà n°ớc, hợp tác xã, đồn thể
quÁn chúng, cáng đồng, gia đình, tổ chāc quốc tÁ.
Đặc điểm: KÁ ho¿ch hoá tÁp trung, bao c¿p. an sinh xã hái thực hián tồn
dân thơng qua viác gắn với há thống phúc lợi xã hái khu vực Nhà n°ớc và tÁp
thể. Phát triển bÁo hiểm xã hái bắt buác cho ng°ßi lao đáng trong khu vực Nhà
n°ớc và há thống bÁo đÁm xã hái cho khu vực tÁp thể, đặc biát á nơng thơn.
Vai trị cÿa Nhà n°ớc đối với kÁ ho¿ch hoá và quÁn lý đối với an sinh xã hái
đ°ợc đặt lên hàng đÁu.
An sinh xã hái trong nÃn kinh tÁ thß tr°ång theo đßnh h°ãng xã hái
chủ nghĩa:
ThiÁt chÁ: Nhà n°ớc, các tổ chāc kinh doanh, đ¡n vị, c¡ quan Nhà n°ớc
và ngoài Nhà n°ớc, đoàn thể quÁn chúng, gia đình- họ hàng, cáng đồng, xã hái
dân sự, cá nhân, các tổ chāc quốc tÁ.

20


Đặc điểm: An sinh xã hái đ°ợc xã hái hoá sâu ráng. Nhà n°ớc đóng vai
trị nịng cốt ban hành há thống pháp luÁt, đồng thßi thu hút và phát huy sự tham
gia đóng góp cÿa mọi thành phÁn, lĩnh vực vào các ho¿t đáng an sinh xã hái.

Sự đóng góp cÿa khu vực t° nhân đ°ợc thừa nhÁn và khun khích. Trách
nhiám cÿa há gia đình và chính quyền địa ph°¡ng đ°ợc tng c°ßng. Má ráng
trợ giúp xã hái và bÁo hiểm xã hái toàn dân cho mọi khu vực xã hái. Nhà n°ớc
cũng tôn trọng sự tự chÿ kinh tÁ và hành chính cÿa các tổ chāc bÁo hiểm xã hái.
Má ráng các hình thāc bÁo hiểm th°¡ng m¿i. Đẩy m¿nh hợp tác quốc tÁ, tranh
thÿ hợp tác và đóng góp cÿa quốc tÁ.
II. Vai trị của báo chí trong viác phÁn ánh an sinh xã hái
1. Vai trị của báo chí trong việc phổ biến chính sách an sinh xã hội
Mát xã hái tiÁn bá, công bằng là xã hái mà á đó t¿t cÁ cơng dân, khơng
phân biát sắc tác, tơn giáo, tín ng°ỡng, chính trị, màu da, địa vị kinh tÁ- xã
hái& đều đ°ợc tham gia vào sự phát triển chung cÿa đ¿t n°ớc, đ°ợc đÁm bÁo
cuác sống an toàn với những nhu cÁu phát triển con ng°ßi. Đó chính là mục
tiêu h°ớng tới cÿa Nhà n°ớc xã hái chÿ nghĩa. Nhằm thực hián mục tiêu đó, an
sinh xã hái chính là cơng cụ, ph°¡ng tián để đÁm bÁo sự công bằng, tiÁn bá
thông qua viác phân phối l¿i, điều tiÁt thu nhÁp giữa các nhóm dân c° trong xã
hái nhằm xố đói, giÁm nghèo, thu hẹp khoÁng cách giàu nghèo, tiÁn tới mát
xã hái bình đẳng, an tồn.
An sinh xã hái vì thÁ cũng là đối t°ợng phÁn ánh quan trọng cÿa báo chí.
Bằng cách thơng tin những nhu cÁu cÿa từng ng°ßi dân, nhóm ng°ßi, cáng
đồng đang gặp khó khn và ho¿t đáng cÿa các yÁu tố trong m¿ng l°ới An sinh
xã hái, báo chí nh° mát cÁu nối giữa các tÁng An sinh xã hái và ng°ßi dân. Mặt
khác, chính báo chí cũng là mát bá phÁn cÿa m¿ng l°ới An sinh xã hái, n¡i phát
hián, t° v¿n cho Nhà n°ớc ho¿ch định chính sách và trá thành nhân tố trực tiÁp
hoặc gián tiÁp, đóng góp quan trọng về vÁt ch¿t, tinh thÁn cho há thống an sinh
xã hái.
21