QUẢN LÝ BỆNH PHYTOPHTHORA HẠI CÂY TRỒNG Ở VIỆT NAM - QUẢN LÝ BỆNH CÔNG CỤ VÀ VẬT LIỆU KHUYẾN NÔNG

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn


052/04VIE: QUẢN LÝ BỆNH PHYTOPHTHORA
HẠI CÂY TRỒNG Ở VIỆT NAM



MS6: QUẢN LÝ BỆNH: CÔNG CỤ VÀ VẬT LIỆU KHUYẾN NÔNG


Tháng 7/ 2007






1
1. Thông tin về các tổ chức tham gia dự án
Tên dự án
Quản lý bệnh Phytophthora hại cây trồng ở Việt
Nam
Đơn vị phía Việt Nam
Viện Bảo vệ thực vật, Hà Nội
Giám đốc dự án phía Việt Nam
Tiến sĩ Nguyễn Văn Tuất
Tổ chức của Úc
Trường Đại học Sydney
Nhân sự Úc

Giáo sư David Guest
Ngày bắt đầu
Tháng 4/ 2005
Ngày kết thúc (theo dự kiến ban đầu)
Tháng 12/2006
Ngày kết thúc (thay đổi)
Tháng 7/2007
Kỳ báo cáo
Điểm mốc 6 (milestone 6)

Cơ quan liên lạc
Ở Úc : Trưởng nhóm
Tên
Giáo sư David Guest
Telephone:
(02) 9352.3946
Chức vụ
Giáo sư bệnh cây
Fax:
(02) 9351.4172
Tổ chức
Trường Đại học Sydney
Email:


Ở Úc: Liên hệ về hành chính
Tên
Ms Luda Kuchieva
Telephone:
(02) 9351 7903

Chức vụ
Nhân viên Quản lý Vốn Tài
trợ Nghiên cứu
Fax:
(02) 9351 3256
Tổ chức
Trường Đại học Sydney
Email:


Ở Việt Nam
Tên
Tiến sĩ Nguyễn Văn Tuất
Telephone:
+84 4838 5578
Chức vụ
Viện Trưởng
Fax:
+84 4836 3563
Tổ chức
Viện Bảo vệ thực vật
Email:


2
2. Trích lượt dự án


Sự thiếu hiểu biết của cán bộ nghiên cứu khoa học, cán bộ khuyến nông và nông dân là
hạn chế đầu tiên trong việc quản lý hiệu quả bệnh Phytophthora ở Việt Nam. Mục tiêu của

dự án là phổ biến những khuyến cáo quản lý bệnh có hiệu quả và bền vững để làm giảm
thịêt hại do bệnh Phytophthora gây ra đối với cây trồng ở Việt Nam và để nâng cao mức
thu nhập của nông dân. Qua các hoạt
động của dự án, các nhà khoa học và cán bộ khuyến
nông Việt Nam đã phát triển và truyền bá những thông tin về quản lý bệnh thông qua các
lớp Huấn luyện Cán bộ Khuyến nông và nông dân, các thử nghiệm có nông dân tham gia,
những tập tài liệu, áp phích và tài liệu kỹ thuật khác. Những công cụ khuyến nông và điều
tra cơ bản do đối tác Việt Nam cung cấp cho phía Úc đã đệ trình và đạt mục tiêu của
hoạt-động-chính 6.
3. Vấn đề
Những bệnh do nấm Phytophthora đã tấn công trên nhiều loài rau quả ở Việt Nam, làm
giảm năng suất đến 70% và gây thiệt hại kinh tế. Nhiều bệnh có thể quản lý có hiệu quả
bằng biện pháp cải tiến quản lý trang trại. Quản lý hiệu quả bệnh hại bị hạn chế là do các
nhà khoa học, các cán bộ khuyến nông và nông dân thiếu hiểu biết về bệnh Phytophthora.
Dự án này có mục đích là nâng cao năng su
ất cho tiểu nông bằng cách nâng cao kỹ năng
và năng lực cho các nhà khoa học, cán bộ khuyến nông liên quan, những nông dân để
thực hiện các biện pháp quản lý bệnh.
4. Những công việc đã thực hiện
Những mục tiêu chi tiết của dự án đã đạt được trình bày trong phụ lục I.
Sau lớp huấn luyện đầu tiên cho các cán bộ nghiên cứu khoa học (scientific training
workshops) tổ chức vào năm 2005, các cán bộ nghiên cứu khoa học và cán bộ khuyến
nông Việt Nam đã tổ chức các lớp huấn luyện cán bộ khuyến nông (extension training
workshops) và bố trí thử nghiệm trên đồng ruộng để phát triển và truyền bá các biện pháp
quản lý bệnh tổng hợp đế
n nông dân. Báo cáo này gồm những tài liệu tuyên truyền
khuyến nông đã được phát triển do vài đối tác người Việt Nam, đây cũng là một phần nội
dung của dự án này.
4.1. Đánh giá những vấn đề về bệnh hại
Những vấn đề bệnh trên nhiều cây trồng khác nhau được các chuyên gia Úc đánh giá

trên đồng ruộng để xác định nguyên nhân gây ra triệu chứng bệnh và để đánh giá mức độ
bệnh hại (chỉ số bệnh). Trước khi dự án này thực hiện, việc chẩn đoán bệnh không đúng
đã cản trở việc thực hiện chiến lược quảnlý bệnh thích hợp.
4.2. Sự phát triển tài liệu huấn luyện:
Một bộ Tài liệu Huấn luyện đã được phát triển và phân phối cho mỗi lớp huấn
luyện. Tài liệu huấn luyện bao gồm những bài báo cáo từ những lớp huấn luyện và những
thông tin bổ sung về bệnh Phytophthora và cách quản lý bệnh Phytophthora được thu thập
từ chuyên khảo 114 của ACIAR. Tài liệu đã được các đối tác Việt Nam sử dụng trong các
lớp huấn luyện và những bản sao đã nộp cho Ban Qu
ản lý dự án CARD (CARD PMU).
Những tài liệu này đã nộp cho Ban Quản lý dự án trong các báo cáo tiến độ trước đây.
3
4.3. Các lớp huấn luyện cán bộ khuyến nông (Extension workshops)
Các lớp Huấn luyện Cán bộ Khuyến nông cho các cán bộ của các Chi cục Bảo vệ
thực vật đã được tổ chức do các cán bộ của Viện Bảo vệ thực vật-Hà Nội (Viện BVTV),
Trung tâm Thực nghiệm và Phát triển cây ăn quả Thừa Thiên Huế (TTCAQTTH), Viện
Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam (Viện NCCAQMN)-Việt Nam. Những lớp huấn luyện
này đã truyền đạt những bịên pháp qu
ản lý bệnh cho nông dân ở miền Bắc, miền Trung
và miền Nam-Việt Nam. Những bài báo cáo trong các lớp Huấn luyện Cán bộ Khuyến
nông tổ chức ở Trung tâm Thực nghiệm và Phát triển Cây ăn quả Thừa Thiên Huế được
trình bày trong phụ lục II.
4.4. Áp phích, tập tài liệu và tài liệu kỹ thuật khác:
Viện BVTV, TTCAQTTH và Viện NCCAQMN đã biên soạn những tài liệu tuyên
truyền khuyến nông và phân phối cho các cán bộ khuyến nông và nông dân. Những vật
liệu này trình bày trong phụ lục III.
4.5. Phân tích tình hình cơ bản
Ông Đoàn Nhân Ái ở TTCAQ Thừa Thiên Huế đã cung cấp số liệu cơ bản thu thập
từ các khảo nghiệm có nông dân tham gia ở các tỉnh miền Trung (phụ lục IV). Những
thông tin cơ bản bao gồm các loài cây trồng, tỉ lệ bệnh hại, biện pháp phòng trừ, những

hạn chế và những đề nghị. Một bản phân tích của một trong những lớp Huấn luyện Cán
bộ Khuyến nông tổ chức t
ại TTCAQ Thừa Thiên Huế được trình bày ở phụ lục V.
5. Tác động
5.1. Những Tài liệu Huấn luyện
Trong quá trình thực hiện dự án, những tài liệu huấn luyện đã phát triển và một số
sách chuyên môn được các chuyên gia Úc cung cấp đã được phân phối đến mỗi lớp huấn
luyện cho cán bộ nghiên cứu và cán bộ khuyến nông. Những tài liệu sẽ được sử dụng để
tham khảo lâu dài về sinh học Phytophthora, nguyên nhân gây bệnh và các biện pháp
phòng trừ bệnh cho những học viên và nông dân.
5.2. Những lớp Huấn luyện Cán bộ Nghiên cứu Khoa học
Các nhân viên dự án phía Úc đã tổ chức những lớp Huấn luyện Cán bộ Nghiên cứu Khoa
học cho mỗi đối tác của 3 tổ chức ở Việt Nam. Những lớp huấn luyện được tổ chức khi
dự án mới bắt đầu hoạt động đã cung cấp những thông tin cơ bản quan trong để cán bộ
Việt Nam có thể thực hiện các lớp huấn luyện cho cán bộ khuyến nông và thực hiệ
n các
biện pháp quản lý bệnh trên các cây trồng khác nhau của mỗi miền. Những lớp huấn
luyện cuối cùng, các học viên có thể báo cáo những kết quả từ những mô hình trình diễn
và khảo nghiệm có nông dân tham gia, và báo cáo những phương hướng phát triển trong
tương lai.
5.3. Những lớp Huấn luyện Cán bộ Khuyến nông
Các lớp Huấn luyện Cán bộ Khuyến nông cho các cán bộ của các Chi cục Bảo vệ
thực vật tỉnh đã được tổ chức do các cán bộ của Viện Bảo vệ thực vật-Hà Nội (Viện
BVTV), Trung tâm Thực nghiệm và Phát triển cây ăn quả Thừa Thiên Huế
(TTCAQTTH), Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam (Viện NCCAQMN)-Việt Nam.
Các biện pháp quản lý bệnh đã được truyền đạt cho các cán bộ khuy
ến nông và nông dân
khắp nước Việt Nam. Trong đó bao gồm cả những thông tin khuyến nông và những hình
ảnh mà Thạc sĩ Đoàn Nhân Ái đã thu thập được trong quá trình tham quan học tập tại Úc
4

đã cung cấp cho học viên những ý tưởng mới, những phương pháp mới về quản lý bệnh
có thể ứng dụng ở Việt Nam; điều này đã cho thấy chuyến tham quan học tập ở Úc rất có
giá trị.
5.4. Áp phích, tập tài liệu và tài liệu kỹ thuật khác
Sự phát triển những tài liệu tuyên truyền khuyến nông như những tập sách nhỏ và
những tài liệu kỹ thuật đã giúp truyền bá các biện pháp quản lý bệnh trong toàn dự án
này.
5.5. Những chuyến viếng thăm của chuyên gia Úc
Những lớp Huấn luyện Cán bộ Nghiên cứu Khoa học ở mỗi nơi của 3 miền luôn có
một vài chuyến đi thăm đồng ruộng của các nhân viên dự án phía Úc, phía Việt Nam và
những cộng tác viên. Thực hành trình diễn và giám định triệu chứng bệnh, chẩn đoán
bệnh ngoài đồng và thảo luận, và trình diễn các biện pháp quản lý bệnh tổng hợp là một
phần quan trọng của dự án. Những hoạt
động này bảo đảm chẩn đoán đúng vấn đề, cho
nông dân thấy rõ những biện pháp thực hiện, và áp dụng các biện pháp quản lý có tiềm
năng.
5.6. Phân tích tình hình cơ bản
Những lớp Huấn luyện Cán bộ Khuyến nông được tổ chức do 3 đối tác Việt Nam
trong dự án này đã phát triển những kiến thức đã học được từ các lớp huấn luyện cán bộ
nghiên cứu khoa học do các chuyên gia Úc tổ chức đủ tất cả các mức độ về cây trồng Việt
Nam. Những lớp huấn luyện khuyến nông được Viện BVTV, TTCAQ Thừa Thiên Huế
và Viện NCCAQMN tổ ch
ức huấn luyện trên 80 cán bộ khuyến nông về sinh học
Phytophthora, nguyên nhân gây bệnh và các biện pháp quản lý bệnh hại. Các học viên
được dạy về nhận biết triệu chứng bệnh và được giới thiệu về những chiến lược quản lý
bệnh bền vững và hiệu quả. Bây giờ nông dân nhận thức hơn về những nguyên nhân gây
ra triệu chứng bệnh trên những cây trồng của họ, và họ có một ki
ến thức tốt hơn về các
biện pháp phòng trừ sẵn có để quản lý vườn của mình. Những phương pháp mới để phòng
trừ bệnh Phytophthora đã được nông dân chấp nhận gồm: trồng cây con trên mô đất, đào

rãnh thoát nước, tủ gốc, trồng xen và tiêm thuốc Phosphonate vào thân cây.
Dựa vào phiếu điều tra do TTCAQ Thừa Thiên Huế thực hiện, các học viên đã tự tin
hơn về sự hiểu biết của mình v
ề quản lý bệnh sau khi tham dự lớp Huấn luyện Khuyến
nông, (hình 1). Như mong đợi, những học
viên trong lớp Huấn luyện Khuyến nông do
TTCAQ Thừa Thiên Huế tổ chức đã xếp
hạng một loạt các yếu tố là những nguyên
nhân quan trọng gây ra mất mùa. Sự nhận
thức dịch hại là nguyên nhân gây mất mùa
được tăng lên sau khi học. Hoặc là thời tiết
tạo điều kiện thuận l
ợi hơn cho bệnh phát
triển, làm cho tỉ lệ bệnh tăng nhanh và hậu
quả là sự mất mùa càng tăng.(hình 2).Những
phân tích đầy đủ của lớp Huấn luyện
Khuyến nông được trình bày trong báo cáo tổng kết.
(First workshop: lớp huấn luyện đầu. Second workhop: lớp huấn luyện thứ hai)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
No

knowledge
Below
average
Average Good Excellent
Participants (%)
First workshop
Second workshop
Hình 1: Tỉ lệ % học viên mô tả sự hiểu biết hiện có của họ về quản lý bệnh như không biết (no knowledge) ,
dưới trung bình (below average), trung bình (average), tốt (good), rất tốt (excellent). Sự hiểu biết của học
viên nâng cao hơn sau khi hoàn thành khoá huấn luyện thứ hai. Những số liệu biểu thị giá trị trung bình thu
được từ những câu trả lời kết hợp trong bảng câu hỏi do TTCAQ Thừa Thiên Huế thực hiện ở lớp hu
ấn
luyện khuyến nông.
5


0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Weather Management Diseases &
pests
Lack of

fertiliser
Water
Participants
First workshop
Second workshop

(weather: Thời tiết. Management: quản lý. Diseases & pest: dịch hại. Lack of fertiliser: thiếu phân. Water : nước)
Hình 2. Nguyên nhân quan trọng nhất gây ra mất mùa theo các học viên của lớp huấn luyện khuyến nông
do TTCAQ Thừa Thiên Huế tổ chức. Những nguyên nhân gây mất mùa đã thay đổi. Nhận thức dịch hại là
nguyên nhân gây mất mùa tăng lên vào lớp huấn luyện sau. Những số liệu biểu thị giá trị trung bình thu
được từ những câu trả lời kết hợp trong bảng câu hỏi do TTCAQ Thừa Thiên Huế thực hiện ở lớp huấn
luy
ện khuyến nông.
6. Những đề nghị về công việc và cải tiến trong tương
lai
6.1. Lượng thông tin và tài liệu tuyên truyền khuyến nông nên được kiểm tra đối
chiếu bởi những người phụ trách dự án phía Việt Nam hơn là bởi những người
phụ trách dự án phía Úc. Rồi tài liệu được chuyển một cách dễ dàng hơn đến Ban
Quản lý dự án ở Việt Nam do nhóm dự án Việt Nam, hơn là được gửi qua Úc
trước.
6.2. Điều rất quan trọng là tiếp tục huấn luyện cán bộ khuyế
n nông và nông dân để
tiếp tục truyền bá sự hiểu biết về bệnh và sự nhận thức về những biện pháp quản
lý, và để giảm tỉ lệ bệnh.
6.3.Các biện pháp quản lý bệnh nên được áp dụng mở rộng đối với cây trồng khác và
những bệnh khác.

6
Phụ lục II. Những lớp huấn luyện và những bài giảng được hiện bởi ông Đoàn Nhân Ái
và nhóm của ông ở TTCAQ Thừa Thiên Huế . Những bài giảng gồm những thông tin thu từ

nội dung bài giảng trong lớp huấn luyện cán bộ khoa học đầu tiên, từ những tài liệu học tập
và từ những thông tin ông Ái đã thu thập, học hỏi được trong chuyến tham quan học tập tại
Úc.

1. Lịch tổ chức các lớp huấn luyện nông dân do ông Đoàn Nhân Ái-TTCAQTTH

Tỉnh Ngày Cây trồng chính
Thua Thien Hue 4/9/ 2005 Cây có múi, cao su
Quang Tri 6/9/ 2005 Cây tiêu
Quang Binh 7/9/ 2005 Cây tiêu, cao su
Gia Lai 12/9/ 2005 Cao su, tiêu
Quang Nam 15/9/ 2005 Cây có múi, tiêu

Nội dung huấn luyện:
1. Triệu chứng bệnh Phytophthora
2. Vòng đời và sự lây lan của Phytophthora
3. Dịch tễ học của Phytophthora
4. Nguyên tắc Quản lý Tổng hợp bệnh Phytophthora

Nông dân thảo luận những dịch hại chủ yếu trên cây trồng chính ở mỗi vùng, biện pháp
quản lý, những thất thu, những hạn chế, đề nghị, và xây dựng khảo nghiệm có nông dân
tham gia. Họ cũng quan sát những triệu chứng bệnh Phytophthora trên
đồng ruộng, thực
hành một vài biện pháp phòng trừ như đắp mô, tủ gốc, tỉa cành và xử lý bệnh bằng thuốc
bảo vệ thực vật.

2. Bảng tóm tắt lớp huấn luyện khuyến nông tổ chức tại Huế năm 2005
I. Ngày: 16-17 /8/ 2005.
II. Địa điểm: thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam
III. Đơn vị tổ chức: Trung tâm Thực nghiệm và Phát triển cây ăn quả Thừa Thiên Huế

IV. Các nội dung/hoạt động của lớp huấn luyện:
a. Giới thiệu về dự án " Quản lý bệnh Phytophthora hại cây trồng ở Việt Nam
và nội dung hoạt động của lớp huấn luy
ện.
b. Thế giới Phytophthora
c. Tác động của Phytophthora ở vùng Đông Nam Á
d. Phytophthora ở Việt Nam
e. Chẩn đoán bệnh, phân lập nấm, giám định bệnh Phytophthora
f. Phân lập nấm Phytophthora
g. Dịch tể học Phytophthora trên cây ăn quả có múi, cao su và cây tiêu
h. Những triệu chứng do Phytophthora gây ra trên cây ăn quả có múi, cao su và cây tiêu
i. Vòng đời của Phytophthora
j. Chu kỳ bệnh của Phytophthora
k. Những nguyên tắc quả
n lý bệnh Phytophthora
l. Quản lý bệnh Phytophthora tổng hợp
m. Quản lý bệnh trên vườn ươm và vườn trồng
n. Điều tra cơ bản nông dân
o. Thiết kế thí nghiệm và phân tích số liệu thí nghiệm (lập kế hoạch bố trí khoả nghiệm có
nông dân tham gia.
p. Những hoạt động có nông dân tham gia và khuyến nông
q. Thảo luận (chia làm 5 nhóm):
7
i. Cây trồng chính, dịch hại chủ yếu, những thất thu, biện pháp phòng trừ, hạn chế, ý
tưởng để xây dựng khảo nghiệm có nông dân tham gia
ii. Làm thế nào để tổ chức một lớp huấn luyện nông dân và thiết kế khảo nghiệm có
nông dân tham gia.
r. Thực hành: (5 nhóm)
i. Thăm đồng ở xã Thuỷ Biều: quan sát triệu chứng bệnh: chảy nhựa, thối gốc trên cây
bưởi, thu th

ập mẫu bệnh và mẫu đất
ii. Phân lập mẫu bệnh đã thu thập (5 nhóm)
iii. Bẩy nấm Phytophthora từ đất
iv. Quan sát mẫu đã được phân lập trong phòng thí nghiệm (Khoá học chỉ 2 ngày, vì
thế chúng tôi phải thu thập mẫu, chuẩn bị môi trường và phân lập, và cấy
Phytophthora trước khi tổ chức lớp huấn luyện 2 ngày)
s. Cấp chứng chỉ tham dự lớp huấn luyện

8
2. Những bài giảng chuẩn bị bởi TTCAQ Thừa Thiên Huế cho lớp huấn luyện
khuyến nông

Thế giới Phytophthora







9






10

CHẨN ĐOÁN VÀ GIÁM ĐỊNH BỆNH




11




VÒNG ĐỜI


12



DỊCH TỄ HỌC



13



14
PHÂN LẬP NẤM

IPM

15
QUẢN LÝ VƯỜN






16
PAR


THIẾT KẾ THÍ NGHIỆM NGOÀI ĐỒNG




17
Những ví dụ về tài liệu tuyên truyền khuyến nông của Trung tâm CĂQThừa Thiên Huế
ÁP PHÍCH

18


19

20


21


22


23

24
25
Bài Một số Nguyên tắc Phòng trừ Bênh Chết nhanh trên cây tiêu (16 trang) của ông Đoàn Nhân Ái đăng trên Tạp chí Khuyến Nông. 5/2007