Kinh tế và Quản lý môi trường

Kinh tế và Quản lý
môi trường
Giảng viên: PGS.TS Lê Thu Hoa
ĐT: 5651971; 0913043585
Email:



Bài mở đầu:
Giới thiệu Kinh tế và Quản lý Môi trường
Nội dung
p

Một số khái niệm cơ bản về môi trường và tài
nguyên thiên nhiên

p

Nội dung của kinh tế học mơi trường

p

Vai trị của kinh tế và quản lý môi trường

1


Khái niệm môi trường
Môi trường
p Các yếu tố tự nhiên
p Các yếu tố vật chất nhân tạo

p Bao quanh và có ảnh hưởng đến đời sống, sự tồn
tại, phát triển của con người và thiên nhiên
Các chức năng của môi trường
p Không gian sống, hỗ trợ cuộc sống
p Cung cấp tài nguyên thiên nhiên
p Chứa đựng và hấp thụ một phn cht thi

Chc nng ca mụi trng
Môi tr-ờng

Lấy vào

Kinh tế

Thải ra

2


Tài nguyên thiên nhiên
Tài nguyên
p Các nguồn lực cho phát triển
p Nguồn lực tự nhiên và nhân tạo
Tài nguyên thiên nhiên
p Nguồn gốc từ mơi trường tự nhiên
p Có nhiều cách phân loại
p Theo quan điểm kinh tế môi trường:
n
n

Tài ngun có thể tái tạo RR
Tài ngun khơng tái tạo UR/ ER

Các vấn đề mơi trường
p
p
p
p
p
p
p
p
p
p
p

Suy giảm diện tích rừng và đa dạng sinh học
Suy thối các lưu vực sơng
Thiếu nước và ơ nhiễm nước
Xói mịn và suy thối đất
Cạn kiệt nguồn tài nguyên thuỷ hải sản
Ô nhiễm biển và đại dương
Ơ nhiễm khơng khí và tắc nghẽn giao thơng đô thị
Suy giảm tầng Ozone
Trái đất ấm lên và biến đổi khí hậu
Khác???
è Các vấn đề trên có liên quan thế nào với các hoạt
động kinh tế?

3

4


Sự ấm lên toàn cầu

Lũ lụt
Tăng nhiệt độ
Hạn hán
= Mất nơi cư trú, suy giảm sản xuất
lương thực, tăng áp lực về đất đai

5


Nước trên các dịng sơng bị ơ nhiễm nặng nề

6


Xói mịn, rửa trơi, bạc màu và thiếu nước làm giảm
năng suất cây trồng, mùa màng thất bát

Nhu cầu tài nguyên cho phát triển kinh tế

7


Nhu cầu tài nguyên cho phát triển kinh tế

160

700,000
RE

140

Gas

600,000

Oil products
120

Electricity

500,000

Coal
100

GWh

Mill. TOE

400,000
80

300,000

60

200,000
40

100,000

20

0

0
2005

2010

2015

2020

2005

2030

2010

+

Cà phê???

2020

2025

Nhu cầu điện 2030

Nhu cầu năng lượng 2030

+

2015
Year

Year

Canh tác truyền thống

+ +

+

+

144 lít nước/ tách cà phê

8


Sở thích dùng Fast food???
Để sản xuất 1 tấn thịt gia súc, gia cầm, trứng hoặc sữa

à Mất đi 5 tấn lớp thổ nhưỡng màu mỡ trên bề mặt đất; thải 36,4 tấn
CO2

Hoạt động chăn ni:
• Tiêu hao khoảng 40% sản lượng ngũ cốc trên Thế giới,
• Làm ảnh hưởng 70% đất canh tác nơng nghiệp
•Tạo ra 18% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính
• Gây suy giảm diện tích rừng
• Gây suy giảm và làm ơ nhiễm nước
è 35$/
bánh hamburger nếu tính đủ chi phí mơi trường
- />
Trên cấp độ toàn cầu
p

90% lượng tài nguyên
được khai thác ngay lập
tức bị vứt bỏ

p

80% sản phẩm bị vứt bỏ
sau 1 lần sử dụng

p

Một chiếc bàn chải đánh
răng tạo ra 1,5kg chất thải

p

Một chiếc máy điện thoại
di động tạo ra 75 kg chất
thải

p

Một tấn giấy cần 100.000
m3 nước

Source: Wuppertal Institut

9


Dấu ấn sinh thái trên thế giới

Source: WWF Living Planet Report 2006

Nhu cầu được dự báo cho hành tinh trái đất

1900

2002

2050

2100

Source: Wuppertal Institute

10


Hoạt động kinh tế và các vấn đề MT
Các hoạt động kinh tế dẫn đến các vấn đề môi trường???
p Khai thác bừa bãi, sử dụng không hiệu quả, lãng phí các
nguồn lực
p Khơng sử dụng tài ngun đa mục tiêu
p Không đầu tư cho bảo vệ và phát triển nguồn tài nguyên
p Sử dụng nhiều đầu vào không cần thiết, làm giảm lợi nhuận
và gây ô nhiễm môi trường
p Không tái chế các phế liệu/ chất thải
p Thải bỏ bừa bãi các chất thải/ chất gây ô nhiễm
p …
è Suy giảm các chức năng của MT: ô nhiễm, suy thoái, cạn
kiệt tài nguyên

Hoạt động kinh tế và các vấn đề MT
Ø

Tại sao các hoạt động kinh tế dẫn đến các vấn đề
mơi trường???
n
n
n
n

Ø

Nhưng tại sao lại có sự chưa gắn liền như vậy???
n
n
n

Ø

Sự khan hiếm chưa gắn liền với giá cả
Lợi ích chưa gắn liền với chi phí
Quyền lợi chưa gắn liền với trách nhiệm
Hậu quả không gắn liền với hoạt động
Thất bại của thị trường
Thất bại về Quyền tài sản
Thất bại về chính sách

Cần phải làm gì? Như thế nào?

11


Kinh tế học môi trường - EE
p
p

p

p

Một môn khoa học kinh tế, ra đời những năm 1960s
Sử dụng các khái niệm và cơng cụ phân tích kinh tế

n Khái niệm: sự khan hiếm, giới hạn năng lực sản xuất,
đánh đổi (trade - off), cung, cầu, lợi ích cận biên, chi phí
cận biên, hiệu quả kinh tế, ngoại ứng...
n Cơng cụ: phân tích lợi ích - chi phí, phân tích hiệu quả
chi phí, các cơng cụ định giá, tối ưu hố...
Lý giải và giải quyết các vấn đề môi trường (theo nghĩa
rộng, bao gồm tài nguyên thiên nhiên và chất lượng môi
trường)
Bảo đảm hiệu quả kinh tế - xã hội trong điều kiện ràng buộc
về môi trường/ hệ sinh thái

Kinh tế học mơi trường - EE
Hai nhánh quan trọng:
§Kinh tế tài nguyên thiên nhiên: giải quyết
những vấn đề liên quan đến khai thác và sử dụng
tài nguyên theo cách có hiệu quả về kinh tế, tối
đa hố phúc lợi kinh tế
§Kinh tế môi trường: đánh giá kinh tế các biến
đổi môi trường, giải thích ngun nhân kinh tế
của việc ơ nhiễm và suy thối tài ngun/ chất
lượng mơi trườngà đề ra các giải pháp kinh tế
nhằm ngăn ngừa, hạn chế, và cải thiện

12


Kinh tế học môi trường - EE
Ba vấn đề cốt lõi của kinh tế học môi trường
p

Đánh giá tầm quan trọng về mặt kinh tế của các
biến đổi mơi trường

p

Tìm hiểu/ lý giải các nguyên nhân kinh tế của các
biến đổi môi trường

p

Đề xuất các giải pháp kinh tế nhằm làm chậm lại,
chấm dứt, thậm chí đảo ngược các biến đổi tác
động tiêu cực đối với mơi trường

Ví dụ về EIs đang được sử dụng ở Việt Nam
Chi trả dịch vụ môi
trường rừng (PFES)
Quyết định 380/ 2008/
QĐ-TTg

Người dân vùng cao
(Sơn La. Lâm Đồng)

• Tiền (20đ/ Kwh;
40đ/ m3 nước; 0,5 – 2%
doanh thu du lịch)

• Quyền sở hữu
tài sản
• Hỗ

trợ marketing

Chi trả
PFES: Nghị định 99/2010/NDCP (ngày 24.9.2010) áp dụng
trên toàn quốc & mở rộng loại
dịch vụ MT; có hiệu lực từ 2011

Người sử dụng dịch vụ
(Nhà máy thủy điện, công ty
cấp nước, công ty du lich)

13


Kinh tế học môi trường - EE
p

Nội dung/ vấn đề cốt lõi của kinh tế học môi trường

Ø

Kinh tế môi trường “nghiên cứu và giải quyết các
vấn đề môi trường từ giác độ kinh tế”

Ø

Kinh tế mơi trường có điểm gì giống và khác các
mơn khoa học mơi trường khác (VD: cơng nghệ
mơi trường…)?

Ø

Kinh tế mơi trường đóng vai trị như thế nào trong
xây dựng các chính sách phát triển?

Kinh tế học mơi trường - EE
Vai trị của kinh tế học mơi trường trong việc xây
dựng chính sách
p Đánh giá tác động của các cách tiếp cận khác nhau
để giải quyết vấn đề môi trường (tác động kinh tế,
xã hội, mơi trường)
p Bảo đảm tính hiệu quả về chi phí (Costeffectiveness) (sử dụng ít tiền/ nguồn lực nhất
nhằm làm giảm ô nhiễm môi trường nhiều nhất)
p Bảo đảm tính hiệu lực (Efficiency) (bảo đảm mục
tiêu đặt ra, lợi ích > chi phí)

14


Kinh tế học môi trường - EE
Tài liệu học tập và tham khảo:
Ø
Ø
Ø
Ø

Kinh tế và Quản lý Môi trường, NXB Thống kê, Hà Nội 2003
Bài giảng Phát triển bền vững (VIE01/021, 2006)
Luật Bảo vệ mơi trường, NXB Chính trị Quốc gia, 2005

Barry Field & Nancy Olewiler, Kinh tế Môi trường, bản dịch
bởi Chương trình Kinh tế và Mơi trường Đơng Nam Á
(EEPSEA), ĐH Kinh tế TP. Hồ Chí Minh (UEH), 2005.

Ø

William J.Baumol and Wallace Oates, The Theory of
Environmental Policy (Second Edition), Press Syndicate of
the University of Cambridge, Australia, 1993.

Ø

Thomas Sterner, Policy Instruments for Environmental and
Natural Resource Management, World Bank 2003

Kinh tế học môi trường - EE
Tài liệu học tập và tham khảo:
p

Các trang web:
n
n
n
n
n

p

/>
Các tài liệu khác: sẽ được giới thiệu và cung cấp khi cần

15