(LUẬN văn THẠC sĩ) nghệ thuật tự sự trong truyện cổ andersen

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---------------------------------------

KHÚC THÙY LINH

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG
TRUYỆN CỔ ANDERSEN

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Lý luận văn học

Hà Nội - 2012

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TIEU LUAN MOI download :


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---------------------------------------

KHÚC THÙY LINH

NGHỆ THUẬT TỰ SỰ TRONG
TRUYỆN CỔ ANDERSEN

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Lý luận văn học
Mã số: 60.22.32

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Khánh Thành

Hà Nội - 2012

TIEU LUAN MOI download :


MC LC
1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................................. 3
3. Mục đích, đối t-ợng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 9
4. Ph-ơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 11
5. Cấu trúc của luận văn ............................................................................................. 11
Ch-ơng 1 : NGƯờI Kể CHUYệN TRONG TRUYệN Cổ ANDERSEN ................... 13
1.1. Khái niƯm ng-êi kĨ chun .................................................................................. 13
1.2. Ng-êi kĨ chun trong Trun cỉ Andersen ....................................................... 14
1.2.1. Ng-êi kĨ chun ë ng«i thø ba ...................................................................... 15
1.2.2. Ng-êi kĨ chun ë ng«i thø nhÊt .................................................................. 25
1.2.3. Ng-êi kĨ chun ë ng«i thø ba kết hợp với ng-ời kể chuyện ở ngôi thứ
nhất............................................................................................................................ 28
1.2.4. Nhiều ng-ời kể chuyện cùng tồn tại trong truyện....................................... 31
Ch-ơng 2 : Nghệ thuật xây dựng nHÂN VậT TRONG TRUYệN Cổ
ANDERSEN ...................................................................................................................... 36
2.1. Khái niệm nhân vật và nghệ thuật x©y dùng nh©n vËt...................................... 36
2.1.1. Nh©n vËt .......................................................................................................... 36
2.1.2. NghƯ tht x©y dùng nh©n vËt ...................................................................... 37
2.2. NghƯ tht x©y dùng nh©n vËt trong Trun cỉ Andersen ................................ 38
2.2.1. ThÕ giới nhân vật đa dạng về kiểu loại......................................................... 39
2.2.1.1. Kiểu nhân vật là con ng-ời..................................................................... 39
Nhân vật trẻ thơ trong Truyện cổ Andersen ................................................................. 39
Kiểu nhân vật cung đình ................................................................................................. 42

Kiểu nhân vật bình dân ................................................................................................... 43
2.2.1.2. Nhân vật là loài vật, đồ vật..................................................................... 44
2.2.3. Nhân vật đ-ợc miêu tả qua ngoại hình - chân dung "kẻ lạc loài" ............ 51
2.2.4. Nhân vật đ-ợc miêu tả qua đặc điểm tâm lÝ ................................................ 56

TIEU LUAN MOI download :


Ch-ơng 3 : tổ chức CốT TRUYệN Và KếT CấU TRONG ................................ 68
TRUN Cỉ ANDERSEN............................................................................................... 68
3.1. Cèt trun .............................................................................................................. 68
3.1.1. Khái niệm cốt truyện ..................................................................................... 68
3.1.2. Nghệ thuật xây dựng cèt trun trong Trun cỉ Andersen ...................... 69
3.1.2.1. Cèt trun dựa trên motif văn học dân gian ........................................ 69
3.1.2.2. Cốt truyện dựa trên xây dựng xung đột và cách giải quyết xung đột 72
3.2. Kết cấu ................................................................................................................... 80
3.2.1. Khái niệm kÕt cÊu .......................................................................................... 80
3.2.2. KÕt cÊu trong Trun cỉ Andersen ............................................................... 80
3.2.2.1. KÕt cÊu ch-¬ng håi ................................................................................. 80
3.2.2.2. KÕt cÊu không gian và thời gian ............................................................ 82
3.2.2.3. Kết cấu thể hiện ở cách mở đầu và kết thúc ......................................... 87

TIEU LUAN MOI download :


TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Cách đây hơn 200 năm, vào ngày 02 tháng 4 năm 1805, có một người
đã cất tiếng khóc chào đời đầu tiên tại một ngơi làng nằm trong thung lũng
giữa những quả đồi thấp quanh năm lẩn khuất sương mù, ngày đêm ngập
tràn gió biển vùng Odense của xứ sở Đan Mạch xa xôi với những đỉnh đồi
được bao phủ bởi một màu trắng thanh khiết của muôn ngàn cánh hoa thạch
thảo. Như một thiên thần được Thượng đế phái xuống trần gian để thay
Người thực hiện sứ mệnh cứu rỗi nhân loại, người đó, ba mươi năm sau đã
trở thành một nhà văn mà tác phẩm đã được dịch ra “hơn 90 thứ ngôn ngữ
trên khắp năm châu bốn biển” [17, tr. 18], từng được hàng triệu người trên
thế giới mến yêu đến ngưỡng mộ, sùng bái. Và cho đến nay, dù đã cách xa
chúng ta 137 năm nhưng tên tuổi của ông đã đi vào thế giới huyền thoại như
một người kể chuyện hay nhất hành tinh. Đó chính là Hans Christian
Andersen - người kể chuyện thiên tài của mọi thời đại.
Andersen là một nhà văn kì diệu. Với trí tưởng tượng phong phú, tài
năng thiên bẩm, tâm hồn nhạy cảm và thánh thiện, ông đã niệm thần chú lên
ngịi bút nhiệm màu của mình đánh thức “đứa trẻ thơ muôn thuở” “luôn tồn
tại và yên ngủ” [6, tr. 109] trong lòng mỗi con người, đưa chúng ta đến với
cuộc sống “kỳ diệu và đẹp đẽ” (Pauxtơpxki) với những ánh nhìn hồn nhiên,
trong sáng và thánh thiện nhất. Andersen đã thử sức ở rất nhiều lĩnh vực
nhưng đạt đến đỉnh cao hơn cả là hơn 160 truyện cổ được bắt đầu viết từ
năm 1835. Và chính những truyện thần tiên đó đã làm cho ơng trở thành bất
tử.

Khúc Thùy Linh

1

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
Bản thân người viết đã từng gắn bó với những câu chuyện cổ của
Andersen suốt thời thơ ấu và cho đến khi trưởng thành vẫn ln mang bên
mình thế giới cổ tích ấy, đọc và nâng niu nó như một thứ Kinh thánh của
riêng mình. Tuổi thơ đắm chìm trong một thế giới cổ tích lung linh, rực rỡ,
huy hồng, đầy biến ảo của Andersen với những dãy núi phủ đầy tuyết trắng
xứ Anpơ, những tảng băng lóng lánh, những bơng tuyết trắng muốt một màu
thanh sạch phủ lên đất đai cây cỏ; một thế giới diễm ảo với màu xanh ngát
của bầu trời Bantích, với lịng biển khơi sâu thẳm, “nước xanh hơn cánh hoa
mua biếc nhất, trong vắt như pha lê”, những đỉnh đồi nở đầy hoa thạch thảo,
những đoá oải hương thơm ngát một mùi hương dịu dàng, những hồ nước
trong veo từng đàn thiên nga trắng muốt bơi lội cạnh những ngơi nhà xinh
xinh, cổ kính, những cánh đồng lúa mì vàng rộm trải rộng đến tận chân trời,
những gác chuông nhà thờ cứ mỗi chiều lại đổ hồi dóng dả, những khu vườn
sum suê cây cối, những cánh rừng, những con đường mòn… Tất cả thế giới
thiên nhiên diễm tuyệt ấy đã in sâu vào tâm trí tơi suốt thời thơ ấu. Tôi đã
từng say mê với tiếng hát của những Nàng tiên cá, cuốn mình theo những
cuộc phiêu lưu của Chú lính chì dũng cảm, mải mê dõi theo bước chân của
cơ bé Giecđa trong hành trình tìm bạn; và cũng đã từng rơi nước mắt khóc
thương cho số phận bất hạnh của Cô bé bán diêm… Mỗi lần đọc Andersen
tưởng như thấy lại bóng dáng thời thơ ấu của mình trong đó (“Bất ngờ ta
bỗng gặp lại mình – Quyển Andersen ngày xưa bụi dày như năm tháng” –
Ngọc Lan). Tâm hồn được bồi đắp không chỉ bởi sự lung linh, đẹp đẽ của thế
giới cổ tích diệu huyền mà cịn bởi những triết lí nhân sinh đậm tính nhân
văn sâu sắc. Có cảm giác tận thẳm sâu tâm hồn được thấm mát bởi những
giọt nước diệu kỳ thoát ra từ những trang sách ướt đẫm tình yêu con trẻ của
“người canh giữ những linh hồn cổ tích” – Andersen. Mang trong mình niềm

say mê và một tình yêu trầm lắng với những câu chuyện cổ Andersen, tôi

Khúc Thùy Linh

2

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
hiểu rằng chính ông là người đã truyền cho tôi một niềm tin bất diệt : “Dù ai
nói với bạn điều gì đi nữa thì xin bạn hãy cứ tin rằng cuộc sống này là kỳ
diệu và đẹp đẽ” (Pauxtôpxki).
Truyện cổ Andersen chinh phục được đông đảo bạn đọc qua nhiều thế
hệ không chỉ bởi những hình ảnh lung linh, huyền ảo của một thế giới cổ tích
thần tiên hay nội dung mang những triết lí sâu sắc, thâm trầm mà cịn bởi
những hình thức nghệ thuật độc đáo. Khám phá Nghệ thuật tự sự trong
Truyện cổ Andersen, chúng tôi muốn qua ánh nhìn của thi pháp học hiện đại
để thêm một lần nữa khẳng định tài năng của người con xứ Odense này.

2. Lịch sử vấn đề
2.1. Nghiên cứu
Có một thực tế đáng ngạc nhiên là mặc dù Andersen đến Việt Nam
khá sớm, thu hút được số lượng đông đảo bạn đọc và tác phẩm của ơng có
một tầm ảnh hưởng sâu rộng, song Andersen và những truyện kể của ông
chưa thực sự được nghiên cứu một cách rộng rãi và chuyên sâu. Cho đến nay
chưa có một cuốn sách nào nghiên cứu cụ thể và riêng biệt về ông.
Cuộc đời và thân thế của Andersen mới được nhắc đến trong một hai
trang từ điển. Gần đây có một số cuốn sách viết về cuộc đời ông dưới dạng
truyện kể như cuốn Hans Christian Andersen – truyện về các nhà bác học

và danh nhân thế giới (Nhà xuất bản Văn hoá – Thông tin) và cuốn
H.C.Andersen – người kể chuyện thiên tài của tác giả Viết Linh (Nhà xuất
bản Thanh niên, xuất bản năm 2006).
Tên tuổi của Andersen xuất hiện quả là khiêm tốn, bằng chứng là các
giáo trình lớn khơng đề cập đến ông như rất nhiều nhà văn phương Tây khác.
Phải tìm hiểu rất kĩ, chúng tơi mới tìm được hơn hai trang viết về tiểu sử
Andersen cùng một số đặc điểm nội dung nghệ thuật các tác phẩm của ông

Khúc Thùy Linh

3

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

do Lê Nguyên Cẩn viết trong cuốn Tác gia, tác phẩm văn học nước ngoài
trong nhà trường của nhiều tác giả và Lưu Đức Trung chủ biên; và bài Bà
Chúa Tuyết trong cuốn Văn học – Giáo trình dùng trong các trường Sư
phạm đào tạo giáo viên tiểu học do Nguyễn Đình Chú, Nguyễn Đăng Mạnh,
Vân Thanh cùng một số tác giả khác viết, Nhà xuất bản Giáo dục, năm 1995.
Số lượng các luận án bàn về ơng cũng khá ít. Hiện tại chúng tơi mới
chỉ tìm thấy luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thanh Quyên với đề tài Thế
giới nhân vật trong truyện Andersen.
Phần lớn cuộc đời, thân thế, sự nghiệp và giá trị tác phẩm của ông
được đề cập nhiều trên các báo và tạp chí, đặc biệt là tạp chí văn học và văn
học nước ngồi kể từ năm 1955 khi lần đầu tiên báo Văn nghệ in bài Truyện
ngắn Andersen của Nguyễn Tuân. Những năm sau này, tên tuổi Andersen
xuất hiện nhiều hơn trên các tờ tạp chí.

Nhà nghiên cứu Đỗ Đức Dục với bài viết Truyện Andersen đăng trên
tạp chí Văn học số 5, năm 1963 đã đi sâu vào nghiên cứu những ý nghĩa hiện
thực trong các câu chuyện cổ của Andersen. Tác giả đã đánh giá rất cao vốn
sống thực tiễn phong phú của nhà văn và sự kết hợp vốn sống đó với trí
tưởng tượng bay bổng để sáng tạo nên những câu chuyện cổ mang đậm dấu
ấn hiện đại. Đồng thời, tác giả bài viết cũng khẳng định ý nghĩa của “câu
chuyện cổ tích thứ hai” – “Truyện cổ tích dành cho người lớn” trong các
sáng tác của Andersen: “Cho nên truyện Andersen chẳng phải là những
truyện đơn thuần viết cho trẻ em. Trẻ em thích truyện Andersen, đó là một
điều khơng ai chối cãi được(…) Nhưng, ngay cả người lớn cũng rất thú vị
khi đọc truyện Andersen(…) Người lớn vẫn thưởng thức được những truyện
đơn giản nhất của Andersen, mà trẻ em vẫn thấy phần lí thú của chúng trong
những truyện phức tạp nhất” [6, tr. 112].

Khúc Thùy Linh

4

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
Tác giả Nguyễn Trường Lịch trên tạp chí Văn học số 1, năm 1996 đã
có bài viết Nguồn gốc văn hố xã hội và sức mạnh tài năng của Andersen.
Bài viết đi sâu vào tìm hiểu cội nguồn, nơi sản sinh ra sức mạnh tài năng, sức
sáng tạo diệu kỳ của Andersen. Cội nguồn sức mạnh đó chính là mạch nguồn
văn hố dân gian của quê hương Odense – mảnh đất giàu huyền thoại với rất
nhiều lễ hội; đó là truyền thống gia đình, là kiến thức văn hố xã hội, là
những nếm trải trong cuộc sống và những chuyến đi đây đi đó của ơng qua
rất nhiều vùng đất. Từ hồn cảnh xuất thân trong nghèo khổ của mình,

Andersen đã có được một cái nhìn cảm thơng, một trái tim biết sẻ chia và tha
thiết yêu thương đối với những mảnh đời bất hạnh để rồi “kể lại trực tiếp
bằng nước mắt, bằng tiếng cười châm biếm hài hước cho nhiều người nghe,
cho nhân loại đồng cảm” [17, tr. 23]. Cuối cùng, tác giả bài viết đã khẳng
định một cách chắc chắn : “Khơng nghi ngờ gì nữa, thiên tài của Andersen
chính là thiên tài của nhân dân, của đất nước Đan Mạch, của ngôn ngữ Đan
Mạch không tách rời sức lao động sáng tạo của con người kỳ diệu ấy”.
Cũng trên tạp chí Văn học số 1, năm 1996, nhà nghiên cứu Vân Thanh
đã có bài viết Người kể chuyện thiên tài – Andersen đánh giá rất cao giá trị
của Truyện cổ Andersen ở ý nghĩa của chúng đối với trẻ em cũng như người
lớn: “Đọc Andersen ở bất cứ lứa tuổi nào cũng đều có thể chiêm nghiệm một
bài học nhân sinh hồn nhiên mà thật sâu sắc” [28, tr. 30]. Và tác giả đã nhấn
mạnh “chính sức tưởng tượng là nguyên cớ tạo nên những truyện kể thật hấp
dẫn ở Andersen” [34, tr. 30].
Nhà nghiên cứu Đặng Thị Hạnh cũng góp tên vào tạp chí này bằng bài
viết Nàng tiên cá, một số biến thái và phát triển của đề tài. Tác giả đã tiến
hành phân tích nguồn gốc của đề tài Nàng tiên cá, bắt đầu từ “mẫu gốc của
truyện Nàng tiên cá trong anh hùng ca Odyssée của Homère”, đến truyền
thuyết Pháp vùng Poitou, cho đến truyện Ondine của De la Motte Fouqué

Khúc Thùy Linh

5

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
cũng như kịch Ondine của Giraudoux. Và khẳng định Nàng tiên cá bé nhỏ
của Andersen là truyện kể nổi tiếng nhất về đề tài này; và cũng từ đó

Andersen đã phát triển đề tài muôn thuở của văn học – đề tài về “kẻ lạc lồi
và ước mộng khơng thành”. Cũng trong bài viết này, tác giả đã liên hệ đến
truyện Con gái thuỷ thần của Nguyễn Huy Thiệp như một sự nhắc nhớ đến
Truyện cổ Andersen.
Cũng trên tạp chí Văn học số 1, năm 1996, nhà nghiên cứu Phạm
Thành Hưng có bài viết Truyện Andersen – một hình thức tự sự độc đáo
bàn về quan niệm nghệ thuật của Andersen : “Ông thuộc số người cầm bút
với thiên chức tôn vinh sự sống và khẳng định cái đẹp. Thuỷ chung như nhất,
ông chỉ biết ngợi ca cuộc sống vẻ đẹp của thế giới” [14, tr. 27]. Đặc biệt, bài
viết đã bước đầu đề cập đến góc độ thi pháp học trong những sáng tác cổ tích
của Andersen, cụ thể trên các bình diện kết cấu, cốt truyện, người kể chuyện,
nhân vật, lối dẫn truyện hay cách kết thúc truyện. Tác giả bài viết cũng đã
khẳng định : “Những nét đặc trưng thi pháp của Andersen có thể là những
kinh nghiệm quý cho những cây bút sở trường ở thể truyện ngắn” [14, tr.
28]; và “chắc chắn rằng sau ông, một phong cách truyện ngắn dân gian đã
định hình trong văn học châu Âu” [14, tr. 28].
Những tìm hiểu bước đầu về vấn đề thi pháp thể loại tự sự trong các
câu chuyện cổ Andersen của nhà nghiên cứu Phạm Thành Hưng thực sự là
những nhận xét quý báu, có ý nghĩa đối với đề tài mà chúng tôi đang nghiên
cứu; đồng thời cũng là một trong những tiền đề thôi thúc chúng tơi tìm tịi và
đóng góp một tiếng nói trong việc khám phá thế giới nghệ thuật phong phú
của nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen.
Giáo sư Hà Minh Đức đã có bài tham luận tại Hội thảo quốc tế Văn
học Bắc Âu tổ chức tại Hà Nội, được đăng trên tạp chí Văn học số 12, năm
1997 với tên gọi Truyện cổ của Hans Christian Andersen (1805 – 1875).

Khúc Thùy Linh

6

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
Bài viết đã nhấn mạnh giá trị những yếu tố làm nên sức sống bất diệt của
Truyện cổ Andersen; đồng thời, tác giả đã khái quát những điểm hấp dẫn
trong những sáng tác của nhà văn thiên tài này. Đó là “sự kết hợp giữa đời
sống hiện thực và thế giới thần kỳ huyền ảo”, “sự kết hợp giữa tình cảm và
triết lí”, “sự kết hợp giữa dân tộc và nhân loại”.
Trên tạp chí Văn học nước ngồi số 2, năm 2001 có đăng bài Gặp gỡ
văn học Đan Mạch của tác giả Hữu Ngọc nhìn nhận tài năng Andersen trong
sự đối sánh với văn học Đan Mạch. Trong bài viết này, ở phần Nhận diện,
giai đoạn thế kỷ XIX - bảy thập kỷ tình cảm - chủ nghĩa lãng mạn, tác giả
Hữu Ngọc đã khẳng định tên tuổi của Andersen như một nhà văn nổi tiếng
nhất thời đại, mang đậm dấu ấn tâm hồn Đan Mạch : “Không những vào thời
ấy mà cho đến nay, không nhà văn Đan Mạch nào nổi tiếng trong và ngoài
nước bằng Hans Christian Andersen (1805 – 1875). Năm 1987, ông là một
trong số tác giả được xuất bản nhiều nhất thế giới. Ông đặc trưng cho những
nét dân tộc nhất của người Đan Mạch. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là
tập Truyện kể cho trẻ con : gồm trên 164 truyện. Ông mượn cốt truyện ở
huyền thoại, truyện cổ tích, truyện dân gian, lịch sử, có khi hư cấu trên cơ sở
cuộc sống hàng ngày. Truyện của ơng có hai bình diện : bình diện hấp dẫn
tức khắc do cốt truyện có kịch tính, bình diện sâu lắng hơn do tính chất tế nhị
nên thơ, tốt ra từ một tấm lịng ưu ái, mẫn cảm, đơi khi ngây thơ mà vẫn
chinh phục được lịng người. Phong cách của ông gắn liền thơ mộng với thực
tế, mỉa mai với tình cảm, ln ln có những liên tưởng bất ngờ thú vị, cơ
bản là lạc quan” [21, tr. 10].
Bằng vài nét chấm phá khái quát nhất, tác giả bài viết đã cho chúng ta
thấy được vị trí của Andersen trong nền văn học Đan Mạch nói riêng và văn
học thế giới nói chung; đồng thời phác hoạ một cách sơ lược nhất về nội

dung cũng như nghệ thuật những sáng tác cổ tích của Andersen.

Khúc Thùy Linh

7

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
Cũng trên tạp chí Văn học nước ngồi số 3, năm 2000, Đào Duy Hiệp
đã có bài viết Hiện thực và mộng ảo trong Cô bé bán diêm của Andersen.
Trên cơ sở khám phá các bình diện mộng ảo và hiện thực, ánh sáng và bóng
tối, tác giả bài viết đã mang đến cho người đọc cái nhìn sâu sắc hơn về một
câu chuyện cổ tích nhưng mang đậm giá trị hiện thực và giá trị nhân văn cao
cả.
Nhà nghiên cứu Đào Duy Hiệp cũng trong một bài viết về Andersen
với tên gọi Đọc Andersen đăng trên tạp chí Văn học số 2, năm 2001 đã cung
cấp cho người đọc một cái nhìn tương đối toàn diện về thế giới nhân vật
phong phú trong các câu chuyện cổ của Andersen thông qua khảo sát và lập
sơ đồ cấu trúc nhân vật hành động của bốn truyện : Nữ thần băng giá, Ip và
cô bé Crixtin, Người bạn đồng hành và Ông già làm gì cũng đúng.
Như vậy, có thể thấy từ trước đến nay, các bài viết, các bài nghiên cứu
về Andersen chủ yếu xuất hiện trên các tạp chí Văn học và Văn học nước
ngoài. Song cũng cần phải thấy rằng việc nghiên cứu Andersen ngày càng
được quan tâm nhiều hơn với rất nhiều bài viết nghiên cứu và các cuộc hội
thảo. Sự kiện gần đây nhất là cuộc hội thảo do trường Đại học Khoa học xã
hội và nhân văn phối hợp với Đại sứ quán vương quốc Đan Mạch tổ chức
vào ngày 23 và 24/11/1995; và các hoạt động văn hoá vào năm 2005 nhân kỉ
niệm 200 năm ngày sinh của Andersen.

Mặt khác, trong những năm gần đây, có khá nhiều khoá luận tốt
nghiệp của sinh viên tập trung vào đề tài nghiên cứu Andersen và các tác
phẩm của ông. Cụ thể, từ năm 1991 đến năm 1994 đã có 6 luận văn của
trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn nghiên cứu nội dung và hình
thức Truyện cổ Andersen.
Qua khảo sát, tìm hiểu, chúng tơi nhận thấy các bài viết chủ yếu đề
cập đến những vấn đề trong các sáng tác cổ tích Andersen như : Thế giới

Khúc Thùy Linh

8

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
nhân vật phong phú, đa dạng; sự kết hợp giữa các yếu tố truyền thống và
hiện đại trong truyện Andersen; sự kết hợp tuyệt vời giữa trí tưởng tượng
bay bổng với vốn sống thực tiễn phong phú của nhà văn; một số ít các bài
viết bước đầu đề cập đến thi pháp tự sự trong các câu chuyện cổ của
Andersen (Bài viết của Phạm Thành Hưng). Những nhận xét, những nghiên
cứu khái quát ấy là những đóng góp quý báu, những gợi ý ban đầu, vừa là
thuận lợi song cũng là những thách thức trong q trình chúng tơi đi sâu
khám phá thế giới nghệ thuật Andersen.
2.2. Dịch thuật
Những câu chuyện cổ tích diệu kỳ của Andersen đã đặt chân đến Việt
Nam khá sớm qua các bản dịch bằng tiếng Pháp kể từ sau chiến tranh thế
giới lần thứ nhất. Tác phẩm dịch đầu tiên còn được lưu giữ đến nay là truyện
Chú lính chì dũng cảm và Bộ quần áo mới của Hồng đế.
Hiện nay, ngày càng có nhiều truyện được dịch sang tiếng Việt. Tuy

nhiên phổ biến nhất vẫn là bản dịch Truyện cổ Andersen do Nguyễn Văn
Hải và Vũ Minh Tồn dịch, Văn Giang hiệu đính của Nhà xuất bản Văn học,
năm 2002 Nhà xuất bản Đà Nẵng cho in lại.
Ngoài ra, một số tác phẩm của Andersen như Nàng tiên cá, Bộ quần
áo mới của Hoàng đế, Em bé bán diêm… đã được chuyển thể hoặc phóng
tác ở nhiều loại hình như kịch bản phim, múa rối, ca kịch truyền thanh…

3. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục đích
Tự sự học vốn là một nhánh của thi pháp học hiện đại, nghiên cứu cấu
trúc của văn bản tự sự, nghiên cứu đặc điểm nghệ thuật trần thuật của văn
bản tự sự là để nhằm tìm ra một cách đọc. Vì vậy, với đề tài Nghệ thuật tự
sự trong Truyện cổ Andersen, người viết mong muốn được khám phá thế

Khúc Thùy Linh

9

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

giới nghệ thuật trong những sáng tác của Andersen dưới sự soi chiếu của thi
pháp học hiện đại.
Trong thế kỷ XX vừa qua, lí luận văn học đã thu được những thành
tựu rực rỡ ở rất nhiều khía cạnh. Đặc biệt, vấn đề lí thuyết tự sự ngày càng
được quan tâm rộng rãi. “Lí thuyết tự sự cung cấp những khái niệm về cấu
trúc văn bản tự sự” [31, tr. 19]. Nhà nghiên cứu Trần Đình Sử đã từng khẳng
định : “Lí thuyết tự sự sẽ cho ta thấy không chỉ là kĩ thuật trần thuật của các

thể loại, các nhà văn, mà cịn cho thấy cả truyền thống văn hố ở đằng sau
nó”. Vì vậy, nghiên cứu tự sự học ngày càng trở nên đặc biệt quan trọng. Tự
sự học vốn là một nhánh của thi pháp học hiện đại, nghiên cứu cấu trúc của
văn bản tự sự, nghiên cứu đặc điểm nghệ thuật trần thuật của văn bản tự sự là
để nhằm tìm ra một cách đọc. Vì vậy, với đề tài Nghệ thuật tự sự trong
Truyện cổ Andersen, người viết mong muốn được khám phá thế giới nghệ
thuật trong những sáng tác của Andersen dưới sự soi chiếu của thi pháp học
hiện đại (thơng qua ba góc độ của tự sự học đó là : Người kể chuyện; nghệ
thuật xây dựng nhân vật; cốt truyện và kết cấu), hi vọng góp một tiếng nói
riêng vào việc nghiên cứu Andersen cùng những câu chuyện cổ bất tử của
ông để thêm một lần nữa khẳng định tài năng người con xứ Odense này.

3.2. Đối tượng
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nghệ thuật tự sự trong các sáng
tác cổ tích của nhà văn Andersen.

3.3. Phạm vi
Chúng tôi sẽ tiến hành khảo sát dựa theo bản dịch Truyện cổ
Andersen do Nguyễn Văn Hải và Vũ Minh Tồn dịch, Văn Giang hiệu đính,
Nhà xuất bản Đà Nẵng, năm 2002.

Khúc Thùy Linh

10

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

Ngoài ra, chúng tơi sẽ sử dụng thêm các cơng trình nghiên cứu lí luận
văn học, các chuyên luận, các tạp chí chuyên ngành có liên quan, một số
sách tham khảo về thi pháp học, tự sự học.

4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn của chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp tiếp cận thi pháp học.
- Phương pháp hệ thống.
- Phương pháp giải thích học
- Phương pháp so sánh

5. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận và Thư mục tham khảo, luận văn
của chúng tôi sẽ được triển khai trên ba chương :
Chương 1 : Người kể chuyện trong Truyện cổ Andersen
Chương 2 : Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong Truyện cổ Andersen
Chương 3 : Tổ chức cốt truyện và kết cấu trong Truyện cổ Andersen

Khúc Thùy Linh

11

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

Khúc Thùy Linh

12

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

Chương 1 : NGƯỜI KỂ CHUYỆN TRONG TRUYỆN CỔ
ANDERSEN

1.1. Khái niệm người kể chuyện
Là một yếu tố nghệ thuật, hình tượng người kể chuyện đóng một vai
trị quan trọng góp phần quyết định sự thành công của một tác phẩm văn học.
Không thể có trần thuật thiếu người kể chuyện.
Từ điển Thuật ngữ văn học của Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn
Khắc Phi đồng chủ biên đã định nghĩa một cách khá đầy đủ : “Người kể
chuyện là hình tượng ước lệ về người trần thuật trong tác phẩm văn học, chỉ
xuất hiện khi nào câu chuyện được kể bởi một nhân vật cụ thể trong tác
phẩm. Đó có thể là hình tượng của chính tác giả (…); có thể là một nhân vật
đặc biệt do tác giả sáng tạo ra; có thể là một người biết một câu chuyện nào
đó. Một tác phẩm có thể có một hoặc nhiều người kể chuyện” [30, tr. 221].
Người kể chuyện là một trong những hình thức thể hiện quan điểm tác
giả trong tác phẩm như M.Bakhtin đã từng nói : “Ta đốn định âm sắc tác
giả qua đối tượng của câu chuyện kể, cũng như qua chính câu chuyện và
hình tượng người kể chuyện bộc lộ trong quá trình kể” [31, tr. 119]. Hay như
Tz.Todorov đã từng tuyên bố : “Người kể chuyện là yếu tố tích cực trong
việc kiến tạo thế giới tưởng tượng (…) Người kể chuyện khơng nói như các
nhân vật tham thoại khác mà kể chuyện. Như vậy, kết hợp đồng thời trong
mình cả nhân vật và người kể, nhân vật mà nhân danh nó cuốn sách được kể
có một vị thế hồn tồn đặc biệt…” [31, tr. 117]. “Hình tượng người kể
chuyện đem lại cho tác phẩm một cái nhìn và một sự đánh giá bổ sung về

Khúc Thùy Linh

13

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

mặt tâm lí, nghề nghiệp hay lập trường xã hội cho cái nhìn tác giả, làm cho
sự trình bày, tái tạo con người và đời sống trong tác phẩm thêm phong phú,
nhiều phối cảnh” [30, tr. 221]. Người kể chuyện được nhận diện qua các tiêu
chí điểm nhìn, ngơn ngữ, giọng điệu, vì xét cho cùng thì trên bình diện ngơn
ngữ, phạm trù điểm nhìn gắn với phạm trù "ngơi" theo các nghĩa phạm trù
"ngôi" vận hành các quan hệ giữa những người khởi xướng ra hành vi diễn
ngơn và chính phát ngơn. Do đó, từ điểm nhìn, ngơn ngữ hay giọng điệu mà
người đọc có thể nhận ra được hình tượng người kể chuyện trong tác phẩm.
1.2. Người kể chuyện trong Truyện cổ Andersen
Người kể chuyện có vai trị quan trọng trong việc tạo nên giọng điệu
cho tác phẩm, nó chi phối rất nhiều đến giọng điệu của tác phẩm nói chung.
Bất kì một tác phẩm văn học nào cũng nhất thiết phải có người kể chuyện
nếu muốn ghi dấu ấn trong lòng độc giả bởi lẽ điều còn lại đối với mỗi nhà
văn chính là cái giọng nói của riêng mình.
Trở lại với những câu chuyện cổ tích của Andersen, nhà văn kéo vĩ
cầm bằng ngôn từ Đan Mạch này dường như đã đưa người đọc bước vào một
thế giới cổ tích lấp lánh mn màu sắc, rộn rã mọi âm thanh bằng một giọng
kể hấp dẫn, “sáng trong, giản dị, cổ xưa, hiền từ và hóm hỉnh”, một nghệ
thuật kể chuyện tài hoa mà có lẽ chỉ có ở tâm hồn Đan Mạch ấy, chỉ có ở cái
“con người kì quặc, đáng yêu, đồng thời là nhà thơ” ấy. Những câu chuyện

cổ tích phảng phất sắc màu hiện đại đã được truyền đến trái tim người đọc
khắp năm châu bốn bể bằng một giọng điệu đặc biệt mang đậm dấu ấn
Andersen. Người ca sĩ bình dân xứ Odense này “đúng nghĩa là một nhà thơ
ngao du trên miền đất của thể loại tự sự. (…) người kể chuyện trong ông vừa
đi vừa kể, nhưng đơi mắt khơng bỏ sót đến từng cọng hoa héo hoặc một thứ
đồ chơi hỏng vứt bên đường. Ở đâu ơng cũng dễ dàng tìm thấy lịch sử và
chất thơ của cuộc đời” [14, tr. 27]. Hạt nhân cốt lõi làm nên sức lôi cuốn của

Khúc Thùy Linh

14

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen

những câu chuyện cổ Andersen chính là nghệ thuật kể chuyện bậc thầy của
nhà văn. Trong mỗi trang văn đầy hấp dẫn, người kể chuyện như người bạn
đường uyên bác và tin cậy dẫn dắt độc giả đi trên lộ trình của thế giới thần
tiên, của những câu chuyện sống động, gần gũi về cuộc đời. Một thế giới tràn
đầy âm thanh và màu sắc được tạo nên bởi giọng điệu người kể chuyện.
Người kể chuyện Andersen đã sử dụng nhiều cách kể khác nhau với những
ngôn ngữ giọng điệu khác nhau. Ở chương này chúng tôi đi sâu vào khám
phá nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen thơng qua việc tìm hiểu các
cách thức xuất hiện của người kể chuyện như : Người kể chuyện ở ngôi thứ
ba; Người kể chuyện ở ngôi thứ nhất; Người kể chuyện ở ngôi thứ ba kết hợp
với ngôi thứ nhất; Nhiều người kể chuyện cùng tồn tại trong truyện.
1.2.1. Người kể chuyện ở ngôi thứ ba
Trong cuốn Tự sự học do Trần Đình Sử chủ biên, tác giả Nguyễn Thị

Thu Thuỷ đã khẳng định : “Ngôi thứ ba thuộc về thế giới hiện thực được nói
đến” [31, tr. 136] và truyện kể ở ngơi thứ ba “ là loại truyện kể mà người kể
chuyện không được biểu thị trực tiếp bằng đại từ ở ngơi thứ nhất. “Người kể
chuyện ngơi thứ ba” chính là “Người kể chuyện hàm ẩn”. Đây là người kể
chuyện riêng, có thể là giọng kể bình tĩnh, khách quan hoặc giọng kể thể
hiện rõ cảm xúc, tác giả trực tiếp bình luận sự kiện, nhân vật. Xuất hiện ở
ngơi thứ ba là hình thức phổ biến của người kể chuyện trong truyện cổ tích.
Lối kể của truyện cổ tích truyền thống là người kể ẩn, không xuất hiện trực
tiếp, người kể chuyện thường đứng ngoài tác phẩm và kể lại nội dung một
cách đơn giản, dễ hiểu, đi thẳng vào bản chất sự việc, vì vậy cách kể chuyện
dân gian thường được thống nhất bằng một giọng điệu quán xuyến, dẫn dắt
theo diễn biến cốt truyện.

Khúc Thùy Linh

15

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
Andersen đã tiếp thu rất triệt để vốn tinh hoa của truyện cổ tích truyền
thống xứ sở Bắc Âu nói riêng và thế giới nói chung. Khảo sát những câu
chuyện cổ tích của ông chúng tôi nhận thấy tác giả chủ yếu đứng ở ngôi thứ
ba kể lại với giọng điệu truyền cảm, hấp dẫn tạo nên sự gắn bó, gần gũi giữa
người kể chuyện và độc giả. Đây là hình thức phổ biến trong các sáng tác của
Andersen, người kể chuyện thường đứng ở ngơi thứ ba với điểm nhìn tồn
tri, là người đứng cao hơn mọi nhân vật, biết được mọi diễn biến của câu
chuyện. Khảo sát 56 truyện chúng tôi thấy số truyện trong đó người kể
chuyện đứng ở ngơi thứ ba kể lại câu chuyện chiếm khoảng 70%. Ở những

truyện này, nhân vật người kể chuyện thường đứng ở điểm nhìn zero, điểm
nhìn tồn tri để miêu tả. Truyện kể theo điểm nhìn tồn tri của Andersen
thường sử dụng người kể chuyện hàm ẩn kể về nhân vật ở ngôi thứ ba, người
kể chuyện không xuất hiện trực tiếp, khơng xưng "tơi" mà xuất hiện vơ hình
trong thế giới nhân vật. Người đọc dễ dàng bắt gặp những dòng kể khách
quan trải đều trên khắp các trang truyện như thế này : “Người nông dân ấy
tên là Jeppơ Giăngx. Mùa hạ bác ta chăm chỉ làm ruộng, mùa đông thì đẽo
guốc. (…) Họ gọt cả thìa và các dụng cụ khác bằng gỗ, bán chạy, và dần dần
Jeppơ Giăngx trở nên khá giả. Đứa con trai độc nhất của bác, thằng cu Ip lên
bảy tuổi. Nó thích xem bố nó làm việc. Nó bắt chước bố, cũng đục đẽo gỗ và
thỉnh thoảng lại bị đứt tay một miếng khá to…” (Ip và cô bé Crixtin); hoặc
“Quan Đại tướng ở trên gác, người gác cổng ở dưới nhà hầm. Hai gia đình
sống rất xa cách nhau, trước hết là tầng dưới nhà ngăn biệt họ, sau nữa là sự
khác nhau về đẳng cấp. Nhưng họ cùng sống dưới một mái, cả hai tầng nhà
cùng trơng ra một phố và nhìn ra một sân” (Con trai người gác cổng);
“Ngày xưa, có một lão lái bn giàu đến nỗi có thể lấy bạc ra lát kín cả phố
lão ở và có lẽ cịn có thể lát thêm được một cái ngõ nữa. (…) Nhưng…bỗng
một hơm lão chết” (Chiếc hịm bay); hay giọng điệu hài hước như trong

Khúc Thùy Linh

16

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
truyện Một cặp tình nhân : “Một chú Quay và một ả Bóng cùng ở cạnh nhau
trong một hộp đựng đồ chơi. (…) Quay bảo Bóng: - Chúng ta càng phải sống
suốt đời bên nhau, sao lại khơng đính hơn với nhau nhỉ?” [12, tr. 213]; hoặc

người kể chuyện bắt đầu câu chuyện một cách tự nhiên như trong truyện Các
hiệp sĩ nhảy cao : “Một hôm bọ chét, châu chấu và con nhảy muốn thi xem
đứa nào nhảy cao nhất. Chúng mời tất cả các bậc tai to mặt lớn và tất cả
những người nào hâm mộ đến xem cuộc đấu. Thiên hạ đều biết cuộc thi ấy
có đủ mặt ba kiện tướng nhảy cao” [12, tr. 311]. Hầu hết các truyện đều
được kể ở ngôi thứ ba với giọng kể khoan thai, tự nhiên và giản dị như chính
bản thân mỗi sự kiện xảy ra trong thực tế. Câu chuyện cứ thế đi vào lòng
người đọc một cách tự nhiên nhất, không hề gượng ép và cuốn hút người đọc
ngay từ những dòng chữ đầu tiên, những trang văn đầu tiên. Độc giả có cảm
giác đang sắp được nghe kể một câu chuyện hết sức lí thú. Ở đây ta có thể
thấy dường như người kể chuyện lánh mình đi, người đọc có cảm giác ngỡ
như các sự kiện cứ tự nó kể ra và khơng có ai phát ngơn cả.
Song ngay cả khi tiếp thu lối kể chuyện của truyện cổ tích truyền
thống, Andersen vẫn thể hiện được bản sắc riêng của mình. "Ngay cả khi câu
chuyện được kể ở ngơi thứ ba nhà văn vẫn khơng có ý giấu mình. Ơng hồn
tồn khơng có chủ định thơi miên độc giả, hoặc chinh phục độc giả bằng
những hình tượng cụ thể sinh động như “lát cắt của cuộc sống” giống trong
các truyện ngắn. Không chỉ đơn thuần là lối kể mà người kể chuyện ẩn mình
đi như trong các câu chuyện cổ tích thơng thường chúng ta vẫn thấy, trong
rất nhiều truyện, nhà văn đã đưa vào những đoạn trữ tình ngoại đề, lối miêu
tả biểu cảm và những đoạn bình luận trực tiếp". Chúng ta có thể bắt gặp khá
nhiều đoạn trữ tình ngoại đề như : “(…) và quả thật, khi từ trên cao nhìn
xuống những chuyện đau lịng của người khác và của ngay chính mình đi
nữa, người ta khơng khỏi mỉm cười” (Một chuyện đau lịng); hay “(…)

Khúc Thùy Linh

17

TIEU LUAN MOI download :

Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
chúng ta chẳng thể biết rồi đây liệu chúng ta có chung số phận với đám giẻ
rách hay khơng, liệu chúng ta có trở thành giấy trắng, trên đó cuộc đời chúng
ta sẽ được viết lại hay khơng. Liệu chúng ta có trở thành những người kể lại
chuyện đời của chính mình hay không?” (Gã cổ cồn); hoặc : “Chúng ta cũng
thế thôi, chúng ta cũng sẽ quay trở về với ông chủ hàng tạp hố chỉ vì món
bột ngào sữa” (Con quỷ sứ của ơng hàng tạp hố). Những câu và những
đoạn bình luận trực tiếp cũng xuất hiện nhiều trong một số truyện, chẳng hạn
như trong truyện Bác làm vườn và nhà chủ, người kể chuyện đã kết thúc
câu chuyện của mình bằng một đoạn bình luận : “Đó chỉ là một cách nói. Họ
khơng hãnh diện chút nào và họ cũng không quên rằng họ là chủ. Nếu họ
muốn, họ có thể đuổi bác làm vườn, làm bác có thể chết đi vì bác rất yêu quý
cái vườn. Vì thế họ khơng làm như vậy. Đó là những người chủ tốt đấy chứ?
Nhưng nhân đức cái kiểu ấy cũng không đến nỗi hiếm lắm và thật may thay
cho những người như bác Lacxen” [12, tr. 119]. Hoặc những câu bình luận
trực tiếp bộc lộ rõ thái độ của người kể chuyện như trong truyện Chiếc kim
thô : “Tuy bị chẹt xe nhưng ả kim không bị gãy. Cô ả vẫn như trước, nằm
sóng sượt dưới lịng suối. Mặc xác ả!” [12, tr. 207]. Hay như trong truyện
Gã cổ cồn, ở phần cuối người kể chuyện cũng đưa vào một câu bình luận :
“Vậy thì chúng ta giữ mình đừng có xử sự như gã cuồng dại ấy”; và một số
những trường hợp khác cũng xuất hiện những câu bình luận như : “Cũng nên
nói thêm là chính nhờ có cơ ả mà chúng ta biết câu chuyện này, chứ nếu đọc
sách thì rất có thể là một câu chuyện bịa” (Các hiệp sĩ nhảy cao); “Chắc hẳn
đời chúng ta cũng chẳng được thấy trận giông tố nào như thế. Nhưng chúng
ta cũng mong rằng nếu sau này cháu chắt chúng ta có gặp phải cơn phong ba
như vậy thì chúng cũng biết ở yên trong nhà trong suốt thời gian bão táp”
(Gió tháo tung các biển hàng); và trong truyện Con lợn ống tiền, người kể
chuyện cũng đã đưa vào một lời bình luận để kết thúc câu chuyện : “Tất

Khúc Thùy Linh

18

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
nhiên là ban đầu đối với lợn ống tiền bao giờ cũng thế… Với chúng ta, thế là
hết chuyện”; thậm chí có truyện cịn được tác giả đặt tiêu đề là “Một chuyện
có thật”, hoặc người kể chuyện còn khẳng định rằng “chuyện có thật đấy”
(Nàng cơng chúa và hạt đậu) như một sự khẳng định chắc chắn.
Những đoạn trữ tình ngoại đề, những câu bình luận trực tiếp và lối
miêu tả biểu cảm xuất hiện trong rất nhiều truyện đã làm cho người kể
chuyện ở đây không hề ẩn đi một cách hồn tồn như trong các truyện kể
theo ngơi thứ ba thơng thường, người kể chuyện ở đây khơng cịn đứng ở
điểm nhìn zero nữa; dường như bóng dáng của người kể chuyện, của chính
Andersen lúc nào cũng thấp thống sau từng câu chữ. Nhờ đó mà nhà văn có
thể bộc lộ đầy đủ hơn, tập trung hơn thái độ, sự đánh giá của mình đối với
nhân vật cũng như quan niệm nhân sinh của mình. Nếu như tác phẩm là nơi
kí thác tâm tư của tác giả thì trữ tình ngoại đề hay bình luận trực tiếp chính là
yếu tố quan trọng để tác giả thể hiện trực tiếp những điều muốn nhắn gửi đến
người đọc. Andersen đã vận dụng thành công lối kể chuyện của truyện cổ
dân gian một cách đầy sáng tạo. Đúng như Phạm Thành Hưng đã nói :
“Ngay cả khi câu chuyện được kể ở ngơi thứ ba nhà văn vẫn khơng có ý giấu
mình”. Ơng đã tái tạo cuộc sống rồi như muốn nói to lên với độc giả rằng :
“Đó là cuộc sống trong mắt tơi!”.
Đối với truyện kể ở ngơi thứ ba thì người kể chuyện đứng ở ngôi thứ
ba hay người kể chuyện cũng chính là nhân vật. Trong rất nhiều câu chuyện

cổ của mình, Andersen đã dùng một giọng điệu khách quan để kể chuyện, kể
về các nhân vật và để cho nhân vật tự bộc lộ mình. Bằng cách này tác giả có
thể đi sâu vào miêu tả, tái hiện những hành động, cử chỉ, những ý nghĩ trong
nội tâm nhân vật. Ở đây, thủ pháp độc thoại nội tâm được sử dụng một cách
hiệu quả và đắc địa, nhất là những đoạn tái hiện đời sống tâm lí bên trong
của nhân vật. Người kể chuyện như cùng hoà nhập vào nhân vật, thậm chí

Khúc Thùy Linh

19

TIEU LUAN MOI download :


Nghệ thuật tự sự trong Truyện cổ Andersen
đôi khi người kể chuyện hố thân vào nhân vật. Người đọc khơng còn thấy
sự hiện diện của người kể chuyện nữa mà chỉ thấy những dòng ý thức, những
suy nghĩ nội tâm của nhân vật sống động trong từng trang viết. Em bé bán
diêm có thể coi là một truyện tiêu biểu cho lối kể chuyện này của Andersen.
Đây là một câu chuyện rất buồn, rất thương về một em bé trong đêm giao
thừa phải lặn lội bán diêm giữa trời tuyết rơi giá rét, không nhà, không cửa,
bơ vơ trong đêm tối lạnh lẽo trước sự thờ ơ lãnh đạm của người đời. Ngay từ
đầu truyện, người kể chuyện ẩn mình đi, dường như đứng ngoài câu chuyện
và kể lại cho chúng ta nghe câu chuyện đầy thương cảm, mở đầu bằng một
khung cảnh thiên nhiên khắc nghiệt trong lời kể ngắn gọn: “Rét dữ dội; tuyết
rơi. Trời đã tối hẳn. Đêm nay là đêm giao thừa”. Và trong đêm cuối cùng của
năm, tại thời điểm chuẩn bị chuyển sang một năm mới ấy, trên cái nền thiên
nhiên khắc nghiệt ấy, hình ảnh em bé đột nhiên xuất hiện như một dấu chấm
nhỏ nhoi, đơn độc giữa cuộc đời : “Giữa trời đông giá rét, một em gái nhỏ
đầu trần, chân đi đất đang dò dẫm trong đêm tối”. Vậy là em bé - nhân vật

chính của câu chuyện thương tâm đã xuất hiện. Những đoạn về sau hầu hết
được tác giả kể nương theo dòng tâm trạng của em bé. Dường như nhà văn
đang đọc được những dòng suy nghĩ trong nội tâm cô bé đáng thương, tội
nghiệp : “Chả là đêm giao thừa mà! Em tưởng nhớ lại năm xưa, khi bà nội
hiền hậu của em còn sống, em cũng được đón giao thừa ở nhà. Nhưng Thần
Chết đã đến cướp bà em đi mất, gia sản tiêu tán và gia đình em đã phải lìa
ngơi nhà xinh xắn có dây trường xuân leo quanh, nơi em đã sống những ngày
đầm ấm, để đến chui rúc trong một xó tối tăm, luôn luôn nghe những lời
mắng nhiếc, chửi rủa” [12, tr. 638]. Ở đây, lời tự sự của người kể chuyện đan
xen với độc thoại nội tâm và những hồi ức của nhân vật. Người kể chuyện
đang kể hay chính là em bé đang suy nghĩ, hồi tưởng lại những tháng ngày
đã qua của mình, hồi tưởng lại thiên đường thuở ấu thơ đã mất của mình?

Khúc Thùy Linh

20

TIEU LUAN MOI download :