Bài giảng Bảo hiểm - Chương 3: Bảo hiểm thương mại

TMU

DFM

BM Quản trị tài chính
Trường ĐH Thương mại
8/6/2020

43

Nội dung chính:
3.1. Khái quát về bảo hiểm thương mại
3.2. Những vấn đề chung về hợp đồng bảo hiểm
thương mại

8/6/2020

44

3.1. Khái quát về BH thương mại
3.1.1. Khái niệm
3.1.2. Nguyên tắc
3.1.3. Phân loại

8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

45

15

TMU

DFM

3.1.1. Một số khái niệm BH thương mại:
 Trên phương diện pháp lý, BHTM là một thỏa thuận trong đó
bên tham gia BH cam kết trả phí BH cho DNBH, đổi lại việc
DHBH chi trả tiền BH khi xảy ra RR được BH.
 Dưới góc độ quản lý RR, BHTM là cơ chế theo đó, người
tham gia BH chuyển nhượng RR cho DNBH, DNBH chi trả
tiền BH cho các tổn thất thuộc phạm vi BH và phân chia thiệt
hại giữa những người được BH.
 Dưới góc độ kỹ thuật BH, BHTM là việc chia nhỏ tổn thất của
một hay một số ít người khi gặp một loại RR dựa vào một quỹ
chung bằng tiền được lập bởi sự đóng góp của nhiều người
cùng có khả năng gặp RR đó thơng qua hoạt động của DNBH
8/6/2020

46

3.1.2. Nguyên tắc hoạt động của BH
thương mại
1. Lấy số đơng bù số ít (...)
2. Rủi ro có thể được bảo hiểm (...)
3. Phân tán rủi ro (...)
4. Trung thực tuyệt đối giữa người tham gia BH và
DNBH (...)
5. Quyền lợi có thể được bảo hiểm (...)

6. Và một số nguyên tắc khác (...)
8/6/2020

47

3.1.3. Phân loại BH thương mại
 Theo phương thức quản lý:
BH tự nguyện
BH bắt buộc

 Theo kỹ thuật BH:
BH theo kỹ thuật phân chia
BH theo kỹ thuật tồn tích

 Theo đối tượng BH:
 Bảo hiểm con người
 Bảo hiểm tài sản
 Bảo hiểm trách nhiệm
8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

48

16


TMU

DFM

Giá trị BH và Số tiền BH
 Giá trị BH là giá trị của TS được BH tính ở thời
điểm ký hợp đồng BH
 Số tiền BH là khoản tiền được quy định trong hợp
đồng thể hiện giới hạn trách nhiệm của DNBH
 BH dưới giá trị: STBH < GTBH
 BH ngang giá: STBH = GTBH
 BH trên giá trị: STBH > GTBH
8/6/2020

49

Một số lưu ý trong bảo hiểm tài sản
 Nguyên tắc bồi thường: số tiền bồi thường mà người
được BH nhận được trong mọi trường hợp không vượt
quá thiệt hại thực tế trong sự cố BH
 Nguyên tắc thế quyền hợp pháp: sau khi trả tiền bồi
thường, DNBH được thay quyền của người được BH để
truy đòi trách nhiệm của người thứ ba có lỗi
 Nguyên tắc xử lý BH trùng: nếu BH trùng do gian lận,
DNBH có thể hủy hợp đồng, nếu khơng thì số tiền BH xác
định theo tỷ lệ trách nhiệm mà họ đảm nhận
8/6/2020

50

Chế độ BH theo mức miễn thường
 DNBH chỉ chịu trách nhiệm với các tổn thất mà giá
trị thiệt hại thực tế vượt quá một mức độ thỏa

thuận gọi là mức miễn thường.
 Miễn thường tự nguyện thì phí BH sẽ giảm bớt
cịn miễn thường bắt buộc thì phí BH giữ nguyên.
 Miễn thường không khấu trừ: số tiền BH bằng
mức thiệt hại thực tế (> mức miễn thường)
 Miễn thường khấu trừ: Số tiền BH bằng mức thiệt
hại thực tế trừ đi mức miễn thường
8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

51

17


TMU

DFM

Chế độ BH theo tỷ lệ
 Trường hợp BH dưới giá trị
STBT = GT thiệt hại thực tế x (STBH/GTBH)
 Trường hợp có sự khai báo khơng chính xác về
rủi ro, cơng ty BH sẽ áp dụng cơng thức:
Phí BH đã nộp
STBT = GT thiệt hại thực tế x
Phí BH lẽ ra phải nộp
8/6/2020

52

Chế độ BH theo rủi ro đầu tiên
 DNBH sẽ trả STBT theo một giới hạn đã thỏa
thuận. Tổn thất của người được BH trong giới hạn
đó gọi là tổn thất đầu tiên hay rủi ro đầu tiên.
 Các tổn thất vượt quá có thể được BH bằng một
đơn BH vượt quá.
 Chế độ BH này thường được áp dụng trong BH
trộm cắp, để bảo vệ những TS có giá trị lớn chủ
chốt đối với người được BH.
8/6/2020

53

3.2 Những vẫn đề chung về hợp đồng BH
thương mại
3.2.1. Khái niệm, phân loại hợp đồng bảo hiểm
thương mại
3.2.2. Đặc điểm của hợp đồng bảo hiểm thương mại
3.2.3. Các loại hợp đồng bảo hiểm thương mại

8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

54

18

TMU

DFM

3.2 Những vẫn đề chung về hợp đồng BH
thương mại
3.2.4. Các yếu tố cấu thành hợp đồng bảo hiểm
thương mại
3.2.5. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp
đồng bảo hiểm thương mại
3.2.6. Thiết lập, thực hiện, hủy bỏ, chuyển nhượng
hợp đồng bảo hiểm thương mại

8/6/2020

55

Khái niệm, phân loại hợp đồng bảo hiểm
 “Hợp đồng bảo hiểm là sự thỏa thuận giữa các
bên, theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo
hiểm, cịn bên bảo hiểm phải trả một khoản tiền
bảo hiểm cho bên được bảo hiểm khi xảy ra sự
kiện bảo hiểm” (theo điều 567 Bộ luật dân sự
2005 của Việt Nam)
 Các loại hợp đồng BH: Hợp đồng BH con người;
Hợp đồng BH tài sản và Hợp đồng BH trách
nhiệm dân sự
8/6/2020

56

Các quy định trong Luật
 Các quy định về hợp đồng BH nằm trong chương
2 Luật Kinh doanh BH (2000) và Luật (2010) sửa
đổi một số điều của Luật Kinh doanh BH
 Cấu trúc chương 2 Luật 2010:
Mục
Mục
Mục
Mục

1: Các quy định chung
2: Hợp đồng BH con người
3: Hợp đồng BH tài sản
4: Hợp đồng BH trách nhiệm dân sự

8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

57

19


TMU

DFM

Nội dung chính của hợp đồng bảo hiểm
A. Tên, địa chỉ của DNBH, bên mua BH, người được BH
hoặc người thụ hưởng;
B. Đối tượng BH;
C. Số tiền BH, giá trị TS được BH đối với BH TS;
D. Phạm vi BH, điều kiện BH, điều khoản BH;
E. Điều khoản loại trừ trách nhiệm BH;
F. Thời hạn BH;
G. Mức phí BH, phương thức đóng phí BH;
H. Thời hạn, phương thức trả tiền BH hoặc bồi thường;
I. Các quy định giải quyết tranh chấp;
J. Ngày, tháng, năm giao kết hợp đồng.
8/6/2020

58

Thời điểm phát sinh trách nhiệm BH
Trách nhiệm bảo hiểm phát sinh khi có một trong
những trường hợp sau đây:
1. Hợp đồng bảo hiểm đã được giao kết và bên mua bảo
hiểm đã đóng đủ phí bảo hiểm;
2. Hợp đồng bảo hiểm đã được giao kết, trong đó có thỏa
thuận giữa doanh nghiệp bảo hiểm và bên mua bảo hiểm
về việc bên mua bảo hiểm nợ phí bảo hiểm;
3. Có bằng chứng về việc hợp đồng bảo hiểm đã được giao
kết và bên mua bảo hiểm đã đóng đủ phí bảo hiểm.
8/6/2020

59

Quyền và trách nhiệm của các bên
 Quyền và trách nhiệm của doanh nghiệp BH: Điều
17 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000
 Quyền và nghĩa vụ của bên mua BH: Điều 18 Luật
Kinh doanh bảo hiểm 2000
 Trách nhiệm cung cấp thông tin: Điều 19 Luật Kinh
doanh bảo hiểm 2000
 Giải thích trong trường hợp khơng rõ ràng: theo
hướng có lợi cho bên mua BH (Điều 20 Luật Kinh
doanh bảo hiểm 2000)
8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

60

20


TMU

DFM

Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu:
1. Hợp đồng BH vô hiệu trong các trường hợp sau đây:
 Bên mua BH khơng có quyền lợi có thể được BH;
 Tại thời điểm giao kết HĐBH, đối tượng BH không tồn tại;
 Tại thời điểm giao kết HĐBH, bên mua BH biết sự kiện
BH đã xảy ra;
 Bên mua BH hoặc DNBH có hành vi lừa dối khi giao kết

hợp đồng BH;
 Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
2. Việc xử lý HĐBH vô hiệu được thực hiện theo quy định
của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có
liên quan
8/6/2020

61

Chấm dứt hợp đồng bảo hiểm
 Ngoài các trường hợp chấm dứt hợp đồng theo quy định
của Bộ luật dân sự, hợp đồng bảo hiểm còn chấm dứt
trong các trường hợp sau đây:
1. Bên mua BH khơng cịn quyền lợi có thể được BH;
2. Bên mua BH khơng đóng đủ phí BH hoặc khơng đóng phí
bảo hiểm theo thời hạn thoả thuận trong hợp đồng BH,
trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác;
3. Bên mua BH khơng đóng đủ phí BH trong thời gian gia
hạn đóng phí BH theo thoả thuận trong hợp đồng BH.
8/6/2020

62

Các quy định khác cần chú ý
 Điều 24. Hậu quả pháp lý của việc chấm dứt hợp đồng
bảo hiểm
 Điều 25. Sửa đổi, bổ sung hợp đồng bảo hiểm
 Điều 26. Chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm
 Điều 27. Trách nhiệm trong trường hợp tái bảo hiểm
 Điều 28. Thời hạn yêu cầu trả tiền bảo hiểm hoặc bồi

thường
 Điều 29. Thời hạn trả tiền bảo hiểm hoặc bồi thường
 Điều 30. Thời hiệu khởi kiện
8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

63

21


TMU

DFM

Nhiệm vụ :
 Với mỗi loại hợp đồng BH, hãy sưu tập một mẫu
biểu hợp đồng BH thực tế
 Với tư cách là người mua BH, hãy đánh dấu
những điều khoản mà Bạn cho là có khả năng bất
lợi đối với Bạn
 Hãy liệt kê danh mục các văn bản pháp lý có liên
quan nếu cần viện dẫn khi xử lý tranh chấp

8/6/2020

64

Các loại HĐBHTM

 Hợp đồng BH tài sản
 Hợp đồng BH trách nhiệm dân sự
 Hợp đồng BH con người

8/6/2020

65

3.3. Quản lý, giám sát hoạt động kinh doanh bảo hiểm thương mại

3.3.1. Mục đích, ý nghĩa, phạm vi quản lý, giám sát
3.3.2. Nội dung quản lý, giám sát
3.3.3. Cơ quan quản lý, giám sát

8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

66

22


TMU

DFM

Sự cần thiết của quản lý Nhà nước
 Do đặc trưng của hoạt động kinh doanh BH (...)
 Do vai trò kinh tế của hoạt động kinh doanh BH

(...)
 Do vai trò xã hội của hoạt động kinh doanh BH (...)

8/6/2020

67

Các nguyên tắc kiểm tra Nhà nước đối với KDBH

 Đảm bảo được lợi ích của người được BH
 Đảm bảo sự kết thúc tốt đẹp của hợp đồng BH
 Đảm bảo sự kiểm tra toàn diện các hoạt động của
các cơng ty BH
 Mục tiêu phịng ngừa là chủ yếu
 Đảm bảo sự hội nhập quốc tế của các DNBHVN
 Tiến hành trong khuôn khổ luật pháp, loại trừ bất
kỳ sự can thiệp tùy tiện, độc đoán của hành chính.
8/6/2020

68

Nội dung kiểm tra Nhà nước đối với KDBH

 Kiểm tra về mặt pháp lý
 Kiểm tra về mặt kỹ thuật và tài chính của tổ chức
hoạt động kinh doanh bảo hiểm:
Về đạo đức
Về kỹ thuật
Về kinh tế

8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

69

23


TMU

DFM

Bộ Tài chính – CQ quản lý Nhà nước về KDBH
1. Xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính
sách phát triển thị trường BH Việt Nam;
2. Cấp và thu hồi Giấy phép thành lập và hoạt động của
DNBH, DN mơi giới BH; giấy phép đặt văn phịng đại
diện của DNBH, DN mơi giới BH nước ngồi tại VN;
3. Ban hành, phê chuẩn, hướng dẫn thực hiện quy tắc,
điều khoản, biểu phí, hoa hồng BH;
4. Áp dụng các biện pháp cần thiết để DNBH bảo đảm các
yêu cầu về tài chính và thực hiện những cam kết với bên
mua BH;
8/6/2020

70

Bộ Tài chính – CQ quản lý Nhà nước về KDBH

5. Tổ chức thơng tin và dự báo tình hình thị trường BH;
6. Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo hiểm;
7. Chấp thuận việc DNBH, DN môi giới BH hoạt động ở
nước ngoài;
8. Quản lý hoạt động của văn phịng đại diện của DNBH,
DN mơi giới BH nước ngồi tại Việt Nam;
9. Tổ chức việc đào tạo, xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý
và chuyên môn, nghiệp vụ về bảo hiểm;
10.Thanh tra, kiểm tra hoạt động KDBH; giải quyết khiếu
nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về KDBH
8/6/2020

71

Tuyên truyền giáo dục pháp luật về BH
o Nhà nước: thực hiện quy trình soạn thảo, ban
hành các văn bản quy phạm pháp luật.
o Các cơ quan truyền thông đại chúng, các tổ chức
hiệp hội nghề nghiệp bảo hiểm: là đầu mối quan
trọng phổ biến pháp luật bảo hiểm một cách rộng
rãi cho công chúng.
o Các cơ sở đào tạo chuyên nghiệp như các trường
đại học - cao đẳng, các học viện: đào tạo và phổ
biến kiến thức về bảo hiểm.
8/6/2020

FMGM2311_ver.2020

72

24