Từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh (Khảo sát trên địa bàn làng Nhật Tân, Tứ Liên – Hà Nội)

KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

TỪ NGỮ CHỈ NGHỀ TRỒNG CÂY CẢNH
(KHẢO SÁT TRÊN ĐỊA BÀN LÀNG NHẬT TÂN, TỨ LIÊN – HÀ NỘI)
Hà Tú Anh, Lớp K61CLC, Khoa Ngữ văn
GVHD: PGS.TS. Đặng Thị Hảo Tâm
Tóm tắt: Báo cáo triển khai đề tài “Từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh (khảo sát trên địa bàn làng
Nhật Tân, Tứ Liên – Hà Nội)” trên các phương diện: đặc điểm cấu tạo – ngữ nghĩa và đặc trưng tư
duy – văn hóa của người Việt. Về đặc điểm cấu tạo – ngữ nghĩa, báo cáo đã mơ tả, phân tích được
34 mơ thức cấu tạo – ngữ nghĩa tiêu biểu; đồng thời chỉ ra những hiện tượng từ ngữ chuyên biệt,
được sử dụng riêng trong nghề trồng cây cảnh. Các từ ngữ này có sự làm mới lại vốn từ toàn dân
nhờ phương thức mở rộng phạm vi nghĩa biểu vật và phạm vi nghĩa biểu niệm. Bên cạnh đó, báo
cáo cũng chỉ ra những cách thức tri nhận từ ngữ mới lạ, đặc biệt của người trong nghề: đó là cách
hiểu các cụm từ tự do theo lối hiểu thành ngữ. Về đặc trưng tư duy – văn hóa, báo cáo đi sâu phân
tích các nét nghĩa trong 215 từ ngữ đã khảo sát được để chỉ ra: (i) đặc trưng nổi bật của một xã hội
tiểu nông cổ truyền với những con người bình dị ln phải đối mặt với thiên tai; (ii) cách thức tri
nhận vạn vật hữu linh của người Việt.
Từ khóa: Lí luận ngơn ngữ, từ vựng – ngữ nghĩa, ngơn ngữ - văn hóa, từ ngữ chỉ nghề
trồng cây cảnh.

I. MỞ ĐẦU
Ngơn ngữ và văn hóa có mối quan hệ mật thiết. Một mặt, ngôn ngữ phản ánh văn hóa
của mỗi quốc gia, dân tộc; cách tƣ duy, liên tƣởng của con ngƣời. Mặt khác, con ngƣời
cũng là khách thể chịu tác động từ văn hóa; chính văn hóa ảnh hƣởng tới nếp nghĩ, nếp
cảm của mỗi ngƣời; điều này chi phối cách họ sáng tạo, vận dụng từ ngữ. Vì vậy, việc tìm
hiểu nghĩa của từ dƣới ánh sáng của lí thuyết từ vựng ngữ nghĩa học và ngôn ngữ học tri
nhận sẽ làm sáng rõ những đặc trƣng tƣ duy, văn hóa của con ngƣời mỗi quốc gia, dân tộc.
Văn hóa Việt Nam gắn với nền văn minh gốc nơng nghiệp. Tính thực vật là tính chất đặc
trƣng trong bản sắc văn hóa dân tộc. Vì vậy nghiên cứu vốn từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh
hứa hẹn nhiều đóng góp cho việc tìm hiểu những đặc trƣng tri nhận của mỗi vùng miền,
mỗi nghề nói riêng và bản sắc văn hóa thấm đẫm trong tâm hồn Việt nói chung. Đây là cơ

sở để chúng tơi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh (khảo sát trên
địa bàn làng Nhật Tân, Tứ Liên – Hà Nội)”.
Đối tƣợng nghiên cứu của báo cáo khoa học này là từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh
trên các phƣơng diện: đặc điểm cấu tạo, đặc điểm ngữ nghĩa và đặc trƣng văn hóa.
Thuật ngữ “cây cảnh” đƣợc sử dụng trong báo cáo có nội hàm là một số loài thực
vật, thân gỗ (phân biệt với cây thân cỏ) đƣợc gieo trồng, chăm sóc và tạo dáng cơng phu,
thƣờng dùng làm vật trang trí. Cụ thể, chúng tôi lựa chọn hai loại cây: cây đào và cây quất
để tiến hành khảo sát, miêu tả lớp từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh. Đây là những loại cây
cảnh phổ biến, đặc trƣng của hai làng nghề Nhật Tân và Tứ Liên – Hà Nội.
Mục đích nghiên cứu của báo cáo khoa học này là làm sáng tỏ đặc trƣng tri nhận thế
giới của ngƣời Việt chịu ảnh hƣởng sâu sắc từ điều kiện tự nhiên và bản sắc văn hóa việt
218


KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

Nam, gắn với nền văn minh gốc nông nghiệp; đồng thời thấy đƣợc mối quan hệ giữa vốn từ
tồn dân và vốn từ làng nghề thơng qua việc nghiên cứu vốn từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh.
II. NỘI DUNG
Từ việc xác định mục đích nghiên cứu nhƣ trên, chúng tôi triển khai các nội dung cụ
thể nhƣ sau:
Chương 1: Cơ sở lí thuyết
Trong chƣơng này, chúng tơi trình bày một số đặc điểm của từ Tiếng Việt: đặc điểm
cấu tạo, đặc điểm ngữ nghĩa, hiện tƣợng nhiều nghĩa của từ và xây dựng một khái niệm có
tính chất tác nghiệp về từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh để làm cơ sở cho việc miêu tả, phân
tích ngữ liệu (đƣợc thực hiện ở Chƣơng 2, Chƣơng 3). Từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh là
những từ và cụm từ đƣợc ngƣời dân làm nghề trồng cây cảnh sử dụng để định danh đối
tƣợng mà họ trực tiếp tác động tới trong quá trình lao động, các dụng cụ lao động, sản
phẩm lao động và quá trình sản xuất bắt đầu từ việc chuẩn bị nguyên liệu cho tới khâu thu
hoạch sản phẩm. Bên cạnh đó, chúng tơi cũng trình bày một vài nét về hai làng Nhật Tân,

Tứ Liên – hai làng trồng cây cảnh nổi tiếng tại Hà Nội.

Chƣơng 2: Đặc điểm cấu tạo – ngữ nghĩa của từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh
Chúng tôi thống kê đƣợc tất cả 215 đơn vị từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh đƣợc chia
thành bảy tiểu trƣờng, dựa theo tiêu chí phân lập trƣờng biểu vật và trƣờng biểu niệm của
Đỗ Hữu Châu:

Bảng 2.1. Thống kê các đơn vị từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh phân loại theo tiểu trƣờng
Tiểu trƣờng

TT

Số lƣợng đơn
vị từ ngữ

Tỉ lệ
(%)

1

Từ ngữ định danh các loại cây cảnh

18

8

2

Từ ngữ định danh bộ phận của cây cảnh

37

17

3

Từ ngữ định danh thời kì sinh trƣởng của cây cảnh

23

10,7

4

Từ ngữ định danh phƣơng pháp trồng cây cảnh

25

11,6

5

Từ ngữ định danh phƣơng pháp chăm sóc cây cảnh

53

24,7

6

Từ ngữ định danh phƣơng pháp tạo dáng cho

28

13

31

15

215

100

cây cảnh
7

Từ ngữ định danh dụng cụ lao động trong nghề trồng
cây cảnh
Tổng

Về đặc điểm cấu tạo, 215 đơn vị từ ngữ này đƣợc phân chia thành bốn loại: từ đơn,
từ ghép, từ láy và cụm từ tự do. Trong bốn loại trên, từ láy chiếm số lƣợng không đáng kể.
Hai địa hạt xuất hiện nhiều kết hợp lạ, sự mở rộng phạm vi ngữ nghĩa của từ nhất là từ
ghép và cụm từ tự do.

219


KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

Về đặc điểm ngữ nghĩa, chúng tôi xây dựng đƣợc 34 mô thức cấu tạo (tƣơng ứng với
mỗi mô thức cấu tạo là một kiểu ý nghĩa khái quát). Dƣới đây chỉ đƣa ra một số mô thức
cấu tạo phổ biến cho nhiều đơn vị từ ngữ:
Mô thức cấu tạo 11: yếu tố chỉ bộ phận của cơ thể ngƣời + yếu tố chỉ cá thể thực vật
Các từ đƣợc cấu tạo theo mô thức này: bụng cây, cổ cây, lưng cây, mắt cây, nách lá.
Trong các từ này, “bụng”, “cổ”, “lƣng”, “mắt”, “nách” là các yếu tố chỉ bộ phận của cơ thể
ngƣời; “cây” là yếu tố chỉ cá thể thực vật.
Từ mô thức cấu tạo 11, chúng tơi nhận thấy rằng có sự mở rộng phạm vi ý nghĩa biểu
vật của các từ chỉ tên gọi bộ phận của cơ thể ngƣời. Ở đây chúng đƣợc chuyển sang sử
dụng cho các bộ phận của cá thể thực vật.
Mô thức cấu tạo 23: Động từ định danh phƣơng pháp trồng cây cảnh + yếu tố chỉ đối
tƣợng chịu tác động của hành động
- Nhóm cụm từ bắt đầu bằng động từ có nét nghĩa phân chia một sự vật ban đầu
thành nhiều sự vật nhỏ hơn: tách, chiết.
+ Các cụm từ: chiết cành, tách cây.
+ Trong hai cụm từ này, yếu tố định danh phƣơng pháp chia một sự vật ban đầu
thành nhiều sự vật nhỏ hơn là: tách, chiết; yếu tố chỉ đối tƣợng chịu tác động của hành
động là cành, cây.
- Nhóm cụm từ bắt đầu bằng động từ có nét nghĩa gắn kết hai sự vật lại với nhau – ghép.
+ Các cụm từ: ghép cành, ghép chồi, ghép mắt.
+ Trong các cụm từ này, yếu tố chỉ đối tƣợng chịu tác động của hành động là cành,
mắt, chồi.
- Nhóm cụm từ bắt đầu bằng động từ có nét nghĩa vùi lấp một bộ phận của cây xuống
đất để mọc thành cây mới – giâm.
+ Các cụm từ: giâm rễ, giâm cành, giâm lá.
+ Trong các cụm từ này, yếu tố chỉ đối tƣợng chịu tác động của hành động là rễ,
cành, lá.
- Nhóm cụm từ bắt đầu bằng động từ có nét nghĩa ném hạt giống xuống đất để cho
mọc mầm – gieo.

+ Cụm từ: gieo hạt.
+ Trong cụm từ này, yếu tố chỉ đối tƣợng chịu tác động của hành động là hạt.
Bên cạnh việc xây dựng các mô thức cấu tạo – ngữ nghĩa để miêu tả đặc điểm ngữ
nghĩa của 215 đơn vị từ ngữ khảo sát đƣợc, chúng tôi đã phân tích sự làm mới một số từ
ngữ tồn dân dựa trên việc mở rộng phạm vi nghĩa biểu vật và ý nghĩa biểu niệm của các
từ ngữ này. Dƣới đây, chúng tơi sẽ đƣa ra một vài ví dụ tiêu biểu:
- Xét cụm từ cháy hoa:
+ Động từ “cháy” có nghĩa gốc là “chịu tác động của lửa và tự thiêu hủy”.

220


KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

+ Cụm từ cháy hoa có hai cách hiểu. Thứ nhất, đây là hiện tƣợng hoa đào bị chuyển
sang màu đen (nhƣ bị thiêu cháy), thui chột do sƣơng muối; nhƣ vậy, “cháy” là tính từ thể
hiện phẩm chất của hoa. Thứ hai, “cháy” đƣợc hiểu là động từ chỉ hiện tƣợng sƣơng muối
làm hoa bị chuyển sang màu đen, thui chột, chết.
+ Nếu hiểu “cháy” là tính từ theo cách hiểu thứ nhất, từ “cháy” có sự mở rộng ý
nghĩa biểu niệm: chỉ tính chất tàn lụi, thui chột trong phẩm chất của hoa.
+ Nếu hiểu “cháy” là động từ theo cách hiểu thứ hai, từ “cháy” có sự mở rộng ý
nghĩa biểu niệm: chỉ hành động mang tính q trình: làm hoa bị chết của sƣơng muối.
- Xét từ gội:
+ Nghĩa gốc của từ gội là: rửa, làm sạch đầu tóc (dùng cho ngƣời).
+ Nghĩa của gội khi đƣợc dùng đối với cây cảnh (thƣờng đi với từ tán) để chỉ hành
động làm sạch tán cây, nghĩa là loại bỏ, cắt bớt những lá vàng, lá úa của cây, giúp cây tập
trung chất dinh dƣỡng nuôi những lá non, làm tăng sức sống cho cây.
Nhƣ vậy, đã có sự mở rộng phạm vi nghĩa biểu vật (từ hành động làm sạch đầu tóc
thƣờng áp dụng đối với ngƣời sang hành động làm sạch tán cây – áp dụng đối với thực vật)
và ý nghĩa biểu niệm (từ ý nghĩa làm sạch đầu tới ý nghĩa cắt bỏ bớt lá vàng, lá úa của cây)

của từ gội.
+ Phƣơng thức mở rộng nghĩa của từ là: ẩn dụ chức năng, dựa trên sự tƣơng đồng về
vai trò của hành động gội đầu đối với con ngƣời (làm sạch đầu, bảo vệ sức khỏe, phòng
tránh bệnh tật) và vai trò của việc cắt bỏ lá vàng, lá sâu bệnh của cây (làm sạch cây, tăng
sức sống cho cây).
Chương 3: Từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh và một số đặc trưng tư duy – văn hóa
của người Việt
Từ kết quả miêu tả đặc điểm ngữ nghĩa của lớp từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh ở
Chƣơng 2, trong Chƣơng 3, chúng tôi tiếp tục dựa trên kết quả miêu tả này để phân tích
những đặc trƣng văn hóa, tƣ duy của ngƣời Việt ẩn chứa đằng sau lớp từ ngữ chỉ nghề
trồng cây cảnh. Đó là những đặc trƣng của một xã hội tiểu nông cổ truyền với những con
ngƣời bình dị, sáng tạo và giàu kinh nghiệm; cùng lối sống hòa hợp với tự nhiên, coi cây
cảnh nhƣ một vật thiêng liêng, biết suy nghĩ, cảm giác nhƣ con ngƣời.
Qua việc khảo sát vốn từ ngữ chỉ nghề trồng cây cảnh trên hai địa bàn Nhật Tân và
Tứ Liên (Hà Nội), chúng tơi nhận thấy tính chất tiểu nông cổ truyền đƣợc bộc lộ rõ ràng
qua một số tiểu trƣờng sau: tiểu trƣờng từ ngữ định danh dụng cụ lao động, tiểu trƣờng từ
ngữ định danh hoạt động trồng, chăm sóc cây cảnh. Dƣới đây chỉ phân tích một vài trƣờng
hợp điển hình.
Các cụm từ mặc áo rét cho đào, thắp đèn sưởi ấm đào, dùng hơi nước sôi sưởi ấm
đào miêu tả các cách thức tạo nhiệt đơn giản, thủ công, tiết kiệm, phù hợp với quy mơ diện
tích sản xuất nhỏ theo từng hộ gia đình. Với các cụm từ này, các nét nghĩa chung của
chúng gồm: (i) nét nghĩa chỉ hoạt động tạo ra nhiệt (các hoạt động này đƣợc định danh bởi
các cụm từ: mặc áo rét, thắp đèn, dùng hơi nước sôi), (ii) nét nghĩa chỉ mục đích tạo nhiệt:
[sƣởi ấm], (iii) tính chất của các hoạt động tạo ra nhiệt: [thủ công], [tỉ mỉ] [thơ sơ]. Chính
221


KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

những nét nghĩa trên thể hiện tính tiểu nông trong hoạt động sản xuất của ngƣời trồng cây

cảnh. Các hoạt động chăm sóc cây của họ đều đƣợc thực hiện một cách cẩn thận, thủ công,
gắn với sự nhẫn nại của đơi tay; tính chất này khơng cho phép họ sản xuất trên một quy mơ
diện tích lớn mà chỉ phù hợp với phạm vi canh tác nhỏ lẻ, trong hộ gia đình.
So sánh với hoạt động trồng cây, hoa trong nhà kính tại các nƣớc phát triển, hoặc
một số vùng trồng hoa nổi tiếng áp dụng công nghệ cao ở Việt Nam nhƣ thành phố Đà Lạt,
tính chất tiểu nông của hoạt động trồng cây cảnh trên địa bàn làng Nhật Tân, Tứ Liên – Hà
Nội càng rõ nét. Ở đây thay vì dùng ni lơng, hơi nƣớc sôi; ở các vùng trồng hoa công nghệ
cao, ngƣời trong nghề sử dụng các thiết bị hiện đại đƣợc định danh qua các từ ngữ: hệ
thống phun sương, các rãnh truyền nhiệt, hệ thống khuếch tán nhiệt, các đơn vị truyền
nhiệt bằng khí.
Các nét nghĩa chung của các từ ngữ này là: [tự động] [có khả năng] [sau khi đã đƣợc
khởi động] [tự hoạt động] [khơng cần có ngƣời tham gia trực tiếp]. Nét nghĩa [khơng cần
có ngƣời tham gia trực tiếp] trong cấu trúc nghĩa biểu niệm của từ này phủ định sức lao
động của con ngƣời trong q trình chăm sóc cây cảnh. Điều này đối lập với nét nghĩa [sử
dụng đôi tay] trong cấu trúc nghĩa biểu niệm của các từ ngữ miêu tả những hoạt động tạo
nhiệt để sƣởi ấm cây vào mùa đông của ngƣời làng nghề Nhật Tân, Tứ Liên – Hà Nội.
Chính nhờ việc giảm thiểu sức lao động của con ngƣời, mọi hoạt động chăm sóc cây cảnh
đều đƣợc thực hiện bởi máy móc mà thời gian chăm lao động đƣợc rút ngắn, phạm vi diện
tích trồng cây đƣợc mở rộng.
Bên cạnh đó, qua các từ ngữ định danh cây cảnh, bộ phận cây cảnh, chúng tôi nhận
thấy rằng, tiểu trƣờng này có sự mở rộng phạm vi nghĩa biểu vật: từ phạm vi con ngƣời
sang phạm vi thực vật.
Con ngƣời
- Bộ phận cơ thể: nách, cổ, lƣng, bụng, mắt



Thực vật
Nách lá, cổ cây, lưng cây,
bụng cây, mắt cây

- Quan hệ huyết thống: mẹ - con

Cây con, cây mẹ

- Hoạt động: ngủ (nghỉ ngơi), gội (vệ sinh), tắm

Mắt ngủ, gội cành, gội tán,
Tưới tắm

- Cảm giác: Đau, rét, ấm

Cắt đau, chống rét, ủ ấm cây

Ở đây chúng tôi đi sâu phân tích sự mở rộng phạm vi nghĩa biểu vật của các từ định
danh cảm giác của con ngƣời: đau, rét, ấm.
+ Cấu trúc nghĩa biểu niệm của đau là: [cảm giác] [của ngƣời, động vật có hệ thần
kinh] [khó chịu] [khi một phần cơ thể bị thƣơng].
+ Cấu trúc nghĩa biểu niệm của rét là: [cảm giác] [của ngƣời, động vật hằng nhiệt, có
hệ thần kinh] [khi nhiệt độ xuống thấp].
+ Cấu trúc nghĩa biểu niệm của ấm là: [cảm giác] [của ngƣời, động vật hằng nhiệt, có
hệ thần kinh] [khi nhiệt độ tăng lên].
222


KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

Nhƣ vậy, các nét nghĩa chung của ba từ này là: [cảm giác] [của ngƣời, động vật hằng
nhiệt, có hệ thần kinh] [trƣớc tác động bên ngồi]. Những nét nghĩa này vốn đƣợc dùng
cho ngƣời, đã có hệ thần kinh phát triển đầy đủ. Điều này trái ngƣợc hồn tồn với cây

cảnh, khơng có hệ thần kinh, khơng có cảm giác. Song ngƣời làng nghề vẫn sử dụng những
từ chỉ cảm giác này để gọi tên các sắc thái, phản ứng của cây trƣớc tác động từ ngoại cảnh:
hiện tƣợng lá cây, hoa chuyển sang màu đen khi nhiệt độ xuống thấp là biểu hiện của việc
cây rét. Điều này thể hiện quan niệm của họ về cây cảnh: cây cũng có linh hồn, có thể cảm
nhận đƣợc tác động từ ngoại giới xung quanh; cây đào, cây quất biết đau khi bị cắt, chặt,
biết rét khi sƣơng muối xuống vào mùa đông và cảm thấy ấm dần lên khi đƣợc chăm sóc,
“mặc áo rét”. Đặc điểm tƣ duy này thể hiện rõ qua các biểu thức ngôn ngữ nhƣ: mắt ngủ,
cắt đau, cây rét.
Nhƣ vậy, qua các khía cạnh - bộ phận cơ thể, hoạt động, cảm giác, quan hệ huyết
thống - mà chúng tôi vừa phân tích, chúng tơi nhận thấy rằng, đối với ngƣời làng nghề, cây
cảnh đƣợc coi trọng, đƣợc nhìn nhận nhƣ một sinh thể sống tồn vẹn. Cây có một đời sống
riêng với linh hồn riêng, linh hồn ấy cũng biết đau, cũng cảm thấy ấm áp, biết tri giác, nhìn
ngắm thế giới xung quanh nhƣ con ngƣời. Cây vừa đƣợc nhìn nhƣ một cá thể toàn vẹn, vừa
sinh trƣởng trong một xã hội, một cộng đồng, nơi ấy có những gia đình đƣợc tạo nên từ
những cây mẹ, cây con. Vì vậy, bản thân nó có nhiều điểm tƣơng đồng với con ngƣời. Do
đó, ngƣời làng nghề đối xử với cây một cách trân trọng nhƣ các lẽ ứng xử với con ngƣời:
bảo vệ, chăm sóc, làm đẹp cây nhƣ làm đẹp cho con ngƣời vậy. Có lẽ, chính nhờ quan
niệm này, ngƣời làm nghề luôn tận tâm, không quản ngại nắng mƣa vất vả để vun trồng,
cho ra những dáng cây cảnh đẹp nhất.
III. KẾT LUẬN
Về mặt cấu tạo, chúng tôi tiến hành khảo sát, phân loại và chia thành bốn kiểu cấu
tạo: từ đơn, từ ghép, từ láy, cụm từ tự do. Trong bốn loại trên, từ láy chiếm số lƣợng không
đáng kể. Hai địa hạt xuất hiện nhiều kết hợp lạ, sự mở rộng phạm vi ngữ nghĩa của từ nhất
là từ ghép và cụm từ tự do.
Về mặt ngữ nghĩa, chúng tôi đã xây dựng 34 mô thức cấu tạo, để miêu tả ý nghĩa của
215 đơn vị từ ngữ. Chúng tơi nhận thấy rằng, có sự mở rộng phạm vi ngữ nghĩa của từ toàn
dân (cả phạm vi nghĩa biểu vật và ý nghĩa biểu niệm). Với phạm vi nghĩa biểu vật: có sự di
chuyển tiểu trƣờng từ bộ phận cơ thể, hành động, cảm xúc của con ngƣời sang cây cảnh.
Điều này thể hiện nguyên lí “dĩ nhân vi trung”; sự gắn bó giữa con ngƣời và thực vật – đặc
trƣng của nền văn minh gốc nơng nghiệp gắn với tính thực vật. Với ý nghĩa biểu niệm,

xuất hiện nhiều liên tƣởng độc đáo giữa con ngƣời và thực vật từ đó tạo ra những nét nghĩa
biểu niệm mới lạ, chƣa xuất hiện trong từ điển.
Từ việc khảo sát, phân tích đặc điểm ngữ nghĩa của các tiểu trƣờng từ ngữ chỉ nghề
trồng cây cảnh; chúng tôi rút ra đƣợc một số đặc trƣng văn hóa, tƣ duy của dân tộc. Đó là
tính chất xã hội tiểu nơng cổ truyền với con ngƣời bình dị, sáng tạo và giàu kinh nghiệm luôn
phải đƣơng đầu với thiên tai, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt; là quan niệm “vạn vật hữu
linh”, coi cây nhƣ là vật thiêng liêng, cũng có những suy nghĩ, cảm nhận nhƣ con ngƣời.

223


KỈ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM HỌC 2013-2014

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

Đỗ Hữu Châu, Từ vựng ngữ nghĩa tiếng Việt, NXB Giáo dục, 1999.

[2]

Đặng Thị Hảo Tâm, Ẩn dụ ý niệm vàng trong tiếng Việt nhìn từ góc độ miền nguồn,
Tạp chí Ngơn ngữ số 12, 2012.

[3]

Đặng Thị Hảo Tâm, Trường từ vựng ngữ nghĩa “món ăn” và ý niệm “con người”,
Tạp chí Ngơn ngữ số 5, 2011.

[4]

Lý Tồn Thắng, Ngơn ngữ học tri nhận Từ lí thuyết đại cương đến thực tiễn tiếng
Việt, NXB Phƣơng Đông, 2009.

224