VỢ NHẶT (FULL PHÂN TÍCH + NHẬN ĐỊNH tác GIẢ,TÁC PHẨM)

Tran Thity Duang

Bi quyet Chinh ph1:f.c mon Ngil: viin

VQ NH~T- Kim Lan
Tcic gid: Kim Lan la cay but xuat sac chuyen viet truy~n ngan ve de tai nang than.
Nhfmg sang tac cua ong phan anh rn9t each chan th~t, xuc d<)ng ve CUQC song va
nguoi dan que rna ong am hieu sau sac canh ng9 cling nhu tarn li cua hQ - nhfrng con
nguoi gan b6 tha thiet vdi que huang va each ID(;lng. MQt trong nhfmg sang tac thu<)c
dinh cao cua Kim Lan la truy~n ngan "VQ nhqt", tac pharn vl!a la buc tranh hi~n thvc
ve n(;ln d6i khung khiep narn At D~u, vUa la bai ca ca ngQi sue song va niern tin rnanh
li~t CUa con nguKim Ldn dU:Qc danh gia La m(jt trong nhilng gu:ang mq,t xuat sac cua viin hQc Vi~t
Narn hi~n dgi Kim Ldn sang tac ca hai giai dog,n truck va sau Cach 1nQ.ng, sa tru:ong
cua 6ng La viet truy~n ngan. 6ng La nha viin chuyen viet ve nang than. va dong bang
Bac B(j. Nha viin Nguyen Hong tilng nhQ,n xet: "Kim Lan ld nhd van m(>t long dive vai
ddt, vai nguai, vai thuan hq,u nguyen thiiy". 6ng La mau nha viin "Quy ho tinh, btit
qujl ho da", "vie't ki luang, vie't tit gan ru(>t khong chdp nhq,n sl;C nhc~,t nheo, gid tQ.o" (Do
Kim Hoi). Sv; nghi~p sang tac cua Kim Ldn khong nhieu nhu:ng nhung tac pha-1n ong de
Lg,i deu mang gia tri to Lon, truy~n ngan "VQ nhqt" La 1n¢t tac phant nhu: the! "VQ nhqt"
du:Qc coi La nt(jt ki~t tiLe trong sv; ng hi~p sang tac cua Ki1n Ldn, cung La nt(jt truy~n
ngan suat sac cua viin xuoi Vi~t Nam hi~n dg,i.
Tcic phdm: Truy~n ngan "VQ nhq,t" ra doi la dlfa vao cot truy~n eli v"Xo1n ng'l;t cu:" rna Kim Lan viet con dang do trUdc Cach m(;lng, nhung bt mat ban

thao. Sau khi hoa binh l~p l?i, nha van dl,1a vao m9t phan cot truy~n eli de hoan
thanh. Truy~n in trong t~p "Concho xau xi", nam 1962.
LO'i dan: Truy~n ngan "VQ nhq,t" dUQc xay dl,1ng tren boi canh n(;ln d6i khung khiep
nam At D~u - cai nam rna nguoi ta van nhac den nhu m9t tai ll(;ln tham khoc, khien
hon "hai tri~u dong bao ta bi chet doi til Quang Tri den Bac Ky". Den vhi~n thv;c" da dUQC cay x6i ki cang du6i nhfrng trang van cua Nam Cao, Ngo Tat To, ...

thi cai ten Kim Lan - nha van dUQC xern la con de cua d6ng ru<)ng, van c6 m{>t mua
b9i thu Vdi "VQ nhq,t". "VQ nhq,t" luc bay gio nhu m9t tia chdp 16e len gifra man dern
toi cua d6i ngheo, kho dau. Kim Lan da khong chi titi hi~n buc tranh hi~n thvc doi
song khach quan rna qua lang kinh chu quan cua minh, btrc tranh ay c6 nhfrng net
kharn pha, cai nhin mthong di~p khac y nghia hon, nhan ban hon chtr khong chu trQng vi~c phan anh hi~n
thvc: Khi doi nguai ta thuO'ng khong nghi ngay den ccii che't ma chi nghi den con
duO'ng song. Du trong tinh huang bi thdm de'n aau, dit ke ben la ccii chet van khat khao
hQ,nh phuc, van hulJng ve anh sang, van tin vao Sl;C song va hi VQng 0 t1lC1ng lai, van
muon song, song cho ra nguO'i.

- Trang402-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii Vlin

Tran Thuy Duong

Di vcw 1nqch truy~n, trong cai tinh ciinh doi khat: Trang, m¢t thanh nien ngheo kho
larn nghe day xe bo thue lqi dat them m¢t nguai dan ba ve lam VQ. Cii xom ngv, cu ngqc
nhien, ba cv, Tu (nu; Trang) cilng ngqc nhien khong ke1n va ngay cii ban thiin Trang
C'ilng khong tin do la

sv thQt.
"

A

.t

VA TRUY~N NGAN
1. "Kim Lan ld m(jt trong nhiing ca-y but truy~n ngan xuat sac CUa van hqc Vi~t
Nam hi~n ~i. Kim Lan dii UJ,o aUC}c each viet d(jc dao. Phdi n6i ning Kim Lan viet
khong nhieu, nhung sang me cua ong dii ga-y an tugng vl1i bq,n dqc."- Ha Minh Due

2. "Ve van xuoi ld nghe cua toi, trul1c sau toi thdn phtfoc co ba nguoi la ong Ngu-yen
Tuan, Nam Cao vd Kim Lan. Sau na-y, viet lach dugc cai gi, thuong cung lay van c11a
ba ong ldm chuan." - Nguyen Khiii
3. "Do la thdn viet, than mugn ta-y nguoi de viet nen nhiing trang sach bat hil." Nguyen Khai
4. "Nhiing truy~n ngan Kim Lan thi qud lei d~c sac, tinh vi, ranh miinh, d6n nen va
cd aao de niia."- Nguyen Trung Dinh

5. "Kim Lan quan ni~m viet viin nhu each doi cho minh m()t nhan pham, m()t cho
dung trong CUQC song nho be quan quanh cua que huang."- Tran Hi!u Ta
6. "Nhiing truy~n ngan Kim Lan viet trul1c Cach mq,ng tMng Tam, ben nhiing than
con nguoi lam lil vat vd, van p~p ph6ng trai tim -yeu doi, nhiing mong muon
tu-y ma h6 nhu:ng da diet, con nguoi doi xu vl1i nhau bao dung, nhan hl!.u han."

ph~n

7. "Tuy tam voc, vi tri moi nha van mqt khac nhung Kim Lan cilng la mqt nhd van
thuong din vl1i ta trong nhiing khodng chgt nhl1 cua doi nguoi kh6 md dien dq,t thdnh
U1i ... Moi lan md nhiing trang viet it oi ay, ta lq,i cdm tha-y khong mqt bul1c ngo~t, mqt
c~ng dttong ndo cua con nguoi Vi~t Nam trong ·gan nita the ky qua mel Kim Lan
khong dd dijng toi ddu chi bang s~ chq,m tro het sue khiem ton: truy~n ngan". - Tran
Ninh

Ho

8. "Tat cd, tat cd duong nhu dii dugc ghi lq,i bang nhiing than phi!-n, nhiing tam

sac sdo den cot, den loi. Neu nhu cho rang viin chuang ld ljch su tam tr~ng con
nguoi thi Kim Lan qud ld nhd viin dich th~c tren cai y nghia a-y".
tr~ng

9. "M(jt long di ue uoi dat, voi nguoi, ubi thuan ~u ngu-yen thu)1."- Nguyen Hong

- Trang403-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

Tran

Thuy Du<1ng

10. "Tai viet nhu mi)t vi~c dugc thai thuc tu ben trong. Nhitng cam xuc, suy tu ciia
tai doi hoi tai phdi viet. Th1;tc chat, viet viin truO'c tien tai viet ve minh." - Kint Lan

11. "Sau Cach mt;tng thang Tam, ngoi but Kim Lan t~p trung vao phuang di~n xa
hiji chinh trj ella dai song nang dan gan lien vO'i v~n m~nh ciia aat nuO'c. Ve de tai
nay, "Lang" va "VCJ nhQ.t" xung dang dugc xem la mijt trong nhitng truy~n ngan xuat
sac nhat ella viin hqc Vi~t Nam hi~n dt;ti". - Nguyen Dang Mq,nh
12. "Kim Lan chqn boi canh ay (nt;tn doi 1945) cho truy~n VCJ nhQ,t khang nhieu dong
mieu td tr1;tc tiep nhung la nhitng dong rat hiem trong viin chuang tu do den nay. Cai
ngheo {J Nga Tat To, cai doi {J Nam Cao khien ta thuang cam muon rai nuO'c mat. Cai
doi va cai chet {J Kim Lan, khien ta khiep sg, r~;tng rai." - Tran Dong Minh
13. "Nhd van dung "VCJ nhq.t" lam don bay de nang con nguai len trong tinh nhan ai.

Cau chuy~n "VCJ nhq.t" day bong toi nhung trong do da loe len nhitng tia sang am
long." - Tran Dong Minh

14. "'VCJ nhq.t" duang nhu da mang net mO'i cua thai dt;ti, vugt len tren chu nghia
nhan viin trong dong viin hqc hi~n th1;tc truO'c Cach mt;tng thang Tam 1945."
15. "Noi bao nhieu ve cdnh doi 1944 - 1945 cilng van chua tham. Chit nghia tai run
ray, thoi bay dugc. Khung khiep qua!" - To Hoai
16. "Khi viet ve·n(tn doi nguai ta thuang viet ve S'l;t khon cung va bi thdm. Khi viet
ve con nguai nam doi nguai ta hay nghi den nhitng con nguai chi nghi den ccii chet.
Tai muon ciet mi)t truy~n ngan vO'i ~ khcic. Trong hoan canh khon cung, du c~n ke ben
cai chet nhung nhitng COn nguai ay khang nghi den cai chet ma van huang tO'i S'l;t song,
van hi VQng, tin tuong {J tuang lai. HQ van muon song, song cho ra con nguai."

17. "Ccii doi" la moi lo lang ella con nguai {J tat ca mqi dan tijc va mqi thai dt;ti. Cho
nen do la mqt de tdi cung thui)c ve ban chat ciia dai song. Cac nha van viet ve ccii doi {J
khia C(tnh toi tam va bat l'l;tc ciia con nguai truO'c no. Con nguai pht;tm tiji va lam du
mqi chuy~n dt;ti di)t khac chi vi doi. Khi toi viet, y tuong thuang tr1;tc trong tai la
nhitng nguai doi du the nao di nita van luon luan khao khat CUQC song tot han, van tin
tUCJng mijt each ma ho vao CUQC song tuang lai. Cai "ma ho" ay la do CUQC song th'l;tc tt;ti
luan hanh ht;t hq~" - Kim Lan

- Trang404-


Bi qu:yet Chinh ph'l:tc mon Ngii van

Tnin Thuy Duong

18. "Khi con ngttili bj diJ:y den be} V'f!C cuoi cung ciia CUQC song thi toan b{j SO phij,n va
tinh each con nguoi hQ se bieu l{j ra. Chet doi la m{jt th'f!c te khoc li~t. Do la cai chet tu
tu, hao mon dan, quan qut;ti dan. Toi duqc biet nhieu chuy~n qua nhiing niim thang do.
Cai doi hanh hQ. tat cd mQi nguoi nhttng khong at duqc sue song don so cua tam hon".
19. "Toi muon

tich tam trt;tng va than phij,n ciia con nguoi trong cai hoan
canh cung du:ang ay, noi CUQC song du:ang nhu: khong con loi thoat. Toi muon huang hQ
vao S\( song, S'f! yeu thu:ong nhau, khong phai la S\( gianh gi'f!t nhau." - Kint Liin

20. "Phan gay xuc d{jng nhat cho toi khi dQc lt;ti truy~n la dot;tn ba cy,. TU trd ve. 0
day tinh ciia ngttili m~ thQ,t lbn. Ba nhanh chong hieu ro hoan canh va chap nhij,n
nga:y. Ba khong chi thu:ong con trai md con day long thuong xot vbi ngu:ai dan ba citng
quan kia du hoan cdnh ba cilng khong kha hon lam. Do chinh ld ban chat nhan dt;to
trong tam hon con ngu:ili Vi~t. Do cilng ld chii de ciia cau chuy~n."- Kint Liin
21. "Viet ve cai doi nhu:ng con nguoi van yeu dili, tin ocon nguili du cai doi bao vay
xung quanh, van tin yeu, dum bQC nhau va van tran diiy khat VQng song." - Kim Liin
22. "Trong canh doi niim 1945, ngttoi dan lao d{jng duang nhttkho ai thoat khoi cai
chet. Bong toi ciia no phii xuong xom lang. Trong hoan canh ay, gia trj. cua m{jt con
ngtt:ai th4t VO cung re rung, ngttOi ta CO the CO V(l theo, chi nha may bat banh due ngoai
chq- dung ld "nh~t" duqc vq nhtt toi noi trong truy~n."- Kint Liin

Tnllai thac 1nac: Truy~n ngan "Vq n~t" duqc viet tu m{jt tinh huang co th4t trong
CUQC song? Nha van Kim Lan chia se: Ban dau toi viet m{jt truy~n ddi co ten la "Xom
ngy, cu:". Toi viet den chu:ong thu V thi dung lc;d. Sau khi hod binh lij,p lt;ti, toi va
Nguyen Hong lam tilbao Van. Trong ban thdo "Xom ngt;t ctt" co m{jt dog.n luon am anh
toi la dot;tn viet ve nhiing nguoi doi, ve nhiing buoi sang d vung que ngu:ai tara chq
nh~t xac ngttai di chon. Toi viet l(ti chu:ong do thdnh truy~n ngan "Vq n~t" md khong
dQC lt;ti ban thdo cil. Chuy~n "V(I n~t" hoan toan khong co th'f!C ma do toi sang tt;to ra.
Khong the co m{jt ba m~ nhtt the, m{jt co con dau nhtt the trong dili song th'f!c. Toi
muon phan tich tam trq,ng va than phQ,n ciia con nguoi trong cai hoan canh cung
aUOng fi'y, noi CUQC song dttilng nhtt khong con loi thoat. Toi muon htt:bng hQ vao S\(
song, S\( :yeu thu:ong nhau, khong phdi ld S'f! gianh gi'f!t nhau. Hoan canh ~c bi~t qua
nen cau chu:y~n ld lq, do lt;ti duqc hi~n ra vbi ve chan thQ,t. "Vf! nh~t" duqc rut ra tu tq,p
"Concho xau xi", sau khi in o ta tuan bao Van. Boi canh ciia truy~n ld khi cai doi
hoanh hdnh khap noi. Nhttng cac nhan vQ,t ciia truy~n thi dung ii nguong cua ciia cai

doi. Noi ngttong cua khon kho do, hQ se chung to so phQ,n va tinh each cua minh, dong
thai c} noi do hQ se bat diiu m{jt niem tin mbi, du la rat mong manh.

- Trang405-


Tran Th:uy Du<1ng

Bi quyet Chinh ph'f:tc mon Ngii van
A

A,

,

NQI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
1. Nhan v~t Trang - ngtrai dan ong luon khao khat h~nh phuc.
Viet ve de tiLi nang thon, nha van Kim Lan da khoi gQi nhii:ng cai chua ai khoi gQi,
dola than phqn re rung nhu rant rae cua nguoi nang dan ngheo trong xa h¢i cil, truoc
Cach mQ,ng thang Ta1n nant 1945. Va ang dii rat thanh cong khi khac hQa chan dung
nguoi dan lao d¢ng tuy ngheo kho, quanh na1n "chan la1n tay bun" nhung a sau trong
hQ van luon mang nhii:ng phant chat cao d((p. Va Trang la mi)t nhan vqt nhu the!

Dan ng1.1 cu la dan di a dQ, khang phiii dan goc nen thi~t thai du thu. Ma dau truy~n
la mau hoi uc "truoc kia ntoi chieu" cove yen ii nhung cai hoi uc nay qua ngan, trai
qua qua nhanh. Hi~n tQ,i la ciinh doi khat u ru, ciinh nhii:ng nguoi an xin "xanh xam
nhu bong nta", ciinh thay nguoi chet "n(i1n cong queo ben duong". VQ,y 1na nti)t buoi
chieu anh.chang Trang tra ve voi TitQt ve ntQ,t co "ve gi-pfi(Jn pho khac thuong", TitQt n'l,l
CUOi tum ti1n va "hai mat thi sang len lap lanh", ben CQ,nh lQ,i CO ngUOi dan ba ron ren e
th((n.

Do la mi)t sv ki~n qua u lQ- lung giii:a lite nguoi ta chi nghi den s'lf song -

chet.

Trang ·ld nguai dan lao dQng
Nha van He-minh-ue tung tam Slf rang: "Toi
ngheo kho, xdu xi nhung mang quy hon eel ld nhiing ban thcio vUt di ciia minh. Bdi
trong minh nhieu pham chat co chung, toi mai nhtJn ra dau ld nhiing ngon tit
tot a~p.
th'l:'C S'l:t ddnh cho tac pham CUa minh". VOi y nghia
d6, ta tham thia cau n6i ay den "tung miligam
- Hodn ccinh: ngheo kho
qucJ,ng chii" khi soi vao CUQC song. C6 cai ac, cai
+ Trang song cling m~ , la dan xau, ta moi nh~n ra va tran trQng cai d~p, cai thanh
ngv cu - tang lop nguoi bi coi cao; c6 nhfrng thtr mat di roi ta moi cam thay nuoi
khinh nhu co rae 0 nong thon. tiec, tu d6 biet yeu hon nhfrng gi minh dang c6.
Van chuang cung the, boi "van h9c chan chinh
+ Trang l<.lm nghe day xe bo
thue - m<)t nghe thap kern ngay eel khi noi cai xau, cai ac cung chi nhlim the
hi~n khat VQng
cai df;p, ccii thi~n". Va dieu d6,
duoi day xa h<)i.
lam ta them yeu nhfrng trang van thdm thao cua
nha van Kim Lan viet nhan v~t anh cu Trang- m<)t
- Hinh cinh c11a Trdng: xdu xi
nguoi nong dan ngv cu, xau xi, tho k~ch nhung l~i
+ Ngo~i hinh: xau xi, tho
mang trong minh nhieu pham chat dang quy.
k~ch "hai con mat ga ga nho ti,

Neu nhu trong van Nam Cao, ta thay Chi Pheo
quai ham bQ,nh ra, than hinh xuat hi~n dau tac pham voi tieng chili ngoa ngoat

ue
ue

VQ,p VQ,p, cai lung to ri)ng nhU "han vua di vua chili, no chili troi, chili ddt, chili cai
lung gau, lite nao cilng ngila alta niw de ra than han"; thi Kim Lan l~i dua Trang
mQ,t len cuoi henh h~ch".
voi m<)t so net khac hQa ve ngo~i hinh "dang di
ngqt nguang", "hai mat gaga nho ti, dam vito bong

- Trang406-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii min

Tran Thir:y Duong

chieu, hai ben quai harn bg,nh ra, d:oi khi Lg,i, ngila

mq,t Len cuoi henh h~ch". Khi xa.y dt,rng nhan v~t nay
nha van khong chu

y den

mieu ta ngo~i hinh, rna

t~p trung khac hQa nhan v~t voi nhfrng net ca tinh
d~c bi~t. Qua nhfrng net ngo~i hinh ay, ai trong

chung ta cling biet Trang kh6ng he d~p neu nhu
khong n6i la qua xau. Trang gifr cho minh nhfrng
net tho k~ch cua nguoi nong dan chinh goc, "rn¢t
sv gQt aeo sa sai cila tg,o hoa". Nhung den khi eli
d6i tran vao x6m ngv cu, Trang khong con vui ve
dtrQC nfra thay vao do la dang di m~t moi, dau l~i
chui ve dang truoc, cui gam xuong. Cai d6i da lam
mv mt ca con nguoi Trang.

Nhung mang trong minh nhi~u
pham chat tot d~p, dang quy.
1. Ngheo kho nhung san sang

cuu mang nguai dong cdnh ngQ
tn~~g nt;tn doi khung khiep.
+ Tot h¥ng: c6 long thuong
nguoi, yeu tre con.
+ Hdo hi~p va nhdn h,4u:- san
sang moi nguoi dan ba xa 1~
m9t bfra an, sau d6 dua ve dum
bQC va CUU mang.

M9t nha van nhan d~o tung n6i ding: "Tac phdm
thu4-t chan chinh bao gia cilng ld s¥ ton vinh
con nguai qua nhitng hinh thuc ngh~ thu~t df?c
dao". Xay dt,rng nhan v~t Trang, Kim Lan da xay
dt,rng nen m9t nhan v~t c6 nhieu pham chat tot
d~p: Trang tuy xau nhung lu6n mang trong minh
khao khat h~nh phuc; du cai d6i dang hoanh hanh
khap cac ng6 ngach thi o Trang van 16e len tam

long san sang cuu mang nguoi d6ng canh ng9 (anh
moi nguoi dan ba xa 1~ "m¢t bii:a no" gifra n~n d6i,
sau do dtra Ve CUU mang va dum bQC ); khi da CO
cho minh m<)t mai am gia dinh, Trang c6 trach
nhi~m va huang toi tuong lai tuoi sang hon. Chinh
nhfrng ve d~p an lap sau trong tam h6n "nguai tinh
thi to, nguai mo thi nong", nen c6 y kien nh~t xet
ve Trang: "Trdng ld gii trai que nong noi, li~u linh",
nguoi l~i tranh cai "Do lei con ngu:ai aay khao khat,
tot b¥ng". Tuy nhien, den voi van chuong, ta hieu
rang: "Ngh~ thu4-t chan chinh phdi luon gan bo vbi
CUQC doi vd ngU:Oi ngh~ St khong the nhin doi mQt
each don gian, cdn phai nhin CUQC song va con
ngu:oi mf?t each da chi~u". Viet ve Trang, nha van
Kim Lan cling khong nam ngoai y nghia d6. V~y
nen, du "Lieu Ltnh" hay "nang noi" anh cling la net
ngh~

- Trang407-


Bi quyet Chinh ph'l;lc mon Ngfr viin

Tran Thuy Duang

ve lam ro y d6 cua nha van Kim Lan: "Trong cdnh
aoi nam 1945, nguai dan lao a{jng duong nhu kho ai
thocit khoi ccii chet. Bong toi cua no n1 xu6ng xom
lang. Trong hoan cdnh if:y, gia tri coo m{jt con nguai
th~t 'VO cung re rung, nguai ta co the co VQ' theo, chi

nha may bcit banh due ngodi chQ' - dung la "nh~t"
aUQ'C VQ' nhtt toi noi trong truy~n".
2. Trong hoan cdnh khan cung
Trong luc n(;ln d6i dang hoanh hanh, chet vi d6i
van luon khao khcit h(tnh phuc, da tro thanh noi am anh, thi Trang san long moi thi
co trcich nhi~m vai gia ainh.
an rna khong h~ dan do, Anh gill dung loi ho hom
bfra voi nguoi dan ba xa 1(;1, khi day xe len doc chQ
Luon khao khcit h(tnh phuc:
tinh. Ta c6 the thay, qua hanh d9ng moi thi an
- Giila luc nq,n aoi hoanh hdnh: banh due, anh cu Trang la nguoi vo cling hao
Den cai than minh con khong ph6ng, tot bvng va thUdng nguoi. B0i trong n(;ln
nuoi noi nhung chang van d6i, mieng an cho ban than, gia dinh con la m9t
quyet dinh dua thi v~ lam vQ:
thach thuc, vi~c moi nguoi khac an l(;li cang tro nen
xa voi. Sau khi chung kien S\1' v6 v~p an vi d6i khat
+ D6 la m9t hanh d9ng li~u da lau, suy nghi m9t luc Trang l(;li dlia "Nay, noi
IInh, nang noi.
dua chu co ve vai ta thi ra khuan do len xe roi cung
ve''.
Khi quyet dinh nhu v~y, khong phai Trang la
+ D6 cling chinh khao khat
suy tinh hay khong y thuc dUQC hoan canh
khong
h(;lnh phuc luon hi~n hfru trong
cua
minh,
boi truoc d6 Trang da chQn nghi: "thoc
anh cu Trang.
gq,o nay den cai than 1ninh cilng chii biet co nuoi noi

+Chua dvng tinh thudng doi khong, lq,i con deo bong". Nhung r6i anh t~c luoi:
voi nguoi g~p d1nh khan cling. "ChQ,c, k~!". "K~" 0 day khong phai k~ doi hay m~c
xac doi rna la "cai k~" trong ni~m tin manh li~t vao
- Quyet atnh rube tht ve lam vq tudng lai, "cai k~" trong hanh d(>ng cua con nguoi
luon khao khat den h(;lnh phuc gia dinh, h(;lnh phuc
+ Luc aau: c6 chut phan van,
lua doi ngay ca khi cai chet dang c~n k~. Nguoi ta
do dt! va ca lo Hing "thoc gq,o
cho rang, d6 la hanh d9ng li~u llnh, nang noi
nay den cai than minh cilng chii
nhung an sau ben trong l(;li chua dvng tinh thudng
biet co nuoi noi khong' lq,i con
gifra con nguoi voi con nguoi. Tat ca khien "Trang
deo bong".
nhu quen het nhii:ng ciinh song e che, tarn toi hang
+ Nhung r6i anh ~c luai ngay, quen cii cai doi khat ghe gam dang de dqa,
"ChQ,c, k~!", Trang quyet dinh quen cii nhii:ng thang ngay truac mat. Trang long
danh doi tat Ca de CO VQ, CO han bay gio chi con tinh nghia giii:a han va nguoi
duQc h(;lnh phuc.
dan ba di ben". Nhfrng cau van tha thiet ay viet ra

- Trang408-


Bi

quyit Chinh ph'l;tc mon Ngfr viin

Tnin Thuy Duong

khong nham ffi\IC dich che gieu bat ki ai, rna nha
van Kim Lan chi muon gieo vao long ngtroi dQC
thu cam xuc: "sv; doi khat khong lam gidm gici tti
cua tinh nguoi. Bao gio ccii ht;tnh phuc dUCJC yeu
tat cd, ngay cd
nguoi ta
thuang cilng quy
tuong
khong con can gi han la mQt mieng cam
an". Cau n6i cua Trang lam ta nha den khat VQng
hoan Iuong, khat VQng ve m9t mai am gia dinh
trong con quy dfr cua lang Vu D~i n6i v6i Th! No:
"Hay la minh sang day c1 u

Sau bao nam truQt dai. tren con duong hru manh
h6a, tro thanh noi am anh ve ffiQt thang chuyen
r~ch m~t an v~, dam thue chem mu6n, Chi Pheo
bong them khat ve ffiQt mai am gia dinh, khi nh~n
ra minh da sang ccli doc ben kia cua cu<)c doi. Viet
ve Trang va Chi Pheo, diem chung cua hai ngoi but
nhan d~o 16n cua nen van xuoi Vi~t Nam, deu t~p
trung viet ve nhfrng cai xau, nhung l~i thang hoa
cho ccli d~p. Phai chang, neu van hQC chi toan ngQi
ca ctd d~p, cai tot, thi van chuong rat c6 the khien
nguoi dQC ffilffi CUOi, h~nh phuc, tin tUOng 0 CUQC
song. Nhung khi mang cai xau ra phoi bay, l~i t~o
cho nguoi dQC cai an tUQng mc;tnh me, khien cam
xuc cua hQ dang trao hon. Boi chinh cai d~p an lap
cai xau mdi lam cho nguoi dQC thoi thO 0, thoi hoi
hQt nhu DQ,ng Thai Mai nh4n djnh: "Con nguoi den
Udi CUQC song tic nhieu neo dttiJng, tren muon uan

cung bQ,c phong phu nhung tieu diem mel con nguoi
huang den van la con nguoi".
Trang co trcich
ph4n ubi gia dinh:

nhi~m,

bon

Nha van To Hoai cho rang: "Nhan uQ,t la nai duy
nhat tq,p trung het thdy, gidi quyet het thdy trong
- Trang rat tam lj, yeu thuang mQt sang tac". Va oTrang, Kim Lan da mieu ta dien
ua quan tam den nguoi b~n doi bien hanh d<)ng de to d~m cho ve d~p tam hon
trong anh. Chinh khat vQng hc;tnh phuc gia dinh da
cua minh:
Ian at noi lo sQ trong Trang. Sau khi quyet djnh dua
thj ve lam VQ, Trang b<)c lQ ra la m<)t nguoi chong

- Trang409-


Bi qu:yet Chinh ph'I;Lc mon Ngfr van

Tran Thu:y Dttl1ng

+ Bua th~ vao chq tinh "mua het sfrc tam Iy, yeu thuong va quan tam den nguoi
cho ca,i thung con dv;ng vai thu bq.n doi cua minh: Trang dua VQ vao chq tinh "ntua
lg,t vgt".
cho thi cai thung con dv;ng vai thu lQ,t vgt"; roi dua
ra hang com "aanh rn¢t bila th4t none roi cung day

+ Ra "danh 1n¢t bila th4t none xe bo ve"; Trang cling rat "chiu choi", chi han "hai
roi cung ddy xe bo ve ... "
hao ntua dau" v~ thap den sang cho dem tan han.
Cili chi tiet Trang khoe chai dau con cling den th~t
+ Chi han "hai hao 1nua dau" buon cuoi, vua buon cuoi lq.i vua t9i: "Hai hao dli:y,
de thap sang hq.nh phuc cua aat qua, co mel thoi chd can". Gifra ·cai canh d6i
khat, tung quan den cai an con khang noi, thi vi~c
minh vao dem tan han.
"chi hai hao mua dau" qua Ia m9t hanh d9ng "da
hoi". Nhung thiet nghi, so voi m9t cai "dam cuc1i {1
con so 0 tron trinh" trong "Hqnh phuc cua m¢t tang
gia" (Vu TrQng Ph1.1ng) thi Trang hieu minh can lam
gi de an Ui nguoi VQ vlra moi "nhg,t" dUQC CUa minh.
Trang chi muon dem tan han sang len m9t chut tia
sang trong cai. tham canh toi tam de giup nguoi
dan ba xau so da buon tui buoi dau v~ nha chong.

- Tam trQ.ng tren duang dua
Kim Lan da khac hQa nhfrng chi tiet vo cling
dau nhd, Trang vui nhu nhin song dQng V~ ffiQt ga trai Cl,IC ffi~Ch nh?t dl!QC VQ
thay hq.nh phuc truoc mat:
"thich y, han cu venh venh tv; aac vai 1ninh". Cling la
tieng "cau nhau" nhung khac han voi cai cau nhau
+ Trang khong cui xuong lam cua nguoi dan ba cam thay ham hiu cua than ph~n.
lui nhu ffiQi ngay rna "phon phd Trang to ra th~t boi roi truoc hq.nh phuc dang
khac thuong "; "han tu1n tim duqc t~n huong. MQi ci'r chi th~t buon cuoi, l~t d~t,
cuoi 1nQt minh va hai 1nat thi nhin ngang, nhin ngi'ra, nhu nguoi xau ho chq.y
sang len lap lanh"; "cai 1nQ,t tron. Kim Lan da long vao gifra canh d6i khat
venh venh tv; dac vai ntinh".
nhfrng tieng cuoi gion tan x6a di khong gian tam

toi. Tren duong v~, "con duong sau tha1n thant,
+ Slf xuat hi~n cua th~ mang luon giila hai bo tre cao vut". Chi con ''tieng gio tren
den m9t Iuong sinh khi moi: "lq, bO tre ri rao va tieng la kho keu xao XQ,C duai ban
lung va tuai mat thai vao CUQC chan". Khung canh nhu ngung dQng khi tinh yeu
song doi khat, tam t6i".
l(ra dai bat dau nay no. Tuy nhien, Kim Lan khong
h~ c6 y muon thi v~ h6a cau chuy~n nay nhu m9t
cau chuy~n ngan tinh, hay co tich rna trong loi n6i
hanh d9ng van luan thuong tr\(c noi lo. Cau

ve

- Trang410-


Bi quyet Chinh ph'l;lc mon Ngii min

-Ve nhd thua chuy~n voi m~:
+ Luc dau: "han thay sa SQ.

Chinh han cilng khong hieu sao
han sQ".
+ Han loanh quanh, bon chon
"het chqy ra dau ngo, lc;ti chqy
vao siin" ng6ng m~ v~.
+ Han dim thay nhu "van con

ngO ngQ, ra han dd CO VQ roi day
u? Vi~c xay ra thQt han ciing
khong nga, han ciing chi tam

phcJ tcbn phao diiu

co

hai bQn,

ay the ma thanh VQ thanh
~
ch ong
... "

+ Luc thua chuy~n: Trang

th~n tn;>ng moi m~ ngoi len

giuong cho "chinh ch~n".
+ Trang thua chuy~n ngan

g<;>n, ranh r<;>t: "Nha toi no mbi
ve lam bc;tn vdi toi day u q!
Chung toi phai duyen phai kiep

Tran Thuy Duong

chuy~n gifra hai nguoi mang theo khong khi cho
dQi h(;lnh phuc dang den, nh~ nhang binh yen nhu
keo hai con nguoi khon kho sat l(;li gan nhau hcsn.
TU nv CUdi "tinn tim" cua Trang den nv cUdi "tum
tirn" cua thj da nhan len thanh cai "bQt CUOi" CUdi
cua Trang khi ng<) ra ban than, roi ca am vang "li

ki" y nhi va hai hu6c, cuoi cling bung len thanh
khoanh khac "han thich chi ngila co cuoi khanh
khach" roi "phi ra cuai" lam hi~n r5 m<)t anh Trang
dang ng~p tran trong h(;lnh phuc. D6 cling la khi hQ
n6i v6i nhau bang ngon ngfr vQ chong que mua
nhung dang yeu, dang tran tr<;>ng. Qua th~t "S1;t
song nay· sinh tic ccii chit, h~nh phuc hi~n hinh" tit
trong nhiing gian kho hi sinh".
Van chuang ld ngh~ thu~t sii d1;tng chat li~u ngon
tic di xay d1:tng hinh tUCJng ngh~ thu4t. Va "van hQC
chan chinh" phdi za nhiing lai ca the hi~n dai song
con nguai tic cai nhin sau sac, moi l~ ella nhd van
ve th1:tc t~i ay. "Van hQC chan chinh" la chuy~n dai,
chuy~n nguai, chinh xac hon, la tinh dai, tinh
nguai. C6 the n6i; cau chuy~n anh cu Trang thua
Vdi ffi~ trong ljch Slr van hQC la cau chuy~n tinh
nguoi cao d~p nhat. Bai nhu nha van Kim Lan chia
se: "Toi muon phan tich tam tr~ng va than ph~n
cua con nguai trong cai hoan cdnh cung duang riy,
noi CUQC song duang nhu khong con loi thoat. Toi
muon huang hQ UclO S'l:' song, S'l:€ yeu thUcJng nhau,
khong phdi ld s¥ gidnh git:rt nhau". V6i y nghla d6,
tam tr(;lng cua Trang o phan do(;ln nay, cling khong
nam ngocli cai nhin husong, va khao khat m~ dong y. Trong long Trang
luc nay ngon ngang tram thu cam xuc, vt'ra vui vua
lo au. Trang vui vi h(;lnh phuc qua 16n, nhin nguoi
dan ba ngoi ngay gifra nha rna anh con ngo ngQ
nhu khong phai the: "Han dd co VQ roi aay u?".
Nhung roi han cling lo SQ y cua m~, v~y nen "han

thay so sQ. Chinh han ciing khong hieu sao han sQ".

- Trang411-


Bi quyet Chinh ph'l:tc mon Ngii van

voi nhau... Chang qua no cilng
La cai

so ca..."

Tran Thuy Dudng

Roi han Ioanh quanh, bon chon "het chQ,y ra dau
ngo, LQ,i chQ,y vao san". Khi thay IDG, "Trang reo Len
nhu m¢t dua trif'. Anh can th~n moi IDG "vao ngoi

Len giuong cho chinh ch~n" roi moi gioi thiGu. Trang
thua: "Kia nha t6i no chao u". Loi gioi thiGU tuy gian
ddn nhung day yeu thuong tran trQng. Don nguoi
dan ba V~ lam VQ, khong CUOi xin, khong rUOC dau,
khong mam cao co day; con duong don dau khong
tham do va trai hoa hong, co dau trong b<) ao rach
budm nhu to dia. Nhung each gQi "nha toi", each
thua rang rQt cua Trang nghe sao gan gui than
thuong. No c6 sv chin chan, nghit~m tuc v~ viGc hG
trQng cua ca m<)t doi nguoi. Chi bang vai cau van
m{)c m(;lc, nha van Kim Lan hoan thanh nghi thtrc

cho m{)t cu{)c d9-i le trjnh trQng cua nhfrng con
nguoi khan kho den voi nhau trong ngay doi.
1.3. Trang thay minh can phdi
Song song voi ni~m khat khao v~ h9-nh phuc vua
co trach nhi~m vbi gia dinh, chom nd hoa, nha van dem den cho Trang m<)t hdi
ella minh han.
tho moi sau dem tan hon. Sang hom sau khi thuc
d~y, Trang nhu c6 "nt¢t nguon vui suong, phan
Sang hom sau, Trang "rn¢t
chan d¢t ng¢t tran ngQ,p trong long", Trang thay
nguon vui suong, phan chan d¢t
"trong nguoi em ai Lung la nhu nguoi a trong giac
ng¢t tran ngq,p trong Long":
nta di ra". Boi Ie viGc c6 vQ giong nhu m<)t giac mo
+ "Trang nguoi ent ai Lung La dGp cua cu{)c doi anh v~y, no bat ngo, no d<)t ng<)t,
nhu nguoi vua () trong giac nta n6 nhanh chong den muc "den hom nay han van
di ra" - dim giac cua he;1nh con ngo ngQ nhu khong phai". Trang cam d<)ng, m{)t
phuc mang l9-i th~t kho ta, bdi niem vui sung strong dang ng~p trong long Trang

to

am

co

"vi~c han
vQ den hom nay "bong nhien thay yeu thuang, gan bo voi cai nha cua
han van con ngB ngang nhu han LQ, Lung". Neu o tren h9-nh phuc van con moho
khong phai".
thi den day ta cam nh~n ro net dUQC li~u thuoc

+ Canh v~t xung quanh khien

Trang "tham thia va cam d¢ng",
Trang nhu truong ~ thanh va
chin chan hon trong phut
choc. Trang "Bong nhien thay
thuang yeu gan bo voi ciin nha
cua han LQ, Lung".

tinh than cua tinh yeu da Clru vot tam han Trang.
Trang da co suy nghi, y thuc cua nguoi dan ong
tru5ng thanh, nghiem tuc hon trong han nhan.
Trang da thvc sv coi rang lay VQ Ia m<)t viGC hG
trQng cua doi nguoi. M<)t cu{)c chuyen bien tich
eve da dien ra trong tam han Trang vo cling nhanh
chong: tu vo hinh, vo tam thanh huu hinh; tlr dfrng

- Trang412-


Bi qu:yet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

+ Trong suy nghi: "han rnoi

thay han nen nguoi, han thay

co bon phQn lo lang cho vQ con
saunay".
+ Hanh dijng: "han xiim xiim

chqy ra giii:a san, d'f:l tu sua lqi
can nha".

Tran Thu:y Duong

dung den vi~c quan tam den hq.nh phuc lua doi; tu
trach nhi~m doi voi ban than, gia dinh Trang cang
them khat khao chay bong, niem tin vao m<)t tuong
lai tot dGp phia truoc. Tuong lai ay khong chi bao
hi~u khi Trang khong con song ffiQt CUQC song VO
tu, vo lo, vo nghi chi biet vi~c truoc mat rna Trang
phai biet quan tam den xa h<)i, va khao khat thay
doi chinh CUQC doi minh. Khi tieng trong thuc thue
ngoai dinh vang len VQi va, d6n d~p, Trang da than
m?t ra nghi ngQi, day la dieu hiem co doi voi Trang
xua nay. Trang y nghi cua anh l~i V\).t len canh
"aoan nguai ngheo aoi am ant keo nhau ai tren ae
ae cuop kho thoc cua NhQ,t va dang truoc La La co

1.4. Trang co niem tin manh li~t

vao tuong lai, vao each mt;tng:
+ Khi dUQC VQ cung cap thong
tin, Trang "cin hQ,n" vi khong
biet doan nguoi Vi~t Minh di
pha kho thoc Nh~t chia cho
nguoidoi.
+ Hinh anh "trong oc Trang

van thay aam nguoi aoi va La co

do bay phap phoi" cho thay
tuong lai chac chan trong do
co Trang.

ao". 0 Trang hi~n r6 tuong lai tUdi sang, du dtrng
tren bo Vl)'C th~m cua cai chet, Trang van se di tim
S\f song. Do chinh la khat VQng song manh li~t
niem tin vao tUdng lai tUdi sang cua anh.
De nhan v~t cua minh thvc sv vuQt len hoan
canh, nha van dade cai dau ngo ngh~ch cua Trang
V\).t len: "ciinh nhilng ngUOi ngheo aoi a1n Q,p keo
nhau tren ae S¢p citng hinh iinh La co ao sao vang
bay phap phoi", nhu he rna buoc ngo?t moi trong
nh~n thtrc va con duong Cach mq.ng trong Trang,
do la con duong duy nhat giup hQ doi doi. Trang da
rna dau cau chuy~n voi nhfrng buoc di ng~t
nguang tren con duong vao cai xom chQ vao m<)t
buoi chieu chq.ng V(;lng. De r6i khi ket thuc cau
chuy~n, Trang da rna ra nhfrng hinh anh moi ve
m<)t buoi som mai voi nhfrng doan nguoi rQp bong
co bay phap phoi. Con duong cua Trang la con
duong di tu "thung lung dau thuong ra canh dong
vui", tu bong dem lam lui den anh sang cua each
mq.ng. Trang khung canh doi khat, canh chet ch6c
la li~t nhfrng nguoi dan doi kho nhu Trang biet
VUQt len hoan canh, nuong tl)'a Ian nhau, dl)'a vao
nhau rna song. Do chinh la n<)i dung tu tuang nhan
d(;lo rna nha van Kim Lan muon nhan gfri: Chi co

-Trang 413-


Bi quyit Chinh ph1;tc mon Ngiivan

Trdn Thuy Due1ng

tinh ngttc1i, tinh )leU thttCJng chan th1;£C mai giup hQ
CO StlC fn4nh Vttqt qua nhfcng nghi~t ngii CUa CUQC
dc1i, khiing djnh ben be} v,1;(c thiim cUa cai chet con
ngttc1i ta khong nghi den chet, van )leU thttCJng dum
bqc, van khat khao hQ,nh phuc va van muon song
cho ra m(jt con nguc1i. N<)i dung sau sac
da nang
"VQ nhQ,t" cao hon tren van dan dan t<)c, bai: "Gici
try cua m(jt tcic pham ngh~ thuij.t truoc het la {J gia
try tu tulJng cua no. Nhung la tu tulJng ilii duqc
rung len lJ bij.c tinh ccim, chu khong phcii la cai tu
tu<}ng nam thdng do tren trang gid)l" (Nguyen Khai)
2. Ngtroi vf! nhij.t- ngtroi ph1;1 nfr co hoan canh dang thtrong nhttng mang trong
minh nhi~u ve df;p khu~t l~p.
Ngay tu nhan de, Kim Lan da dan nguoi dQc
Nguc1i vq nh~t co hoan ccinh vo
theo chan m<)t con nguoi ngheo kho, lay Hit gifra
citng dcing thuong.
nhfrng nam thang tam toi nhat cua ljch si'r. B6 la
+ La nc;tn nhan cua cai d6i.
nhan v?t nguoi vQ nh~t. Tu "nh~t" mang lc;ti cho
Chinh nc;tn d6i da bien thj tra

d<)c gia cai cam giac re rung, beo bQt cua ph?n lam
thanh con nguoi nhu the.
nfr nhi, cua con nguoi trong nc;tn d6i; gQi len niem
+ Song troi noi, bap benh: x6t thuong cho so ph?n nguoi nang dan ngheo.
khong ten, khong tuoi, khong "VQ nhQ,t" nghe qua doi chan thl!C va ve len hinh
nha, khong ci'ra khong que anh nguoi ph\1 nfr CO ffiQt CUQC song kho khan,
quan, khong qua khu... m{)t con ch£ng dUQC huang hc;tnh phuc trQn Vt:;n khi ngay ca
so o tron trinh.
m<)t dam cuoi nho ciing khong c6 hay chinh xac
hdn la m{)t mam cdm ngon ciing chi nhu gi£1c
m{)ng hao huyen ngay co ve lam dau nha nguoi ta.
- Ngoc,ti hinh va tinh each:
Nha van Kim Lan tling chia se: "Toi quan ni~m,
tru)l~n ngan cilng la tieu thU)let Vet ilieu quan trqng
+ Lan ctau xudt hi~n: ngoi Ian ld nhan vij.t. Nhan vij.t phcii co tinh each va phcii
trong dam con gai cho nh~t hanh d(jng theo tinh each nhan vij.t m(jt each t1;(
hc;tt rdi hc;tt vai a chQ tinh.
nhien, khong gici tc,to, sao rong". Va nhan v?t nguoi

ay

vQ nh~t ciing la con nguoi mang tinh each tv nhien
nhu the. Hinh anh cua chj hi~n len, dung theo
iin cant tning may gio - Lqi ddy
chuan quan ni~m ngh~ thu?t rna Nam Cao ttrng
1na aay xe bo vai anh", thj cuoi
phat bieu: "Ngh~ thuij.t khong can phcii la anh triing
tit mat "lon ton chqy lqi day xe"
lt!a doi ' ngh~ thuij.t khong nen ld anh triing lica doi,
th?t VOi hi VQng dUQC an.

ngh~ thuij.t co the chi la tieng dau kho kia thoat ra
+ Khi nghe chang ho "Muon

- Trang414-


Tran Thity Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii min

tic nhfrng kiep lam than" (Giang sang). Nguc:> Cai d6i lam thi tro nen
nh~t duoi ngoi but cua Kim Lan la nq.n nhan cua
vo duyen
cai d6i, bt cai d6i xo day den buoc duvat va. Chi mang than ph~n thap hen, lat lay trong
+ Lan thic hai xuat hi~n: "rach cai d6i: Khong ten, khong tuoi, khong nha, khong
qua, ao quan ta toi nhu: to dia, cua, khong que quan, khong ngugay SQP han di, tren cai khuon vao dam dong. Lai Itch cua ngumQ,t lu:Bi cay xa1n xit chi con con so 0 tron trinh, n6 mang sue khai quat cho
thay hai con mat".
nhfrng ngukhong nhan sac, khong chon nuong than, ng6i veu
+Vi d6i rna thi tro nen "chao ra a kho th6c lien doan, nh~t h?t roi, hq.t vai, dQi
chat, chong lon, chua ngoa, ngudanh da", thi "cong con, sung nhu thi nhu ngQn den leo let truoc gi6. D6 la hinh
sia" chi vi mieng an.
anh kiep nguoi d6i nhu To Hfru viet:
"Kiep nguoi com viii com roi
c:> Cai d6i khong chi tan hq.i

Biet dau neo dat phuong troi mel di"
dung nhan rna con tan hq.i ca
Tht bt cai d6i tan pha ve ngo9-i hinh den mtrc
nhan pham cua thi. N6 khien · tham hq.i. Duoi ngoi but Kim Lan, con nguoi nam
chi da nhech nhac lq.i cang d6i chua den mtrc tha h6a ve nhan each nhu duoi
nhech nhac han.
con mat cua Nam Cao nhung da XQC x~ch ca nhan
hinh Ian nhan tinh m9t each dang thuong. Chi qua
+ Khi dugc iin thi "sa xuong may hom _g~p rna Trang khong nh~n ra thi. Thi bi
cam dau an nt¢t chQ-p bon bat cai d6i an mon trong th~t t9i nghiGP "ao quan rach
banh due lien", thi quen ViGC tel toi nhu: to dia", "hai con mat trilng hoay", "khuon
phai y ttr, tt,r trQng.
ntc),t lu:Bi cay xant xit lQ,i"...
Neu chi D~u trong "Tat den" cua Ngo Tat To, Mi
c:> ctli d6i khien thi bat
chap tat ca chi mong dUQC an, trong "VQ chong A Phu" dau ngheo kho nhung van
an de t6n tq_i, an de dUQC song. dUQC ong troi ban cho chut nhan sac. Chut it Sl,( tru
ai ay, nguoi VQ nh~t cling khong dUQC huang. Chi bt
cai d6i tan pha ca nhan hinh Ian nhan tinh. Chi
chao chat, chon Ion, sung sia, khong con chut e
th~n cua nguoi phv nfr chua ch6ng rna het sue lieu
llnh. Chi quen di cai y ttr toi thieu cua nguoi ph\1
nfr, bam lay cau ho vu vo gifra chQ nhu bam lay
phao ctru sinh. Khi dUQC cho an, "Thi sa xuong, iin
m¢t chQ,p m¢t bat banh due chang tro chuy~n gi". An
xong, Trang bong dua: "Nay noi dua chu cove voi
- Trang 415 ·:. ·


Bi qu-yet Chinh ph1;tc m.On Ngit viin

Tran

to thi ra khuan hang Len xe roi cung ve", chj theo ve
Nhu v~y, nhan v~~ thj duQc Kim Lan mieu ta
voi tu each n~n nhan cua cai d6i. Cai d6i da khien
chi quen di tat ca, dieu rna chi cling nhu bao nguoi
hJ.c bay gio quan tam la sv song.
Nha van Nguyen Minh Chau cho rang: "Thien
chuc ciia nhd. viin la suot di1i di tim h(tt ngQc an
giau trong be sau tam hon con ngtti1i". Bung v~y, c6
khi nhiing ve d~p cao quy' khong pho 19 rna chung
khuat lap, an tang, th~m chi nhieu h1c con nuong
nau du6i m<)t cai vo xau xi, tho rap nhu h~t ngQc
an sau trong long d~i duong. Nguoi ngh~ sl trtrdc
het phai la nhiing con nguoi biet dan than, biet d~p
len nhfrng dinh kien co hfru cua con nguoi va xa
h<)i, de nhin con nguoi m9t each con nguoi nhat.
Boi "Cong m~c ciia nht1 viin la phat hi~n ra cai d~p {J
cho khong ai ngi1 tO'i, tim cai d~p kin dao vel che lap
ciia s1,£ v~t, de cho ngtti1i dQc m(>t beli hQc trong nhin
vel thttlJng thuc". Trong CUQC ngl).p l?n vao the gidi
sau kin cua tam hon nhan v~t voi nhfrng bien thai
tinh vi, ph{rc t~p, bang m<)t tu duy nh?y cam thien
bam va m<)t trai tim hling ht.rc yeu thuong, nha van
Kim Lan phat hi~n va nang niu, tran trQng tru6c
nhfrng ve d~p tam hon, nhin thay nhfrng h~t vang
trong nhan each CUa ngtrdi VQ nh?t kia la nhieu ve
d~p khuat lap.
Phia sau tinh canh troi d?t, song vat vuong

khong noi nuong tva, nguoi vQ nh?t l~i c6 m9t long
ham song den manh li~t. Kim Lan tling tam st.r:
"Nhiing ngtti1i doi hQ khong nghi den cai chet mel
hQ luon nghi den S'l,! song". Phai chang vi the, rna
ong da nhin thay ben trong nhiing manh doi bat
h~nh, nhiing than hinh tan t? la khat vQng binh
thuong rna chinh dang cua con ngul't1Qt chQ,p bon bat banh due chang chuy~n tro gi"
cling la bdi niem ham song, khat khao CUQC song.
Thj nhu nguoi sap chet co gang bam lay cai phao
th~t.

Mang trong minh nhieu ve d~p
khuat utp.
1. Phia sau tinh cdnh vat vttlJng,

troi d.Q,t la long ham song den
miinh li~t.
- Khi Trang dua "co muon thea
to ve nha thi ra khuan do Len xe
roi ta cung ve''' tht im l?ng "ve
thq,t" rna khong he do dt.r hay
phan van, dan do, suy nghl.
- Helnh d(>ng ciia thi:
+ Xuat phat ttr nhu cau muon
song, long khao khat dUQC
song, dUQC ton t~i.

+ C~n ke cai chet, thj khong
he buong xuoi rna van hu6ng

tOi Stf song, van mong muon
xay dvng h~nh phuc.
¢
Bay chinh la niem l~c
quan ham song cua cht - m<)t
pham chat dang quy, dang
tran trQng cua con nguoi. N6i
nhu Kim Lan: "Trang hoan
ciinh khan cung, du c(in ke cai
che:t nhung nhilng con nguoi
dy kh6ng nghi den cai chet ma
van huang toi S\{ song, van hi
VQng, tin t'U:Ong 0 tU:ong lai".

Th:u-y Dudng

- Trang416-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii viin

Tran Thuy Duong

cua sv song. C~n ke cai chet, nguoi dan ba ay
khong buong xuoi rna van huang den sv song,
h?nh phuc va tuong lai. Do chinh la niem l?C quan,
khao khat song dang quy cua thi. va cling mong
dUQC song, CO ndi nuong tt,ra, thi bat chap tat ca
theo khong Trang ve lam VQ.
2. Phia sau ve nhech nhac, do

Dang sau nhfrng manh vo ve tinh each do cai
dang ld nguoi ph¥ nii rat :Y tu, d6i sinh ra, trong chieu sau tam hon nguoi vQ nh~t
biet dieu.
con c6 ve d~p cua cai e th~n cua nguoi phv nfr di
lay chong va tiem an khat khao ht;1nh phuc ... Tuang
- Tren duong
nha chong:
chling thi la mqt nguoi ph¥ nii tao bt;to vo du:yen
nhu:ng th\(c chiit c-iing vo citng :Y tu, biet dieu - m~t
+ Ron ren, e th~n: "cai aau hoi
nguoi ph¥ nii- du:yen dang. Tren duong ve nha
cui, cai non rach nghieng
chong, thi cap cai thung Trang mua cho: r6n ren, e

ve

nghieng che khuat nua 1nQt".

th~n "aau hoi cui, cai non rach nghieng nghieng che

Thj then th(fn, nguqng khuat nua 1nQt". Nang dau m6i khi bi treu chQc
nghju "chan nQ buck diu cii viw cling e th~n nhu bao nang dau m6i khac; thi then
chan kia" truoc cai nhin sam th~n, nguQng nghiu "chan nQ bu6c diu cii viw chan
+

soi cua nguoi dan x6m ngv cu.

kia" truoc cai nhin sam soi cua nguoi dan x6m ngv
cu. Den day, ta hieu hanh d<)ng theo khong m<)t

nguoi nhu Trang, m<)t ke tam phd tam phao bat
- Ve den nha chong:
g~p ngoai duong cua nguoi phv nfr bat h?nh nay
+ Lang l~ng di theo Trang vao chu yeu la khat VQng song voi ni~m hi VQng tim
trong nhcl.
duQc cho dva trong con d6i khat. Tat nhien trong
sau tham ngUOi VQ nh~t chtra dl)llg h?nh phuc
+ Dao mat nhin xung quanh, tham kin v6i nhfrng tinh cam rat nhan ban. Pham
"cai ngvc gay lep nho len, nen chat tot d~p cua nguoi phv nfr nay duong nhu
rn<)t tieng tha dai".
m?nh hon nhfrng dau buon, x6t tui.
v~ den nha chong, thi "aiio mat nhin xung
- Vdo trong nhd:
quanh, thay ngoi nha vang teo dung rum ro tren
+

De

di!,t, ngu:qng nghju "chi

miinh VU:On mQC lon nhon nhflng bui CO dqi", thi nen

m<)t tieng tho deli vi SQ Trang buon. Nha van Kim
Lan da rat tinh te khi mieu ta bieu hi~n that VQng
cua
nguoi VQ nh~t truoc gia canh nha chong. Tieng
+ Cung kinh, le phep g~p m~
Trang: Chao den hai Ian vi sQ tho dai ngao ngan, that vQng nhung cling la sv
chap nh~n. Ai ngo cai phao rna thi vtra bam vao l?i
ba khong nghe ro.

la m<)t chiec phao cling rach khong kern. Trong

ngoi mom a mep giuang".

-Trang 417-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

+ Khi chang thua chuy~n thi

"cui ntQ,t xuong, tay van ve ta ao
dii rach bqt".

+ Luc cv TU bao ng6i xuong
tht "khe nhuc nhich, van khep
nep dung nguyen cho cil".
¢
Nhfrng hanh d9ng cua
tht cho thay' cht la nguoi rat y
tu, rat mvc thuoc. Khi da
quyet dtnh theo v~ lam vQ
Trang thi CUQC song sau do CO
the nao, tht van bang long
chap nh~n.

3. Phia sau ve chao chat, chong

Tran Thuy Dudng

tieng tho dai ay vua c6 S\f lo Hing cho tuong lai
ngay mai, vua c6 ca nhfrng lo toan va trach nhi~m
cua tht khi moi v~ nha ch6ng. D6 phiii chang la tht
da y thtrc dtrQC trach nhi~m CUa minh doi VOi Vi~C
cling ch6ng chung tay xay dl.fng gia dinh. Tam long
cua thi th~t dang quy bi~t bao. Vao trong nha, tht
de d~t, ngtrQng ngh!u "chi ngoi nt61n a 1nep giuong".
Khi g~p m~ Trang, thi cung kinh, le phep, chao den
hai lchuy~n thi "thi cui ntQ,t, tay van ve ta ao dii rach
bQt" va bQ m~t 19 r6 ve day lo H1ng. Chac c6 le tht
nghi V~ CUQC song mOi CUa hai VQ ch6ng, r6i CUQC
ddi CUa thi se di den dau, ngtrxuat hi~n cua thi khong... Mai den khi ba Cl). Ttr bao
ng6i xuong, thi moi "khe nhuc nhich, van khep nep
dung nguyen cho cil". Khi ng6i ben Trang, thi cling
bieu 19 ni~m vui pharr chan, khao khat hq.nh phuc
qua ngon ngfr cfr chi, phat vao hrng Trang "nom q,",
gQi sv than m~t trong moi quan h~ vQ ch6ng. Tat
ca nhfrng hanh d9ng cua thi cho thay, chjla ngui1i
rlit y tU, rat m'f!c thuac, rat nhan nh1,tc. Khi da
quyet dinh theo V~ lam VQ Trang thi CUQC song sau
d6 the nao, thi van bang long chap nh~n.
Ngtr
lon la ngui1i ph1,t nii hien hij.u, cau hq.nh phuc, tu co gai chao chat chong Ion den
biet lo toan, vun ven cho h4nh nang dau hi~n dung m\(C, ngtrdi VQ dam dang thao
phuc gia dinh.
vat. Thi nghi den CUQC song gia dinh, vun dap to
- Sang hom sau:

+ Thj d4'Y rat sam cling m~
ch6ng "dc;>n d~p, quet tu6c, thu

dc;>n nha cil:a".
+ Khong con ve chao chcit,

chong lon: "ro rang La nguoi
dan ba rat hien hqu".

am vua moi xay dvng. Ngay buoi sang hom sau, thi
da d~y sam cling m~ ch6ng "dc;>n d~p, quet tu6c, thu
dc;>n nha cil:a cho gc;>n gang, sq,ch se". Dumuon vun ven CUQC song CUa gia dinh va bat dau
IDQt CUQC song moi. Tht hom nay khong con ve
danh da, chao chat, chong Ion. Den chinh Trang
cling con phai ngq_c nhien trl10C S\f thay doi CUa VQ
minh: "Trang nom thi hom nay khac Lam, ro rang La
nguoi dan ba hien hQ,u dung mv:c". Thi cling rat
nhanh chong hoa nh~p Vdi CUQC song moi. Trang

- Trang418-


Bi quyet Chinh ph¥C mon Ngfr min

- Bua com ddu (J nhd chong:
+ .An m9t each ngon lanh, vui
ve, du bfra com ngay d6i th~t
am d~m, c6 "nt(>t Linn rau chu6i
thai r6i va 11'lQt dia mu6i" an voi

"nieu chao Long bong, moi nguai
duqc Lung hai bat da het nhan ".
+ Khi ba cv Tu dua thi bat
"chao cam" thi "mat thf toi sa111
LQ-i" nhung sau d6 van "die1n
nhien va vao mi~ng".
¢
sv tuong phan r6 net a
hanh d<)ng va each ling xi'r cho
thay sv cam chiu, chap nh?n
cua thi va tam long tran tn;>ng
truoc tinh cam cua m~ chong.

- Thi dii dem den m9t luong
sinh khi mai, m<)t ni~m tin
manh li~t vao tuong lai, khi
cung cap thong tin moi v~ thai
cu<)c cho m~ con Trang:
+ Nghe tieng trong thuc thue,
tht n6i voi m~ ch6ng: "Tren
mQ-n Thai Nguyen, Bac Giang
nguai ta khong chiu dong thue
nii:a. Nguai ta con pha ca kho
thoc cua Nh(lt chia cho nguai
doi nii:a day".
+ sv hieu b!et cua thi da giup
Trang giac ng<) v~ con duong
phia truoc: "trong oc Trang van
thay aam nguai doi am am keo
nhau di tren de S(>p, phia truoc

co La ca do".

Trdn Thuy Duong

bfra com dau a nha chong, thi vui ve an m<)t each
ngon lanh. Du bfra com ngay d6i th~t am d~m, c6
"nt(>t Liun rau chu6i thai r6i va m(>t dia ntu6i" an
cling voi "nieu chao Long bong nuac, rnoi nguai duqc
Lung hai bat da het nhan". Th~m chi luc cam bat
"chao ca1n" m~ chong dua, "ntat thi t6i sam LQ-i",
chao cam dang chat, ngh({n bu trong 1ni~ng, nhung
sau d6 thi van "diem nhien va vao mi~ng ". sv tuong
phan ro net a hanh d<)ng cho thay dUQC S\1' cam
chiu va tam long tran tn;>ng truoc tinh cam cua m~
chong. Nguoi ta hay dua vui: "ong trai nhieu n1t
cong bang ke ra cling dung, c6 the th! khong tranh
dUQC canh d6i rach, ngheo kho khi lam VQ Trang
nhung cht da c6 duQc m<)t nguoi chong het mvc
yeu thuong va nguoi m~ chong het long thuong
con. 0 day ta l~i cang thay tam long cua nha van
Kim Lan sang to hon khi chtrng minh rang: "Du
trong tung doi tQt cung thi van cu quy han bat com
manh ao, vi chi co tinh thuong, chu khong phdi
mieng iin, mai co the lam cho cai sinh v~t khon kho
ily duqc song nhu mQt con nguoi". Nhu the, nguoi
vQ nh~.t c6 ve d~p khuat lap dang ngQi ca. Phia sau
tinh canh troi dc;tt vat vuang la m<)t long ham song
manh li~t, phia sau ve do dang la m<)t nguoi ph\1 nfr
y ttr, biet di~u. Ben trong ve chao chat, chong Ion
la m<)t nguoi ph\1 nfr dung mvc biet khao khat

h~nh phuc gia dinh. Qua nhan v~t nguoi vQ nh~t, ta
thay van hQC n6i rieng hay CUQC song n6i chung
d~u c6 moi quan h~ rang bu<)c, va cai d~p khong
phai luc nao cling hi~n hfru m<)t each 16ng lanh. Ma
"cong vi~c c11a nhd viin la phcit hi~n ra cai d~p ocho
khong ai ngo tai, tim ccH d~p kin dcio va che lap rua
S¥ vQ_t, de cho ngUOi dQC mqt bai hQC trong nhin Va
thu(Jng thUc", COn nguoi dQC phai biet dQC Va cam
nh~n bang chinh trai tim nang am cua minh. Bai
"tren trang sach, CUQC song tuy~t voi biet bao
nhung cilng bi thdm biet bao. Cai d~p con trQn lan
ll

- Trang419-


Tran Thuy Due1ng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

r::> Thj - "nguai vQ nhqt",
cpinh h1 nguoi truy~n tin each
mt;tng. La nhan v?t lam noi b?t
n<)i dung tu tuong ciing nhu
tam long nhan d<;to sau sac cua
nha van Kim Lan.

ni~m sau muQn. Cai nen tho con long lanh giQt nu&c
mcit i1 troi" (Nguyen Van Th<;tc)
To Hiiu cho ding: "Vein hQc th"!c chat ld chuy~n

adi. Van hQC se chang la gi neu khong 'Vt CUQC aoi
ma co. CUQC doi ld dich t&i cua uiin hQc". Va nguoi
VQ nh~t da ve dung "chuy~n dai" nhfrng nam 1945,
ve luon ca hi~n tht.rc xa h<)i luc bay gio m<)t each
chan thtJC. Xuyen suot tlr dau den cuoi m<;tch
truy~n, thj da dem den m<)t lu6ng sinh khi moi,
m<)t ni~m tin manh li~t vao tuong lai, khi cung c:ap
thong tin moi v~ thai cu<)c cho m~ con Trang. Khi
nghe tieng trong thuc thue, thj ng<;tc nhien hoi: "0
day van phiii dong thue co a?", r6i tiep: "Tren mq,n
Thai Nguyen, Bac Giang nguai ta khong chiu dong
thue nila dliu. Nguai ta con pha cii kho thoc cua
Nh(lt chia cho nguai doi nila day". StJ hieu biet cua
thj nhu dem den m<)t lu6ng sinh khi lc;1 giup Trang
day len bao ni~m khat khao, hi vQng v~ con duong
each ffi<;tng phia trlidC Vdi hinh anh: "trong OC
Trang van thay da1n nguai doi ant ant di tren de
S¢p, phia truQua d6, ta thay nguoi vQ nh~t, "nang dau 1noi"
chinh la nguoi truy~n tin each m<;tng. Viet ve SlJ
thay doi trong tam li cua thl, nha van Kim Lan bay
to tinh cam tran tn)ng, ngQi ca nhfrng pham chat
tot d~p cua nguoi nang dan lao d<)ng ngheo. Cho ta
them yeu va hieu han gia trj chan chinh cua m<)t
tac pham: "Tac phdm chan chinh khong ket thuc {J

trang cu6i cung, khong bao gio het khcl niing ke
chuy~n khi ciiu chuy~n 'V~ cac nhcin u~t da ket thuc.
Tac phdm nh4p uao tcim hon ua y thuc ctla bt;tn dQc,

tiep tv-c s6ng ua hanh dQng nhu mQt l'I;{C lut~ng nQi
tam, nhu 81;( dtin u~t ua anh sang cua luang tri,
khong bao gio tan tt;t nhu thi ca cua 81! th4t".

- Trang420-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr nan

Tran Thuy Duong

3. Ba c~ TU:- nguoi m~ giau due hi sinh.
Ba

C1:f,

Til [a nhan VQt khong xuat hi~n ngay til dau tac pham 1na din khi anh cu

Trang "nh<)t dUQC vQ" cung ve thua chuy~n voi m~ thi nha van moi cho ba xuat hi~n.

Co [e, nha van can den sv; xuat hi~n cua ba de them mc)t 1noi quan h~ vai nguoi VQ nh<)t
va gop phan hoan chinh han y ni~1n ve mc)t gia dinh. Nhung doi voi nt()t nguoi sau sac
nhu Ki1n Lan, d-1}-ng

y cua ong khong chi don giiin nhu the'!

Bd C¥ Tu - chan dung nguoi m~
ngheo kho, thuong con; thdm
dam tinh nguai (bao dung,
nhan h~u); CO niem tin mcinh

li~t udo tuong lai.
Ve d~p cua nhan v~t ba Cl). Ttr
dUQC mieu ta thong qua dien
bit~n tam tr9-ng day phuc t(;lp
cua ba, khi anh cu Trang c6 VQ
gifra nhfrng ngay d6i kern.

- Chan dung bd cl:t Tu:
+ Ba Cl). Ttr la ngukho, ttmg trai, CUQC dgian truan, ch6ng da mat, song
voi cling con trai trong tup leu
tranh rach nat.
+ Ba nay da gia yeu, dang di

"[Qng khQng", vira di vua ho
"hung hang".

Nha van noi tieng nguding: "Cac nhdn v~t cua tac pham ngh~ thu~t
khong phdi gidn don ld nhiing ban ~P cua nhiing
con ngUdi song ma la hinh tuqng dUCJC khac hQa phu
hqp vai jl
tu tulJng cua tac gid". Xay dl).hg nhan
v~t ba Cl,l Ttr, Kim Lan khong di sau vao khai quat
dang ve ben ngoai rna t~p trung di sau vao nhfrng
net d~p tam h6n lam noi b~t tinh each cua ngum~ ngheo. Bd C'IJ. Tu - mQt chan dung ve nguai m~
ngheo kho, thuong con; tham dam tinh nguai (bao
dung, nhan ~u); dit citng quan, tung thieu nhung

chUa bao gid thoi hi VQng, thoi huang
tUOng lai.
Ba la sv hi~n than cho nhfrng gi cao d~p nhat,
thieng lieng nhat ve tinh mau tfr. Bao nhieu nam
l~n l<)i "cong nang qua song", ba Cl,l Ttr gim<)t CUQC song ngheo kho, la dan ngl).·CU. Ba nay da
yeu, dang di lQng khQng, vlra di vua ho "hung
hang". Cu<)c song von da bap benh chim noi, ay v~y
rna ba pha! chtu canh "rn~ goa con coi", ch6ng mat
sam, con gai lit di lay ch6ng xa, chi con l9-i ngucon trai duy nhat la anh cu Trang. Hai m~ con yeu
thuong dum bQC nhau song trong "tam phen Leu
rach nat" nam "rum ro tren miinh vuon [on nhon
nhii:ng bui co dq,i" trong nhfrng ngay tam toi nam
1945 - cai nam, ngu
do

ue

dau de keo dai".

Nha van Nguyen Minh Chau nhin nh~n CUQC
co them nguoi lQ- trong nhd
lam coi long bd nd:y sinh nhiing song: "Tinh huong ld mQt lat cat cua S\C song, ld
m9t S\C ki~n dien ra co nhieu ph.an bat ngo nhung
cung b~c cdm xuc kho dien td:
cai quan trQng ld Se chi phoi nhieu dieu trong CUQC
Vi~c

- Trang421-


Bi quyet Chinh phv.c mon Ngfr van

1. Ngt!-c nhien, lo lang

- Thol!-t ddu: ba rat ng?c nhien.
+ Ngt!-c nhien m thai di) cua
con trai hom nay qua "don dii";
"Thay m~, Trang reo nhu m¢t

dila tre"; "l(tt d(tt chq,y radon" ...
+ Ngt!-c nhien vi co nguoi 14
trong nha, l?i "dung ngay dau

giuong thang con minh the
kia?"; ng?c nhien han khi "chao
rninh bang u ?"
¢ sv xuat hi~n cua nguoi 1?
mang den cho ba lao toan
nhfrng cam giac lo SQ, "ban

khoiin";

"phap

phong";

"hap

khien cho nguoi ta
khong dam tin vao S\f th~t.
hay"...

- v do nhd: long ba day ban
khoan, lo l£ng.
Khi anh cu Trang thua chuy~n:
"Nha toi no mai ve lam bq,n vai

toi day u q,!"; "Thoi thi chung toi
phiii duyen phiii kiep vai nhau".

Nghe xong cau
cui

aau nin

chuy~n,

"Ba Uio

lqng. Long nguoi

1n~ ngheo kho ay con hieu ra

biet baa co sv, vica ai oan vica
xot thuong".
2. HO'n tui, thuong xot
+ Bel xot thuong cho

"so kiep

con ntinh", nho cai d6i moi lay

dUQC VQ.

Tran Thuy Duong

song con nguoi", trong van chuang cling v~y! M<)t
tinh huang nay sinh, l?i la m<)t phan do?n cho con
nguoi c6 them phan dat dien, tlr d6 lam noi b~t
tinh each nhan v~t. Nhu Hegel n6i: "Phdi aay tai
chop ainh cao cua mdu thuan thi S'l! song nhi~u
hinh mai vera". Hieu dUQC nhfmg d~c tnmg ay,
nha van Kim Lan da rat kheo leo khi Iva chQn thai
diem de ba C\1 Ttr xuat hi~n, t?i sao khong phai a
dau cau chuy~n rna la a cuoi, khi tat ca nhfmg nga
re da Ian lUQt dUQC V?Ch ra. Ba C\1 Ttr xuat hi~n h1c
Trang dua VQ ve nha va dien bien tam tr?ng cua ba
Cl,l Ttr thay doi lien tl,IC khi cO" nguoi dan ba khac
xuat hi~n trong nha minh. Vao mot buoi chieu
Ch?ng V?ng, ba Cl,l tra ve can nha t6i tan va bat ngd
trUdC S\f xuat hi~n CUa ffiQt nguoi dan ba xa 1?. S\f
sot s£ng hi~n ra qua thai d9 cua con trai nay "qua
don dii", "thay 1n~, Trang reo nhu m¢t dila tre",
nhfrng hanh d<)ng d6 lam ba khong khoi ng?c
nhien, ban khoan, phap phong, lo au. L?i them vi~c
c6 nguoi 1? trong nha, r6i chao ba bang u. Khien
long ba ngon ngang tram moi. Vdi S\f nh?y cam cua

m<)t nguoi trai doi, ba cu hap hay, run run theo
chan con bu6c vao nha. Sau khi Trang giai bay
chuy~n hG trQng cua cu<)c doi minh, nguoi m~
ngheo kho ay ffidi Vd le va ngon ngang biet bao
dim xuc. Tu day, dien bien tam tr?ng ba cu tirng
chfr, tung cau xo£n sau vao long nguoi, ngung
dQng a do S\f XOt xa.
Mieu ta nhan v~t ba C\1 Ttr, ngoi but cua Kim
Lan da lay di biet bao giQt nu6c m£t danh roi tren
trang giay. Nha van khong ta them nhfrng suy nghi,
nhfmg can d~n trong tiem thuc cua nhan v~t, hay
nhfmg hanh d<)ng c6 tac d<)ng tam li phuc t?p khac
rna don gian chi la cai "cui aau nin lQ,ng". M<)t cau
van tran thu~t ngan gQn nhung l?i rung rung m<)t
tam long hoai cam, day tam tinh cua nha van nhan
d?O ldn. Cai cui dau ay chat chua bao suy nghi, ca
nhfmg noi niem khong the n6i thanh l
- Trang422-


Tran Thuy Due~ng

Bi qu:yet Chinh ph~c mon Ngii van

tui vi chua lam tron
bon ph?n nguoi m~: "Chao oi,
nguai ta dvng vQ gil chong cho
con la luc trong nha an nen larn
noi, mong sinh con de cai 1no

mQt sau nay. Con minh thi..."
+ Bd han

+ Ba cdm thuong cho tinh
canh khon cling cua nguoi dan
ba d6i rach "nguai ta co gQp
buac kho khan, doi kho nay, mai
lay den con 1ninh".

+ Ba khoc "trong ke mat kem

nhbn cua ba ri xuong hai dong
nUOC mat. .. " - giQt nUOC CUa Slf

bat Ivc.
¢ Dang sau Ian suy tu cua
ba C\1 }uon CO dau cham lung
"... " nhu hi noi long, la nuoc
mat cua nguoi m~ t9i nghi~p
truoc dinh d6i khat.

d6 chua x6t, chut gi d6 tui hon, va ca nhfrng ngh~n
ngao khien nguoi m~ nin l?ng boi cau chuy~n con
trai vt1a giai bay. Cai im l?ng day tui han, cam chtu
va x6t xa. Nguoi m~ nhanh chong thau hieu Slf
tinh, "ba lao hieu roi", ba lao hieu vi sao hom nay
con trai minh h~t nhu m9t dua tre cho m~ di chQ
ve. Ba lao hieu vi sao lC;li c6 nguoi dan ba lC;l trong
nha ba. Slf tung trai da giup ba thoat ra khoi Slf
ch?m ch{;lp cua m9t con nguoi gia de I?p tuc hieu

ra "biet bao CO S'IJ", Cd Slf CUa con trai, Cd Slf nguoi
dan ba kia va cling }a Cd Slf CUa chinh minh.
Qua thlfC "ngh~ thu~t bao gia C'Ung ld tieng noi
cua tinh cam con nguai, ld s1;t t'l;t giiii bd)l ud giti
g·am tam tu". Neu thi ca cho rang: "Tren dai chi co
nhftng thic gidi quyet bang tho", hay "tho ca mang
den cho con nguai nhftng dieu ky di~u", thi "van
chuang se lugm lij,t nhftng h4t roi tren luang aat
cua ngUOi dan Cd)l, ap U chung ncJi tnii tim nguai
ngh~ si roi gieo udo nhftng tup leu, tit do lon len ud
nO ra nhftng doa thO tU)l~t d~p ae an ui trai tim
nhftng nguai cung kho". Va nha van Kim Lan da
mang hoi am noi trai tim ong, giao thoa, dong cam
voi noi long ba C\1 Ttr, mo phong n6 mQt each
chinh xac nhat tirng tieng nac ngh~n ngao. Nen chi
voi hai cau van ngan: "Bd liio cui aau nin lij,ng. Bd
liio hie~u roi. Long nguai m~ ngheo kho ay con hieu
ra biet bao nhieu CO S'l;t, VUa ai oan, VUa XOt thUOng"
ong da de vuong lC;li bao noi niem ...
Tu thuong con, ba C\1 TU huang ve hon trach
chinh ban than minh: "Chao oi, nguai ta d1Jng VQ gil
chong cho con la luc trong nha an nen lam noi,
nhflng mong sinh con de cai mo mQt sau nay. Con
minh thi... ". Tu cam than "chao oi!" dung dau cau
t(;lO nen ffiQt giQng di~U oan than, no bat trQn cam
xuc chua x6t cua m9t nguoi lam m~. Doi nguoi 1<1m
m~, con gi chua x6t han, dau don han khi nghe
chuy~n "tram nam" cua con rna lC;li "cui aau"? Ph~n

- Trang423-

Tran Thuy Due~ng

Bi quye:t Chinh ph'f!c mon Ngii van

h\m cha, lcl.m m~ ai rna chiing vui mling khi "trai lan
d'f!ng, gcH lO'n gd chong". Dang nay, ba cv Tu nghe
chuy~n cua con lc;ti "khong khoi chQ,nh long"! Ba
nghi den nguoi ta, roi ngam so sanh v6i chinh minh
rna kh6c! Ba tui hon, trach ph?n U1m! Bdi khi gia
dinh c6 dieu ki~n cha m~ se lo cho con m<)t dam
CUOi chu toan, day du le nghi, de chung dUQC bang
bc;tn bang be. De hQ hang doi ben chuc phuc cho
c~p uyen uong "tram niim bq,c dau", nhung gifra citi
thoi buoi kh6 khan khan don nay, n6 khong cho
phep ba lao lam tron trach nhi~m cua m<)t nguoi
m~ voi con. Bao nhieu tui eve, ngh~n ngao, chua
x6t, dang cay nen sau chfr "thi" day vo vQng. Ba x6t
xa vi khong the lam tron bon ph~n cua m<)t nguoi
m~, khong lo noi chuy~n d<;ti sv cho con. Gio day
gifra luc nguoi chet d6i "nhu ngii rq," l<;ti c6 nguoi
theo con trai minh lam vQ. Dau cham lung "... " the
hi~n sv ngh~n ngao, bat Ivc nhu m<)t tieng th<1 dai
day tam tr<;tng cua ngukhong du sue. Neu cho rang "Vein chuang ld ljch su
tdm trq,ng con nguoi thi Kim Ldn qud la nhd van
dich th'f!c tren ccii y nghi iiy" (Tran Ninh Ho). 6ng
da ve dung cung b~c rna con nguoi hu6ng den:
"Con nguoi den Vdi CUQC song tU nhieu neo duong,

tren muon van cung b(jc phong phu nhung tieu
- Tu tui han ba khong khoi xot di€m md con nguoi huang den van ld con nguoi".
Nha van Nam Cao quan ni~m: "NuO'c mat ld giQt
thuong cac con:
+ Ba cv Tlr ngh~n ngao "
chdu coo loai nguoi". 0 day nha van cua nong thon
Biet rang chung no co nuoi noi Bac BQ da cho ta thay giQt chau, h~t ngQc trong
nhau song qua auQC con aoi tam hon ngu<'Ji ffi~ qua nhfrng giQt nUde mat hiem
khat nay khong?"
hoi: "Trang ke ntat kem nhem ri xuong hai dong
_. nude 1nat", H tri da khong the ngan noi con tim, ba
+ Ba bao dung, nhan h~u v6i da co nen giQt nUde mat vao trong, de chi rieng
nguoi VQ nh~t: "Nguai ta CO gQ,p minh ba dau, trong noi dau cu thi nhau giang xe
buck kho khiin, doi kho nay, noi long ba. Nhung tinh thuong con qua Ion, n6
nguoi ta m6i lay den con ntinh. tran qua khoi vach ngan cua m<)t trai tim n6ng hoi.
Ma con minh m6i co vQ du:Qc ... "
Ba ct Tu kh6c! - Ba kh6c vi thuong con va ba qua

- Trang424-


Tran Thi~:y Duong

Bi quyet Chinh ph1:f,c mon Ngii van

+ Ba hang mgt tieng nhu nen

lQ,i bao noi niem CUa ngUOi m~,
roi "nh(( nhang noi": "U, thai thi
cac con da phiii duyen phai kiep

vai nhau, u cilng 1nUng long".
+ "Mung long" chtr khong
phai "vui long". Vi m<)t le don
gian, trong hoan canh d6i kern
nhu the ba chi c6 the "mung" vi
cuoi cling con ba cling lay
duQc vQ, nhung lam sao c6 the
"vui" khi phia tru6c cac con la
ca ffiQt giai dO<;ln d6i khat.
+ sv dong thu~n cua ba xua
tan di noi phap phong lo au
cua Trang, x6a di noi be bang
lo sQ cua nguoi vQ nh~t. Chinh
ba da thoi vao tam han doi VQ
chong tre m<)t Iuong gi6 m6i va
rna ra tuong lai cho hQ.

tui nhvc cho chinh minh. Kim Landa nhu m<)t nha
quay phim cii ba khi lia ong kinh cua minh chop
Uiy nhfrng net than tinh d6 la nhfrng thu6c phim
c~n canh lam hi~n len doi mat han in dau chan
chim vat va m<)t doi cua nguoi m~ gia. va trong c<.li
ke mat nUt ne theo thai gian ay r(;ln ra m<)t dong
nu6c mat kho heo. Nu6c mat cua nguoi gia rna nhu
Nguyen Khuyen xua da tung viet trong "Khoc
Duang Khue":

"Tuoi gia giqt l~ nhu suong
liiy hai hang chua chan"
Tu tui hon, ba thuong x6t cho cac con, ba

khong chi thuong cho so kiep cua dua con minh
rna v6i tam long nhan h~u, bao dung ba con
thuong ca nguoi dan ba xa lq. bj hoan canh xo day
m6i thanh con dau minh. Ba ngh~n ngao, suy nghi:
"... Biet rang chung no co nuai noi nhau song qua
dUQC can doi khat nay khang?", cau n6i ay chtrng to
ba lao da chap nh~n ngUOi VQ nh~t la thanh vien
trong gia dinh nen lo lang cho hq.nh phuc cua
chung n6 gifra canh khon cling, chu khong rieng gi
anh cu Trang. Va roi: "Ba tao khe tha dai ngung Len,
dam da1n nhin nguoi dan ba" tieng tho dai nhe nh~
ay la tieng tho cua bao lo toan dai ca m<)t doi. Ba
"dam dam" nhin nguoi dan ba nhu de nhin nguoi
bq.n se dong hanh cling minh trong cu<)c doi kho
cvc phia tru6c. Duong nhu thj e th~n qua, chi biet
dtrng im day "van veta ao da reich bQt". Va cling tu
d6 trong tam hon nguoi m~ ay nhu da thtrc d~y
bao y nghi nhan dq.o va ca Slf ham on: "Ba Lao nhin
thi va ba nghi: Nguoi ta co gQ,p buac kho khiin, doi
Hoi aau ep

kho nay, nguoi ta mai lay den con minh. Ma con
minh mai

co VQ dUQC ... Thai thi bon phQ,n ba La m((,

ba aa chang lo lang dUQC cho con ... ". Nhfrng loi d<)c

thoq_i ay Clr nhU nhfrng dQt song CUQn trao, dang
ng~p len trong long nguoi m~, vtia khac khoai vtia

dao dq.t, vtra bao la, n6 dong day tinh mau tfr, hoa

- Trang425-


Bi quyet Chinh phvc mon Ngfr van

Tran Thu:y Duong

vao trong d6 1<1 nhfrng rung cam x6t xa trong tnli
tim nhan d?o cua nha van Kim Lan. Ma vl!a nhoi
nh6i tui han, ai oan, vl!a nhu m9t nen cai bat di
tn!dC S\f Vi~C da roi l?i vlra rung rung, xao xuyen
niem vui. Qua thtfc, "van hQc vi con nguai md co, do
con nguai sang tQ,O nen". Dieu d6 lau nay, von la
quy lu?t bat bien rna con nguoi ta phai khac ghi,
khi tim den van chuong, "van chuang giup con
ngttai hieu aUCJC ban than minh, nang cao niem tin
vao ban than Va lam nay nd d con nguhuang tl1i chan li" (Maksim Gorky).
Nhfrng suy nghi rat doi doi thUdng rna chan·
chua don h?u, yeu thuong cua ba cv T(:r khien trai
tim nguoi dQc thon thuc voi nhfrng tran tro binh d!
va xiet bao an tinh. Hai chfr "rnung Long" cua ba lao
n6i ra vdi con: "V, thai thi cac con dii phiii duyen
phiii kiep vai nhau, u cilng rnung Long ... ". Chfr
"mung" th?t la m<)t chfr dac d!a. N6 l{>t ta dung cai
than thai cua m9t tam long v! tha cao quy dang
nguQng ng?p, vvng ve tim each giau di giQt nude
mat XOt thUdng vi SQ phien long cho chinh ngu

dang thuong x6t. Nguoi m~ gia nhu co nuot nUde
mat vao trong, co nen noi dau trong long de tinh
yeu thuong cua minh an ui cac con. Nguoi m~ ay
chmong con hay hu<1ng trQn v~n h?nh phuc lua doi.
Chfr "mung" cho ta them yeu hon nhfrng gia tr!
ngh~ thu?t thUQC ve van chUdng, "ng h~ thu~t ld S'l;C
vtton tl1i, S'l;C niu giic mai mai. Ccii cfit loi ciia ngh~
thu~t ld tinh nhiin dQ-o". Kim Lan viet "ntung Long"
chu khong phai "vui Long". Vi m{>t le don gian,
trong hoan canh d6i kern nhu the ba chi c6 the
"mung" vi CUOi cling con ba cling lay dUQC VQ,
nhung lam sao c6 the "vui" khi phia trudc cac con
la ca m9t giai do?n d6i khat.

- Trang426-