Tài liệu Khèn Bè - Nhạc cụ độc đáo của người Thái pptx

Khèn Bè - Nhạc cụ độc đáo
của người Thái

Say sưa trong men rượu cần nồng nàn, êm dịu; thú vị khi xem điệu múa xòe uyển
chuyển, nhẹ nhàng của các cô gái Thái trong trang phục truyền thống cùng với điệu
khèn Bè dìu dặt để nghe một lần vấn vương, lưu luyến mãi không về.

Đến với bản người Thái ở huyện vùng cao Mai châu, Hòa Bình, có ai không một
lần say sưa trong men nồng nàn, êm dịu của rượu cần, thú vị khi xem điệu múa xòe
uyển chuyển, nhẹ nhàng của các cô gái Thái trong trang phục truyền thống cùng
với điệu khèn Bè dìu dặt. Tiếng khèn nghe một lần vấn vương, lưu luyến mãi
không về.
Với người Thái, khèn Bè là nhạc cụ kết tinh của tình yêu. Là khúc dạo đầu cơ bản
để các chàng tra Thái tìm được người yêu mình.
Theo các cụ già trong bản kể lại: Xưa có chàng trai họ Lò nghèo, nhân hậu và có
tài thổi sáo, thậm chí lấy lá cây đưa lên miệng thổi cũng ra một thứ âm thanh kỳ lạ
làm xao xuyến lòng người. Vì tài đó, con gái một Tạo bản giàu có trong vùng đã
yêu chàng tha thiết. Hay tin con gái mình đã bén hơi chàng trai họ Lò, Tạo bản
giận lắm, nhốt con gái trong buồng, đợi ngày lành tháng tốt sẽ gả cho một người
giàu có ở làng bên. Không cưỡng nổi ý muốn của cha mẹ, nàng gửi lại cho chàng
gói sáp ong đá đã in dấu tay của nàng mỗi khi kéo sợi. Nhận kỷ vật cuối cùng của
người yêu, chàng buồn bã bỏ bản ra đi. Lang thang hết ngày này qua ngày khác,
cuối cùng chàng gặp con suối và dừng lại thả tâm hồn theo dòng nước. Bên dòng
suối vắng, chàng nảy ra ý định làm cây sáo thổi để giải buồn. Thấy có nhiều cây
nứa tép bên bờ suối, chàng chọn lấy từng dóng nứa to, nhỏ khác nhau bó lại và lấy
sáp ong người yêu tặng bịt kín các kẽ hở giữa các ống sáo, rồi lấy dao vạt chéo
phần đầu và thổi thử. Lạ thay cây sáo bè có tiếng to, nhỏ, cao, thấp khác nhau theo
các ngón tay bấm của chàng. Chàng mải mê thổi bên dòng nước chảy, quên ăn
quên ngủ. Bẵng đi một thời gian không thấy chàng trai nghèo về bản, bạn bè liền đi

tìm và thấy chàng đã chết khô bên bờ suối, tay vẫn nắm chặt chiếc khèn. Từ đó,
cây khèn của chàng trai nghèo họ Lò được bạn bè bắt chước làm theo. Khèn bè
theo tay các chàng trai đi sương về nắng, còn sáp ong thì bện chặt lấy khèn, không
bao giờ tách rời.

Khèn Bè của dân tộc Thái
Không giống với khèn của các dân tộc khác, khèn Bè của dân tộc Thái (Mai Châu)
được cấu tạo với 14 ống nứa, nhưng phải là nứa tép bánh tẻ, nhỏ, mỏng, ít mấu và
xếp từ thấp đến cao. Khèn được chia làm 2 bè, mỗi bè 7 ống. Bầu khèn làm bằng
gỗ, một đầu khoét thủng để thổi, một đầu bịt kín bằng sáp ong đá. Lớp sáp ong này
cần bịt kín để tạo ra âm thanh cho khèn.
Một cây khèn Bè của người Thái gồm có 4 ống khèn được thuôn thông suốt gắn
chặt vào bầu hơi. Độ dài của ống khèn tùy thuộc vào nghệ nhân làm khèn, nhưng
cây khèn kêu được còn phụ thuộc vào những lưỡi khèn. Lưỡi khèn được làm bằng
đồng hoặc bạc trắng, đánh mỏng như tờ giấy để gắn vào trong các ống khèn. Phía
trên bầu hơi có dùi những nốt bấm. Âm thanh của khèn phụ thuộc vào cách cài
những lưỡi khèn và độ chính xác về khoảng cách của những nốt bấm. Vì thế,
những người làm khèn Bè cần thẩm âm chuẩn và có đôi tai thính. Chiếc khèn bè
không chỉ là nhạc cụ tạo nên âm thanh đặc biệt mà còn là một sản phẩm nghệ thuật
cần sự kết tinh từ tâm hồn - trí tuệ - tình yêu và sự sáng tạo của người chế tác.
Trong hệ thống nhạc cụ của dân tộc Thái, khèn Bè là một loại nhạc cụ độc đáo, gắn
liền với đời sống tinh thần và trong lao động nghệ thuật của đồng bào dân tộc Thái.
Nó không chỉ thể hiện được những cung bậc cảm xúc trong các bài hát dân ca
truyền thống mà còn thể hiện được sự tinh tế nhạc hiện đại, trong những bài hát
dân vũ.
Đã bao đời nay, những chiếc khèn Bè đơn sơ, mộc mạc đã tạo nên những thanh âm
rộn ràng, rạo rực cho những điệu xòe, điệu khặp trong các dịp lễ hội. Tiếng khèn
trầm bổng, sâu lắng, dồn dập làm thổn thức bao trái tim chàng trai, cô gái Thái.
Không chỉ thế, khèn bè còn là một biểu tượng cho sự gắn kết cộng đồng, tạo nên
sức mạnh đoàn kết của những con người trong bản Thái. Có thể vì thế, mà người

Thái có câu: "Tiếng khèn làm đẹp bản Mường - Như nắng dệt gấm trên quê
hương - Như núi lam xanh sương đêm vừa gội - Như suối hát tình ca - Như
tiếng người yêu gọi "