Bài giảng Thương mại và đầu tư quốc tế - Chương 3: Bán phá giá, trợ cấp, tự vệ và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong thương mại quốc tế

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1. Bán phá giá và chống bán phá giá trong
thương mại quốc tế
3.1.1. Mục đích bán phá giá, chống bán phá giá và
điều kiện áp dụng biện pháp chống bán phá giá

Bán phá giá hàng X
Quốc gia A

Quốc gia B
Pxk < Ptt

Biện pháp
chống bán phá giá

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1. Bán phá giá và chống bán phá giá trong thương
mại quốc tế
3.1.1. Mục đích bán phá giá, chống bán phá giá và điều
kiện áp dụng biện pháp chống bán phá giá
(*) Mục đích của bán phá giá:
-Tăng khả năng thâm nhập thị trường
-Tăng doanh thu, lợi nhuận, thị phần
-Loại bỏ đối thủ cạnh tranh
-Giải phóng hàng tồn kho
-Tăng thu ngoại tệ

54


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1. Bán phá giá và chống bán phá giá trong thương
mại quốc tế
3.1.1. Mục đích bán phá giá, chống bán phá giá và
điều kiện áp dụng biện pháp chống bán phá giá
(*) Mục đích của chống bán phá giá:
-Chống lại hành động cạnh tranh không lành mạnh
-Bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước những thiệt hại/
nguy cơ thiệt hại do hành động bán phá giá của nhà xuất
khẩu
-Bảo hộ ngành sản xuất trong nước

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.1. Bán phá giá và chống bán phá giá trong thương mại
quốc tế
3.1.1. Mục đích bán phá giá, chống bán phá giá và điều kiện
áp dụng biện pháp chống bán phá giá
(*) Điều kiện áp dụng biện pháp chống bán phá giá:
• Hàng hố nhập khẩu bị bán phá giá (với biên độ phá giá không
thấp hơn 2%);
• Ngành sản xuất sản phẩm tương tự của nước nhập khẩu bị
thiệt hại đáng kể hoặc bị đe doạ thiệt hại đáng kể hoặc ngăn
cản đáng kể sự hình thành của ngành sản xuất trong nước (gọi
chung là yếu tố “thiệt hại”);

• Có mối quan hệ nhân quả giữa việc hàng nhập khẩu bán phá
giá và thiệt hại nói trên;

55


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Cách xác định biên độ phá giá

Biên độ phá giá

Giá thông thường – giá xuất khẩu
=

Giá xuất khẩu

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Quy trình vụ kiện chống bán phá giá
Bước 1: Ngành sản xuất nội địa nước nhập khẩu nộp
đơn kiện (kèm theo chứng cứ ban đầu);
• chủ thể có quyền khởi kiện là: Ngành sản xuất sản phẩm
tương tự của nước nhập khẩu (hoặc đại diện của ngành); hoặc
Cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu;
• Hầu hết các vụ kiện chống bán phá giá trên thực tế đều được
khởi xướng từ đơn kiện của ngành sản xuất nội địa nước nhập
khẩu.

56


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Quy trình vụ kiện chống bán phá giá
Bước 2: Cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi
xướng điều tra (hoặc từ chối đơn kiện, khơng điều tra);
• Ở Việt Nam, cơ quan ra quyết định khởi xướng điều tra là Cục Phịng vệ
thương mại– Bộ Cơng thương

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Quy trình vụ kiện chống bán phá giá
Bước 3: Điều tra sơ bộ về việc bán phá giá và về thiệt hại
(qua bảng câu hỏi gửi cho các bên liên quan, thu thập, xác
minh thông tin, thông tin do các bên tự cung cấp);
Bước 4: Kết luận sơ bộ (có thể kèm theo quyết định áp dụng
biện pháp tạm thời như buộc đặt cọc, ký quỹ...);
Bước 5: Tiếp tục điều tra về việc bán phá giá và về thiệt hại
(có thể bao gồm điều tra thực địa tại nước xuất khẩu);
Bước 6: Kết luận cuối cùng;
Bước 7: Quyết định áp dụng biện pháp chống bán phá giá
(nếu kết luận cuối cùng khẳng định có việc bán phá giá gây
thiệt hại). Thơng thường, biện pháp chính thức được áp dụng
là thuế chống bán phá giá.

57


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Thuế chống bán phá giá
-Không vượt quá biên độ phá giá
-Được sử dụng không quá 5 năm

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Quy trình vụ kiện chống bán phá giá
Bước 8: Rà soát lại biện pháp chống bán phá giá (hàng
năm cơ quan điều tra có thể sẽ điều tra lại biên phá giá
thực tế của từng nhà xuất khẩu và điều chỉnh mức thuế)
Bước 9: Rà sốt hồng hơn (5 năm kể từ ngày có quyết
định áp thuế chống bán phá giá hoặc rà soát lại, cơ quan
điều tra sẽ tiến hành điều tra lại để xem xét chấm dứt việc
áp thuế hay tiếp tục áp thuế thêm 5 năm nữa).

58


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1.2. Tác động của bán phá giá, chống bán phá giá
Tác động của bán phá giá đối với nước xuất khẩu

Tác động tích cực

Tác động tiêu cực

Tăng doanh thu, lợi nhuận, thị phần

Thiệt hại đối với người tiêu dùng

Giải phóng hàng tồn kho

Người lao động bị đối xử ngược đãi,

Thực hiện mục tiêu KT-XH
Tác động của bán phá giá đối với nước nhập khẩu
Người tiêu dùng được tiêu dùng hàng hóa
với giá rẻ

Ngành sản xuất sản phẩm tương tự bị thiệt
hại đáng kể/ nguy cơ thiệt hại đáng kể

Các DN trong nước NK có động lực để
cạnh tranh

Hàng hóa có thể không được đảm bảo về
chất lượng

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1.2. Tác động của bán phá giá, chống bán phá giá

Tác động của chống bán phá giá đối với nước xuất khẩu
Tác động tích cực

Tác động tiêu cực

Doanh nghiệp XK phải đổi mới quy trình,
phương pháp sản xuất, cách thức quản lý,…

Hạn chế khả năng tiếp cận thị trường

DN XK thay đổi chiến lược cạnh tranh, cạnh
tranh bằng chất lượng và dịch vụ hơn là cạnh
tranh bằng giá

Giảm khối lượng và kim ngạch xuất khẩu

DNXK thực hiện đa dạng hóa thị trường

Giảm thị phần, doanh thu, lợi nhuận

Tác động của chống bán phá giá đối với nước nhập khẩu
Chống lại hành động cạnh tranh không lành
Ngành sản xuất sản phẩm tương tự trong
mạnh, bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp nước có thể bị trì trệ do được bảo hộ
nội địa
Bảo hộ ngành sản xuất trong nước

Người tiêu dùng không được lợi

59

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1.3. Bán phá giá và chống bán phá giá trên thế giới và
Việt nam, một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về
chính sách
• Tính đến hết tháng 12/2020, 135 vụ tranh chấp liên quan
chống bán phá giá được đưa ra WTO
• Hoa kỳ, EU là những thành viên tích cực nhất trong việc
đi kiện, đồng thời là thành viên bị kiện nhiều nhất
• Các vụ tranh chấp liên quan đến việc xác định biên độ phá
giá, xác định thiệt hại, các bằng chứng chứng minh các
điều kiện để áp dụng biện pháp chống bán phá giá, các
biện pháp tạm thời và thuế chống bán phá giá

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.1.3. Bán phá giá và chống bán phá giá trên thế giới
và Việt nam, một số chú ý cho các DN và các kiến nghị
về chính sách
-Tại WTOViệt Nam là nguyên đơn của 3 vụ tranh chấp
với Hoa kỳ về phương pháp tính biên độ phá giá của Hoa
kỳ đối với mặt hàng tôm, tôm nước ấm đông lạnh, cá
fillets
Phương pháp zeroing: quy về 0 tất cả giao dịch có biên độ phá giá âm

-Việt Nam chưa tham gia tranh chấp nào với tư cách là bị

đơn

60


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.1.3. Bán phá giá và chống bán phá giá trên thế giới và Việt
nam, một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính sách
- Tháng 6/2020, Việt Nam đã đang điều tra 11 vụ áp dụng biện
pháp
chống
bán
phá
giá.
( />0915042891thong-ke-cac-bien-phap-cbpg-do-vn-tien-hanh30620.pdf )

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
-Tháng 6/2020, có 101 vụ hàng xuất khẩu của VN bị điều ra áp dụng
biện pháp CBPG. Nhiều hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị điều tra
chống bán phá giá như:
Năm 1994, lần đầu tiên Việt Nam bị Colombia điều tra chống bán
phá giá đối với mặt hàng gạo. Tuy nhiên, Colombia không thể áp
dụng biện pháp chống bán phá giá vì khơng có bằng chứng chứng
minh thiệt hại đối với ngành sản xuất nội địa
Từ năm 1994 đến năm 2006, Việt Nam có 23 lần bị điều tra chống
bán phá giá bởi các đối tác nước ngoài như EU, Hoa kỳ, Canada,
Peru, THổ Nhĩ Kỳ,… đối với các mặt hàng như Giày mũ da, cá da
trơn, xe đạp, bật lửa ga, tôm nước âm đông lạnh,….

Năm 2019, Việt Nam có 5 vụ bị điều tra chống bán phá giá bởi
Malayxia (1), Ấn Độ (3), Hoa kỳ (1).
- Tháng 6/2020, có 22 vụ hàng xk Việt Nam bị kiện chống tránh lẩn
thuế CBPG

61


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính sách
(*) Đối với doanh nghiệp
-Nghiên cứu pháp luật về chống bán phá giá và kinh nghiệm
chống bán phá giá để chủ động phối kết hợp với cơ quan chức
năng trong việc sử dụng các biện pháp chống bán phá giá khi cần
thiết nhằm bảo vệ cạnh tranh lành mạnh.
-Nghiên cứu pháp luật của các quốc gia nhập khẩu về chống bán
phá giá và hợp tác với các cơ quan doanh nghiệp trong nước để
đối phó vụ kiện chống bán phá giá.
- Tuân thủ tiêu chuẩn kế toán quốc tế, đảm bảo chế độ kế tốn
minh bạch, khơng gian lận trong và sau quá trình điều tra chống
bán phá giá, lưu giữ tất cả các bằng chứng để chứng minh không
bán phá giá.

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính sách
- Nhà nước và các hiệp hội cần có sự hỗ trợ các doanh nghiệp
trong việc tiếp cận thông tin thị trường, pháp luật về chống bán
phá giá cũng như các thủ tục kỹ thuật tham gia vụ điều tra chống

bán phá giá.

62


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.2. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trong TMQT
3.2.1. Mục đích của trợ cấp, chống trợ cấp và điều kiện áp
dụng các biện pháp đối kháng
Trợ cấp là bất kỳ hỗ trợ tài chính nào của Nhà nước hoặc một
tổ chức công (trung ương hoặc địa phương) nhằm mang lại lợi
ích cho doanh nghiệp/ngành sản xuất .
Trợ cấp trong lĩnh vực nông nghiệp được chia thành:

Hộp màu
xanh lá cây

Hộp màu
xanh da trời

Hộp màu hổ
phách

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.2. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trong TMQT
3.2.1. Mục đích của trợ cấp, chống trợ cấp và điều kiện áp
dụng các biện pháp đối kháng
Trợ cấp trong lĩnh vực công nghiệp được chia thành:

Trợ cấp
đèn xanh

Trợ cấp
đèn vàng

Trợ cấp
đèn đỏ

63


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.2. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trong TMQT
3.2.1. Mục đích của trợ cấp, chống trợ cấp và điều
kiện áp dụng các biện pháp đối kháng
Các biện pháp đối kháng được hiểu là các biện
pháp được sử dụng để chống lại hành động trợ cấp làm
bóp méo thương mại nhằm bảo vệ cạnh tranh lành mạnh,
bao gồm khiếu kiện ra cơ quan giải quyết tranh chấp của
WTO, sử dụng thuế chống trợ cấp/ thuế đối kháng.

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Điều kiện áp dụng các biện pháp đối kháng
• Hàng hố nhập khẩu được trợ cấp (với biên độ trợ cấp - tức là

trị giá phần trợ cấp trên trị giá hàng hóa liên quan - khơng thấp
hơn 1%);
• Ngành sản xuất sản phẩm tương tự của nước nhập khẩu bị
thiệt hại đáng kể hoặc bị đe doạ thiệt hại đáng kể hoặc ngăn
cản đáng kể sự hình thành của ngành sản xuất trong nước (gọi
chung là yếu tố “thiệt hại”);
• Có mối quan hệ nhân quả giữa việc hàng nhập khẩu được trợ
cấp và thiệt hại nói trên

64


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Quy trình điều tra áp dụng các biện pháp đối kháng
Bước 1: Ngành sản xuất nội địa nước nhập khẩu nộp đơn kiện (kèm
theo chứng cứ ban đầu);
Bước 2: Cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi xướng điều tra
(hoặc từ chối đơn kiện, không điều tra);
Bước 3: Điều tra sơ bộ về việc trợ cấp và về thiệt hại (qua bảng câu
hỏi gửi cho các bên liên quan, thu thập, xác minh thông tin, thông tin
do các bên tự cung cấp);
Bước 4: Kết luận sơ bộ (có thể kèm theo quyết định áp dung biện
pháp tạm thời như buộc đặt cọc, ký quỹ...);
Bước 5: Tiếp tục điều tra về việc trợ cấp và thiệt hại (có thể bao gồm
điều tra thực địa tại nước xuất khẩu);
Bước 6: Kết luận cuối cùng;
Bước 7: Quyết định áp dụng biện pháp chống trợ cấp (nếu kết luận
cuối cùng khẳng định có việc trợ cấp gây thiệt hại); thường là thuế
chống trợ cấp/ thuế đối kháng đối với hàng nhập khẩu

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Quy trình điều tra áp dụng các biện pháp đối kháng
Bước 8: Rà soát lại biện pháp chống trợ cấp (hàng năm cơ
quan điều tra có thể sẽ điều tra lại biên độ trợ cấp thực tế của
từng nhà xuất khẩu và điều chỉnh mức thuế) ;
Bước 9: Rà sốt hồng hơn (5 năm kể từ ngày có quyết định
áp thuế chống trợ cấp hoặc rà soát lại, cơ quan điều tra sẽ tiến
hành điều tra lại để xem xét chấm dứt việc áp thuế hay tiếp tục
áp thuế thêm 5 năm nữa)

65


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.2.2. Tác động của trợ cấp và các biện pháp đối kháng trong
TMQT
Tác động của trợ cấp

Tác động tích cực
Phát triển hạ tầng cơ sở

Tác động tiêu cực
Tạo tâm lý ỷ lại cho doanh nghiệp

Tăng doanh thu, lợi nhuận cho Khơng có động cơ để đổi mới,
doanh nghiệp
phát triển

Tạo việc làm và đảm bảo thu nhập Bóp méo thương mại, cạnh tranh
không lành mạnh
Bảo vệ môi trường

Không đảm bảo phát triển bền
vững

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.2.2. Tác động của trợ cấp và các biện pháp đối kháng trong
TMQT
Tác động của chống trợ cấp

Tác động tích cực

Tác động tiêu cực

Điều chỉnh hoạt động thương mại Tạo thành rào cản thương mại đối
theo hướng cạnh tranh lành mạnh với hàng nhập khẩu
Góp phần đảm bảo phát triển bền Các doanh nghiệp trong nước
vững
khơng có động lực để phát triển do
được nhà nước bảo hộ
Bảo hộ ngành sản xuất trong nước

66


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.2.3. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trên thế giới
và Việt nam một số chú ý cho các DN và các kiến nghị
về chính sách
- Tính đến hết tháng 12/2020, có 132 tranh chấp liên quan
trợ cấp và chống trợ cấp được đưa ra DSB của WTO
-Hoa kỳ và EU vẫn là những thành viên tích cực với cả
hai tư cách nguyên đơn và bị đơn
-Các tranh chấp liên quan đến vấn đề xác định biên độ trợ
cấp, bằng chứng chứng minh các điều kiện để sử dụng các
biện pháp đối kháng, về thuế chống trợ cấp,…

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.2.3. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trên thế giới và
Việt nam một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính
sách
- Nhiều hàng xuất khẩu của Việt Nam bị điều tra áp thuế chống
trợ cấp, thậm chí có hàng hóa vừa bị áp thuế chống bán phá giá,
vừa bị áp thuế chống trợ cấp, ví dụ: ống thép dẫn dầu, mắc áo
bằng thép, ống thép carbon, tôm nước ấm đông
lạnh,…(www.chongbanphagia.vn) . Từ năm 2009 đến thán
6/2020, có 21 vụ hàng hóa của Việt nam bị điều tra chống trợ
cấp ở nước ngoài.
- Nhiều mặt hàng NK vào Việt Nam có thể được nước ngồi trợ
cấp, đó là: Sắt, thép, các sản phẩm công nghệ cao (máy bay,
công nghệ thông tin...) và gạo. Việt Nam chưa áp dụng trường
hợp thuế chống trợ cấp nào đối với hàng NK.

67

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.2.3. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trên thế giới và
Việt nam một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về
chính sách
(*) Một số chú ý cho doanh nghiệp
- Tuân thủ tiêu chuẩn kế toán quốc tế, đảm bảo chế độ kế toán
minh bạch.
- Lưu trữ các minh chứng để chứng minh hàng hóa khơng được
trợ cấp bởi biện pháp trợ cấp bị cấm hoặc biện pháp trợ cấp có
thể bị khiếu nại.
- Chủ động nghiên cứu pháp luật về trợ cấp và các biện pháp
chống trợ cấp của Việt Nam và nước ngồi để có thể sử dụng
khi cần thiết cũng như để tránh bị điều tra áp dụng các biện
pháp đối kháng từ các nước khác.
- Phối kết hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp cùng ngành và các
cơ quan hữu quan khi giải quyết các vụ kiện chống trợ cấp

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.2.3. Trợ cấp và các biện pháp đối kháng trên thế giới và
Việt nam một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về
chính sách
(*) Kiến nghị về chính sách
-Nhà nước và các hiệp hội hỗ trợ cho doanh nghiệp tìm hiểu
thơng tin về thị trường, pháp luật về trợ cấp và chống trợ cấp.

-Cần có chính sách quản lý tốt vấn đề trợ cấp để tránh bị kiện
ra cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO

68


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ

3.3. Các biện pháp tự vệ trong thương mại quốc tế
3.3.1. Mục đích của tự vệ trong TMQT và điều kiện áp
dụng biện pháp tự vệ
•Khái niệm biện pháp tự vệ: Biện pháp tự vệ là việc tạm
thời hạn chế nhập khẩu đối với một hoặc một số loại hàng
hoá khi việc nhập khẩu chúng tăng nhanh gây ra hoặc đe doạ
gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước
.
•Biện pháp tự vệ chỉ được áp dụng đối với hàng hố, khơng áp dụng đối với
dịch vụ, đầu tư hay sở hữu trí tuệ

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.3. Các biện pháp tự vệ trong thương mại quốc tế
3.3.1. Mục đích của tự vệ trong TMQT và điều kiện áp
dụng biện pháp tự vệ
• Biện pháp tự vệ là một cơng cụ “phải trả tiền”. Nước áp dụng
biện pháp tự vệ phải bồi thường thương mại cho các nước có
hàng hố bị áp dụng biện pháp tự vệ theo các điều kiện nhất

định.

69


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

3.3. Các biện pháp tự vệ trong thương mại quốc tế
3.3.1. Mục đích của tự vệ trong TMQT và điều kiện áp
dụng biện pháp tự vệ
• Mục đích của tự vệ: biện pháp tự vệ được coi như “van an
toàn” nhằm ngăn chặn tạm thời luồng hàng nhập khẩu để giúp
ngành sản xuất nội địa tránh những đổ vỡ trong một số trường
hợp đặc biệt khó khăn

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Điều kiện áp dụng biện pháp tự vệ
•Hàng hố liên quan được nhập khẩu tăng đột biến về số
lượng (khơng thể lường trước được).
•Ngành sản xuất sản phẩm tương tự hoặc cạnh tranh trực
tiếp với hàng hố đó bị thiệt hại hoặc đe dọa thiệt hại
nghiêm trọng.
•Có mối quan hệ nhân quả giữa hiện tượng nhập khẩu tăng
đột biến và thiệt hại hoặc đe doạ thiệt hại nói trên.

70

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Quy trình thủ tục áp dụng biện pháp tự vệ
• Đơn yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ của ngành sản xuất
nội địa nước nhập khẩu;
• Khởi xướng điều tra;
• Điều tra và cơng bố kết quả điều tra về các yếu tố
 tình hình nhập khẩu;
 tình hình thiệt hại;
 mối quan hệ giữa việc nhập khẩu và thiệt hại;
• Ra Quyết định áp dụng hoặc khơng áp dụng biện pháp tự
vệ

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Biện pháp tự vệ
- Hạn ngạch hoặc thuế quan
- Ở mức độ cần thiết
- Không quá 4 năm, nếu gia hạn thì tổng thời gian áp
dụng khơng quá 8 năm

71


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ

3.3.2. Tác động của tự vệ trong TMQT
Tác động tích cực

Tác động khơng tích cực
Đối với quốc gia sử dụng BPTV

Giúp bảo vệ ngành sản xuất nội địa Các doanh nghiệp trong nước có
trước sức ép cạnh tranh của hàng thể có tâm lý ỉ lại vào sự bảo vệ
nhập khẩu
của Nhà nước bằng biện pháp tự vệ
Tạo điều kiện thúc đẩy ngành sản Có thể tạo nên sức ép cạnh tranh
xuất trong nước phát triển và lấy lại đối với ngành hàng được hưởng
khả năng cạnh tranh
điều kiện bồi thường khi sử dụng
biện pháp tự vệ
Giúp duy trì sự tồn tại của ngánh
sản xuất trong nước và đảm bảo
việc làm cho người lao động

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ

3.3.2. Tác động của tự vệ trong TMQT
Tác động tích cực

Tác động khơng tích cực

Đối với quốc gia bị áp dụng BPTV
Hạn chế khối lượng và kim ngạch

hàng nhập khẩu
Ảnh hưởng ngành sản xuât trong
nươc, người lao động tại các
doanh nghiệp sản xuất hàng hóa bị
áp dụng biện pháp tự vệ

72


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.3.3. Các biện pháp tự vệ trên thế giới và Việt nam một số
chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính sách
(*) Tính đến tháng 12/2020, có 61 tranh chấp liên quan biện
pháp tự vệ được đưa ra giải quyết tại WTO. Phần lớn nguyên
đơn là các nước đang phát triển và bị đơn là các nước phát triển..
Việt Nam chưa tham gia tranh chấp nào liên quan biện pháp tự
vệ tại WTO,
Nhiều hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu ra nước ngoài bị
áp dụng biện pháp tự vệ, tính đến tháng 6 năm 2020 có 34 vụ.
Việt Nam đã có 6 vụ điều tra áp dụng biện pháp tự vệ,
trong đó 1 vụ (kính nổi/2009) khơng đủ căn cứ áp dụng). Năm
vụ còn lại bao gồm: dầu thực vật (2012), bột ngọt (2015), phôi
thép và thép dài (2015), tơn màu (2016) và phân bón (2017)

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Vụ dầu thực vật nhập khẩu (mã số vụ việc 12-KN-TVE-01).
•Cuối năm 2012, TCty Công nghiệp Dầu thực vật Việt Nam
(Vocarimex) đã gửi đơn đến Bộ Công Thương yêu cầu áp dụng biện

pháp tự vệ đối với mặt hàng dầu đậu nành và dầu cọ nhập khẩu vào
Việt Nam, giai đoạn điều tra là từ ngày 1/1 đến ngày 31/12/2012.
•Vocarimex chiếm 28,27% tổng sản lượng được sản xuất trong nước,
cùng với một số công ty khác ủng hộ đơn yêu cầu áp dụng biện pháp
tự vệ của Vocarimex, gồm Cty CP Dầu thực vật Tường An, Công ty
TNHH Dầu thực vật Cái Lân, Công ty Dầu ăn Golden Hope Nhà Bè.
Bốn công ty này hiện chiếm 97,81% tổng sản lượng sản xuất hàng hố
tương tự với dầu thực vật nhập khẩu.
•Ngày 23 tháng 8 năm 2013, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ký Quyết
định số 5987/QĐ-BCT về việc áp dụng biện pháp tự vệ chính thức đối
với dầu thực vật, cụ thể là dầu nành tinh luyện, dầu cọ tinh luyện với
mã HS: 1507.90.90, 1511.90.91, 1511.90.92, 1511.90.99 nhập khẩu
vào Việt Nam từ các nước/vùng lãnh thổ khác nhau

73


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Vụ dầu thực vật nhập khẩu (mã số vụ việc 12-KN-TVE-01).
Thời gian có hiệu lực

Mức thuế

07/5/2013 – 06/5/2014

5%

07/5/2014 – 06/5/2015

4%

07/5/2015 – 06/5/2016

3%

07/5/2016 – 06/5/2017

2%

Vụ kính nổi
Ngày 5/5/2009 Cty kính nổi Viglacera (VIFG) và Cty Kính
nổi Việt Nam (VFG) là 2 doanh nghiệp đại diện cho hơn 90%
tổng sản lượng nội địa của loại mặt hàng này đã nộp đơn yêu
cầu áp dụng biện pháp tự vệ đối với mặt hàng kính nổi nhập
khẩu vào Việt Nam.
Sau 7 tháng tiến hành điều tra, ngày 8/02/2010, Cục quản
lý cạnh tranh, Bộ Công Thương đã công bố báo cáo cuối
cùng về kết quả điều tra. Cơ quan điều tra kết luận:
 tuy có sự gia tăng nhập khẩu và thiệt hại đối với sản xuất
trong nước, song từ quí II năm 2009, thị phần của các nhà sản
xuất trong nước đã có dấu hiệu phục hồi,
 sự gia tăng nhập khẩu không phải là nguyên nhân chính
gây ra thiệt hại đối với ngành sản xuất trong nước mà do ảnh
hưởng của suy thoái kinh tế
 mặc dù có suy giảm những thị phần của các DNVN vẫn ở
mức khá cao, hơn 80% tổng thị phần tiêu thụ nội địa,
 Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp tự vệ đối với sản
phẩm kính nổi nhập khẩu là khơng cịn phù hợp.

74


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
3.3.3. Các biện pháp tự vệ trên thế giới và Việt nam - một
số chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính sách
 Các doanh nghiệp Việt Nam cần nghiên cứu các văn bản
pháp luật về biện pháp tự vệ để có thể chủ động đề nghị cơ
quan chức năng điều tra và đưa ra quyết định áp dụng biện
pháp tự vệ khi cần thiết.
 Tăng cường hợp tác giữa các DN và các cơ quan chức
năng
 Để tránh bị áp dụng biện pháp tự vệ, doanh nghiệp cần
chú ý đến chiến lược xuất khẩu, chẳng hạn nên đa dạng
hóa thị trường, nên tập trung cạnh tranh bằng chất lượng
hàng hóa hơn là tập trung bằng giá, nên kiểm soát khối
lượng và giá trị hàng xuất để tránh phát triển quá nóng.

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ

3.3.3. Các biện pháp tự vệ trên thế giới và Việt nam
một số chú ý cho các DN và các kiến nghị về chính
sách
Kiến nghị về chính sách
- Hoàn thiện văn bản pháp luật theo hướng cụ thể hóa,
chi tiết hóa cách thức thực hiện
- Tăng cường phổ biến, tuyên truyền tới doanh nghiệp

nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp

75


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.4. Bảo hộ sở hữu trí tuệ trong thương mại quốc tế
3.4.1. Khái niệm, nội dung bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Điều 2 (8) của Cơng ước thành lập Tổ chức Sở hữu
trí tuệ thế giới (WIPO) ký ngày 14-7-1967 quy định: "Sở
hữu trí tuệ bao gồm các quyền liên quan đến các tác
phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học; các cuộc biểu
diễn của nghệ sĩ biểu diễn, các bản ghi âm và các
chương trình phát sóng; các sáng chế trong tất cả các
lĩnh vực sáng tạo của con người; các khám phá khoa
học; các kiểu dáng công nghiệp; các nhãn hiệu hàng hóa,
nhãn hiệu dịch vụ và các tên thương mại; bảo hộ chống
lại sự cạnh tranh không lành mạnh; và tất cả các quyền
khác nảy sinh từ kết quả của hoạt động trí tuệ thuộc các
lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học và công nghiệp".

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.4. Bảo hộ sở hữu trí tuệ trong thương mại quốc tế
3.4.1. Khái niệm, nội dung bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Điều 2 (8) của Công ước thành lập Tổ chức Sở hữu
trí tuệ thế giới (WIPO) ký ngày 14-7-1967 quy định: "Sở

hữu trí tuệ bao gồm các quyền liên quan đến các tác
phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học; các cuộc biểu
diễn của nghệ sĩ biểu diễn, các bản ghi âm và các
chương trình phát sóng; các sáng chế trong tất cả các
lĩnh vực sáng tạo của con người; các khám phá khoa
học; các kiểu dáng công nghiệp; các nhãn hiệu hàng hóa,
nhãn hiệu dịch vụ và các tên thương mại; bảo hộ chống
lại sự cạnh tranh không lành mạnh; và tất cả các quyền
khác nảy sinh từ kết quả của hoạt động trí tuệ thuộc các
lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học và công nghiệp".

76


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.4. Bảo hộ sở hữu trí tuệ trong thương mại quốc tế
3.4.1. Khái niệm, nội dung bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Điều 4 luật SHTT 2005 quy định: "Quyền sở hữu trí tuệ là quyền
của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, bao gồm quyền tác giả và
quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và
quyền đối với giống cây trồng.".

Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.4. Bảo hộ sở hữu trí tuệ trong thương mại quốc tế
3.4.1. Khái niệm, nội dung bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
•

Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ được hiểu là nhà
nước và chủ thể quyền sở hữu trí tuệ sử dụng luật
pháp để bảo vệ quyền sở hữu các đối tượng sở hữu
trí tuệ của mình, chống lại mọi sự xâm phạm để giữ
nguyên vẹn quyền sở hữu các đối tượng này.
•Quyền sở hữu trí tuệ được bảo vệ bằng các biện
pháp hành chính, dân sự và hình sự

77


Chương 3 BÁN PHÁ GIÁ, TRỢ CẤP, TỰ VỆ VÀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC
TẾ
3.4. Bảo hộ sở hữu trí tuệ trong thương mại quốc tế
3.4.1. Khái niệm, nội dung bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
• Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do
mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.
• Quyền liên quan đến quyền tác giả (sau đây gọi là quyền liên quan)
là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi
hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình
được mã hóa.
• Quyền sở hữu cơng nghiệp là quyền của tổ chức, cá nhân đối với
sáng chế, kiểu dáng cơng nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán
dẫn, nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh doanh do
mình sáng tạo ra hoặc sở hữu và quyền chống cạnh tranh khơng lành
mạnh.
• Quyền đối với giống cây trồng là quyền của tổ chức, cá nhân đối với
giống cây trồng mới do mình chọn tạo hoặc phát hiện và phát triển
hoặc được hưởng quyền sở hữu.

Nội dung bảo hộ quyền SHTT theo TRIPS của WTO và
luật SHTT 2005 của Việt Nam
Hiệp định TRIPs
1. Bảo hộ quyền tác giả:
-Thời hạn bảo hộ quyền tác giả là tối
thiểu suốt cuộc đời tác giả và 50
năm sau khi tác giả chết.
-Đối với tác phẩm khuyết danh, tác
phẩm điện ảnh thì thời hạn ít nhất là
50 năm,
-Thời hạn bảo hộ người biểu diễn và nhà
sản xuất bản ghi âm ít nhất là 50 năm tính
từ khi kết thúc năm dương lịch mà việc
ghi âm hoặc buổi biểu diễn được tiến
hành và thời hạn bảo hộ tổ chức phát sóng
ít nhất là 20 năm tính khi kết thúc năm
dương lịch mà chương trình phát thanh,
truyền hình được thực hiện

Luật SHTT 2005
1.

Bảo hộ quyền tác giả:

Tương tự TRIPs
- Quyền của tổ chức
phát sóng được bảo hộ
năm mươi năm tính từ
năm tiếp theo năm

chương trình phát
sóng được thực hiện

78