Tài liệu GIÁO TRÌNH TÀI NGUYÊN ĐẤT VÀ MÔI TRƢỜNG (GIẢNG VIÊN: ThS. PHAN TUẤN TRIỀU) doc











 








ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

2
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường


 1
 1
 1
 2
 2
 2

 2
 2
 3
 4
 4
 5
 7
 7

 8
 8
 8
 9
ure ) 10
 12
 13
 13
 14
14
 14

 15
 15
 16
 16
 16
 CEC ) 17
 19
 19
 19

 20

 22
 22
 22
 22
 23
 23
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

3
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
 24
 25
 25
3. 26
 26
 26
 27
 27
 27
 27
  28
 28
  29
 30

 31
 31
 31

 33
 33
 33
 33
 34
 35
 35
 36
6. 37
 37


 39
 39
 39
 39
 40
 40
 40
 40
 41
 41
 42
 42
 42
 43
 44
 44
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

4
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
 45
 46
  46
 46

 48

 48
 48
 49
 50
 50
 50
 53
 53
 56
 56
 57
 57
 58
 58
 59

 65
1 65

4
 65

 67
 69

2
) 69
 71
2.
4
) 73

2
O) 76

2
) 78
2.6. Amoniac ( NH
3
) 79

ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

5
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường


1.  t
1.1. m v t
t n  k do s  c vi s nh
ng cu t ng . Mt s  bi ln
n cht chn v o sn png.

n phm hong cu (Cl (p) i
i ng ca thc v s thui gian
u din mi quan h sau:
t = f(p, Cl, t, r, o), bao gm 5 bin s i ta gu tt.
i ta khng t thc t  thng h cut
ng:
 Hot: - 
- O
2
, CO
2
t n
- N, Cl, S t 
- Vt cht tr
- ng t mt tri.

 Mt kht: - c
- n 
- 
2
t h
- Mt vt ch
- Bc x ng.

 Chuyn dch v t: - Cht hu c quioxit
- Tun ho sinh hc c nguyn t dinh dng
- Di chuyn mui tan
- Di chuyn do ng vt t.

ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

6
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
 Hot ng chuyn ho trong t: - M ho, phong ho khog
- To cu tr kt von, kt ta
- Chuyn ho kho
- To thanh s.
S to th t  xy ra di t dng ca hai qu tr din ra  b mt ca tr t:s
phong ho  v to th t. C qu tr to th t l tng hp nhng thay i ho hc,
l hc, sinh hc l cho c nguyn t dinh dng trong kho,  chuyn th dng d tiu.
1.2. 
1.2.1. m
Di t ng ca nhng nhn t bn ngo ( nhit , nc, hot ng ca vi sinh
vt trng thvt l v ho hc ca  v kho trn b mt t b bin i. Qu tr
n gi l qu tr phong ho.
Kt qu ca qu tr phong ho l  v kho cht b ph vth nhng mnh
vn, ho tan, di chuyn l cho trng th tn ti v th phn ho hc ho to b thay i.
Kt qu to ra nhng vt th vun v xp - sn phm phong ho v sau qu tr phong ho gi l
mu cht  n l vt liu c bn  to th t.
Mu cht v t c mi lin quan mt thit, nhng c t v th phn ho hc
ca mu cht phn  nhng c t v th phn ca t.
Da v tng c trng ca tng nhn t t ng, phong ho c chia th 3 loi:
Phong ho l hoc, phong ho ho hc v phong ho sinh vt hc. C qu tr n xy ra ng
thi v lin quan khng kh nhau.
1.2.2. 
1.2.2.1. Phong hoá lý học
Qu tr l v vn c  c t cht l hc (c hc) n thun.
 - S i nhi
- S t (mao qun)
- S c trong k nt

- S kt tinh ca mui.



ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

7
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường

1.2.2.2. Phong hóa hóa học
c cc.
 hc ci. Kt
qu:
- n xp
- Xut hi i )
- 
i mui kim th c
d h
- c)
  t do s
  c.
2Fe
2
O
3
+ 3H
2
O  2Fe
2
O

3
. 3H
2
O
CaSO
4
+ 2H
2
O  CaSO
4
. 2H
2
O
Na
2
SO
4
+ 10H
2
O  Na
2
SO
4
. 3H
2
O
 cng cm, th  v v
v   m
c.
- 

t cu ta nhi th
2+
, Mn
2+
), nhng
   n.
2FeS
2
+ 2H
2
O + 7O
2
 2FeSO
4
+ 2H
2
SO
4

4FeSO
4
+ 2H
2
SO
4
+ O
2
 2Fe
2
(SO

4
)
3
+ H
2
O
- 


 


+
+ OH
–
. 







  







 (axit silic: H
2
SiO
3
, axit amulosilic: H
2
[Al
2
Si
6
O
16
]). Trong ca














, 






, 


+





.
K[AlSi
3
O
8
] + H
+
+ OH
–
 HalSi
3
O
8
+ KOH
 .
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

8

Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
1.2.2.3. Phong ho
́
a sinh ho
̣
c
 , 
 .
- 


















.
- 






 ( axit axetic, malic, oxalit,) 
2





H
2
CO
3
.  .
- 




















 (
axit nitric, )  .
-  .
- .
2. 
2.1. 
, 



: 

, , ,
 :
- 














.
- 









, 







.
- 
























.
- 
















.
- 




















,  

.


























 .























 , 










(




, 







 ). 












 , 






















 (


 ).  



















.
t  phong ho










.  



 , 
 , 












 c
.


ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

9
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường







Chuyn vn nc
ng lng
t cht

a cht
Gii hn c
tua cht
Gii hn cu

tu vt hc
n bc x
sn
 bc x
s
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

10
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
 gia chu tu.

2.2. 









 . 

































 .


5 
















.
(1) 




- 

, 





, 







 , .

 
















 , 
.
(2) 
 :
- 
- : O
2

, CO
2
, NO
2

- 












- 



.

 :
- 

: 








.








, 





, 



















.










 ,  , 


.
- : 

























: 














, 





.
(3) 


- 











 









 



.
- 



, 







(N)
-  , 



.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

11

Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
 , 
: 



, 

, , 







 .
(4) 



nh
- 
















 , 









 . 
, , 
















 . 









,
.
- 





.
- 




















 , 





















.
(5) 












 . 





















.
, 


























 .
 


















. 
















6 .
3. 



















 , k













 . 























.




 ( 

, ) 









 . 



















, 








.


,  , , 


,












, .








 , 















 ,  , , c

 , 





 , 
. 
















 .


























 ,



 .
4. 
5 

:
(1) 















 .
(2) 


















 .
(3) 







.
(4) 










 .
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

12
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
(5) 













 .

: 
1. 









  , 































 .












 :
1.1. 





 ( 

)





















. 

















 . 
















 , .























 .



















 , 































 , 
















( trắc diê
̣
n đất ).


, 




















 (layer) hay
 . 

























:
- Lơ
́
p đất mă
̣
t / hay tầng mă
̣
t ( top soil ): 









 , 







 , 

, 

, ,  ( , , ) 






. , . 








, 












. 



, 











.
- Lơ
́
p đất bên dươ
́
i ( sub soil): 










 , 






, 









.  , 






chia
: (a) 



 , 
, (b) 







 ,  , ,
.
- Lơ
́
p mâ
̃
u chất/ 












 , 







.
- Lơ
́
p đa
́
me
̣
( bed rock): 

, 

, 








.


ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

13
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường


  phu din t.

- 







 ( 










 / 



 ) cho
ph x nh c cy trng th hp: kh nng ph trin su cn ca b r, nht l i vi c
cy lu nm. Ngo ra phu din cng c c s dngtrong vic nh danh, phn loi t.

1.2. n ca t

t l mt vt xp, bao gm 3 th phn (hay c gi l pha): rn, lng v kh. C
th phn rn c kt d li vi nhau h th c ht, keo t. Gia ch l c l hng
(c gi l c t khng  spore) cha khng kh v nc.
- Th phn rn  bao gm tt c c vt liu v c (kho s) v hu c (m). Th
phn n thng chim 50% th t t.
- Th phn lng  bao gm nc trong t hoc dung dch t, trong mt mi trng l
tng, th phn nc s chim 25% th t.
- Th phn hi / kh - phn khng kh trong t s chim khong 25% th t c li,
bao gm tt c c loi kh ch yu nh cacbonic (CO
2
), oxygen v nit (N
2
), trong c t b
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

14
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
c them kh metan v H
2
S (). Khng kh trong t cha nhiu CO

2
( do s phn gii
c cht hu c, s h hp ca r cy thi ra) v  O
2
.
Lng CO
2
trong t ph thuc v trng th ca t. t cht lng CO
2
nhiu hn t
ti xp . C xung su lng CO
2
c tng ln. Trong t nhiu CO
2
v  O
2
th bt li cho
s ny mm ca ht ging, cho s h hp v sinh trng b thng ca cy trng v c vi
sinh vt.




L hng gia c ht t (t khng)

Ht t

 l phn trn ca t (50 
25   sp sp t t.
1.3. Sa cu t ( soil texture )

c gn c gii t th r
c), sa cu t  cp tỷ lệ khác nhau của ba loại hạt: cát, thịt và sét trong mt loi t
n ht s c  l hng gi i
c nc hom gi.
 l l hng 25%, trong khi  t
 l # 35  45 %, t tt nh  t n 65%.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

15
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
t nh da theo t nh sau:
 C: 0.2 mm > D > 0.02mm
 Tht: 0.02mm > D > 0.002mm
 S: 0.002 mm > D
 x nh mt loi t c th thuc nh sa cu n, ngi ta s dng mt tam giác
định danh nh h 2.3.
N chung, c th chia ra my loi nh sau:
(1) t canh t (sandy soil) - cha khong 85% l c.
(2) t c pha tht (sandy loam) - cha 40  85% c, 0-
50% tht, v 0-20% s.
(3) t tht pha (silt loam) - cha 0-25% c, 50-88% tht,
v 27% s.
(4) t tht (loam) - cha 23  52% c, 20-50% tht v 5-
27% s.
(5) t s pha tht (clay loam) - cha 20-42% c, 18-25%
tht, v 27-40% s. Do khi t.
(6) t s nng (clay) cha  hn 42% c,  hn 40%
tht, v  hn 40% s. Rt do v d khi t.

i sa cu t
Ngo ra, sa cu t c c phn th: (a) sa cu th, (b) sa cu trung b, (c) sa cu
mn.
Sa cu t c  ngha quan trng trong sn xut nng nghip. C loi c t t lien
quan n sa cu t c tr b trong bng 3.4. t c sa cu nh c lng c cao, d c,
tn  nng lng trong vic chun b t hn lng t c lng s cao .
N chung, t c c  c l hng hn nhng l hng li ln hn t s, do k thc
ca c ht ln hon. Do , sau sau cc cn ma ln, t s gi li c nhiu nc hn t c.
Bng 2.1. Mt s n quan n sa cu t.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

16
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
t
Loi sa cu

Tht


Trao i cation
c
Kh nng b n
Kh nng thm nc
t
Kh nng gi nc
Kh nng gi dng t
rt tt
thp

rt tt
d 
nhanh
d 
thp
thp
tt

tt






Cao

n
chm
n
cao
cao

1.4. C cu t ( soil structure )
C cu t (cu tr t)  cp n s sp xp hoc tp hp c loi t kh nhau. C
ht t n c d kt nhau nh c keo s v hu c, to th c tp hp t c c cu
ln, nh kh nhau. t c th c c dngcow cu ch nh sau:
- Khng c c cu: c ht n ri rc nhau nh t c ven bin.
- C c cu nh: cm (vin), ht, phin dp, khi.
S sinh trng cy trng  hi t c mt c cu tt, v n l nh hng n:

 Vic thm v tho nc.
 Vic cung cp nc cho cy trng.
 Vic h dng cht ca r cy.
  tho kh.
 Vic ph trin ca r cy.
 Vic c ba v chun b t.
 Vic ny mm v mc ca ht ging sau khi gieo.
Mt loi t c c cu l tng l c c cu vin v c nhiu l hng. Trong iu kin
n, t d canh t (c ba, chun b t), cho ph r cy n su v t tt hn, v tho
kh.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

17
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
ng c cu) t

1.5.  a t
 d ca t c x nh t tng mt n tng mu cht h th t.  d phu
din t thay i t 40-50 n 100-150 cm, c ni d 10m hay hn (Feralit trn  basalt Ty
Nguyn).
1.6. c ca t
L c im quan trng phn  c t cht ca t. Nhiu loi t c gi tn theo
m: t en, t , t x, t m ht d
Cu tr dng l dp
Cu tr dng ct
Cng khi
Cng cc
D
Dng ht
Dng khu

t ca tng
mt chu S bin

D


ng  tng B
n hoc
n
D
nh bng
 thy  nhiu
t
trong phu din
Dng khnh
Dp
ng 
tc
bit t
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

18
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
Da v m sc c th  gi cht lng v  ph t. M sc t ph thuc v
h lng m v th phn kho hc v ho hc ca t.
C 3 nh hp cht: cht m (en), cht cha st (), oxytsilic canxicacbonat,
canxisunfat (trng) nh hng ti m ca t. M en c do hydroxyt hay oxyt Mn, FeS hay
m en ca  h th t
2. T trng
2.1. T trng

T trng th rn ca t l t s khi lng th rn ca t vi khi lng ca nc c
c mt th t  4
0
C.

- d: t trng th rn ca t
- P: khi lng th rn ca t
- P1: khi lng ca nt th  4
0
C.
2.2. Dung trng
L t s khi lng t kh (k c nhng l hng) vi khi lng ca nc c c mt
th t  4
0
C. Dung trng ca t c gi l khi lng ca 1cm
3
t kh  trng th t nhin.







CHNG IIIT CA T

1.  c
C nguyn t ho hc cha ch yu trong phn kho, hu c ca t. Ngun gc ca
ch c t  v kho to th t.
Trong  gn mt na l oxy (47,2%), tng st nhm l13,0% v c nguyn t Ca, Na,

K, Mg mi loi 2-3%. C nguyn t c li  trong  chim gn 1%.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

19
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
Trong t th phn trung b c nguyn t ho hc kh vi . Oxy, hydro (th
phn H
2
O) ln hn: cacbon 20 ln, nit 10 ln, ln hn  v cha trong cht hu c. ng thi
Al, Fe, Ca, K, v Mg  hn trong  do c trng c nguyn t n trong qu tr phn ho v
to th t.
Th phn ho hc c nguyn t  trong t v  lin quan cht ch vi nhau, nht l
 giai on u ca qu tr h th t. C giai on sau ca qu tr ph trin li chu
s chi phi ca c qu tr l ho sinh hc v hot ng sn xut ca con ngi t ng ln
mi trng t.
Bng 3.1. Mt s  thit yng; lng cn thi
d
Ng.t

Lng cn cho 1ha
D
* T c
Cacbon
Hydrogen
Oxygen
* T 
1. a lng
Nitrogen (m)

Kalium

Calcium
Magnesium
Lu hunh
2. Vi lng
St
Mangan
ng
Km
Molybden
Boron
Chlor

C
H
O


N
P
K
Ca
Mg
S

Fe
Mn
Cu
Zn
Mo
B

Cl

n
n
n


c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg

c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg
c - trm kg

CO
2
H
2
O (H
+
)
CO

2
hay H
2
O


NO
3

hayNH
4
+
H
2
PO
4

hay HPO
4
2-

K
+
Ca
2+
Mg
2+
SO
4
2-

Fe
2+
Mn
2+
Cu
2+
Zn
2+
MoO
4
2-
Bo
3-
Cl
-
1.1.  a lng
C nguyn t a lng cn thit cho cy trng l H, C, O, N, P, K, Ca, Mg, S. Gi l c
nguyn t a lng v nhu cu ca cy cn ln. C, H, O cy hp thu t CO
2
, H
2
O. C nguyn t
kh, cy hp thu t t do qu tr dinh dng r.
1.2.  vi lng
C nghuyn t vi lng do cy trng  hi vi lng nh, h lng ca ch trong
t nhin cng rt nh.  l c nguyn t: Fe, Mn, Zn, Cu, Mo, B, Cl.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

20

Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
C nguyn t vi lng c gii ph do qu tr phong ho ph thuc trc ht v
phn ng ca mi trng v in th oxy ho kh (Eh).
Cc dinh dng kho a v vi lng cho cy trng phi phi c hu dng trong t
v thi im m cy cn n. iu n c ngha l c dinh dng kho phi hin din 
dng hu dng v vi s lng phong ph, ng thi cng phi c mt s cn bng g n
gia nng  c dinh dng kho. Lng, s hu dng v s cn bng ca nhiu nguyn t
dinh dng kh nhau b t ng bi c c t ho hc ca t nh l pH v kh nng trao
i cation.
2.  chua ca t (pH t)
pH t phn  mc  t chua (acid) hay kim. T kim hay acid ca mt dung dch
c x nh bi nng  ion hydrogen ca n. V mt k thut, thut ng pH c nh ngha
l  logarithm ca nng  




 
+
ng bng gram ca ion H
+
cha trong mch.
Thang pH bao g t 0 n 14. Nng  ion H
+

0.0000001 hay 10
-7
, vy pH c-log 10
-7
= log 1/10

-7
= 7
Nc nguyn cht, vi pH = 7, c xem nh trung t . C gi tr pH di 7 th hin
t acid (chua), v ln hn 7 th hin t base (kim) (bng 3.2). V do gi tr pH cha ln
thang logarithm, pH=4 s chua hn 10 ln so vi pH=5 ( hay nng  ion H
+
ln hn 10 ln).
a s c loi t c  ngha trong sn xut nng nghip c gi tr pH trong khong 5-9.
t  c v c lng ma cao v ph rng mnh n chung u chua do c cation nh Ca
++
,
Mg
++
 b ra tri v c s tp trung ion H
+
trong c keo s. pH ca t khng phi l
mt gi tr c nh, n c th thay i theo thi gian.

Bng 3.2. Thang pH c  chua ca t.
pH
Nng  H
+

 chua ca t
3
4
5
10
-3
10

-4
10
-5
Rt chua
Chua nhiu

pH = -log [ H
+
] = log
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

21
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
6
7
8
9
10
-6
10
-7
10
-8
10
-9



Ki
Ki

Mc  pH (hay nng  H
+
) ca t  khi c nh hng trc tip trn sinh trng cy trng,
nhng quan trng v n x nh sự hữu dụng của các dinh dưỡng khoáng cho cy. pH thp c
nh hng xu n s hu dng ca N, K, Ca, Mg. Tuy nhi, s hu dng ca c nguyn t
Fe, Mn, Bo, Cu v Zn tt hn trong iu kin pH thp.  chua nhiu c th c hu qu l gy
c nhm (Al).
pH t cng c d nh mt chi th cho s xut hin c vn  ca t nh sau:
 pH < 5.0  Al, Fe, v Mn tr nn d ho tan v c th gy c cho cy. Xut hin du
hiu thiu Ca v Mo.
 pH < 5.5 - xut hin du hiu thiu Mo, Zn, v S.
 pH > 7.5 - Xut hin ng c do Al, Zn, v Fe.
 pH > 8.0  C s to th c Calcium Phosphate m cy khng hp thu c.
 pH > 8.5 - lng Na trn mc b thng. Ng c mui. Xut hin du hiu thiu Zn
v Fe.
C th gii quyt t trng pH thp bng bin ph b vi. Bt  vi l mt trong
nhng ngun vt liu sn sang  Vit Nam. Nguyn l ca bin ph b vi l khi c cation
Ca
++
(hay cation Mg
++
nu s dng  vi dolomite ) hin din vi s lng ln, s thay th ion
H
+
 c hp thu trong c phin s. Ion H
+
c ph th nh l kt qu ca s thay th
trn s t ng vi ion OH

-
 to th nc. Phng tr phn ng nh sau:
CaO (vi) + H
2
O (trong nc)  Ca(OH)
2
Ca(OH)
2
 Ca
++
+ 2OH
-
Ca
++
thay th 2H
+
trong keo st.
2H
+
(c thay ra) + 2OH
-
 2H
2
O
3. Kh nng trao i cation ( Cation Exchange Capacity  CEC)
C nguyn t hin din trong t  dng ion hay dng kt hp vi nguyn t kh. C
ion dinh dng c in t m hoc dng. Ch c th c c ht keo t (phn rn) gi li
v ph th t t cho cy s dng, hoc b ra tri i.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

22
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
C ion c in t m c gi l c 3 C anion khng b c ht keo
t hp thu, do  d d mt i do nc ra tri.
C ion c in t dng c gi l c 
+
, Ca
++
, Mg
++
, K
+
, Na
+
v NH
4
+
.
C cation c thu h hay hp th trn b mt ca c ht keo t c in t m.
Tng s c cation trao i trong mt trng lng t nht nh c gi l kh nng trao i
cation (CEC) [ c c gi l kh nng trao i base ] v c din t bng
milliequivalent/100g t (meq/100g).
i vi mt cation n , lng miliequivalent cho 100g t c th c din t bng g
nh sau:

Meq/100g t x

Nh v, 1 meq c H
+
= 0,001 x 1/1 = 0.001 gram hay 1 miligam

Ca
++
=0.001 x 40/2 =0.020 gram hay 20 miligram
Mg
++
= 0.001 x 24/2 = 0.012 gram hay12 miligram

CEC di t t s c cation m m lo  c th h thu v trao  ( v cy tr).
M lo  gi s v ch h c s c CEC cao, n c kh l  dinh d 
ph ti nng cao (B 3.3). Nguyn nhn l do c lo t gi s v ch h c s c nhi
h keo s c di t b m l, nn kh nng h thu c cation l hn.
B 3.3. Gi tr kh nng trao  cation c m s lo  ( theo J.Janick,1972).

CEC (meq/100g 






2  4
2  17
7  16
4  60
10
50 - 300


Trong s c cation, ion H
+

  bi lu  v  l ngu g gy  chua (l pH
gi). Ion H
+
trong   t th t c ngu sau y:
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

23
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
 S phn gii ca acid carbonic (H2CO3), c h th t s ho tan CO2 c ph
th bi hot ng ca r cy.
 S phn gii ca acid carbonic, c h th t s phn r c x b hu c (iu
n gii th t than b rt gi hu c, th  ph cao nhng rt chua).
 S t lu ion H+ nh l kt qu ca vic s dng lin tc phn m dng ammonium (
NH4+). Mt phn ca lng ammonium khng c cy hp th s b oxid ho, to
th nitrate (NO3-) v ion H+. Hu qu l l chua t canh t.
2 NH
4
+
+ 3O
2
 2NO
3
-
+ 8H
+
4. Cht hu c
Cht hu c ca t l ch tiu s mt v  ph v nh hng n nhiu t cht ca
t: kh nng cung cp cht dinh dng, kh nng hp th, gi nhit v k th sinh trng
cy trng.
Cht hu c t l ngun cung cp cht dinh dng v nng lng ch yu trong h sinh

th t.
Cht hu c ca t nh mt phn cacbon ca sinh quyn v kh quyn, c lin quan n
s thay i h lng CO
2
trong kh quyn. CO
2
l kh nh k, hang nm tng 0,5% ( Hall,
1989), lien quan n ph rng tho ho t.
Gn y ngi ta nhn mnh rng  ph trin nng nghip bn vng nht thit phi
gim s mt m cht hu c t, nht l s dng t  v nhit i.
4.1. Ngun gc cht hu c
Ngun gc cht hu c trong t v trn b mt l xc thc vt, ng vt, c th vi sinh
vt v xc mt s ng vt t.
Cht hu c trong t c th tn ti  dng c nguyn hay b phn hu. Nh cht
c h th mi trong t do qu tr m ho gi l nh cht m c trng - hp cht
axit m.
Cht m trong t khng dc trng, bao gm c sn phm hu c phn hu t c xc
thc vt, ng vt v vi sinh vt m khong 10  20% cht hu c tng s trong t.
Trong th phn ca ch cha: ng, axit hu c, axit amin d ho tan trong nc ( 5
 15%), c cht m, s, nha khng ho tan trong nc, ch ho tan trong dung mi hu c,
kh phn gii hn ( 15  20%). Xenluloza, hemixenluloza, pectin b phn gii ho do vi sinh vt
( 30%). Protein v cht hu c d phn gii kh chim 5  8%.
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

24
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
Cht m khng c trng c ngun gc t thc vt, ng vt c vai tr trong phong ho
, cung cp dinh dng cho cy, mt s ch c hot t sinh hc. y l ngun b sung cho
qu tr to th m.
4.2. Cht hu c c t

Cht m c vai tr quan trng trong s h th cu tr v duy tr  bn cu tr t.
Cht m kt gn c phn t c hc vi nhau to th c o lp c  bn vi x m v
c ngoi lc kh t ng v t.
H lng cht hu c t v  bn cu tr lien quan cht ch vi nhau. Hng nm c
b sung x hu c thc vt  duy tr c hiu qu  bn cu tr.
Trong t thng xy ra qu tr suy tho cht hu c nhanh hn qu tr t lu
ch. Vic duy tr  bn cu tr t  hi b sung cht hu c cho t, nht l t trng 
c v nhit i.
t to lu dio ra
ct. Nh t cht to phc ca m vi c kim loi l tng cu tr t ( humat Ca,
Mg, Fe, Al), gic hi ca nhi kim loi nng. t chua nhic hi
i vng, ch to phc.
ng trc tii vi thc
vng.
i nh i cation t
60 - 96% do cht hp ph i cation ln ca chm
cn.
i v t, n m
hc ct.
p cht cha ngu t
ng trong ch t  c cung
cp d i cht h
2
cho
n mt tu kin cho quang hng.
5. Tn sinh vt hc.
t hin din nhih vng vt nh, thc v
sinh v p. Cng vt nh bao gm: chut, chut chi,
g ng vt nhit, cun chiu, tuyc
ThS. Phan Tuấn Triều – ĐH Bình Dương

25
Giáo trình Tài nguyên đất và môi trường
n di chuyc vt t 
trn lng hng vi.
Mt s sinh vo, vi khun di
hong cng vec ci thi 
  ng tr u dng. M
ng chng c
cnh tranh vng, c li  do ch mang li ln hn nhiu.
t, vi khun chim nhiu nht v s ng.
t vi khun chim t l  80-90% tng s vi sinh vt.Trong
i vi khun k n t ng, vi khun d  khu
vi nm chim 8-ng vt. T l 
t, tt ch  canh ti v khu v
Qun th vi sinh v  tng 0  20cm. Tu kin
p nht cho vi sinh v m,nhi 


n
 Phân hủy chất hữu cơ: c vt h
c vi s tr nh m 
t cht cht
nh).
 Khoán hóa các chất hữu cơng nm trong c
t h n sang dng hu d
hp th  

vi khun vi khun vi khun
Cht h >NH

4
+
> NO
2
-
> NO
3
-

(protein b  (d


3
-
> NO
2
-
> NO > N
2

 Cố định đạm (ti hp
th): vi khun c ng trong nt sn r  