Tài liệu Tư duy và tưởng tượng doc

CHƯƠNG V
TƯ DUY VÀ TƯỞNG TƯỢNG
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
2
I. Tư duy
1. Khái niệm tư duy
–
Tư duy là một quá trình tâm lý
–
Phản ánh những thuộc tính bên trong, thuộc tính
bản chất, những mối liên hệ và quan hệ mang
tính quy luật của sự vật, hiện tượng mà trước đó
ta chưa biết.
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
3
Bản chất
Bản chất
xã hội của
xã hội của
tư duy
tư duy
Tư duy phải dựa vào kinh nghiệm của
thế hệ trước đã tích luỹ được
Tư duy phải sử dụng ngôn ngữ do
các thế hệ trước đã sáng tạo ra
Bản chất của quá trình tư duy được
thúc đẩy do nhu cầu của xã hội

Tư duy mang tính chất tập thể
Tư duy có tính chất chung của loài người
vì nó được sử dụng để giải quyết nhiệm vụ
Bản chất xã hội của tư duy
2
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
4
ĐẶC ĐIỂM
CỦA
TƯ DUY
Tính
có vấn
đề
Đặc điểm của tư duy
3
Tính
gián
tiếp
Tính
trừu
tượng
và khái
quát
Liên hệ
chặt
chẽ với
ngôn
ngữ

Quan hệ
mật thiết
với nhận
thức
cảm tính
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
5
Tính có vấn đề của tư duy
3.1
Muốn kích thích được tư duy cần có 2 điều kiện
Gặp hoàn cảnh, tình huống có vấn đề
Gặp hoàn cảnh, tình huống có vấn đề
Cá nhân phải nhận thức được đầy đủ
hoàn cảnh có vấn đề đó
Cá nhân phải nhận thức được đầy đủ
hoàn cảnh có vấn đề đó
VD: Nếu đặt câu hỏi “Giai
cấp là gì?” với học sinh
lớp 1 thì sẽ không làm
học sinh phải suy nghĩ
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
6
Tính gián tiếp của tư duy
3.2
•
Nhờ sử dụng kết quả nhận thức của loài người và kinh

nghiệm của bản thân, tư duy phát hiện ra bản chất, quy
luật của sự vật.
•
Nh÷ng c«ng cô do con ngêi s¸ng t¹o ra còng gióp
con ngêi t duy mét c¸ch gi¸n tiÕp
•
Tư duy được biểu hiện trong ngôn ngữ.
VD: Các phát minh do con người tạo ra
như nhiệt kế, ti vi… giúp chúng ta hiểu biết
về những hiện tượng thiên nhiên, thực tế
nhưng không tri giác chúng ta trực tiếp
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
7
Tính trừu tượng và khái quát của tư duy
3.3
•
Tư duy trừu xuất khỏi sự vật, hiện tượng những thuộc
tính cá biệt.
•
Tư duy khái quát các sự vật, hiện tượng riêng lẻ khác
nhau có chung thuộc tính bản chất thành 1 nhóm, 1
phạm trù
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
8
Tư duy có quan hệ chặt chẽ với ngôn ngữ
3.4

Ph¬ng tiÖn cña qu¸ tr×nh t duy (ng«n
ng÷ thÇm)
Lµm cho ng«n ng÷ cña con ngêi phong
phó vµ s©u s¾c h¬n
T Duy
T Duy
Ng«n ng÷
Ng«n ng÷
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
9
Tư duy có quan hệ mật thiết với nhận thức cảm tính
3.5
T duy
T duy
NhËn thøc
NhËn thøc
c¶m tÝnh
c¶m tÝnh
Tham gia, cung cÊp cung cÊp
nguyªn liÖu cho t duy
Lµm cho nhËn thøc c¶m tÝnh phong
phó h¬n vµ mang mét chÊt lîng míi.
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
10
Ý nghĩa những đặc điểm của tư duy với công tác giáo dục
Ý nghĩa những đặc điểm của tư duy với công tác giáo dục

Phải coi trọng việc phát triển tư duy cho học sinh
Muốn thúc đẩy học sinh tư duy thì phải đưa học sinh vào
những tình huống có vấn đề
Phát triển tư duy phải tiến hành song song và thông qua
truyền thụ tri thức
Phát triển tư duy phải gắn với trau dồi ngôn ngữ cho học
sinh
Phát triển tư duy phải gắn với rèn luyện cảm giác, tri giác,
tính nhạy cảm, năng lực quan sát, trí nhớ của học sinh
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
11
VAI TRÒ
CỦA
TƯ DUY
VAI TRÒ
CỦA
TƯ DUY
Mở rộng giới hạn
của nhận thức
Mở rộng giới hạn
của nhận thức
Cải tạo thông tin của nhận thức
cảm tính, làm chúng có ý nghĩa hơn
trong cuộc sống của con người
Cải tạo thông tin của nhận thức
cảm tính, làm chúng có ý nghĩa hơn
trong cuộc sống của con người
Tư duy giải quyết được cả những

nhiệm vụ ở hiện tại và cả
tương lai
Tư duy giải quyết được cả những
nhiệm vụ ở hiện tại và cả
tương lai
4. Vai trò của tư duy
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
12
Bài toán Tháp Hà nội
•
Cho n cái đĩa (Hoàng đế không nói chính xác là bao
nhiêu) và ba cái trục: A là trục nguồn, B là trục đích,
và C là trục trung chuyển. Những cái đĩa có kích cỡ
khác nhau và có lỗ ở giữa để có thể lồng vào trục,
theo quy định "nhỏ trên lớn dưới". Đầu tiên, những
cái đĩa này được xếp tại trục A. Vậy làm thế nào để
chuyển toàn bộ các đĩa sang trục B, với điều kiện
chuyển từng cái một và luôn phải đảm bảo quy định
"nhỏ trên lớn dưới", biết rằng trục C được phép sử
dụng làm trục trung chuyển?
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
13
Bộ trò chơi Tháp Hà nội
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng

14
5. Các giai đo n c a t duyạ ủ ư
Nhận thức vấn đề
Nhận thức vấn đề
Xuất hiện các liên tưởng
Xuất hiện các liên tưởng
Sàng lọc liên tưởng và hình thành giả thuyết
Sàng lọc liên tưởng và hình thành giả thuyết
Kiểm tra giả thuyết
Kiểm tra giả thuyết
Chính xác hoá Khẳng định Phủ định
Giải quyết vấn đề Hành động tư duy mới
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
15

•
Nguyªn nh©n
n o dÉn ®Õn à
nh÷ng sai lÇm
trong t duy?
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
16


Nguyên
nhân

NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
17
6. Các thao tác tư duy
•
Tư duy là một quá trình cá nhân thực hiện các thao tác trí
tuệ nhất định để giải quyết vấn đề hay nhiệm vụ được đặt ra.
•
Những thao tác đó còn được gọi là quy luật nội tại của tư
duy
•
Có các thao tác cơ bản sau:
•
Phân tích - tổng hợp
•
So sánh
•
Trừu tượng hóa và khái quát hóa
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
18
Xét theo
phương diện
lịch sử
Xét theo
phương
thức GQVĐ
Theo

mức độ
của sự
sáng tạo
-
Tư duy trực quan hành động
-
Tư duy trực quan hình tượng
-
Tư duy trừu tượng
-
Tư duy thực hành
-
Tư suy hình ảnh
-
Tư duy lý luận
-
Tư duy algorit
-
Tư duy sáng tạo
7
7
Các loại tư duy
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
19
•
Là một quá trình nhận thức
•
Phản ánh những cái chưa từng có trong kinh nghiệm của

cá nhân bằng cách xây dựng những hình ảnh mới trên cơ
sở những biểu tượng đã có
II. TƯỞNG TƯỢNG
1. Khái niệm tưởng tượng
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
20
•
Về nội dung phản ánh: phản ánh cái mới, chưa có trong kinh
nghiệm của cá nhân hoặc xã hội.
•
Về phương thức phản ánh: tạo ra những hình ảnh mới (biểu
tượng mới) trên cơ sở những biểu tượng đã biết nhờ các
phương thức hành động (chắp ghép liên hợp, nhấn mạnh, điển
hình hoá, loại suy).
•
Về phương diện kết quả phản ánh: sản phẩm là các biểu
tượng của tượng tượng  hình ảnh mới do con người tạo ra
trên cơ sở những biểu tượng của trí nhớ.
•
Nguồn gốc làm nảy sinh tưởng tượng là yêu cầu của hoạt
động lao động. DO yêu cầu của cuộc sống buộc con người
trước khi hoạt động phải hình dung đuỷocj trước kết quả của
hoạt động, phương thức hoạt động để đạt kết quả cao
2
2
Bản chất của tưởng tượng
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH

Chương V. Tư duy và tưởng tượng
21
Nảy sinh
trước
hoàn cảnh
có vấn đề
3
3
Đặc điểm của tưởng tượng
Mang tính
gián tiếp và
khái quát so
với trí nhớ
Liên hệ
chặt chẽ với
nhận thức
cảm tính
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
22

Câu hỏi:
So sánh tư duy và tưởng tưởng
để thấy được điểm giống nhau,
khác nhau và mối liên hệ
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
23

Giống
nhau
Mức độ
nhận thức
lý tính
Nảy sinh
khi xuất
hiện
THCVĐ
Phản ánh
gián tiếp
Quá
trình
tâm lý
Phản ánh
những thuộc
tính bản chất,
những mối liên
hệ mang tính
QL
Có mối
liên hệ mật
thiết với
NTCT
NGUYỄN THỊ HÀ- HỌC VIỆN HÀNH
CHÍNH
Chương V. Tư duy và tưởng tượng
24

•

Nội
dung
Tư duy Tưởng tượng
HC
CVĐ
Dữ kiện, tài liệu rõ ràng,
sáng tỏ
Dữ kiện, tài liệu không rõ
ràng, sáng tỏ (Bất định)
Nội
dung
phản
ánh
Vạch ra những thuộc tính
bản chất, những mlh, qh
có tính ql của hàng loạt
svht trên cơ sở khái niệm
Phản ánh cái mới, cái chưa
biết bằng cách xây dựng lên
những hình ảnh mới trên cơ
sở những biểu tượng đã có
Kết quả Khái niêm, phán đoán,
suy lý
Biểu tượng mới, sáng tạo
Sự khác nhau giữa tư duy và tưởng tượng
NGUYN TH H- HC VIN HNH
CHNH
Chng V. T duy v tng tng

25



T
T
duy
duy
Tởng
Tởng
tợng
tợng
- T duy tạo ý đồ cho tởng tợng
- Đảm bảo tính logic, hệ thống, hợp lý cho các hình ảnh
- Ki m ch bớt tính bay bổng, phi thực tế
HA tởng tợng chứa đựng và bộc lộ t tởng do TD tạo ra
Vạch hớng cho TD, lấp chỗ trống tạm thời, gắn liền với
cảm xúc