Sơn mài Hoàng Đình Tài pot

Sơn mài Hoàng Đình Tài
Phạm Tiến Duật

Năm vừa qua, Hoàng Đình Tài có tặng tôi một bức ký họa trong
chiến tranh, cảnh tôi đang ngồi viết trên một tảng đá và phía dưới là
dòng sông Talê chảy xiết trên triền phía tây của dải Trường Sơn. Ấy là
khoảng tháng ba năm 1969. Hoàng Đình Tài là người đầu tiên chứng
kiến sự ra đời của bài thơ sau đó trở thành bài hát Trường Sơn Đông –
Trường Sơn Tây. Chuyến đi ấy chỉ có hai đứa chúng tôi thôi. Suốt chục
năm trời trên Trường Sơn Hoàng Đình Tài đã ghi chép được hàng mấy
trăm ký họa (các tranh gửi ra Bắc khi ấy anh lấy tên là Hoàng Tài Vị).
Cho đến hôm nay, khi triển lãm SƠN MÀI HOÀNG ĐÌNH TÀI được
bầy ở cái Cổng trời nối kết hai thế kỷ, tôi giật mình và cảm động thấy
bao nhiêu gian khó hiện về ở đằng sau những bức tranh kia. Từ màu
xám của khói bom ngày nào đã mơ về màu vàng sáng cung đình này.
Từ màu xanh sốt rét và thiếu đói đã ước có cái huyền ảo không nói ra
lời này. Vẻ đẹp không chỉ là mục đích của nghệ thuật mà trước hết, đã
từng, là mục đích, khát khao của những người chiến sĩ.
Đã qua lâu rồi cái ngày Trường Mỹ thuật Đông Dương còn tranh luận
rằng Sơn mài có phải là tác phẩm nghệ thuật hay chỉ là đồ mỹ nghệ
(Bây giờ vẫn còn bài viết của Tô Ngọc Vân cãi nhau với mấy ông Tây,
bênh vực cho nghệ thuật đích thực của sơn mài). Nhưng cuộc kiếm tìm
con đường đi tới của sơn mài vẫn đang tiếp tục. Chính bởi vậy, các
triển lãm chuyên một chất liệu như triển lãm lần này của Hoàng Đình
Tài quan trọng biết bao nhiêu.


Chiều Trường Sơn - Sơn mài của Hoàng Đình Tài

Hoành tráng và lộng lẫy, kỹ lưỡng và trăn trở. Đó là tám chữ đập vào
tôi khi xem triển lãm. Nếu bỏ tên tác giả đi tôi vẫn nhận ra tác phẩm

của Hoàng Đình Tài. Phong cách của anh thật rõ. Cái khỏe khoắn này
không thấy có trong sơn mài truyền thống. Có lẽ Hoàng Đình Tài được
truyền chất khỏe này từ đất Cảng quê anh. (Đã là dân hải cảng, dù là
Hải Phòng hay bất cứ nơi nào có cảng thì văn, thơ, nhạc, họa đều có
sóng, có gió). Hãy xem lại bức Nắng mà coi. Áo dài là mềm mại, ánh
nắng là mềm mại, cánh chim là mềm mại. Thế mà ấn tượng chung vẫn
là cái sức sống trỗi dậy, cái ước mơ trỗi dậy không sao kìm hãm được.
Kinh Phật Thủ Lăng Nghiêm viết : “Dù mắt ngươi có như chén lưu ly,
như cánh hoa sen xanh đặt trên mặt Phật, thì khi ngươi mở mắt ra là
ngươi nhìn vào thiên hạ; khi ngươi nhắm mắt lại là ngươi đang nhìn
vào chính thân thể ngươi”. Suy rộng ra, người sáng tác cũng vẽ bằng
hai trạng huống ấy. Viết bằng mở mắt và viết bằng nhắm mắt. Có nhắm
thì mới có chất suy tư. Suy tư là một nét không thể thiếu trong sáng tác
của Hoàng Đình Tài. Lấy bức Kiếp người trong triển lãm này làm ví
dụ. Chữ kiếp trong kiếp người là chữ nhà Phật, trong tiếng thông tục thì
nó hơi đau đớn quá. Hình như câu dịch ra tiếng Anh ở dưới tranh trung
tính hơn (Human life). Khoảng sáng nhất là dành cho người làm nghệ
thuật, khoảng chìm sâu là đủ loại công việc mà đời người phải làm.
Trên đầu có nhân vật có ba hình tượng như ý niệm vốn có của người
Việt ta từ nghìn xưa: một vầng sáng của lý tứ, một hình Phật của tâm
linh và đường tới sao Thần nông của sự lam làm. Đến bức tranh Dòng
sông thì khả năng trừu tượng còn được nâng lên một bước nữa. Cái
chuyển động của màu vàng sáng trong tranh này làm tôi như bị ám ảnh.
Cái dân tộc và hiện đại ở đây đã hòa quyện một cách nhuần nhuyễn.
Nhưng thôi, tôi không đi vào bình các bức tranh cụ thể nữa. Điều đó để
dành cho các nhà chuyên môn. Rằng cái truyền thống đình chùa trong
chất liệu, trong màu sắc, Hoàng Đình Tài giữ cái gì, tôn cái gì. Rằng về
màu, về mảng, về nét, về bố cục, về kỹ thuật Hoàng Đình Tài thêm
được nhưng gì. Nhân đây, tôi cũng mong Hội Mỹ thuật Việt Nam, sau
mỗi triển lãm như triển lãm này rất nên có những cuộc hội thảo đi kèm

thì tính nghiệp vụ của Hội càng được tăng cường và đẫy cũng là dịp
quảng bá cho công việc nghệ thuật.
Xem xong triển lãm này tôi thấy vừa vui cho Tài, vừa lo cho Tài. Đầu
tư cho chừng ấy tranh, ngoài tâm linh, trí tuệ và tài năng còn phải đầu
tư tài chính nữa. Lạy giời cho Hoàng Đình Tài bán được tranh để có thể
tái đầu tư vẽ tiếp. Chúc anh và các họa sĩ đồng nghiệp của anh thành
công.