Báo cáo " Bàn về thời gian mang thai tối đa và tối thiểu trong việc xác định cha, mẹ, con " pot

nghiên cứu - trao đổi
30 tạp chí luật học số 8/2007






Ths. Nguyễn Thị Lan *
guyờn tc suy oỏn phỏp lớ xỏc nh
cha, m, con m Lut HN&G nm
2000 quy nh cú ý ngha c bit c v mt
xó hi v phỏp lớ. Trc ht, vic xỏc nh
cha, m, con nhm lm n nh cỏc mi quan
h trong gia ỡnh, m bo quyn li ca cỏc
thnh viờn trong gia ỡnh. Vic xỏc nh cha,
m, con cũn l mt trong nhng c s m
bo quyn bỡnh ng gia nam v n, gia v
v chng, c bit l quyn lm cha, lm m
gn lin vi thiờn chc t nhiờn ca ngi
n ụng v ngi ph n. Vic xỏc nh cha,
m, con m bo quyn mang thai, sinh con,
nuụi con ca ngi ph n, ú l thiờn chc
lm m c phỏp lut tha nhn v bo v.
Trong mi quan h vi cỏc ch nh phỏp lớ
khỏc thỡ vic xỏc nh cha, m, con úng vai
trũ c bit quan trng, trong nhiu trng
hp l c s phỏp lớ c quan nh nc cú
thm quyn gii quyt cỏc v vic nh li hụn,

cp dng, hu kt hụn trỏi phỏp lut Bi
vit ny i sõu vo nghiờn cu khớa cnh khỏ
t nh ca vic xỏc nh cha, m, con ú l
thi gian mang thai. Bi vic xỏc nh cha,
m, con s chớnh xỏc hn khi phỏp lut quy
nh mt cỏch cht ch cỏc trng hp c th
v cỏ bit v thi gian mang thai.
Trong hụn nhõn hp phỏp, mt trong
nhng cn c xỏc nh cha, m, con l s
kin sinh ca ngi v. Quỏ trỡnh sinh
con ngi mang tớnh cht sinh hc - xó hi
ú l nng lc con (th tinh, thai nghộn v
), s kin sinh luụn gn vi yu t xó hi
m trc ht l hụn nhõn v gia ỡnh. Do ú,
phỏp lut ó gn quỏ trỡnh thai nghộn v sinh
con trong vic xỏc nh cha, m, con.
Theo nguyờn tc suy oỏn phỏp lớ vic
xỏc nh cha, m, con, iu 63 Lut HN&G
nm 2000 quy nh: Con sinh ra trong thi
kỡ hụn nhõn hoc do ngi v cú thai trong
thi kỡ ú l con chung ca v chng. Cú
ngha l phỏp lut chỳ trng ti quỏ trỡnh thai
nghộn v sinh con ca ngi v. Cũn i vi
vic th tinh, theo T in ting Vit l hin
tng t bo sinh sn cỏi tip nhn t bo
sinh sn c tr thnh t bo trng hoc
hp t, cú th l th tinh mt cỏch t nhiờn,
cng cú th l th tinh bng phng phỏp h
tr sinh sn, min rng ngi v v ch cú
ngi v l ngi mang thai v sinh ra a

tr ú. Phỏp lut khụng tha nhn vic mang
thai h hay cha thuờ. Ngi v phi l
ngi thc hin ton b quỏ trỡnh sinh (t
th tinh, mang thai v sinh con).
Theo T in ting Vit thỡ cú thai l
ang mang thai trong bng, cũn th thai l
bt u cú thai. T õy dn n hai trng
N

* Ging viờn Khoa lut dõn s
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2007 31

hp: Ngi v th thai trong thi kỡ hụn nhõn
hoc ngi v ang mang thai trong thi kỡ
hụn nhõn (trng hp ny ngi v ó th
thai trc thi kỡ hụn nhõn). Vic quy nh
ny l rt phự hp vi hon cnh xó hi hin
nay. Bi trong thc t cú rt nhiu trng hp
nam n trong quan h tỡnh cm ó cú quan h
tỡnh dc trc khi ng kớ kt hụn, hnh vi
ny dn n ngi ph n cú thai v h hp
phỏp hoỏ mi quan h ú bng vic ng kớ
kt hụn. So vi phỏp lut trong cỏc thi kỡ
trc, phỏp lut hin hnh ó cú s thay i
ln. Phỏp lut trong thi kỡ di ch Vit
Nam cng ho ó quy nh: a tr th thai

trong thi kỡ hụn thỳ l con ca chng ngi
m. c coi nh th thai trong thi kỡ hụn
thỳ, tr no sinh ra mt trm tỏm chc
ngy sau khi hụn thỳ thnh lp, hay khụng
quỏ ba trm ngy sau khi hụn thỳ on tiờu
(iu 207 B dõn lut Si Gũn nm 1972).
Nh vy, v nguyờn tc, phỏp lut thi kỡ ny
ch tha nhn nhng a tr do ngi v bt
u cú thai trong thi kỡ hụn nhõn l con ca
ngi chng m khụng chp nhn trng hp
a tr do ngi v bt u cú thai trc khi
kt hụn v trong thi kỡ hụn nhõn vn ang
mang thai. Vic quy nh ny cũn ph thuc
vo quan im nhỡn nhn vn hụn nhõn v
gia ỡnh trong hon cnh xó hi tng giai
on lch s c th.
Phỏp lut thc nh khụng a ra nh
ngha th no l con do c th thai trong
thi kỡ hụn nhõn nh phỏp lut thi kỡ trc,
vỡ ó quy nh trng hp con sinh ra trong
thi kỡ hụn nhõn l con chung ca v chng
nờn vic quy nh ny l khụng cn thit.
Phỏp lut thc nh ch quy nh thi gian
mang thai ti a m khụng quy nh thi gian
mang thai ti thiu. Trc õy, trong Thụng
t s 15/TATC ngy 27/09/1974 ca To ỏn
nhõn dõn ti cao nhc li ng li x li hụn,
mt vi loi tranh chp v dõn s, hụn nhõn
gia ỡnh (gi tt l Thụng t s 15) cú hng
dn thi gian mang thai a con thụng

thng di nht l 300 ngy v ngn nht l
180 ngy. Nhng Ngh nh s 70/N-CP
ngy 03/10/2001 ca Chớnh ph quy nh chi
tit hng dn thi hnh Lut HN&G (gi tt
l Ngh nh s 70) quy nh: Con sinh ra
trong vũng 300 ngy k t ngy chng cht
hoc k t ngy bn ỏn, quyt nh ca to
ỏn x cho v chng li hụn cú hiu lc phỏp
lut thỡ c xỏc nh l con chung ca hai
ngi (iu 21). Vy phỏp lut ó giỏn tip
tha nhn thi gian mang thai ti a l 300
ngy. Theo quan im ca chỳng tụi, vic
phỏp lut thc nh khụng a ra nh ngha
th no l con do c th thai trong thi kỡ
hụn nhõn l phự hp nhng nờn quy nh c
thi gian mang thai ti thiu cựng vi thi
gian mang thai ti a thỡ s m bo s ton
din hn. Cú ngha l, lut thc nh cn thit
phi quy nh thi kỡ mang thai phỏp nh
trong vic xỏc nh cha, m, con. Vic quy
nh ny s l c s ỏp dng phỏp lut.
Phỏp lut mt s nc ó cp thi gian
mang thai phỏp nh nh phỏp lut ca Nht
Bn cú quy nh: Con c ngi m thai
nghộn trong thi kỡ hụn nhõn c coi l con
ca ngi chng. Con sinh ra sau 200 ngy
hoc lõu hn sau khi kt hụn hoc trong
phm vi 300 ngy hụn nhõn b hu b hoc
vụ hiu c coi l con thai nghộn trong thi
kỡ hụn nhõn (iu 772 BLDS Nht Bn);

nghiên cứu - trao đổi
32 tạp chí luật học số 8/2007

phỏp lut Trung Quc quy nh khong thi
gian rng hn, a con hp phỏp l a con
do c th thai t quan h hụn nhõn, thi
gian bt u mang thai l khong thi gian
gia ngy th 181 v ngy th 302, k c hai
ngy ú, trc ngy sinh a tr.; phỏp lut
Thỏi Lan cng quy nh tng t Thi
gian bt u mang thai, ngha l, trong thi
gian tớnh t ngy th 180 n ngy th 310,
trc khi a tr ra i (iu 1539 B
lut dõn s v thng mi Thỏi Lan). Nh
vy, cú th khng nh rng, trong lch s lp
phỏp Vit Nam cng nh phỏp lut mt s
nc cú nhng nột tng ng vi Vit Nam
cng quy nh rt c th v thi gian mang
thai phỏp nh. Nu xỏc nh c thi gian
mang thai ti a v ti thiu thỡ s xỏc nh
c thi im th thai. Chng hn, phỏp
lut quy nh thi gian mang thai ti thiu l
180 ngy, thi gian mang thai ti a l 300
ngy thỡ thi im th thai s l khong thi
gian t ngy th 180 n ngy th 300 k t
ngy sinh a tr ngc tr li. õy s l c
s phỏp lớ gii quyt cỏc trng hp cú
tranh chp quan h cha, m, con.

Ngh nh s 70 ch quy nh v thi gian
mang thai ti a l khụng hon ton phự hp.
Hn na, nu ch cn c vo hai thi im l
ngy ngi chng cht v ngy bn ỏn, quyt
nh ca to ỏn x cho v chng li hụn cú
hiu lc phỏp lut tớnh thi gian 300 ngy
(c quy nh ti iu 21 Ngh nh s 70)
l khụng y v chớnh xỏc. Thi im mt
trong hai v chng cht hoc bn ỏn, quyt
nh ca to ỏn cho v, chng li hụn cú hiu
lc phỏp lut l hai thi im chm dt hụn
nhõn. Do ú, tớnh t ngy chm dt hụn nhõn,
trong vũng 300 ngy ngi ph n sinh con
thỡ a con ú l con chung ca hai ngi ó
tng l v chng v a tr ú l con trong
giỏ thỳ. Hin nay, trong phỏp lut dõn s, t
tng dõn s cú quy nh v cỏc trng hp
thụng bỏo tỡm kim ngi vng mt, tuyờn b
mt tớch, tuyờn b cht, õy l nhng th tc
cn thit m bo quyn v li ớch ca
nhng ngi cú quyn v li ớch liờn quan
vi ngi b tuyờn b mt tớch, tuyờn b cht.
Vỡ vy, theo quan im ca chỳng tụi, nờn
chng i vi vic xỏc nh cha, m, con khi
xỏc nh v thi gian mang thai ti a (300
ngy) cn ỏp dng trong nhng thi im c
bit, nh thi im i vi ngi b xỏc nh
l mt tớch, b xỏc nh l cht (bi trong
nhiu trng hp thỡ thi im xỏc nh mt
ngi cht v mt phỏp lớ khụng trựng vi

thi im cht v mt thc t). Thc t cú
quan im cho rng, thi hn 300 ngy ch
c xỏc nh trong trng hp chm dt hụn
nhõn m thụi cũn nu ang trong thi kỡ hụn
nhõn thỡ phỏp lut khụng can thip sõu vo
quan h v chng v quan h cha m v con.
Cho dự ngi chng ó b nh i bit tớch
trong mt thi gian di m ngi v nh
vn sinh con thỡ a tr vn l con chung ca
v chng vỡ vn c sinh ra trong thi kỡ
hụn nhõn. iu ny s phự hp vi nguyờn
tc suy oỏn phỏp lớ xỏc nh cha, m, con,
min l a tr ú cú mt ngi cha, mt
ngi m v mt phỏp lớ cho dự ngi cha,
ngi m v mt phỏp lớ khụng ng nhiờn
l ngi cha, ngi m v mt huyt thng.
Nu cú yờu cu xỏc nh li vn ny thỡ
phi cú chng c v phi c to ỏn xỏc
nh. Theo quan im ca chỳng tụi, vic xỏc


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 8/2007 33

nh cha, m, con l nhm xỏc lp mt quan
h cha m v con trờn c s v mt huyt
thng. Nu ó cú nhng quyt nh v mt
phỏp lớ ca c quan nh nc cú thm quyn
v tỡnh trng vng mt ca ngi chng hay
ngi v thỡ phi coi õy l nhng trng

hp c bit khụng c ỏp dng nguyờn tc
suy oỏn xỏc nh cha, m, con. Ngi chng
trong trng hp ny khụng ng nhiờn l
cha ca a tr do ngi v sinh ra. iu ny
khụng ch m bo cho chớnh nhng ch th
trong mi quan h ú m cũn m bo cho
nhng ch th khỏc cú liờn quan, c bit l
trong xó hi phng ụng nh Vit Nam. ú
cng cú th l mt cỏch thc d phũng cho
tng lai ngn nga nhng hu qu xu cú
th xy ra. Cỏch lp lun ny cng d liu
cho c trng hp khi ngi b tuyờn b l
mt tớch tr v hoc ngi b tuyờn b l cht
tr v m khụi phc quan h hụn nhõn thỡ nờn
ỏp dng thi gian mang thai ti thiu xỏc
nh con chung ca v chng.
Nh vy, trong trng hp ny cn xỏc
nh 300 ngy c bt u k t ngy ngi
chng cht trờn thc t (ngy cht thc t s
c ghi trong giy khai t) hoc ngy cht
ca ngi chng c xỏc nh trong quyt
nh cú hiu lc v tuyờn b cht ca to ỏn;
ngy bt u mt tớch c xỏc nh trong
quyt nh cú hiu lc v tuyờn b mt tớch
ca to ỏn; ngy bn ỏn hoc quyt nh li
hụn cú hiu lc phỏp lut ca tũa ỏn (thm chớ
cú th ỏp dng thi gian 300 ngy trong
trng hp hu vic kt hụn trỏi phỏp lut,
thi im 300 ngy bt u k t ngy quyt
nh hu vic kt hụn trỏi phỏp lut cú hiu

lc phỏp lut, trong khong thi gian ny nu
ngi ph n sinh con thỡ ngi n ụng
trong hụn nhõn trỏi phỏp lut trc õy ng
nhiờn c xỏc nh l cha ca a con ú).
Xỏc nh 180 ngy bt u k t ngy
thc t ngi b tuyờn b mt tớch tr v ch
khụng nờn cn c vo ngy quyt nh hu b
quyt nh tuyờn b mt tớch cú hiu lc phỏp
lut (i vi trng hp cha li hụn vi
ngi mt tớch); ngy thc t ngi b cht
tr v ch khụng cn c vo ngy quyt nh
hu b quyt nh tuyờn b cht cú hiu lc
phỏp lut (i vi trng hp ngi nh
cha kt hụn vi ngi khỏc) vỡ trong cỏc
trng hp ny thi kỡ hụn nhõn b giỏn on
trong mt thi gian nht nh. Khụng ng
nhiờn ging nh trng hp ngi v ó cú
thai trc thi kỡ hụn nhõn v sinh con trong
thi kỡ hụn nhõn. iu 26 Lut HN&G nm
2000 quy nh: Khi to ỏn ra quyt nh hu
b tuyờn b mt ngi l ó cht theo quy
nh ti iu 83 ca B lut dõn s m v
hoc chng ca ngi ú cha kt hụn vi
ngi khỏc thỡ quan h hụn nhõn ng
nhiờn c khụi phc. Quy nh ny ó
to nờn nhng khú khn trong quỏ trỡnh gii
quyt cỏc v vic c th. V nguyờn tc, ch
khi quyt nh ca to ỏn hu b quyt nh
tuyờn b mt ngi b cht cú hiu lc phỏp
lut thỡ nng lc ch th ca h mi c

khụi phc. Nhng trờn thc t, khi ngi ó
c to ỏn tuyờn b cht tr v, khi cha
c to ỏn hu b quyt nh tuyờn b cht,
cú th, ngi ú ó chung sng trong quan h
v chng vi ngi v, ngi chng trc
õy. Hoc ngi v nh cha kt hụn vi
ngi khỏc nhng ó chung sng nh v
chng vi ngi khỏc, khi ngi chng b


nghiên cứu - trao đổi
34 tạp chí luật học số 8/2007

tuyờn b l cht tr v v c to ỏn hu b
quyt nh tuyờn b cht, v nguyờn tc, s
vn khụi phc quan h hụn nhõn, sau ú
ngi v sinh con trong bt k thi gian no
cng vn li c xỏc nh l con chung ca
ngi v v ngi chng ó b tuyờn b l
cht tr v, vỡ vn m bo l con sinh ra
trong thi kỡ hụn nhõn. Thm chớ, nu ngi
v vn chung sng vi ngi khỏc v mun
chm dt quan h hụn nhõn vi ngi ó b
to ỏn tuyờn b cht tr v thỡ v mt phỏp lớ
ngi v v ngi chng b tuyờn b cht tr
v vn l v chng hp phỏp, nu hai bờn
mun chm dt quan h hụn nhõn li phi
tin hnh mt th tc phỏp lớ na, ú l yờu
cu gii quyt li hụn. Nu h c to ỏn gii
quyt li hụn thỡ sau ú trong vũng 300 ngy

nu ngi v sinh con vn c xỏc nh l
con ca ngi chng b tuyờn b cht tr v.
t trng hp ngc li, nu ngi b tuyờn
b cht tr v l ngi v thỡ cng s xy ra
nhng khú khn tng t trong vic xỏc nh
con chung ca v chng vỡ cú th ngi v b
tuyờn b cht ó sng mt ni no ú, ó
chung sng nh v chng vi ngi khỏc, ó
cú con hoc khi ngi v ú tr v li ang
cú thai, ngi chng nh cha kt hụn vi
ngi khỏc thỡ vn khụi phc quan h hụn
nhõn v a con do ngi v ang mang thai
ú khi sinh ra vn c xỏc nh l con chung
ca v chng. Chớnh vỡ vy, khi ó cú nhng
cn c rừ rng v tỡnh trng vng mt, mt
tớch hoc cht ca mt ngi no ú v mt
phỏp lớ thỡ khụng ng nhiờn c ỏp dng
nguyờn tc suy oỏn phỏp lớ xỏc nh cha, m,
con. Trong trng hp ny phỏp lut thc
nh cng cn thit phi quy nh thi gian
mang thai ti a v ti thiu. Quy nh ú s
trỏnh nhng nh hng n quyn v ngha
v ca chớnh nhng ch th trong mi quan
h ú cng nh nhng ch th khỏc cú quyn
v li ớch liờn quan trong vic mun nhn
hoc khụng mun nhn quan h cha con, m
con. Ngoi ra, cũn trỏnh gõy ra nhng lóng
phớ v thi gian v ti chớnh cho cỏc ch th
v cỏc c quan nh nc cú thm quyn.
Vic xỏc nh khong thi gian 300 ngy

k t khi chm dt hụn nhõn m ngi v
sinh con cn phi cú ngoi l cho trng hp
sinh con bng phng phỏp h tr sinh sn.
Ngh nh s 12/N-CP ngy
12/02/2003 ca Chớnh ph v sinh con theo
phng phỏp khoa hc quy nh: Vic gi
tinh trựng c thc hin trong cỏc trng
hp sau: Ngi chng trong cp v chng
ang iu tr vụ sinh; Ngi cú nguyn vng
mun lu gi cỏ nhõn. Ngi gi tinh trựng
phi tr chi phớ lu gi, bo qun theo quy
nh ca phỏp lut. Trong trng hp ngi
gi tinh trựng b cht, c s lu gi tinh
trựng phi hu b s tinh trựng ca ngi
ú. Ngi gi tinh trựng, gi phụi nu sau
ú mun cho tinh trựng thỡ c s lu gi
phi s dng bin phỏp mó hoỏ cỏc thụng tin
v ngi cho (iu 18). Nu trong trng
hp chm dt hụn nhõn do ngi chng cht
hoc do li hụn m ngi v vn mun ỏp
dng bin phỏp h tr sinh sn v ngi
chng trc khi cht ó th hin ý chớ t
nguyn mun thc hin bin phỏp h tr
sinh sn bng n ngh theo mu ó c
quy nh thỡ cú th vn ỏp dng bin phỏp h
tr sinh sn. Thi gian 300 ngy s khụng
phự hp m cú th l quỏ 300 ngy v nh


nghiªn cøu - trao ®æi

t¹p chÝ luËt häc sè 8/2007 35

vậy đứa trẻ vẫn phải được xác định là con
chung của hai người đã từng là vợ chồng.
Hoặc trong trường hợp hai vợ chồng đã trữ
phôi nhưng chưa đủ điều kiện để tiến hành
cấy phôi, người chồng đã thể hiện sự đồng ý
có con bằng văn bản, sau khi người chồng
chết hoặc li hôn người vợ mới đủ điều kiện
để cấy phôi và sinh con thì thời gian cũng có
thể là quá 300 ngày kể từ khi chấm dứt hôn
nhân. Ngược lại, nếu người chồng trước khi
chết hoặc trước khi li hôn đã thể hiện ý chí
không muốn tiếp tục thực hiện sinh con theo
phương pháp khoa học (khi chưa tạo thành
phôi) nhưng người vợ tự mình yêu cầu được
sinh con theo phương pháp khoa học thì dù
cho người vợ mang thai hoặc sinh con trong
thời hạn 300 ngày kể từ khi chấm dứt hôn
nhân thì đứa con đó không đương nhiên được
xác định là con của người chồng đã chết hoặc
li hôn. Mặt khác, hiện nay, do khoa học trong
lĩnh vực này đã phát triển hơn, ngoài việc có
thể lưu giữ và bảo quản tinh trùng hoặc phôi
thì còn có thể lưu giữ và bảo quản trứng của
người phụ nữ. Do đó, nếu theo chỉ định của
bác sĩ, người vợ chưa thể mang thai được
ngay mà phải sau một thời gian nhất định và
cả hai vợ chồng đều thể hiện sự đồng ý bằng
văn bản thì đứa con sau khi sinh ra đã quá

300 ngày kể từ khi người chồng chết hoặc li
hôn vẫn được xác định là con chung của hai
người đã từng là vợ chồng.
Ngoài ra, pháp luật thực định có thể ấn
định một thời kì “cư sương” pháp định đối
với người phụ nữ sau khi chấm dứt hôn
nhân, thậm chí là sau khi bị huỷ việc kết hôn
trái pháp luật, bị chấm dứt việc chung sống
như vợ chồng với người khác. Tức là, cần bổ
sung một điều kiện kết hôn bắt buộc đối với
những người phụ nữ chấm dứt hôn nhân
(thậm chí những người phụ nữ sau khi bị huỷ
việc kết hôn trái pháp luật) là: Sau khoảng
300 ngày kể từ khi chấm dứt hôn nhân hoặc
bị huỷ việc kết hôn trái pháp luật mới được
kết hôn lại. Nếu trong thời kì “cư sương” đó
mà người phụ nữ sinh con thì thời kì “cư
sương” coi như mặc nhiên chấm dứt và
người phụ nữ đó được kết hôn với người
khác, trừ trường hợp người phụ nữ đó có
giấy chứng nhận của y tế là đang không có
thai hoặc người phụ nữ đó kết hôn lại với
chính người chồng đã li hôn thì không phải
tôn trọng thời kì cư sương. Nếu không quy
định thời kì “cư sương” thì khi kết hôn phải
có giấy chứng nhận của y tế về tình trạng
sức khỏe là đang có thai hay không có thai.
Việc quy định này vừa không hạn chế quyền
tự do kết hôn, vừa giải quyết được ít nhiều
vấn đề tranh chấp quan hệ cha mẹ và con.

Trong trường hợp xác định cha, mẹ, con
ngoài giá thú việc xác định thời gian mang
thai tối đa và tối thiểu còn có ý nghĩa quyết
định để tính khoảng thời gian có thể thụ thai
đứa trẻ, từ đó xác định được chính xác quan
hệ cha mẹ và con. Vì trong việc xác định cha,
mẹ, con khi cha mẹ không có hôn nhân hợp
pháp, luôn phải xác định trong khoảng thời
gian có thể thụ thai đứa trẻ thì người mẹ của
đứa trẻ đó đã có quan hệ tình dục với ai. Vậy,
chỉ khi quy định được thời gian mang thai tối
đa và tối thiểu thì mới xác định được thời
điểm có thể thụ thai đứa trẻ tính từ thời điểm
sinh đứa trẻ ngược trở lại. Do vậy, trong các
văn bản pháp luật về HN&GĐ cần có những
hướng dẫn cụ thể về vấn đề này./