tiểu luận tác ĐỘNG của điều KIỆN KHÁCH QUAN và NHÂN tố CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH xây DỰNG và PHÁT TRIỂN nền KINH tế THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG xã hội CHỦ NGHĨA ở VIỆT NAM HIỆN NAY

TRƯỜNG…..
KHOA….

BÀI THU HOẠCH

CHỦ ĐỀ: TÁC ĐỘNG CỦA ĐIỀU KIỆN KHÁCH
QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ
TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Họ tên học viên:
Mã học viên:
Lớp:

Năm 2021


MỤC LỤC

Trang

PHẦN I. MỞ ĐẦU
PHẦN II. NỘI DUNG
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NỀN KINH
Chương 1. TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA
Khái niệm kinh tế thị trường, kinh tế thị trường định
1.1.
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
1.2.
Sự hình thành nền kinh tế thị trường

CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ
QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT
Chương 2.
TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1.
Điều kiện khách quan
2.2.
Nhân tố chủ quan
GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH
Chương 3. XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY
Giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong
3.1.
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong
3.2.
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong phát triển
3.3.

kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1
2

3
3
4
5
5
8

10

10
11

12
13
14


1
Phần I: MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế thị trường là sự phát triển cao của kinh tế hàng hoá, sự ra đời
của kinh tế thị trường từ sơ khai đến hiện đại, phát triển hoàn thiện và đạt tới
đỉnh cao dưới chủ nghĩa tư bản. Thế nhưng, kinh tế thị trường khơng phải là
riêng có của chủ nghĩa tư bản mà là sản phẩm của nền văn minh nhân loại.
Kinh tế thị trường không chỉ tồn tại trong chủ nghĩa tư bản mà còn tồn tại
trong nhiều xã hội khác. Nó khơng phải là mơ hình sẵn có áp đặt cho tất cả
các quốc gia, mà tùy theo điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia mà xác định mơ
hình kinh tế thị trường cho phù hợp. Đối với nước ta trong thời kỳ quá độ,
phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phương tiện
hữu hiệu để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật

cho chủ nghĩa xã hội. Nhận thức rõ vấn đề này có ý nghĩa to lớn cả về mặt lý
luận và thực tiễn đối với sự nghiệp xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở
nước ta. Trước yêu cầu đó cần đặt ra vấn đề xem xét các vấn đề đặt ra để hoàn
thiện hơn nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự đột phá trong tư
duy và thực tiễn lãnh đạo sự nghiệp đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hiện nay, trong công cuộc đổi mới đất nước việc xây dựng và phát triển nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề lý luận và thực tiễn
mới mẻ và hết sức phức tạp. vì vậy, cần nhận thức đúng điều kiện khách quan
và nhân tố chủ quan để phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của Đảng, Nhà
nước và nhân dân Việt Nam. Đây chính là kết quả một q trình tìm tịi,
nghiên cứu và áp dụng và thực tiễn của Đảng và Nhà nước ta ngày càng hoàn
thiện và đã được minh chứng đúng đăn trong q trình phát triển đất nước
thốt ra khó khăn về kinh tế và đạt tốc độ tăng trưởng cao so với các nước
trên thế giới hiện nay. Vì vậy, tác giả lựa chọn chủ đề:“Tác động của điều
kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay” làm
bài thu hoạch kết thúc môn học.


2
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu:
Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình
xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam hiện nay
2.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về thời gian: Giai đoạn từ 2018 - 2021
- Phạm vị về không gian: tác động của điều kiện khách quan và nhân tố
chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay
3. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Đề tài dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, sử dụng
tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của các khoa học xã hội và nhân văn,
trong đó chú trọng sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Lôgic-lịch sử; tổng
kết thực tiễn; phân tích, tổng hợp; khảo sát.


3
Phần II: NỘI DUNG
Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NỀN KINH
TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
1.1. Khái niệm kinh tế thị trường, kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam
- Kinh tế thị trường: là mơ hình kinh tế mà ở đó các quan hệ kinh tế đều
được thực hiện trên thị trường, thơng qua q trình trao đổi, mua bán
Là kiểu tổ chức kinh tế thể hiện trình độ phát triển cao của kinh tế hàng
hóa; ở đó các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất đều được thực hiện thông
qua thị trường. Kinh tế thị trường là sản phẩm của nền văn minh nhân loại
được phát triển tới trình độ cao dưới chủ nghĩa ta bản, nhưng bản thân nó
khơng đồng nghĩa với chủ nghĩa ta bản.
- Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam: là nền
kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường,
đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn
phát triển của đất nước; là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế;
có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công
bằng, văn minh.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần. Thực chất, kinh tế thị trường cũng chính là kinh

tế hàng hóa; bởi đều gắn với các phạm trù hàng hóa, tiền tệ, trao đổi, giá cả,
giá trị; nó đều là kiểu tổ chức kinh tế trong đó tự sản xuất đến tiêu dùng đều
phải thơng qua khâu trung gian đó là thị trường.
Đây là một mơ hình kinh tế thị trường vừa tn theo những quy luật của
kinh tế thị trường vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên
tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội.
Các yếu tố bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa: Vai trò lãnh đạo
của Đảng và quản lý kinh tế của nhà nước, vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước,
chính sách xã hội, đảm bảo an ninh – quốc phịng.
1.2. Sự hình thành nền kinh tế thị trường


4
Trong lịch sử phát triển kinh tế thế giới, sự hình thành và phát triển của
kinh tế thị trường ở mỗi nước có sự khác nhau nhất định như: thời điểm hình
thành (sớm hay muộn), tốc độ phát triển (nhanh hay chậm) hoặc về hình thức,
biện pháp… Song, nhìn chung q trình đó diễn ra theo những vấn đề có tính
quy luật sau:
Thứ nhất, phát triển mạnh mẽ quan hệ hàng hố, tiền tệ
Trong q trình sản xuất và trao đổi, các yếu tố thị trường như cung,
cầu, giá cả có tác động điều tiết q trình sản xuất hàng hoá, phân bổ các
nguồn lực kinh tế và tài nguyên như vốn, tư liệu sản xuất, sức lao động…
phục vụ cho sản xuất và lưu thông. Trong một nền kinh tế khi các quan hệ
hàng hoá - tiền tệ, thị trường được mở rộng và trở thành phổ biến, các nguồn
lực kinh tế được phân bổ bằng nguyên tắc thị trường sẽ đưa nền kinh tế được
phân bổ bằng nguyên tắc thị trường sẽ đưa nền kinh tế phát triển sang một
giai đoạn cao hơn, đó là nền kinh tế thị trường.
Thứ hai, tiến hành cơng nghiệp hố nền kinh tế
Sự chuyển biến từ một nền kinh tế hàng hoá giản đơn sang nền kinh tế
thị trường được quyết định bởi trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Tiến

hành cơng nghiệp hố nhằm đưa lực lượng sản xuất phát triển từ trình độ thủ
cơng, lạc hậu đến chỗ có nền cơng nghiệp kỹ thuật cao là bước phát triển tất
yếu của các quốc gia muốn có nền kinh tế thị trường phát triển.
Hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ cũng tác
động rất mạnh mẽ và là yếu tố quyết định trong việc tạo ra yếu tố vật chất để
chuyển qua nền kinh tế thị trường. Song khơng phải bất cứ q trình cơng
nghiệp hố nào cũng đều có thể phát triển được kinh tế thị trường. Chẳng hạn,
cơng nghiệp hố ở các nước theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung, hành chính
bao cấp sẽ tạo ra một nền kinh tế hiện vật và không hiệu quả. Bởi vậy, đối với
những quốc gia phát triển muộn, đặc biệt là những nước còn ở trình độ kinh tế
lạc hậu phải có chế, bước đi, giải pháp phù hợp mới có thể tận dụng được
những có hội quốc tế thuận lợi để thúc đẩy nền kinh tế thị trường phát triển.
Thứ ba, mở cựa nền kinh tế với thế giới


5
Mở cựa nền kinh tế với thế giới là thuộc tính của kinh tế thị trường, là
kết quả tất yếu của quá trình phát triển lực lượng sản xuất và phân cơng lao
động xã hội. Đến lượt mình, thị trường được mở rộng sẽ càng thúc đẩy mạnh
mẽ sự phát triển lực lượng sản xuất và phân công lao động xã hội. Tuy nhiên,
độ mở của thị trường tuỳ thuộc vào trình độ kinh tế và chính sách của các
nước trong mỗi giai đoạn, theo đó tốc độ hình thành, phát triển kinh tế thị
trường sẽ có sự khác nhau ở mỗi nước.
Ngày nay, sự phát triển của kinh tế thị trường thế giới đã ngày càng gắn
kết nền kinh tế các nước lại với nhau, khiến chúng không thể tách rời nhau,
tuỳ thuộc vào nhau như một xu hướng tất yếu về kinh tế - xu hướng tồn cầu
hố kinh tế. Trong điều kiện đó, các nước kinh tế lạc hậu cần sớm chủ động
hội nhập vào nền kinh tế thế giới để tìm cho mình cơ hội rút ngắn sự phát
triển kinh tế thị trường theo hướng hiện đại.
Chương 2: CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ

CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Điều kiện khách quan
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là đường lối
chiến lược nhất qn, là mơ hình kinh tế tổng quát trong suốt thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Sự lựa chọn đó xuất phát từ những điều kiện khách
quan sau:
Thứ nhất, phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu, phù
hợp với quy luật khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Sự ra đời, tồn tại và phát triển của kinh tế thị trường là do những điều kiện
kinh tế, xã hội khách quan sinh ra nó quy định. Trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội, những điều kiện ra đời, tồn tại của kinh tế hàng hố như: phân cơng
lao động xã hội, các hình thức khác nhau của quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất
khơng hề mất đi thì việc sản xuất và phân phối sản phẩm vẫn phải được thực
hiện thông qua thị trường với những quan hệ hàng hoá - tiền tệ.


6
Hàng hóa - tiền tệ là cốt vật chất của kinh tế thị trường, nó ln tồn tại
khách quan trong kinh tế hàng hóa. Trong cơ chế cũ chúng ta khơng thừa
nhận quan hệ hàng hóa – tiền tệ, nghĩa là khơng thừa nhận kinh tế thị trường
mà duy trì cơ chế kế hoạch hóa tập trung mang tính bao cấp. Chính có chế
này khơng giải phóng được sức sản xuất, kìm hãm sự phát triển của lực lượng
sản xuất, kinh tế lâm vào khủng hoảng.
Từ khi thực hiện đường lối đổi mới phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, nay là
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã thúc đẩy lực lượng sản xuất
phát triển, nền kinh tế nước ta từng bước thoát khỏi khủng hoảng, tăng trưởng
kinh tế ổn định. Những thành tựu qua hơn 35 năm đổi mới đã cho thấy: phá vỡ

tính chất tự cấp, tụ túc của nền kinh tế; đẩy mạnh phân công lao động xã hội,
phát triển ngành nghề, tạo việc làm cho người lao động; thúc đẩy lực lượng sản
xuất phát triển mạnh mẽ, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, năng suất
lao động tăng; nâng cao đời sống vật chất là tinh thần cho người dân; mở rộng
hội nhập kinh tế quốc tế…
Như vậy, có thể xem phát triển kinh tế thị trường ở nước ta là bước đi
quan trọng nhằm xã hội hoá nền sản xuất, là nấc thang tất yếu của sự phát triển
từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn, là bước quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội, đó
thực sự là một nhiệm vụ kinh tế cấp bách của nước ta hiện nay.
Thứ hai, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù
hợp với mục tiêu phát triển của đất nước
Có rất nhiều quan niệm cho rằng: Ở nước ta phát triển kinh tế thị trường là
đi theo chủ nghĩa tư bản, là xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên,
trong lịch sử, kinh tế hàng hoá đã từng xuất hiện rất sớm, từ trước khi có chủ
nghĩa tư bản. Sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa tư bản được phát triển phổ
biến và bao trùm khi đỉnh cao đó là phát triển kinh tế thị trường. Nhưng về thực
chất sự phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa là một thực thể kinh tế khác so với
kinh tế thị trường, chúng sản xuất vì giá trị thặng dư, vì lợi nhuận. Do vậy, kinh
tế thị trường và chủ nghĩa tư bản là hai thực thể, hai động lực kinh tế hoàn toàn


7
khác nhau, không đồng nhất với nhau và càng không thể coi kinh tế thị trường là
sản phẩm riêng của chủ nghĩa tư bản.
Trên thực tế, phát triển kinh tế thị trường luôn là động lực thúc đẩy lực
lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả. Dưới tác động của các quy luật
thị trường, nền kinh tế luôn phát triển theo hướng năng động, kích thích tiến bộ
kỹ thuật, nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và giá thành hạ. Xét
về góc độ đó, sự phát triển kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn với mục tiêu
của chủ nghĩa xã hội. Do vậy, trong thời kỳ quá độ cần phải phát triển kinh tế thị

trường , sử dụng kinh tế thị trường là phương tiện để thúc đẩy lực lượng sản xuất
phát triển nhanh và có hiệu quả, thực hiện mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Tuy
nhiên, phát triển kinh tế thị trường cần chú ý tới những tác động tiêu cực của nó
như phân hố giàu nghèo, sùng bái đồng tiền q mức, sự xuống cấp của môi
trường sống. Để khắc phục những hạn chế đó, cần phải có sự can thiệp của Nhà
nước một cách phù hợp và khoa học.
Như vậy, phát triển kinh tế thị trường là bước đi, cách làm đúng quy luật
khách quan, là phương tiện cần thiết để đảm bảo cho mục tiêu của chủ nghĩa xã
hội được thực hiện một cách có hiệu quả hơn.
Thứ ba, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam là sự lựa chọn về định hướng phát triển hoàn toàn phù hợp với quy luật
phát triển khách quan và xu thế tất yếu của thời đại.
Kinh tế thị trường ra đời, tồn tại bất cứ ở đâu cũng theo quy luật riêng của
nó. Vì thế, trong tính hiện thực của nó khơng có một nền kinh tế thị trường trừu
tượng chung chung cho mọi giai đoạn phát triển, mà là những nền kinh tế thị
trường cụ thể tồn tại trong mỗi hình thái kinh tế - xã hội, sự phát triển của nền
kinh tế thị trường ở mỗi dân tộc khác nhau cũng sẽ mang màu sắc, đặc tính
giống nhau. Ví dụ, cũng là nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa nhưng lại có
sự khác nhau giữa kinh tế tiêu dùng của Mỹ với kinh tế thị trường xã hội Cộng
hoà liên bang Đức, với kinh tế thị trường có hướng dẫn Nhật Bản... còn đối với
nước ta, tuy trên thực tiễn chưa có nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, song
trên thực tế Việt Nam đang thực hiện quá độ lên chủ nghĩa xã hội thì việc lựa


8
chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp với đặc
thù và định hướng phát triển của mình.
Từ trước tới nay, nền kinh tế thị trường tồn tại, phát triển và là nhân tố
quyết định sự tồn vong và phát triển của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tư bản đã
biết lợi dụng tối đa ưu thế của kinh tế thị trường để phục vụ cho mục đích phát

triển tiềm năng kinh doanh, tìm kiếm lợi nhuận và thúc đẩy lực lượng sản xuất
của xã hội phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa
khơng phải là chìa khố vạn năng. Bên cạnh mặt tích cực nó cịn có những mặt
trái, khuyết tật, với những mâu thuẫn vốn có khơng thể nào khắc phục được, đó
là sự chuẩn bị những tiền đề phủ định và chuẩn bị chuyển sang giai đoạn hậu
công nghiệp với xu hướng xã hội hoá ngày càng cao. Đây là xu hướng tất yếu và
là quy luật phát triển của xã hội. Nhân loại muốn tiến lên, xã hội muốn phát triển
thì dứt khốt không thể dừng lại ở kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
Với nghĩa đó, sự lựa chọn xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là phù hợp hoàn toàn với xu thế
của thời đại và đặc điểm phát triển của dân tộc ta, sự lựa chọn đó khơng hề mâu
thuẫn với tiến trình phát triển của đất nước. Đây thực sự là bước đi, cách làm
mới mẻ hiện nay của các dân tộc, quốc gia đang trên con đường hướng tới xã hội
xã hội chủ nghĩa.
2.2. Nhân tố chủ quan
Trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ngồi điều kiện khách quan cịn có nhân tố chủ quan
đó là: Vai trị của Đảng Cộng sản, của Nhà nước xã hội chủ nghĩa và năng lực
làm chủ của nhân dân là nhân tố quan trọng và là yếu tố quyết định xây dựng
thành công nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đó:
Đảng và Nhà nước vừa có vai trị lãnh đạo, tổ chức và quản lý quá trình thực
hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; quần chúng nhân
dân là chủ thể thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước thành hiện thực sinh động. Do đó, để xây dựng và phát
triển nền kinh tế thị trường thì nhân tố chủ quan là không thể thiếu được bởi


9
vì khi “ý Đảng” hợp với “lịng dân” sẽ tạo ra sức mạnh của sự đoàn kết thống
nhất. Mặt khác, đây cịn là cơ sở để tơn trọng các quy luật khách quan, trong

q trình đó sẽ khắc phục được những mặt trái kinh tế thị trường, để xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội, đảm bảo cho mục tiêu “dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh” thành hiện thực.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay của đất nước ta, trong quá trình xây
dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang diễn ra với tình
hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Trong q
trình phát triển nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay bên cạnh những mặt
tích cực vẫn cịn rất nhiều khó khăn, bất cập, đối diện với nhiều thách thức đòi
hỏi phải tiếp tục giải quyết. Vì vậy, trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần: Xây dựng và thực thi pháp luật,
chiến lược, quy hoạch, kế hoạch nâng cao chất lượng, hiệu quả quản trị quốc
gia. Trong đó, Xây dựng khung khn khổ pháp luật, để tạo môi trường thuận
lợi thúc đẩy phát triển, khởi nghiệp, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, đổi
mới sáng tạo; hỗ trợ, khuyến khích phát triển những lĩnh vực mới, mơ hình
kinh doanh mới phù hợp với sự phát triển của đất nước. Bên cạnh đó, Nhà
nước cần tập trung sửa đổi những quy định chưa hợp lý gây cản trở phát triển
kinh tế. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền, ủy
quyền gắn với tăng cường kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm cá nhân và nâng cao
trách nhiệm phối hợp giữa các cấp, các ngành.
Vì vậy, phát huy vai trị của nhân tố chủ quan nghĩa là phải nâng cao
vai trò lãnh đạo của Đảng, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà
nước và nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong việc tạo lập những
tiền đề vững chắc cho nền kinh tế thị trường; phát huy những mặt tích cực,
hạn chế những rủi ro từ sự tác động của điều kiện khách quan; kịp thời phát
hiện và giải quyết những mâu thuẫn nảy sinh, bảo đảm giữ vững định hướng
xã hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay.
Xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa thành công cần kết hợp với điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan.

10
Nó mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau và là điều kiện quan
trọng. Trong đó, điều kiện khách quan giữ vai trò quyết định, còn nhân tố chủ
quan có vai trị quan trọng, thể hiện trong nhận thức, vận dụng và cải biến
điều kiện khách quan. Vì vậy, trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa cần phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác,
sáng tạo của chủ thể trong việc nhận thức, vận dụng quy luật khách quan để
cải biến hiện thực.
Chương 3: GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ
PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
3.1. Giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong phát
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Đây là vấn đề có tính ngun tắc và là nhân tố quyết định tính định
hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Trong
đó, sự lãnh đạo của Đảng khơng mâu thuẫn hay cản trở cho sự vận hành của
nền kinh tế. Sự lãnh đạo của Đảng không những đảm bảo tính chính trị, tính
định hướng để thúc đẩy nền kinh tế phát triển mà còn hạn chế những khuyết
tật trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường.
Do đó, vai trò của Đảng với tư cách là nhân tố chủ quan, thể hiện ở
chỗ: Đảng phải đổi mới, chỉnh đốn một cách nghiêm túc, nhất là đổi mới về
phương thức lãnh đạo cho phù hợp với thực tiễn. Đảng xác định đường lối,
chiến lược, sách lược đúng đắn, từ đó tạo lập những điều kiện, tiền đề cần
thiết bảo đảm cho những mục tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa trở thành hiện thực. Mặt khác, Đảng phải kiên định mục tiêu
độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kiên trì đường lối đổi mới trên
nguyên tắc và sáng tạo; phải gắn bó máu thịt với nhân dân, phát huy tối đa
quyền làm chủ của nhân dân; phải thường xuyên chăm lo xây dựng, bồi
dưỡng, giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ bản lĩnh, phẩm

chất và trí tuệ; tăng cường và nâng cao chất lượng của công tác kiểm tra, giám


11
sát; không ngừng đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, nhất là phương
thức lãnh đạo đối với Nhà nước, bảo đảm nguyên tắc “Đảng lãnh đạo, Nhà
nước quản lý, nhân dân làm chủ” được thực hiện một cách cụ thể và sinh
động trong hiện thực.
Lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta là sự thể hiện tư duy lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam, vừa phù
hợp với quy luật khách quan về phát triển kinh tế, vừa phù hợp với điều kiện,
khả năng và nhu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong phát
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa muốn phát triển có hiệu
quả, cần có sự quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam.
Trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò
của Nhà nước thể hiện rõ ở việc: “Định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể
chế kinh tế, tạo mơi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành mạnh; sử
dụng các cơng cụ, chính sách và các nguồn lực của Nhà nước để định hướng
và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trường;
thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát
triển” [4, tr.141]. Vì vậy, càng phát triển kinh tế thị trường càng đòi hỏi phải
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý kinh tế của Nhà nước. Do đó, vai trò quản
của nhà nước trong sự phát triển của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa.
Nhà nước quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
thông qua hệ thống pháp luật, các chiến lược, kế hoạch, quy hoạch và cơ chế,
chính sách. Trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc của thị trường để giải phóng

sức sản xuất, phát huy những mặt tích cực nền kinh tế thị trường, khắc phục
những điểm mặt trái của nền kinh tế thị trường. Bảo vệ lợi ích của nhân dân
lao động, của toàn thể dân tộc và phù hợp với yêu cầu xây dựng xã hội xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam.


12
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước
phù hợp với nền kinh tế thị trường mở cựa và hội nhập. Xây dựng, hồn thiện
hệ thống pháp luật, chính sách đảm bảo tính đồng bộ và luôn phù hợp với sự
phát triển kinh tế. Tuy nhiên, hệ thống luật pháp, cơ chế chính sách chưa đồng
bộ, cải cách hành chính cịn chậm, chất lượng đội ngũ cán bộ cơng chức cịn
hạn chế, tham nhũng, lãng phí cịn có những diễn biến phức tạp, nghiêm
trọng... khiến cho “Nhà nước của chúng ta chưa thực sự trở thành nhà nước
pháp quyền thích ứng trong kinh tế thị trường. Mối quan hệ giữa Đảng cầm
quyền và Nhà nước chưa tạo được một cơ chế thỏa đáng” [5]. Thực tiễn đó
địi hỏi, để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Chính vì thế, Nhà nước cần coi trọng công tác xây dựng đội ngũ cán
bộ, công chức nhà nước theo hướng vừa có trình độ chun mơn và kỹ năng
nghề nghiệp cao, vừa có giác ngộ về chính trị, có tinh thần trách nhiệm, cơng
tâm, tận tuỵ với cơng việc, có đạo đức, lối sống lành mạnh. Đồng thời, thường
xuyên tiến hành đấu tranh kiên quyết và có hiệu quả chống tệ tham nhũng,
quan liệu, cựa quyền trong bộ máy nhà nước gây ảnh hưởng xấu trong xã hội
và thiệt hại cho các hoạt động kinh tế.
3.3. Nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Trong quá trình xây dựng, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, nhân dân vừa là chủ thể, vừa là đối tượng phục vụ mà nền kinh
tế hướng tới, bởi “Đó là nền kinh tế được xây dựng ở một chế độ xã hội do

nhân dân làm chủ, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa quản lý, dưới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhằm mục tiêu đi lên chủ nghĩa xã hội”.
Phát huy vài trò làm chủ của nhân dân là nhân tố quan trọng bảo đảm
sự thành công của quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và của tồn bộ cơng cuộc đổi mới đất nước hiện nay. Mục tiêu phát
triển về kinh tế của đất nước để xây dựng cuộc sống ấm no và hạnh phúc cho
nhân dân đó cũng là sự nghiệp do nhân dân xây dựng vì thế phải phát huy vai


13
trị của nhân dân. Do đó, trong q trình xây dựng và hồn thiện cơ chế để
nhân dân đóng góp ý kiến, phản biện xã hội và giám sát công việc của Đảng
và Nhà nước, nhất là về các chính sách kinh tế, xã hội. Phải bảo đảm để nhân
dân tham gia ở tất cả các khâu của quá trình đưa ra những quyết định liên
quan đến lợi ích, cuộc sống của nhân dân, từ nêu sáng kiến, tham gia thảo
luận, tranh luận đến giám sát quá trình thực hiện.
Tuy nhiên, để phát huy quyền và năng lực làm chủ của nhân dân, ngoài
việc nâng cao chất lượng cuộc sống, kích thích lợi ích của người lao động,
phải nâng cao trình độ dân trí. Đổi mới căn bản, tồn diện nền giáo dục theo
hướng “chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý
luận gắn với thực tiễn” [1, tr.37], đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục
theo hướng cập nhật, gắn học với hành, xây dựng xã hội học tập, ưu tiên đầu
tư cho giáo dục - đào tạo để giáo dục - đào tạo thực sự trở thành “quốc sách
hàng đầu”. Giáo dục và đào tạo phải được xem là khâu then chốt, là yếu
tốquyết định trong việc xây dựngnguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng đòi
hỏi cấp thiết của phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
hiện nay.
Phần III. KẾT LUẬN
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là mơ hình kinh

tế tổng qt trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây là yêu cầu khách
quan của quá trình sản xuất và trao đổi hàng hoá. Xác định rõ điều kiện khách
quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị
trường là cơ sở để Đảng và Nhà nước ta đề ra các chủ trương, biện pháp cụ thể
để từng bước phát triển, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở nước ta. Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực
tiễn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
trong giai đoạn hiện nay. Mới đây, trong bài viết: “Một số vấn đề lý luận và
thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Đưa ra quan niệm phát


14
triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một đột phá lý luận rất
cơ bản và sáng tạo của Đảng ta, là thành quả lý luận quan trọng qua 35 năm
thực hiện đường lối đổi mới, xuất phát từ thực tiễn Việt Nam và tiếp thu có
chọn lọc kinh nghiệm của thế giới” [3]. Điều này không chỉ tạo tiền đề xây
dựng thành công chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Việt Nam mà cịn góp phần bổ
sung, phát triển lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin trong thời đại mới.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính
trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021.
2. Võ Hồng Phúc “Những thành tựu về kinh tế - xã hội qua 30 năm đổi
mới ”, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011
3. Nguyễn Phú Trọng, Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa
xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Tạp chí Cộng sản số
966 (5-2021).
4. Giáo trình kinh tế chính trị Mác - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia,
H.2011.
5. “Kinh tế Việt Nam 2020: một năm tăng trưởng đầy bản lĩnh”,

http:/ww.gso.gov.vn