Kỹ thuật lai tạo cá Betta pot

Kỹ thuật lai tạo cá Betta

Cá cẩm thạch được lai tạo trong các lọ đựng bơ đậu phộng bởi một tù nhân
tên là Orville Gulley. Câu chuyện như sau, Orville cố gắng tạo ra cá betta
bướm đen và vô tình phát hiện ra gen cẩm thạch. Ông gửi vài con cho Walt
Maurus, một thành viên IBC (và một số nhà lai tạo khác) người phát hiện ra
vẻ đẹp của chúng và bắt đầu lai tạo dòng cá này. Chúng giống như những con
ngựa Pinto trong thế giới cá betta với những vệt sẫm trên nền thân màu nhạt
hay ngược l
ại. Con cá cẩm thạch đầu tiên có hai màu đen/trắng nhưng sau đó
người ta phát triển thành vô số dạng màu khác nhau và dùng chúng để tạo ra
những dòng cá betta mới.

1. Kỹ thuật lai tạo cá Betta
- Gen cẩm thạch cỏ vẻ như chỉ trội một phần (có người lại cho rằng nó là gen
đồng trội hay gen lặn một phần) vì thế lai cẩm thạch với cá đơn sắc sẽ tạo ra
đa số là cá đơn sắc và một số ít cá cẩm thạch. Nếu cá cha mẹ đều mang gen
cẩm thạch thì tỷ lệ cá con cẩm thạch sẽ cao hơn. Gen cẩm thạch tác động lên
bề ngoài của cá theo cách không thể đoán trước được, tức là bất kỳ kiểu kết
hợp màu sắc và hoa văn nào. Tuy nhiên, nhà lai tạo có lẽ phải trải qua nhiều
thế hệ (và tuyển chọn) trước khi hình thành ý tưởng và sau đó lạ
i đối diện với
thách thức tạo ra dòng cá mới.
- Lai tạo cá cẩm thạch với nhau thường tạo ra cá đơn sắc nền sẫm, đơn sắc
nền nhạt, cá bướm và cá cẩm thạch. Cá bướm đơn sắc xuất xứ từ dòng cẩm
thạch sẽ có cùng đặc điểm di truyền với cá đơn sắc cũng ở dòng cẩm thạch;
khi cá bướm lai với cá đơn sắc xuấ
t xứ từ dòng đơn sắc, cá con sẽ mang gen

bướm trội một phần.
- Lai giữa cá đơn sắc nền sẫm hay đơn sắc nền nhạt xuất xứ từ dòng cẩm
thạch sẽ tạo ra cá cẩm thạch, cá đơn sắc và cá bướm. Nếu gen cẩm thạch được
giới thiệu vào dòng cá đơn sắc thì sẽ cực kỳ khó để quay trở lại dòng cá đơn
sắc. Cá con sẽ luôn dính ít nhiề
u màu cẩm thạch hay màu lạ. Lai xa dòng cẩm
thạch với dòng khác sẽ tạo ra hiệu ứng “cẩm thạch” trên màu sắc của các
dòng đó.
2. Hiện tượng Gen nhảy
- Một trong những nguyên tắc cơ bản mới được phát hiện gần đây trong
ngành di truyền đó là sự tồn tại của “yếu tố di chuyển” hay còn gọi là “gen
nhảy”. Trên thực tế, tồn tại những gen mà chúng có khả năng di chuyển t
ừ vị
trí này sang một vị trí khác trên chuỗi nhiễm sắc thể. Đôi khi chúng chèn vào
một vị trí và tác động lên hoạt động của gen ở vị trí đó. Điều này làm cho tế
bào (và các nhân bản của nó) không có khả năng hoàn tất một nhiệm vụ cụ
thể liên quan đến gen đó. Bởi vì gen nhảy chỉ tạm thời nằm ở một vị trí cụ thể
trên chuỗi nhiễm sắc thể, cho nên s
ự mất tác dụng của gen chỉ là tạm thời.
- Nếu gen nhảy tồn tại và nó chèn vào vị trí gen chịu trách nhiệm tạo ra sắc tố
đen, nó sẽ làm ngưng việc sản xuất sắc tố đen từ đó các tế bào (và nhân bản
của chúng) không thể tạo ra sắc tố đen. Điều này tạo ra những đốm chẳng hạn
đốm trắng hay đốm mờ. Điều ngược lại cũng có thể xảy ra! Nếu tế bào không
có kh
ả năng tạo ra sắc tố đen bởi vì sự hiện diện của gen nhảy, và khi gen này
dời đi thì tế bào (và các nhân bản của nó) lại có khả năng tạo ra sắc tố đen và
màu đen lại xuất hiện. Đôi khi những đốm đen trên nền thân nhạt màu của cá
cẩm thạch bỗng xuất hiện điểm trắng ở chính giữa (trông giống như con mắt).
Đi
ều này có thể giải thích một cách dễ dàng nếu bạn nghĩ rằng những tế bào

nhân bản ban đầu không thể tạo ra sắc tố đen bởi vì sự hiện diện của gen nhảy
(tạo ra nền thân nhạt màu) sau đó gen nhảy dời đi làm cho màu đen xuất hiện
(tạo ra những chấm đen), rồi ở một số tế bào, gen nhảy quay lại và hạn chế
sắc tố
đen làm xuất hiện điểm trắng bên trong những đốm đen.
- Lý thuyết về “gen nhảy” có thể được sử dụng để giải thích tại sao một số cá
cẩm thạch lại không hề có hoa văn “cẩm thạch”. Nếu “gen nhảy” không chèn
(trường hợp nền sẫm) hay dời đi (trường hợp nền nhạt) ở bất kỳ tế bào nào
trong suốt quá trình sinh trưởng của cá thì hoa văn “c
ẩm thạch” sẽ không xuất
hiện. Bây giờ, điều này cũng có thể xảy ra với những màu khác… chẳng hạn
các màu xanh lục, xanh dương, xanh thép và đỏ. Gen nhảy sẽ chèn vào chuỗi
gen và bật hay tắt khả năng tạo sắc tố ở những tế bào nhân bản.
- Có rất nhiều bằng chứng cho thấy gen nhảy hay “yếu tố di chuyển” có thể là
nguyên nhân tạo ra đặc điểm “cẩm thạch”
ở cá betta. Sự xuất hiện của đặc
điểm cẩm thạch có thể được lý giải bằng lý thuyết này. Nhưng để chứng minh
nó có thể sẽ rất khó khăn. Có một điều chắc chắn luôn đúng: cho dù bạn có
thích cơ chế di truyền của cá cẩm thạch hay không thì cũng phải thừa nhận
rằng chúng rất đẹp.
