Báo cáo khoa học:Quan niệm nghệ thuật về con người trong truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1940-1945 doc

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE
Social Sci., 2010, Vol. 55, No. 2, pp. 75-82
QUAN NIEM NGHE THUAT VE CON
NGUCJI
TRONG TRUYEN NGAN VIET NAM GIAI DOAN 1940-1945
Dinh Thi
Cam
Le
Hoc
vien
Hdnh chinh Qudc gia Hd Chi Minh
1.
Dat van de
Su ddi mdi cua truyen ngdn (va cua ca vdn xufli nghe thuat ndi chung) giai
doan 1940 - 1945 thi hien d nhiiu binh dien, song d chiiu sau va cd tinh chit quyit
dinh, chinh la sQ ddi mdi trong quan niem vi con ngudi. Dd la "su mieu ti hQu ban
cua thi gidi vd ban
Id
cuflc ddi", "la hinh thQc ben trong cua sQ chiim linh ddi sdng",
"Id
he quy chiiu in chim trong hinh thQc nghe thudt", thi hien "cai gidi han tdi da
trdng each hiiu thi gidi va con ngudi cua mpt he thdng nghe thuat" [3;184-185].
Chfnh vi vay, viec nhan biit quan niem nghe thudt vi con ngudi trong truyen ngdn
1940 - 1945 la xac dinh nhQng "nguygn tac cat nghia thi gidi vd con ngudi" d giai
doan nay, di tQ dd thiy dQpc sQ tiin boa cua van hpc ndi chung va thi loai truyen
ngdn Viet Nam ndi rigng.
2.
Noi dung nghien
ciiu
2.1.
Quan niem "con ngu'di

la
con
ngifdi"
Nhin mflt cdeh tdng quat, trong vdn xufli nghe thudt 1940-1945, nhdn vdt
khdng cdn la nhQng con ngQdi chi dQpc nhin nhan tren binh dien dao dQc (vdn hpc
Trung dai) hay binh dien giai cap - xa hfli (vdn hpc hien thQc phg phan 1936-1939)
vdi hai tuyin ddi lap: thien - dc, giiu
-
ngheo, ma la eon ngudi binh thudng, da
chieu nhu trong ddi sdng thQc tai. Dd la con ngQdi ca nhan vdi ddi sdng tam
II
da
dang, phQc tap, thudng gap trong
cuOc
sdng, chQ khflng phai la miu hinh nhan vat
chinh dien thi miu mQe, It nhiiu dQpc li tQdng hod, phan dien thi gidng nhu ac thu
va tit ca nhflng net tinh
each
diu nhit thdnh bit biin. Cac nha vdn hiu nhu da tfl
bd
each
xay dQng "vai chfnh hoan toan" (con ngQdi hoan todn tdt - chQ dung cua
Thach Lam) di nhin nhdn con ngudi mflt each khach quan d ca hai mat sang- tdi:
vQa tdt - vQa xiu, vQa cao thQpng vQa thip hen, vQa nhan ai vQa Ich ki Vi vay,
rit hiim gap trong eae truyen ngdn giai doan nay, nhflng nhan vat chinh dien vdi
dao dflc sang ngdi, hay nhQng ke phan dien vo cung xiu xa, dflc ac. Dudng nhQ,
nhieu nha vdn ddc biet quan tdm din viec mieu ti nhQng con ngQdi quen thuOc, gin
75
Dinh Thi Cdm Lg
gui quanh minh va cd gang diin ta nhflng cim xuc, suy

nghi,
thdi quen, hanh
dOng
trong sinh boat hang ngay cua hp. Nhflng con ngudi dd khong he dupc
11
tudng hoa,
trai lai, hit sQc trin tuc, gin gui.
Truyen Nam Cao rit it di vao nhflng xung dot giai cip gay gat, nhiiu truyen
cua Ong thudng di vao nhflng chuyen vat vanh, "truyen khong ed chuyen" xung quanh
xd bip, goc vudn, chuyen mieng dn. Khi viet vi ting
Idp
trf thQc tiiu tu sin, Qng
hay ddt hp trong mfli trudng sinh boat ddi thudng, vdi nhflng tfnh toan
tiin
mun,
nhflng luc
due
vat vanh cua cdm ao, gao tiin hang ngay. Kit thue truyen ngdn Trdng
sdng that dfle dao va diy am inh: "Sang hflm sau, Diin viet gifla tiing con khde,
tiing vp gat gdng, tiing leo xeo ddi np ngodi diu xdm. Vd, ci tiing chQi bdi cua
mOt
ngudi lang gieng ban dem mit ga". Cae sang tac
ciia
Nam Cao
lufln
tran diy
nhflng am thanh khflng chut gi la du
duong,
trai lai, dd la nhflng am thanh rit khd
nghe eua muon mat ddi thudng lam lu, nhech nhae.

Nguygn Hdng, niu trudc day thudng viit vi nhflng nhan vat trong gidi giang
hd, thi tfl sau 1940 da gin nhu tfl bd hdn thi gidi iy di hudng ngdi but vao nhflng
ngudi lao dOng ngheo khd, gin gui, quen thupc trong cuOc sdng lam lu hang ngay.
Cac tap truyen
Hai
ddng
s€a
(1943), Miing bdnh (1945) da thi hien
mOt
sU chuyin
biin
CO
ban trong y thQc nghe thuat cua nha van. The gidi nhan vat cua Ong luc
nay la nhQng nhan vat ngheo khd, gin gui, thQdng quanh quin trong mOi trudng
gia dinh vdi nhQng sinh boat ddi thQdng. Cd thi thiy canh mdng nhiec, cai va, danh
nhau nhu com bfla trong cac gia dinh: canh lao Den danh vp, canh thing Bung xO
xat vdi thing eon bd Bip {Bo con ldo Den) hay nhflng ldi chQi rua, reu rao, ki li
cua bd thim Le Ha {Ngudi con gdi). Ddt nhan vat trong nhflng "cai hang ngay", nha
van cung ddng thdi thay dupe nhflng net tfnh
each,
nhflng biiu hien tinh cam chan
thuc,
gin gui d hp.
Hd Dzinh eung thudng mieu ti con ngudi trong nhQng mdi quan he gia dinh,
ddng
tOc
vdi nhQng va cham, xich mfch nhd nhdt hang ngay. Trong Thdng chdu dich
tdn,
Hd Dzinh da mieu ta tam trang ghen tuong, ham hue, rdi nhflng bach sach,
ken CQa cua cau be

Idp
ba vdi thing chau dfeh
tfln.
Do la tam
If
rat binh thudng
eua mpt can be quen dupe mpi ngudi trong gia dinh gianh cho tit ca su yeu thuong,
chiiu ehupng va bay gid phii chia se tinh cam iy eho ngudi khac.
Ban chit eon ngudi la da dien, phQc tap, d dd luon cd
sQ
trpn lin cua nhQng
tdt - xiu. Y thQc ro diiu dd, hiu hit eac cay but truyen ngdn 1940-1945 da tfl bd
viec xay dung nhan vat nhit phien, chi cd "mpt gia tri" di nhin con ngudi da dien
va xuit hien dung nhu vdn cd trong cuOe ddi luon phQc tap, da doan. Bdi, theo hp,
con ngQdi khflng phii la nhflng vi thanh, nen khflng thi nhin nhan con
hgudi
theo
nhflng khufln miu dao dQc,
If
tQdng nao do. Cach nhin ay khiin hinh anh con ngQdi
trong tac phim trd nen "that" ban, gin gui
hon.
Ddng thdi, nd cung thi hien mpt
tinh thin nhan ban thim thia khi nha van hiiu, cam thOng va benh vuc nhflng nhu
76
Quan niem nghe thudt vi con
ngUdi
trong truyen ngan Viet Nam
ciu tu nhien, ddi thudng cua con ngudi. Cd thi xem day la quan niem mdi me kha
phd biin trong eac cay but truyen ngdn giai doan nay.

2.1.1.
Con ngiidi la san pham cua hoan canh
Quan niem con ngudi la sin phim cua hodn einh da tQng dQpc Vu Trpng
Phung di cap, phdn
tich
trong mflt loat tdc phim {Gidng to, So dd, Ldm
di,
Mpt
dong bac, Trung so dpc
ddc ).
Trong tac phdm, cac nhan vat, luc diu vdn xuit than
luong thien, nhung din din eung trd thdnh nhQng nan nhan cua hodn canh, diu It
nhiiu biin chit. Long, Mich trong Gidng to ban diu la nhQng ngQdi tdt. Long la
mflt thanh nien hien lanh, chit phdc, con Mich la mflt cfl gdi ed dao dQc, trpng danh
dQ.
Hay Phuc trong Triing so doc dac vdn la mflt cflng chQc thit nghiep, nhQng cd
hpc vin va ham hieu biit; Huyin trong Ldm di thi nguyen la "con nha tQ ti, cd hpc,
thflng minh". Thi nhung, trudc nhQng tac dflng nhiiu chiiu tQ ben ngoai cuOc sdng,
tit ea nhQng nhan vat hiin lanh, tQ ti deu bi biin chit. Mich trd thdnh mflt thiiu
phu loan ludn, dam dang. Long roi vdo cuflc sdng thac loan rdi tQ kit thuc cuflc ddi
minh bdng mflt vu
tU
tQ. Phuc thi sa dpa trong canh giau sang, cdn Huyin thi din
than vao con dudng "ldm
df
ThOng qua sQ thay ddi nhanh chdng ve tfnh each,
sd phan cua nhan vat dudi nhQng tac dOng eua hoan cinh, Vu Trpng Phung da thi
hien mflt cdeh nhin cd phin
cue
dean,

phiin dien vi cen ngudi. Thee Qng, "ngudi
ta thay ddi la vi hoan canh", va "miy ai chdng chpi ndi vdi hoan cinh". Ma hoan
canh, theo Vu Trpng Phung, chu yiu
Id
"cdi ba vat chit" cd sQc me hoac, cam dd
khd CQdng lai ddi vdi con ngQdi, khiin eho eon ngQdi khflng thi khong bi biin chit.
SQ
tuyet ddi boa vai trd cua hoan canh (thuc chat la su cam dd cua "ba vat chit")
trong ngdi but Vu Trpng Phung con dupc diy len mflt mQc cao hon khi Ong cho
ring, con ngudi khflng chi bi chi phdi bdi hoan canh bgn ngoai, ma cdn la nfl le cua
nhQng due vpng tim thudng, fch ky ben trong. Quan niem mang dam diu in chu
nghia tu nhien iy cho thiy sQ bi quan sdu sde cua tac gia ddi vdi con ngudi. Ong
chQa thay dQpc sQc manh cua nhan phim va cung khflng thiy vai trd, trach nhiem
cua con ngudi ddi vdi nhdn cdeh eua minh. Dd la diim ban chi dang tiic trong ngdi
but manh liet cua nha vdn hien thQc xuit sde nay.
Din giai doan 1940-1945, sQ tac dflng cua hoan canh ddi vdi con ngudi da trd
thanh each nhin phd biin d nhiiu nha vdn. Dd khong chi la hodn canh xa
hOi
cd
phan chia giai cip, ma cdn la mfli trudng vdn hoa, mfli trudng tu nhien, mfli trQdng
gia dinh, nhflng thanh kiin xa hfli cung nhflng quan he xa hpi, gia dinh. Mdi con
ngudi tQ khi sinh ra cho den khi chit di lufln gdn bd va ft nhiiu chiu nhQng inh
hudng tQ nhQng hodn canh, mfli trQdng sdng cu thi dd. Nam Cao da cd mflt loat
truyen co tinh chit luan di chQng minh cho quan niem nay. Cd thi coi dd la nhQng
truygn
luan
di - tam ly, ma chu dich la khdng dinh rang: tam ly, tinh each con ngudi
chinh la do hoan canh sdng cua ngudi dd quy dinh. NhQng nhan vat nOng dan trong
tac phdm cua Nam Cao nhu anh cu
Lfl

{Tu cdeh md), Chf Pheo, Binh ChQe {Chi
77
Dinh Thi
Cdm Le
Pheo),
ba HQng Phu {Sao lai the nay?), ba ngoai Ky {Mong mUa) la nhflng eon
ngudi dupc tao nen bdi hoan canh. TrQdc khi trd thanh "con quy
ciia
lang Vu Dai",
Chi Pheo da la mflt anh canh diin chat phdc va "hien lanh nhu dit". Anh ta tQng
ed
mOt
Qdc mP gian di, nho nhd nhQ bao ngQdi, dd la "chdng ciy thue, cuoc mudn,
vp det vai". Nhung, hoan canh xa hfli thdi nat luc biy gid, ma cu thi la cai xa
hOi
cudng hao dn thit ngudi lang Vu Dai cung nha tu thuc dan da tudc di ca nhan hinh
lin nhan tfnh cua Chi Pheo, biin nhQng con ngQdi nhu Chi Pheo, Binh ChQc, Ndm
Thp thanh nhflng ke
IQU
manh, chuyen nghi dam chem, rach mat an va.
Tuy khong phai mpi nhd vdn deu cd y thQc tu giac, sau
sde
vi vai trd quyit
dinh cua hoan canh ddi vdi con ngudi nhu Nam Cao, nhung cung cd khong ft ngUdi
cim but giai doan nay da cam nhan ro ret vi diiu dd.
Con ngudi trong truyen ngdn To Hoai eung chiu nhflng tac
dOng
ro ret cua
hoan cinh. Nhflng lang que vdn thanh binh, em a, nhung khi con ldc do thi hod
tran qua, nd da tac dOng ldn den cuOc sdng cua nhflng ngUdi dan que vdn chan chit,

mOc
mac. Nhflng chang trai, cO gai mdi hom nao cdn yeu thupng, thi non hen biin
vdi nhau, vdy ma nhflng toan tfnh ddi thudng, nhflng ving hao quang diy mdi gpi,
quyen ru npi thanh thi da chia re hp. Mdi ngudi lai re ngang theo con dudng cua
rieng minh
(Ong
gidng khdng biit
ndi,
Mpt ngudi di xa vi, Lua, Vdng
phai).
Nguyin Tuan, vdi ngdi but diy ngflng nghenh, khinh bac, cung nhan thiy sQc
ep cua hoan canh ddi vdi "thien
luong"
cua con ngQdi. No cd thi khiin mflt nhae
cflng tai ndng, lufln mong mudn dupc tiu nhae di thi hien "cai thu thanh cao am
tham cua tam hdn", nhung bdi chuyen cPm do, nen ngay ngay bupc phai danh dan
di mua vui cho dam ngudi "thQa dn mac" mudn
mupn
tiing dan di "lam tieu
mOt
cuflc no say hanh dien", hay nhQng ao tQdng tinh ai "thu tinh, tho kech" {Mpt ngudi
muon dap vd ddn)
Dang chu y la
mOt
sd cay but truyen ngdn giai doan 1940-1945, ma tieu biiu
nhit la Nam Cao, da khdng chi thiy dupc sQ tac dflng manh me eua hoan canh ddi
vdi mdi con ngudi, ma cdn nhan thiy su tac dOng trd lai
ciia
con ngudi vdi hoan
canh.

Ho
trong truyen ngdn Ddi thiia, lufln cd gdng khflng di cuOe sdng "ao com ghi
sat dit" de nat nhflng giic mOng van
chUPng
va biin minh thanh ke tim thudng.
Chf Pheo, du da bi hoan einh diy din chd trd thanh "con quy dQ" cua lang Vu Dai,
nhung cflng da cd giay phut thQc tinh, mudn doan tuyet vdi qua khQ di trd vi vdi
cuOc sdng luong thien. Cdn Xuan {Mpt ngudi mudn ddp vd ddn - Nguyin Tuan), vi
khflng mudn tiep tuc
cuOc
sdng cQ phai "chay theo thien ha" di ca ngpi "nhflng vui
budn tim thudng" nen da "mudn dap vd dan" di chi "dan rieng eho minh nghe thOi".
Nhu vay, vdi Nam Cao va Nguyin Tuan, tuy hoan canh cd vai trd rat quyit
dinh, nhung con ngudi khflng phai bao gid cung chi la sin phim
don
gian, chiu sU
chi phdi mpt chiiu cua hoan canh. Nhan each, ldi sdng cua con ngudi cdn mpt phin
do chinh con ngudi quyit dinh. Va nhu vay, con ngudi cung phai chiu trach nhiem
78
Quan niem
nghe
thudt vi
con ngudi trong
truyen ngdn Viet Nam
vi nhan each cua minh. Vi vay, con ngQdi can phai nd
iQc
vQpt minh di chdng lai
hoan canh, khflng di bi eudn di trong ddng xoay nghiet nga cua no. Nha vdn cung
nhan thiy rang, mudn eon ngudi phat triin tdt dep, eung cin phai cai tao hoan
canh, bdi "hoan canh ddi, rit ed thi la ngudi ddi, tam tinh ddi" {Sao lai thi ndy?).

Quan niem mdi me, tiin
bO
nay chua dupc ddt ra d ngoi but Vu Trpng Phung, vd
cang chua dupc biit tdi d ngdi but cua NgO Tit Td, Nguyin Cflng Hoan, nhung nd
lai dupc thi hien mflt edch tap trung, he thdng d ngdi but Nam Cao va cua khflng
ft nhd van giai doan ndy.
2.1.2.
Moi cuoc ddi la mot "kiep lam than"
Khflng phai din giai doan nay vdn hpc mdi quan tam viit vi canh khd cua
con ngudi, nhung ed le chi din luc nay cim thQc lim than mdi trd nen phd biin,
thQdng trQc, nhQc nhdi trong ngdi but eua nhiiu nha van. Dudi con mit cua hp, cdi
khd, cai lim than "luon luon biy ra diy", nd cd mat d khdp noi, nhin ddu cung thiy
nhu la hien hinh cua ndi
cP
cue, lim than. Mdi ddi ngudi la
mOt
kiip khd, kiip lim
than.
Trong truyen ngan Hinh bdng (Ngpc Giao), tac gia da mieu ti diy am inh
hinh anh "lu bdng ngudi
lom
khom di trgn dia sflng. Dudi giang, lu bdng ngudi nhu
mflt doan dm binh" dang "cdng
lUng
bd sdt trgn mat dit", "cdm nin keo con thuyin
nang ngupc ddng, di khflng cung". NhQng "hinh bdng" vat vd khi md, khi td trong
man sQPng lanh npi bin vang gpi len sQ the
iQPng
va tinh cinh lim than, khdn cung
cua ngudi lao dOng da dupc Ngpc Giao sQ dung nhu mflt biiu tupng vi sQ

lim
than
phd biin, bi dat trong xa hfli
dQOng
thdi. Nd khiin ngQdi ta nhd din khung canh
budn tham eua dam ngudi "lui thui trong
suong
lanh va bong tdi nhu mpt gia dinh
xdm ldng ldng dit diu nhau di tim chd ngu" trong li eudi cua Din {Mdt ddm cudi
- Nam Cao). NhQng con ngQdi ngheo hen, yiu dudi iy lufln phii ddi mat vdi "su de
doa tdi tdm va dang dac cua mflt ddi sdng diy nhflng ddi ret, cung cQc, lim tham,
de nen" {Giot mdu - Nguygn Hdng). Cae nha van da nhin hien thuc, con ngudi thOng
qua cim thQc lim than, thiy tit ca ehung quanh diu nhu cd su lim than hien hQu.
Cim thQc lim than khong cd d tit ci mpi nha van, nhung lai rat thudng gap
trong truyen ngin giai doan nay. Khong ehi d nhQng cay but viit truyen "xa hfli",
ma ngay ea cac cay but viit truyen trfl tinh nhu Hd Dzinh, Phan Du, Thach Lam,
cim thQc nay eung hien
ra
bode bang bac, hoac day dQt trong nhQng trang viit diy
Qu tu, thim thia. Dd la hinh anh ngudi chi dau "ehdm chi vd ldng le nhu diu hieu
mOt cuOc
sdng vang ldi, ngu mufli" {Ngudi chi ddu tdi - Hd Dzinh); la dang ve tit
bat cua "cfl hang xen" "cui diu di mau vao trong ngo tdi" {Cd hdng xen - Thach
Lam).
Cam thQc vi "kiip lim than" thi hien trong nhan quan cua cac nha vdn, nen
trong
each
nhin con ngudi, cung nhu canh vat, diu mang mflt ve tan ta, heo ua.
Khung cinh lang que tieu diiu, xP xac trong bdng chiiu hiu hit thudng trd di trd
79

Dinh Thi Cdm
Lg
'
lai trong nhieu trang truyen ngdn la minh chQng cho
mOt
giai doan dac biet
ciia
mflt dit nudc dang ngheo ddi, dieu tan. Nd gpi len sQ lim lui va chit chdc : "Dudng
vdng ngdt. Cd mpt ve gi lanh leo din lam ngudi ta rdn rpn ( ) vang vdng nhflng
tiing khde ti ti bay theo gid chiiu ( ) nhflng quan gianh vdng ngdt dQng xa
rO
nhQ
nhflng con ga xu long ra, ngu rdm" {Qudi di - Nam Cao). Cam quan lam than khiin
nhflng ddng mieu ta canh vat cung trd nen day am anh. Khflng khi the
luong,
siu
tham ehup len sd phan con ngudi va bao trum canh vat nhu bao hieu xa hfli dang
dQng trQdc vQc thdm den tdi.
Kiip lim than van vao mpi euOe ddi va nhQ la sd kiip gdn chat vdi mfli ngQdi,
du nghi nghiep, tudi tac, hodn canh cu thi cua hp cd khac
nhau.Vdi
tam trang cim
thuong than phan con ngudi, nhiiu nha vdn da cam nhan thim
thia
tinh canh lim
than chung cua ci xa hpi. Va, dieu dd da tao ra nhQng rung dpng dQ dpi trong tam
tQ,
suy nghi cua nha van, bQt hp ra khdi nhQng bay bdng cua van chupng lang man
diy cam xuc, bdt hp md mdt di ddn liy "mpi vang dflng cua ddi"
(Trdng

sdng - Nam
Cao).
Nhan quan iy khong chi d mflt vai nha van, ma la miu sd chung cua dflng
dao nhd vdn thdi ky nay.
2.1.3.
Con
ngifdi
dang "chet mon", chet ngay trong
liic
song
Cd thi ndi, tQ sau 1940, ca trong tiiu thuyit va truyen ngdn, kiiu ngQdi "chit
mdn" mdi xuit hien phd biin. Va, de thiy d nhiiu nha vdn, ca lang man va hien
thue,
diu cd
mOt
nhan quan "sdng mon" khi quan sat con ngudi va cuflc ddi. Trong
sd
do.
Nam Cao la ngudi cd y thQe vi tinh trang "sdng mdn" sau sde nhit. Dieu dd
dupe thi hien d quan niem cua ong ve sQ sdng: "Ngudi ta chit dupe thi cung khd.
Va lai, chit vi benh khflng dang sp. Ta nen sp cai chit trong luc sdng, cai chit dang
budn cua nhflng ngudi sdng sd sd ra diy, nhung chdng dung su sdng cua minh vao
viec gi" {Cudi).
Chit mdn von la ten mflt
eudn
tiiu thuyit dupe Nam Cao viit ndm 1944, sau
nay, dirpc Ong ddi ten thanh tiiu thuyet Sdng mdn. Hai cai ten diu mang tinh biiu
tupng cd y nghia tudng nhu trai ngupc, nhung diu chi tinh trang sdng vfl nghia,
chit ngay trong luc sdng, chit ma khflng dupc sdng cua con ngudi. Day la tinh trang
sdng eua hiu hit cac nhan vat trong tac phdm. TQ nhflng tri thQc tiiu tu san nhu

ThQ,
San, Oanh, din ting
Idp
nhQng ngQdi lao dflng nhQ flng Hpc, Mfl, u em, anh
xe va ci nhflng nhflng ngudi nOng dan d lang Vu Dai, que
ThQ deu
la nhQng ngQdi
dang lay lit, "chit mdn".
Neu chi den eudn tiiu thuyit
nay.
Nam Cao mdi dung khai niem "chet mdn",
thi d hang loat truyen ngdn eua Ong, tu tudng nay da dupc thi hien nfli bat, ci d
cip
do
chi tiit, ci d cip
dO
chu di. Dd la nhQng nhan vat quen thupc da tQng dQpc
cac nha nghien cQu nhae din nhiiu nhu Hp {Ddi
thica),
Diin {Trdng sdng), Diin
{Nude
mdt),
nhflng ngudi sudt ddi mudn lam dupc nhflng dieu ldn lao di nang cao
gia tri su sdng, nhung rdi chi lo chuyen com do da du met, nen cQ mdn mdi, lay lit
80
Quan niem nghe thudt vi con ngudi trong truyen ngan Viet Nam
keo le cuOe sdng "ddi thQa".
Bui Hiin eung da tQng dQpc Vu Ngpc Phan ca ngpi la co tai viet vi phong
tue,
nhQng, flng eung cd mflt loat truyen, vdi nhQng chan dung cdm cdi dang "chit

mdn" trong khung canh xam xit, budn ehdn, vo nghia li. Tit ea deu dupe nha vdn
tfl dam bdng mflt nhan quan rit gin vdi Shekhdp, dd la cac nhdn vat trong Om,
Cdi dong ho, Hai anh hoc trd cd
vO,
Phdn vd Gido Trong nhQng sdng tdc nay, Bui
Hiin nhan dien "nhung eon ngUdi tim thudng sinh ra va ldn len mflt
each
com coi
trong mfli trUdng cua nhQng cai hang ngdy xam ngdt, vo nghia"
[2;57].
Tfl Hoai, ngoai tiiu thuyit Gidng thi (1942) ndi vi cuflc sdng vfl vi, nhat nheo
cua miy anh giao ngheo trudng lang, quanh ndm chi biit lam ban vdi "lu ban ghi
nhOm nhich, xieu veo", cung cd
mOt
sd truyen loai vat phin anh dieu sdng mdi mdn,
vo nghia. Tieu biiu trong sd dd la Chuyen gd chupt bach, mflt cau chuyen vi vdng
quay cuflc sdng diy chan nin, don dieu
ciia
vp chdng ga chuflt bach, sudt ngay chi
cd ba viec: dn, ngu vd danh vdng. Vp chdng ga da quen, da bdng long vdi cuflc sdng
iy din ndi khong mudn trd lai vdi cuflc sdng tQ do, phdng khoang trQdc day. Ddng
sau gipng ki diu
diu.
Id
edi nhin thupng cim eua nhd vdn ddi vdi nhQng eon ngQdi
nhd be,
tOi
nghiep da trd thanh nfl le eua chinh minh.
Niu Tfl Hoai, Bui Hiin chu yiu dung ngdi but mieu ti ldi "sdng mdn" nhpt
nhat, vfl nghia, thi Nguyin Tuan, mflt cay but diy lang man, vdn cdm ghet ldi sdng

tim thudng, tu dpng, lai thudng mieu ti ldi sdng vfl nghia
11
iy bang ngoi but phdn
tich diy day dQt. Trong
Ddi
tri ky guang, nha vdn da xay dQng ngn hinh tQpng
nhan vat Mpi, mflt ngudi sdng ngay ngdn, chin chu din nhat nheo, "ddi chdng xip
gpn gang qua, thanh ra khflng co mflt cai gi la bit thinh
bnh
ca". Mpi "cflng chQc"
din ci trong cflng viec sang tao. Con ngQdi tfli nghiep iy "chQa bao gid dam mo Qdc
din nhQng cai to tat", du biit ring nhQng "hoai bao hung vi iy chi la nhung vpng
tQdng vui vui ein cd, di gifl minh trong eai sdng khd khdn va dam bac nay". Trong
Mat ngudi mudn dap vd ddn, nhdn vdt Xudn, mflt nhae cong thi lai y thQc rit ro vi
tinh trang sdng "vo vi", "nhue nha" cua minh, khi nhdn thiy tQ trudc tdi gid "chua
bao gid minh la nghe si", bdi chi biit "chay theo thien ha di hod
nhae",
di "ca ngpi
nhQng edi vui budn tim thudng".
Trong truygn ngdn cua cac tac gia nhu Manh Phu Tu, Pham Viit Nhan, Dd
DQc Thu cung co thi bit gap hinh inh nhQng eon ngQdi nhQ vdy. Tit ci diu dang
sdng lay lit, thim hai trong sQ mu xdm, cang thim hai hon khi hp khong hi c6 y
thQc vi SQ nhat nheo, vO nghia trong cupc sdng eua minh. Hp sdng khflng niim vui,
hanh phuc, khflng ude mo, hy vpng, hp khflng biit minh sdng di lam gi va sdng cho
ai
Hp cam thiy bdng long vdi no. Tham chf, hp rit sp, niu nhu mflt ngay nao dd,
hp buflc phii thay ddi ldi sdng "tdi u vo ly" iy (chQ dung eua Nam Cao).
Nhu vay, den giai doan 1940-1945, quan niem nghe thuat vi con ngUdi trong
truyen ngdn da cd nhQng chuygn biin ca bin so vdi trudc. Trong each nhin mdi me
81

Dinh Thi Cdm Le
va sau sic
ciia
cac nha van luc nay, "con ngudi la con
ngUdi"
chQ khflng phai la thin
thanh hay nhflng nhan vat nhit thanh bit biin va con ngQdi chiu su tic dpng cua
hoan cinh, la sin phim cua hoan canh. Trong hoan cinh, mfli trudng den tdi iy,
cuflc ddi con ngUdi, hoac se trd thanh nhQng "kiip lim than", hoac se "chit mdn",
chit ngay trong luc sdng.
3.
Ket luan
Co thi noi, quan niem vi con ngudi trong truyen ngdn 1940-1945 da pha
vQ
nhflng ldi mdn quen thuOc trong each nhin nhan ve eon ngUdi trong vdn hpc trudc
day di mang din mflt quan niem toan dien, nhieu chiiu vi eon ngudi. Dieu dd chinh
la
CO
sd cho viec kham phd nhflng ting sau mdi me va ddy bf in eua ddi sdng, tfl
dd tao nen nhQng bQdc tiin quan trpng trong tiin trinh hien dai hoa cua thi loai
truyen ngdn ndi rieng va van hpc ndi chung d giai doan nay.
TAI LIEU THAM KHAO
[1].
Nguyin Hoanh Khung, 1973. Nam Cao trong Ljch
sii
vdn hoc Viet Nam
1930-1945, tap V. Nxb Gido
due.
Ha Npi.
[2].

Nguyin Ddng Manh, 1983. Khdi ludn - Tdng tap Vdn hoc Viet Nam, tap
30A. Nxb Khoa hpc Xa hOi, Ha Nfli.
[3].
Le Ba Han, Trin Dinh SQ, Nguyin Khde Phi, 1992. Tii diin thudt ngii
Vdn hoc. Nxb Giao due, Ha NOi.
[4].
Chu Van Son, 2006. Tuyin tap Nguyin Ddng Manh. Nxb Giao
duc.
Ha
NOi.
ABSTRACT
Conception of human beings in Vietnamese short stories
from artistic viewpoint in the period from 1940 to 1945
The important period 1940-1945 saw innovations from many aspects. However,
innovations in the Human concept from artistic eyes plays a decisive role. Therefore,
acute awareness of this conception has become such an important issue, which will
help discover the new mysterious content and art of literary works. This
knov/lege
is also a leap into the modernisation of literature, in particular the period between
1940 to 1945.
82