skkn đổi mới KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG môn địa lí THCS (2022)

1

MỤC LỤC
Thứ tự

Tên đề mục

Mục lục
PHẦN MỞ ĐẦU
1
Lý do chọn đề tài
2
Mục đích nghiên cứu
3
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4
Phương pháp nghiên cứu
PHẦN NỘI DUNG
I
Cơ sở lý luận, thực tiễn
1.1
Cơ sở lí luận
1.1.1
Khái niệm, vai trị và u cầu của kiểm tra, đánh giá
Những điểm mới của kiểm tra đánh giá theo định hướng phát
1.1.2
triển năng lực, phẩm chất học sinh
1.2.
Cơ sở thực tiễn
Khảo sát tình hình đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng
1.2.1

phát triển năng lực, phẩm chất học sinh
1.2.2
Kết luận
Một số hình thức và cơng cụ kiểm tra, đánh giá theo định hướng
II
năng lực, phẩm chất học sinh
2.1
Phiếu đánh giá theo tiêu chí (rubrics)
2.1.1
Lý thuyết về phiếu đánh giá theo tiêu chí (rubrics)
2.1.2
Cách xây dựng và sử dụng phiếu đánh giá theo tiêu chí (rubrics)
Minh họa xây dựng phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubrics) dùng
2.1.3
trong kiểm tra, đánh giá dạy học phần Địa lí (KHXH6)
2.2
Cơng cụ phiếu học tập
2.2.1
Khái niệm, vai trị và phân loại phiếu học tập
2.2.2
Các bước thiết kế và sử dụng phiếu học tập
2.2.3
Minh họa phiếu học tập dạy học phần Địa lí trong mơn KHXH 6
III
Thực nghiệm sư phạm
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phụ lục

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS

Trang
1
2
2
2
3
3
4
4
4
4
6
6
6
10
10
10
10
12
14
16
16
17
17
20
24
25
26

2

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Chương trình giáo dục phổ thơng cụ thể hố mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp
học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học
vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây
dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm
hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát
triển của đất nước và nhân loại.
Chương trình giáo dục trung học cơ sở giúp học sinh phát triển các phẩm chất,
năng lực đã được hình thành và phát triển ở cấp tiểu học, tự điều chỉnh bản thân theo các
chuẩn mực chung của xã hội, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hồn
chỉnh tri thức và kĩ năng nền tảng, có những hiểu biết ban đầu về các ngành nghề và có ý
thức hướng nghiệp để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào
cuộc sống lao động.
Xuất phát từ yêu cầu đổi mới kiểm tra đánh giá (KTĐG) đáp ứng nhu cầu thực tiễn
giáo dục, giáo viên (GV) ln phải tìm hiểu kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm
chất, năng lực học sinh (HS).
Kiểm tra, đánh giá là khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học nhưng thực tế
trong nhà trường phổ thông lại chưa được coi trọng đúng mức. Kiểm tra, đánh giá trong
các mơn học nói chung và với mơn Địa lý nói riêng nhiều khi được tiến hành chiếu lệ,
khơng có sự chuẩn bị lên kế hoạch từ trước, không thường xuyên và không trở thành hệ
thống. Phương pháp kiểm tra, đánh giá truyền thống trong nhà trường tuy có nhiều ưu
điểm song cũng bộc lộ nhiều khuyết điểm như thiếu tính khách quan, chưa lượng hố
được kết quả cũng như chưa kích thích được năng lực học tập của học sinh. Việc khẳng
định và sử dụng phương pháp mới, hiện đại, ưu việt hơn trong đánh giá kết quả học tập
của học sinh là cần thiết và cần được bàn đến một cách hết sức nghiêm túc.Vì vậy, tơ lựa
chọn chun đề “Đổi mới kiểm tra, đánh giá trong mơn Địa lí THCS” làm đề tài nghiên

cứu của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Tập trung tìm hiểu và đề xuất một số hình thức, cơng cụ để đổi mới kiểm tra, đánh giá
trong mơn Địa lí THCS theo đúng định hướng phát triển năng lực, phẩm chất cho học
sinh (HS).

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


3

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng, tổ chức một số hình thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá theo định hướng
phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh.
- Thiết kế giáo án và dạy thử nghiệm, đánh giá hiệu quả .
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu :
- Phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubrics).
- Phiếu học tập.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài triển khai nghiên cứu thực tiễn và tổ chức thực nghiệm sư phạm tại trường
THCS Tân Hoà trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu được sử dụng khi tơi thu thập, phân
tích và tổng hợp các thông tin liên quan đến đề tài nghiên cứu.
- Phương pháp miêu tả được sử dụng để tìm hiểu xem các tiêu chí đánh giá đã
được triển khai trong giảng dạy phần thực hành Cơng nghệ ở chương trình THCS như thế
nào, từ đó thấy được tính hiệu quả, khả thi của giả thuyết đã đề ra.
- Phương pháp điều tra xã hội học được sử dụng để thăm dò ý kiến cho GV và HS

ở trường trung học cơ sở Tân Hòa.
- Phương pháp quan sát sư phạm được tơi sử dụng đối với chính tiết dạy của
mình.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm được sử dụng khi tôi soạn giáo án thực
nghiệm, triển khai dạy thực nghiệm và đối chứng tại trường THCS Tân Hòa.

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


4

PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận và thực tiễn
1. 1.Cơ sở lí luận
1.1.1. Khái niệm, vai trị và u cầu cơ bản của kiểm tra, đánh giá
1.1.1.1. Các khái niệm
- Kiểm tra là việc thu thập những dữ liệu, thơng tin về một lĩnh vực nào đó làm cơ sở cho
việc đánh giá.
- Có nhiều loại kiểm tra:
+ Kiểm tra thường xuyên được thực hiện thông qua quan sát một cách có hệ thống hoạt
động của lớp học nói chung, của mỗi học sinh nói riêng, qua các khâu ôn tập củng cố bài
cũ, tiếp thu bài mới, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
+ Kiểm tra định kỳ: tiến hành sau một chương lớn, một phần chương trình hoặc sau một
học kỳ.
+ Kiểm tra tổng kết: tiến hành khi kết thúc giáo trình, cuối năm học.
Trong quá trình dạy học nên kết hợp nhuần nhuyễn, chặt chẽ cả ba loại hình kiểm tra
trên.
- Kiểm tra có ba chức năng chính là:
+ Đánh giá
+ Phát hiện lệch lạc

+ Điều chỉnh
- Đánh giá có nghĩa là thu thập một tập hợp thơng tin đủ thích hợp,có giá trị và đáng
tin cậy; xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này và một tập hợp tiêu chí phù
hợp với các mục tiêu định ra ban đầu hay được điều chỉnh trong q trình thu thập thơng
tin nhằm đưa ra một quyết định (Jean Marie DeKatele- 1989).
- Các khâu của quá trình đánh giá gồm:
+ Đánh giá chuẩn đoán: được tiến hành trước khi dạy một chương trình hay một vấn đề
quan trọng nào đó nhằm giúp cho giáo viên nắm được tình hình về những kiến thức liên
quan đã có trong học sinh, những lỗ hổng cần bổ khuyết để quyết định cách dạy thích
hợp.
+ Đánh giá từng phần: tiến hành nhiều lần trong giảng dạy nhằm cung cấp những thông
tin ngược để giáo viên và học sinh kịp thời điều chỉnh cách dạy và cách học, ghi nhận
kết quả từng phần để tiếp tục chương trình một cách vững chắc.
+ Đánh giá tổng kết: tiến hành khi kết thúc mơn học, năm học, khố học bằng những kỳ
thi nhằm đánh giá tổng quát kết quả học tập, đối chiếu với những mục tiêu đã đề ra.
Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


5

+ Ra quyết định: là khâu cuối cùng của quá trình đánh giá. Dựa vào những định hướng
nêu trong khâu đánh giá, giáo viên quyết định những biện pháp cụ thể để giúp đỡ học
sinh hoặc giúp đỡ chung cho cả lớp về những thiếu xót phổ biến hoặc những sai sót đặc
biệt
- Đo lường:
Đánh giá cũng như kiểm tra thường bao gồm việc đo lường đã được định ra bằng
một công cụ thu thập thông tin (trắc nghiệm, hệ thống các câu hỏi,…)
Kết quả làm bài của học sinh được ghi nhận bằng một số đo dựa theo những quy
tắc đã tính. Số đo đó thơng thường là điểm số- những kí hiệu gián tiếp phản ánh trình độ
của học sinh về mặt định tính (giỏi, khá, trung bình, yếu, kém) và định hạng (thứ bậc).

1.1.1.2. Vai trò của kiểm tra, đánh giá
- Quá trình dạy học: mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, tổ chức, đánh
giá là một chỉnh thể, chu trình khép kín.
- Kiểm tra, đánh giá là khâu cuối cùng nhưng lại là khâu khởi đầu của một chu trình
mới.
- KT, ĐG là cơng việc của cả giáo viên và học sinh.
- KT, ĐG là hai cơng việc có nội dung khác nhau nhưng có quan hệ mật thiết với nhau.
=> KT, ĐG là khâu không thể thiếu, là yêu cầu khách quan trong QT D-H.
1.1.1.3. Yêu cầu của kiểm tra, đánh giá
Kiểm tra, đánh giá là khâu quan trọng trong quá trình dạy học do vậy có những u
cầu riêng trong q trình tiến hành nhằm đạt được những kết quả cao nhất. Những u
cầu cơ bản đó là:
+ Đảm bảo tính khách quan trong quá trình kiểm tra, đánh giá, phản ánh trung thực
kết quả học tập của học sinh.
+ Đảm bảo tính tồn diện trong tất cả q trình kiểm tra đánh giá học sinh về khối
lượng, chất lượng tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, về quá trình phát triển năng lực hoạt động trí
tuệ, năng lực tư duy sáng tạo, tính tự giác, tích cực,….Đánh giá cả về nội dung và hình
thức.
+ Đảm bảo tính thường xun và hệ thống nhằm phát hiện những lệch lạc, thiếu sót ngay
trong q trình dạy học qua đó có biện pháp, cách thức chỉnh sửa, nâng cao hiệu quả của
phương pháp dạy và học.
+ Đảm bảo tính phát triển (phát triển tồn diện học sinh cả về tư duy, trí tuệ, năng lực
nhận thức, khả năng thích ứng,...) do đó phải ln chú ý tới sự phát triển kiểm tra từ
những vấn đề đơn giản đến những nội dung phức tạp đòi hỏi học sinh luôn phải cố gắng
Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


6

hết mình.

1.1.2. Những điểm mới của kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực, phẩm chất
- Chuyển từ chủ yếu đánh giá kết quả học tập cuối môn học, khóa học (đánh giá tổng
kết) nhằm mục đích xếp hạng, phân loại sang sử dụng các loại hình thức đánh giá
thường xuyên đánh giá định kỳ sau từng chủ đề, từng chương nhằm mục đích phản hồi
điều chỉnh quá trình dạy học (đánh giá quá trình);
- Chuyển từ chủ yếu đánh giá kiến thức, kĩ năng sang đánh giá năng lực của người
học. Tức là chuyển trọng tâm đánh giá chủ yếu từ ghi nhớ, hiểu kiến thức, … sang đánh
giá năng lực vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đặc biệt chú trọng đánh giá
các năng lực tư duy bậc cao như tư duy sáng tạo; tư duy địa lí tổng hợp.
- Chuyển đánh giá từ một hoạt động gần như độc lập với quá trình dạy học sang việc
tích hợp đánh giá vào q trình dạy học, xem đánh giá như là một phương pháp dạy
học;
- Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra, đánh giá: sử dụng các
phần mềm thẩm định các đặc tính đo lường của cơng cụ (độ tin cậy, độ khó, độ phân biệt,
độ giá trị) và sử dụng các mơ hình thống kê vào xử lý phân tích, lý giải kết quả đánh giá.
- Kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực cần đảm bảo một số yêu
cầu:
+ Đánh giá căn cứ vào yêu cầu cần đạt được quy định trong Chương trình giáo dục phổ
thơng.
+ Đánh giá bảo đảm tính chính xác, tồn diện, cơng bằng, trung thực và khách quan.
+ Đánh giá bằng nhiều phương pháp, hình thức, kĩ thuật và công cụ khác nhau; kết hợp
giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì.
+ Đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh; coi trọng việc động viên, khuyến khích sự cố gắng
trong rèn luyện và học tập của học sinh; không so sánh học sinh với nhau.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Khảo sát tình hình đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực, phẩm chất người học.
Để tìm hiểu tình hình đổi mới việc kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực, phẩm chất người học trong mơn Địa lí THCS, tơi tiến hành khảo sát thực tế. Kết quả

khảo sát sẽ là cơ sở thực tiễn để tôi xây dựng và đề xuất một số hình thức, cơng cụ kiểm
tra đánh giá phù hợp với đặc thù mơn Địa lí (trong chương trình 2006) và phân mơn Địa lí
trong mơn Lịch sử - Địa lí (trong chương trình 2018) đồng thời đảm bảo mục tiêu của
chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể 2018 về phát triển năng lực, phẩm chất người
học.
Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


7

Đối tượng và địa bàn khảo sát là học sinh khối 6 với số lượng khoảng 133 học sinh
làm phiếu trắc nghiệm. Bên cạnh đó cịn cósự tham gia của 100% giáo viên trong Hội
đồng sư phạm trong đó có 2 giáo viên giảng dạy mơn KHXH và Địa lí tham gia phỏng
vấn. Chúng tôi tiến hành khảo sát tại trường THCS Tân Hòa, xã Tân Hòa, huyện Quốc
Oai, thành phố Hà Nội. Kết quả thu được như sau:
1.2.1.1. Đối với giáo viên
Tôi tiến hành khảo sát với mẫu phiếu và thu được kết quả như sau:
PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN GIÁO VIÊN
Họ và tên giáo viên:............................................................................................
Hiện đang giảng dạy lớp:....................................................................................
Huyện (Thị xã)................................... Tỉnh (Thành phố):..................................
Số năm giảng dạy ở THCS:..........................................................
Xin thầy cô hãy cho ý kiến về:
1. Theo thầy cô, thái độ của học sinh khi học và tiếp cận với nội dung đổi mới kiểm tra
đánh giá nói chung và trong mơn Địa lí (chương trình 2006) và phân mơn Địa lí trong
mơn KHXH (chương trình 2018) nói riêng:
A. Rất hứng thú
B. Bình thường
C. Ít hứng thú
D. Khơng có hứng thú.

2. Các thầy cơ đã được tiếp cận với các hình thức, cơng cụ đổi mới kiểm tra đánh giá nào
sau đây?
A. Bảng kiểm
B. Phiếu học tập
C. Tiêu chí đánh giá (rubrics)
D. Thang đánh giá.
3. Hình thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá nào được các thầy/cô sử dụng nhiều nhất trong
q trình kiểm tra, đánh giá mơn Địa lí ở THCS?
A. Cơng cụ câu hỏi (bảng kiểm, câu hỏi ngắn, bảng KWL,..)
B. Công cụ bài tập (bài tập tìm ra phương án trả lời, bài tập phát hiện vấn đề,..)
C. Cơng cụ bảng tiêu chí (Rubrics)
D. Cơng cụ sản phẩm học tập (Phiếu học tập, sơ đồ tư duy, bài thuyết trình,…)
4. Mức độ sử dụng cơng cụ tiêu chí đánh giá và phiếu học tập trong quá trình kiểm tra,
đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của thầy/cô:
A. rất thường xuyên.
B. thường xuyên.
C. không thường xuyên.
Đổi mới kiểm tra đánh giá trong môn Địa lí THCS


8

D. khơng sử dụng.
5. Trong q trình thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá, thầy/cơ gặp phải những khó khăn
gì? Thầy/cơ có đề xuất, kiến nghị gì để việc đổi mới kiểm tra, đánh giá được thực hiện
thường xuyên, hiệu quả?
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………..
Kí tên
Bảng 1: Bảng kết quả khảo sát tình hình đổi mới kiểm tra đánh giá mơn Địa lí ở
THCS (dành cho giáo viên)
Câu hỏi
Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5
Đáp án
(Tự luận)
A

16,7 %

13,3%

23,3 %

20%

B

66,6 %

55,3%

36,7 %

39,7%

C

16,7 %

20,7%

6,7%

40,3%

D

0

10,7%

33,3%

0

Kết quả khảo sát cho thấy, hiện nay ở trường THCS các thầy/ cô giảng dạy được bước
đầu tiếp cận và sử dụng các hình thức, cơng cụ để đổi mới kiểm tra đánh giá theo định
hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh. Tuy nhiên, kết quả khảo sát cũng cho thấy
hiện trạng sử dụng các cơng cụ, hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực, phẩm chất cịn ít, chưa thường xun và mang tính chất hình thức chứ chưa
thực sự trở thành nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng và góp phần định hướng năng lực,
phẩm chất cho học sinh. Đặc biệt trong mơn Địa lí (chương trình 2006) và KHXH
(chương trình 2018), việc sử dụng các cơng cụ cịn hạn chế, chưa thể hiện được sự đổi

mới trong quá trình phát triển năng lực, phẩm chất cho HS, kiểm tra đánh giá vẫn nặng về
kiểm tra kiến thức chứ chưa đánh giá được quá trình tiến bộ của người học. Điều đó làm
cho việc giảng dạy và học tập mơn Địa lí (chương trình 2006) và KHXH (chương trình
2018) chưa thực sự tạo ra hứng thú cho người học, thậm chí gây cảm giác nặng nề, đối
phó. Đồng thời trong nội dung đề xuất của giáo viên, các thầy cơ cũng chưa đưa ra được
chính xác những nguyên nhân khiến việc kiểm tra đánh giá chưa đặt hiệu quả mong

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


9

muốn. Như vậy, có thể thấy việc đổi mới kiểm tra, đánh giá còn mới mẻ, chưa thực sự
được quan tâm đúng mức, đặc biệt là có thể giúp giáo viên nhuần nguyễn trong việc sử
dụng các ơng cụ, hình thức để đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực, phẩm chất người học.
1.2.1.2. Đối với học sinh
Tôi tiến hành khảo sát với mẫu phiếu và thu được kết quả như sau:
PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN HỌC SINH
Họ và tên:..........................................................................................................
Lớp:.................................................................................................................
Trường:...........................................................................................................
Em hãy cho biết ý kiến của mình về các vấn đề sau:
1. Trong các quá trình học tập phân mơn Địa lí trong mơn KHXH, các thầy/cơ giảng dạy
có sử dụng các hình thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá (như bài tập tìm
phương án trả lời, phiếu học tập, sơ đồ tư duy,…)
A. rất thường xuyên
B. thường xuyên
C. không thường xuyên
D. không sử dụng.

2. Trong các hình thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá sau đây, em thấy thích được kiểm tra,
đánh giá với hình thức nào?
A. Bảng KWL
B. Phiếu học tập
C. Tiêu chí đánh giá (Rubrics)
D. Câu hỏi.
3. Trong quá trình kiểm tra, đánh giá, em thấy hình thức, cơng cụ kiểm tra, đánh giá nào
khó thực hiện nhất?
A. Bảng KWL
B. Phiếu học tập
C. Tiêu chí đánh giá (Rubrics)
D. Câu hỏi.
4. Em có ý kiến đề xuất gì để có thể thực hiện tốt các hình thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá
do giáo viên đưa ra?
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
.................................................................................
Bảng 2: Bảng kết quả khảo sát tình hình sử dụng các hình thức, cơng cụ kiểm tra
đánh giá theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh trong phân mơn
Địa lí (mơn KHXH) ở trường THCS

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


10

Câu hỏi
Đáp án

Câu 1

Câu 2

Câu 3

A

0

19%

9,4%

B

79,9%

51%

26,3

C

20,1%

20,2%

64,3%

D

0

9,8%

0

Câu 4
(Tự luận)

1.2.2 Kết luận
Kết quả khảo sát cho thấy học sinh đã được giáo viên cho tiếp cận với một số hình
thức kiểm tra đánh giá mới. Tuy nhiên do mức độ sử dung các công cụ này chưa thường
xuyên dẫn đến việc học sinh chưa hoặc thực hiện chưa đúng yêu cầu của các cơng cụ này
trong q trình kiểm tra đánh giá. Điều đó khiến các em gặp khó khăn trong quá trình học
tập mơn học và chưa giúp các em hình thành được các năng lực, phẩm chất cần thiết từ
môn học. Do đó, việc thường xuyên cho học sinh tiếp cận và thực hiện đa dạng các hình
thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất là vô
cùng cần thiết và là điều kiện quyết định đến hiệu quả của việc đổi mới kiểm tra đánh giá
theo chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể 2018.
II. Một số hình thức, cơng cụ kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực, phẩm chất học sinh trong mơn Địa lí
Có hai hình thức cơ bản trong quá trình kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực, phẩm chất học sinh: kiểm tra, đánh giá thường xuyên và kiểm tra, đánh giá định
kì với nhiều phương pháp và cơng cụ kiểm tra khác nhau. Trong phạm vi đề tài có giới
hạn, do đó tơi tập trung giới thiệu hai cơng cụ phù hợp với đặc trưng bộ mơn Địa lí: Phiếu
đánh giá theo tiêu chí (Rubrics) và phiếu học tập.
2. 1. Phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubrics)

2.1.1. Lý thuyết về phiếu đánh giá theo tiêu chí (Rubrics)
2.1.1.1.Khái niệm
Rubrics (phiếu đánh giá theo tiêu chí) là một bản mơ tả cụ thể các tiêu chí đánh giá
và các mức độ đạt được của từng tiêu chí đó về q trình hoạt động hoặc sản phẩm
của học sinh.
Như vậy, rubrics bao gồm hai yếu tố cơ bản: các tiêu chí đánh giá và các mức độ
đạt được của từng tiêu chí, trong đó các mức độ thường được thể hiện dưới dạng thang

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


11

mô tả hoặc kết hợp giữa thang số và thang mô tả để nêu ra một cách chi tiết các mức độ
thực hiện nhiệm vụ của người học.
Rubrics bao gồm một tập hợp các tiêu chí đánh giá trong quá trình hoạt động/sản
phẩm của người học về một nhiệm vụ nào đó. Các tiêu chí đánh giá của rubrics là những
đặc điểm, tính chất, dấu hiệu đặc trưng của hoạt động hay sản phẩm được sử dụng là căn
cứ để nhận biết, xác định, so sánh, đánh giá hoạt động hay sản phẩm đó.
2.1.1.2. Cấu trúc của rubrics
Cấu trúc của rubrics:
Mức độ
Tiêu chí

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Mức 4

Mức 5

Tiêu chí 1
Tiêu chí 2
Tiêu chí 3
…………..
Các tiêu chí đánh giá cần đảm bảo những yêu cầu sau:
- Thể hiện đúng trọng tâm, những khía cạnh quan trọng của hoạt động hay sản
phẩm cần đánh giá.
- Mỗi tiêu chí đánh giá phải đảm bảo tính riêng biệt, đặc trưng cho một dấu hiệu
nào đó của hoạt động/sản phẩm cần đánh giá.
- Tiêu chí đưa ra phải quan sát và đánh giá được.
2.1.1.3. Phân loại
- Rubrics được sử dụng rộng rãi để đánh giá các sản phẩm, quá trình hoạt động,
đánh giá sản phẩm và quá trình hoạt động của HS cũng như đánh giá cả thái độ và hành vi
về những phẩm chất cụ thể.
- Rubrics được sử dụng để đánh giá về định tính và định lượng:
+ Đối với đánh giá về định tính: GV dựa vào sự miêu tả các mức độ trong bản
rubrics để chỉ ra cho HS thấy khi đối chiếu sản phẩm, quá trình thực hiện của HS với từng
tiêu chí thì những tiêu chí nào họ làm tốt và làm tốt đến mức độ nào (mức 4 hay mức 5),
những tiêu chí nào chưa tốt và mức độ ra sao (mức 1,2 hay 3). Từ đó, GV dành thời gia
trao đổi với HS hoặc nhóm HS một cách kĩ càng về sản phẩm hay quá trình thực hiện
nhiệm vụ của họ để chỉ cho họ thấy những điểm được và chưa được. Trên cơ sở HS nhận

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


12

ra rõ những nhược điểm của bản than hoặc nhóm của mình, GV yêu cầu HS đề xuất cách
sửa chữa nhược điểm để cải thiện sản phẩm/quá trình cho tốt hơn. Với cách này, GV
không chỉ sử dụng rubrics để đánh giá HS mà còn hướng dẫn HS tự đánh giá và đánh giá
đồng đẳng. Qua đó, HS sẽ nhận rõ được những gì mà mình đã làm tốt, những gì cịn yếu
kém, tự vạch ra hướng khắc phục những sai sót mắc phải, nhờ đó mà sẽ ngày càng tiến
bộ. Tuy việc trao đổi giữa GV và HS cần rất nhiều thời gian của lớp nhưng chúng thực sự
đóng vai trò quyết định làm tăng hiệu quả học tập và tăng cường khả năng tự đánh giá của
HS.
+ Đối với đánh giá định lượng: Để lượng hóa điểm số của các tiêu chí trong bản
rubrics thành một điểm số cụ thể, GV cần tính tổng điểm các mức độ đạt được của từng
tiêu chí sau đó chia cho điểm số kì vọng để quy ra điểm phầm tram rồi đưa về hệ điểm 10.
Tùy thuộc vào việc rubrics được xây dựng có bao nhiêu mức độ (3, 4 hay 5 mức độ) mà
việc tính điểm cho từng tiêu chí có thể khác nhau.
2.1.1.4. Cách tính điểm theo rubrics
Ví dụ: GV sử dụng bản rubrics có 5 tiêu chí để đánh giá một bài báo cáo của HS và mỗi
tiêu chí đó được chia làm 4 mức thì mỗi mức úng với một mức điểm từ 1 đến 4, trong đó
mức 1 úng với điểm 1 và mức 4 tương ứng với điểm 4. Giả sử các tiêu chí đó có giá trị
như nhau. Như vậy, tổng điểm cao nhất (điểm kì vọng) về bài báo các của HS là 5x4 = 20.
Khi chấm bài cho HS A, tổng tất cả các tiêu chí của HS đó được 16, thì HS A sẽ có điểm
số là 16:20x100 = 80 (tức là 8 điểm)
2.1.2. Cách xây dựng và sử dụng phiếu đánh giá theo tiêu chí
2.1.2.1. Cách xây dựng rubrics
Căn cứ vào các yếu tố cấu thành rubrics, việc xây dựng rubrics bao gồm hai nội dung là
xây dựng tiêu chí đánh giá và xây dựng các mức độ đạt được của các tiêu chí đó.
Bước 1: Xây dựng tiêu chí đánh giá.
- Phân tích yêu cầu cần đạt được của bài học, chủ đề, môn học và xác định các kiến
thức, kĩ năng mong đợi ở HS và thể hiện những kiến thức, kĩ năng mong đợi này vào các
bài tập/nhiệm vụ đánh giá mà GV xây dựng.
- Xác định rõ các nhiệm vụ/bài tập đánh giá đã xây dựng là đánh giá hoạt động, sản

phẩm hay đánh giá cả q trình hoạt động và sản phẩm.
- Phân tích, cụ thể hóa các sản phẩm hay các hoạt động đó thành những yếu tố, đặc
điểm hay hành vi sao cho thể hiện được đặc trưng của sản phẩm hay quá trình đó. Đó là
những yếu tố, những đặc điểm quan trọng, cần thiết quyết định sự thành công trong việc

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


13

thực hiện hoạt động/sản phẩm. Đồng thời căn cứ vào yêu cầu cần đạt của bài học, chủ đề,
môn học để từ đó xác định tiêu chí đánh giá. Sau khi thực hiện việc này ta sẽ có một
danh sách các tiêu chí ban đầu.
- Chỉnh sửa, hồn thiện tiêu chí. Cơng việc này bao gồm:
+ Xác định số lượng các tiêu chí đánh giá cho mỗi hoạt động/sản phẩm. Mỗi hoạt
động/sản phẩm có thể có nhiều yếu tố, đặc điểm để chọn làm tiêu chí. Tuy nhiên, số
lượng các tiêu chí dùng để đánh giá cho một hoạt động/sản phẩm nào đó khơng nên q
nhiều. Bởi trong một thời gian nhất định, nếu có q nhiều tiêu chí đánh giá sẽ khiến cho
GV ít khi có đủ thời gian quan sát và đánh giá, khiến cho việc đánh giá thường bị nhiễu.
Do đó, để sử dụng tốt nhất và có thể quản lí một cách hiệu quả, cần xác định giới hạn số
lượng tiêu chí cần thiết nhất để đánh giá. Thơng thường, mỗi hoạt động/sản phẩm có
khoảng 3 đến 8 tiêu chí đánh giá là phù hợp.
+ Các tiêu chí đánh giá cần được diễn đạt sao cho có thể quan sát được sản phẩm hoặc
hành vi của HS trong quá trình họ thực hiện các nhiệm vụ. Các tiêu chí cần được xác định
sao cho đủ khái quát để tập trung vào những đặc điểm nổi bật của các hoạt động/sản
phẩm, nhưng cũng cần biểu đạt cụ thể để dễ hiểu và quan sát được dễ dàng, tránh sử
dụng những từ ngữ mơ hồ là che lấp những dấu hiệu đặc trưng của tiêu chí, làm giảm sự
chính xác và hiệu quả của đánh giá.
Bước 2: Xây dựng các mức độ thể hiện các tiêu chí đã xác định
- Xác định số lượng về mức độ thể hiện của các tiêu chí. Sở dĩ cần thực hiện việc

này là vì rubrics thường sử dụng thang mơ tả để diễn đạt mức độ thực hiện công việc của
HS. Với thang đo này, không phải GV cũng phân biệt rạch ròi khi vượt quá 5 mức độ
miêu tả. Khi phải đối mặt với nhiều mức độ hơn khả năng nhận biết, GV có thể đưa ra
những nhận định và điểm số khơng chính xác, làm giảm độ tin cậy của đánh giá. Vì thế,
chỉ nên sử dụng 3 đến 5 mức độ miêu tả là phù hợp nhất.
- Đưa ra mơ tả về các tiêu chí đánh giá ở mức độ cao nhất, thực hiện tốt nhất.
- Đưa ra các mơ tả về các tiêu chí ở các mức độ cịn lại.
- Hồn thiện bản rubrics: Bản rubrics cần được thử nghiệm nhằm phát hiện ra những
cần chỉnh sửa trước khi đem sử dụng chính thức.
Có thể khái qt các bước xây dựng tiêu chí đánh giá (Rubrics) thành sơ đồ như sau:

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


14

2.1.2.2. Một số chú ý khi sử dụng rubrics
Khi tiến hành sử dụng rubrics cần lưu ý:
- Một trong những yếu tố quan trọng nhất của việc thiết kế thang đo cho rubrics là sử
dụng từ ngữ mô tả các mức độ thực hiện tiêu chí. Cần phải sử dụng các từ ngữ diễn đạt
sao cho thể hiện được các mức độ thực hiện khác nhau của HS. Có thể sử dụng nhiều
nhóm từ ngữ để miêu tả các mức độ từ cao đến thấp hoặc ngược lại như: thực hiện tốt,
tương đối tốt, chưa tốt, kém hay những từ ngữ mô tả khác nhau như luôn luôn, phần lớn,
thỉnh thoảng, ít khi, khơng bao giờ và nhiều nhóm từ ngữ khác
- GV cần đưa ra các tiêu chí sẽ được sử dụng để đánh giá cho HS ngay khi giao bài
tập/nhiệm vụ cho họ để họ hình dung rõ cơng việc cần phải làm, những gì được mong chờ
ở họ và họ là như thế nào để giải quyết nhiệm vụ.
- Không những thế, GV cần tập cho HS cùng tham gia xây dựng tiêu chí đánh giá
các bài tập/nhiệm vụ để họ tập làm quen và biết cách sử dụng các tiêu chí trong đánh giá.
2.1.3. Minh họa phiếu đánh giá theo tiêu chí dùng trong kiểm tra, đánh giá dạy

học phần Địa lí trong mơn KHXH 6
Trong dạy học phần Địa lí trong mơn KHXH 6, GV có thể sử dụng rubrics để
đánh giá yêu cầu cần đạt của nội dung hình thành kiến thức mới trong bài học hoặc bài
thực hành.
Trong dạy học lý thuyết ở nhà trường phổ thông, GV là chủ thể đánh giá sản phẩm
Đổi mới kiểm tra đánh giá trong môn Địa lí THCS


15

thực hành của HS. GV đánh giá bài thực hành của HS bằng đáp án với yêu cầu nội dung
cụ thể của một bài. Vì vậy, lời nhận xét trong bài làm của HS thường rất chung chung,
chủ yếu là đếm ý (nội dung) cho điểm như: “trình bày chưa khoa học”, “lập luận chưa
logic”, “thiếu nhiều ý”… Với cách đánh giá này, đôi khi HS chưa hiểu hết được nhận xét
của người chấm, chưa thấy được điểm mạnh, điểm hạn chế của bài thực hành. Vì thế, hiệu
quả đánh giá không cao, chưa giúp HS phát triển kĩ năng trình bày bài thuyết trình hoặc
thực hành. Hiện nay, trong quá trình học tập theo định hướng năng lực, phâm chất, nhiều
người quan tâm đến xây dựng các rubrics thể hiện bằng bảng mơ tả các tiêu chí cụ thể
theo những cấp độ khác nhau dựa trên mục tiêu đặt ra. Nhìn vào rubrics, HS có căn cứ để
tự đánh giá việc thực hiện các nhiệmh vụ học tập của mình. Dựa vào chức năng và mục
đích đánh giá, người ta chia rubrics thành hai loại: rubrics định tính/tổng hợp được dùng
để đánh giá tổng thể tồn bộ q trình thực hiện nhiệm vụ của người học, không miêu tả
chi tiết các tiêu chí và rubrics định lượng/ phân tích được sử dụng để đánh giá từng công
đoạn. Rubrics định lượng địi hỏi phải mơ tả cụ thể các chỉ số ứng với từng tiêu chí.
GV có thể tham khảo cách xây dựng rubrics như sau:
Xây dựng rubrics đánh giá kĩ năng tạo và thuyết trình sản phẩm mindmap về nội dung
biến đổi khí hậu (Bài 17 - Phần Địa lí – mơn KHXH 6).

Bảng 3: Rubrics đánh giá kĩ năng tạo và thuyết trình sản phẩm mindmap
Tiêu

Mức độ
chí
Mức độ 5
Mức độ 4
Mức độ 3
Mức độ 2
Mức độ 1
đánh
giá
(Xuất sắc)
(Giỏi)
(Khá)
(Trung bình)
(Yếu)

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


16

trình
học,
sinh
hình
họa

Sơ đồ đẹp,
trình bày khoa
học, có kèm
hình ảnh minh

họa.

Sơ đồ khá đẹp,
trình bày khá
khoa học, có một
phân hình ảnh
minh họa.

Sơ đồ chưa đẹp,
có bố cục tươg
đối rõ ràng, ít
hình ảnh minh
họa.

Sơ đồ chưa
đẹp, bố cục
chưa hợp lí,
khơng
có
hình
ảnh
minh họa.

Nội
Trình bày khoa
dung sơ học, đầy đủ,
đồ
ngắn gọn, lựa
chọn chính xác
các từ khóa

chính xác.

Trình
bay
khoa học, rõ
ràng, đầy đủ,
lựa chọn được
từ khóa khá
chính xác.

Trình bày tương
đối khoa học,
tương đối đầy
đủ, biết lựa chọn
một số từ khóa
cho nội dung sơ
đồ.

Trình bày chưa
hợp lí, nội dung
chưa đầy đủ, lựa
chọn được từ
khóa nhưng chưa
rõ ràng, chính
xác

Nội
dung
chưa đầy đủ,
sơ sài, khơng

biết lựa chọn
từ khóa.

Trình bày lưu
lốt, nội dung
đầy đủ, hấp dẫn,
kết hợp linh hoạt
giữa lời nói và
chỉ sơ đồ.

Trình bày lưu
lốt, đầy đủ
nội dung, kết
hợp được giữa
lời nói và chỉ
sơ đồ.

Trình bày khá
trơi chảy, đầy đủ,
biết kết hợp giữa
lời nói và chỉ sơ
đồ.

Trình bày cịn ấp
úng, thiếu một
phần nội dung,
việc kết hợp lời
nói và chỉ sơ đồ
cịn ít.

Trình bày
lủng củng,
sơ sài, khơng
kết hợp giữa
lời nói và chỉ
sơ đồ.

Hình
thức sơ
đồ

Phần
thuyết
trình

Sơ đồ đẹp,
bày khoa
trực quan,
động, kèm
ảnh minh
đầy đủ.

2.2. Cơng cụ Phiếu học tập
2.2.1. Khái niệm, vai trò, phân loại Phiếu học tập
* Khái niệm phiếu học tập:
Phiếu học tập là tờ giấy rời, trên đó ghi các câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ học tập...
kèm theo các gợi ý, hướng dẫn của giáo viên, dựa vào nhiệm vụ đó học sinh thực hiện,
hoặc ghi các thông tin cần thiết để mở rộng kiến thức, bổ sung kiến thức, tìm hiểu nội
dung hoặc củng cố bài học.
* Vai trò phiếu học tập:

- Cung cấp thông tin và sự kiện: Phiếu học tập chứa đựng thông tin, dữ liệu hoặc
sự kiện hoặc dùng làm cơ sở cho một hoạt động nhận thức nào đó.
- Cơng cụ hoạt động và giao tiếp: Phiếu học tập chứa đựng các câu hỏi, bài tập,
yêu cầu hoạt động, những vấn đề để yêu cầu HS giải quyết, hoặc thực hiện kèm theo
những hướng dẫn, gợi ý cách làm...
- Cung cấp thơng tin phản hồi từ phía học sinh để giáo viên có cơ sở đánh giá mức
độ hoàn thành mục tiêu nhiệm vụ học tập.
Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


17

* Phân loại phiếu học tập:
- Dựa vào mục đích: Phiếu học bài, phiếu ôn tập, phiếu kiểm tra.
- Dựa vào nội dung:
+ Phiếu thông tin: Nội dung gồm các thông tin bổ sung, mở rộng, minh họa cho
các kiến thức cơ bản của bài.
+ Phiếu bài tập: Nội dung là các bài tập nhận thức hoặc bài tập củng cố.
+ Phiếu yêu cầu: Nội dung là các vấn đề và tình huống cần phải giải quyết.
+ Phiếu thực hành: Nội dung liên quan đến những nhiệm vụ thực hành, rèn luyện
kĩ năng.
2.2.2. Các bước thiết kế và sử dụng phiếu học tập:
- Bước 1: Xác định mục tiêu cần đạt của việc sử dụng phiếu học tập trong bài dạy
học.
- Bước 2: Xác định nội dung của phiếu học tập, cách trình bày nội dung của phiếu
học tập và hình thức thể hiện trong phiếu học tập.
Nội dung của phiếu học tập được xác định dựa vào một số cơ sở sau: mục tiêu của
bài học, kiến thức cơ bản, phân bố thời gian, phương pháp và PTDH, môi trường lớp học
để xác định nội dung, khối lượng công việc trong phiếu học tập cho phù hợp.
- Bước 3: Viết phiếu học tập:

Các thông tin, yêu cầu... trên phiếu học tập phải được ghi rõ ràng, ngắn gọn, chính
xác, dễ hiểu. Phần dành cho học sinh điền các thông tin phải có khoảng trống thích hợp.
Cách trình bày phiếu phải đảm bảo tính khoa học, thẩm mĩ.
* Sử dụng phiếu học tập:
-Bước 1: Giáo viên nêu nhiệm vụ học tập, giao phiếu học tập cho học sinh, tùy
theo hình thức tổ chức dạy học mà giáo viên giao cho mỗi học sinh một phiếu hay mỗi
nhóm một phiếu.
- Bước 2: Tiến hành quan sát, hướng dẫn và giám sát kết quả hoạt động của học
sinh.
- Bước 3: Tổ chức cho một số cá nhân hoặc đại diện nhóm trình bày kết quả làm
việc với phiếu học tập. Hướng dẫn toàn lớp trao đổi, bổ sung hoàn thành phiếu học tập.
Giaó viên có thể yêu cầu học sinh trao đổi chéo nhau để sửa chữa, đánh giá kết quả làm
việc với phiếu học tập của nhau trên cơ sở các kết luận của giáo viên.
2.2.3. Minh họa phiếu học tập trong dạy học phần Địa lí trong mơn KHXH 6
Phiếu học tập là một trong những công cụ hiệu quả để đạt được mục tiêu cần đạt
trong hoạt động hình thành kiến thức mới. Đồng thời hình thành, rèn luyện cho học sinh
những năng lực cần thiết như năng lực hợp tác (vì thường phiếu học tập sử dụng trong

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


18

phương pháp thảo luận nhóm), năng lực tư duy địa lí, năng lực nghiên cứu khoa học,…
Qua nội dung phản hồi trong phiếu hocn tập, giáo viên có cơ sở để đánh giá sự tiến bộ của
học sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ với phiếu học tập, đánh giá được năng lực
tìm hiểu khoa học, tư duy địa lí tổng hợp. Để kết quả đánh giá rõ ràng và chính xác, đồng
thời học sinh cũng tự đánh giá được q trình học tập của mình, giáo viên có thể sử dụng
thêm một số công cụ để đánh giá như tiêu chí đánh giá, thang đánh giá, bảng kiểm,…
GV có thể tham khảo cách xây dựng phiếu học tập cho hoạt động tìm hiểu đặc

điểm của các đới khí hậu trên Trái Đất (hoạt động hình thành kiến thức mới bài 17 - phần
Địa lí – mơn KHXH 6)

Hình 1. Các đới khí hậu trên Trái Đất

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


19

Phiếu học tập về các đới khí hậu trên Trái Đất

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


20

III. Thực nghiệm sư phạm.
3.1. Mục đích thực nghiệm
- Đánh giá tính hiệu quả, khả thi của việc sử dụng cơng cụ tiêu chí đánh giá (Rubrics) và
Phiếu học tập trong dạy học phần Địa lí – mơn KHXH 6.
- Đánh giá sự phù hợp của cơng cụ tiêu chí đánh giá (Rubrics) và Phiếu học tập trong viêc
đánh giá quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.
- Đánh giá mức độ tích cực hố của HS trong q trình học tập phần Địa lí – mơn KHXH
6 có sử dụng cơng cụ tiêu chí đánh giá (rubrics) và Phiếu học tập.
3.2. Tổ chức thực nghiệm
- Đối tượng lớp thực nghiệm, đối chứng thuộc trường THCS Tân Hồ.
- Trong năm học 2021 – 2022
Thời gian
Lớp

GV
Hình thức
Bài dạy
dạy học
Tiết 2 thứ tư
Ngày
6B
Nguyễn Thị Lệ
Thực nghiệm
19/01/2022 và Thời tiết
THCS Tân Hịa
Qun
tiết 3 thứ 6 ngày và
khí
28/01/2022
hậu. Biến
khí
Tiết 5 thứ bảy đổi
hậu (tiết
Ngày
Nguyễn Thị Lệ
6D
Đối chứng
22/01/2022 và 29+30)
Quyên
tiết 2 thứ ba
ngày 25/01/2022
- Khi khảo sát hứng thú học tập phần Địa lí – mơn KHXH 6 ở hai lớp thực nghiệm và
đối chứng tôi đã sử dụng các phiếu điều tra sau đây :
Phiếu điều tra 1: Sau khi nhận được phần đánh giá bài kiểm tra của mình, em hãy

trả lời các câu hỏi sau bằng cách tích vào các mức độ: Có, đơi khi, khơng sao cho phù
hợp.
Các mức độ

Nội dung
Có

Đơi khi

Em có dễ dàng nhận thấy ưu điểm của sản phẩm mình
làm ra khơng?
Em có dễ dàng nhận thấy nhược điểm của sản phẩm
mình làm ra khơng?

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS

Khơng


21

Qua phần KTĐG em có rút ra được kinh nghiệm riêng
cho bản thân khơng?
Qua KTĐG em có khả năng đánh giá chính xác sản
phẩm của HS khác khơng?
Phiếu điều tra 2: Sau khi nhận được phần đánh giá bài kiểm tra của mình, em hãy trả lời
các câu hỏi sau bằng cách tích vào các mức độ: Có, đơi khi, khơng sao cho phù hợp
Các mức độ
Nội dung
Có

Đơi khi

Khơng

Em có thấy hứng thú khi sử dụng bản rubrics và phiếu
học tập khơng?
Em có thực hiện được bản rubrics và phiếu học tập
khơng?
Em có muốn tiếp tục thực hiện bản rubrics và phiếu
học tập khơng?
Em có muốn được cùng thầy cơ và các bạn xây dựng
phiếu đánh giá theo tiêu chí rubrics và nội dung phiếu
học tập khơng?
Em thấy khó khăn gì khi sử dụng rubrics và phiếu học
………………………….
tập?
3.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm
3.3.1. Đánh giá giờ dạy thực nghiệm
Qua dạy thực nghiệm tôi nhận thấy việc sử dụng công cụ tiêu chí đánh giá và phiếu học
tập vào giảng dạy phần Địa lí mơn KHXH 6 bài 17: Thời tiết và khí hậu . Biến đổi khí
hậu đã bước đầu mang lại hiệu quả tương đối khả quan trong việc tạo hứng thú, sự chủ
động của HS với các nhiệm vụ học tập, từ đó phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác và
nghiên cứu khoa học cho HS. Để đánh giá rõ hơn về hiệu quả của việc sử dụng cơng cụ
tiêu chí đánh giá (rubrics) và phiếu học tập tôi sử dụng kết quả tổng hợp phiếu điều tra
trên 33 học sinh lớp thực nghiệm. Kết quả phiếu điều tra số 1 được thể hiện ở bảng sau:
Bảng 4: Kết quả điều tra trên phiếu điều tra số 1
Lớp thực nghiệm

Lớp đối chứng

Các mức độ

Các mức độ

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


22

Nội dung

Có
(%)

Đơi
khi

Khơng

Có

(%)

(%)

(%)
Em có dễ dàng nhận thấy ưu điểm
của sản phẩm mình làm ra khơng?

69,9%

Em có dễ dàng nhận thấy nhược
điểm của sản phẩm mình làm ra 71,4%
khơng?
Qua phần KTĐG em có rút ra
được kinh nghiệm riêng cho bản 64,7%
thân khơng?
Qua KTĐG em có khả năng đánh
giá chính xác sản phẩm của HS 60,2%
khác không?

16,6%

13,5%

Đôi
khi

Khôn
g

(%)

(%)

47,4% 26,3% 26,3%

21,8% 4,1%

49,7% 21,1% 29,2%

19,6% 15,7%

44,5% 32,7% 22,8%

25,2

50%

14,6%

19,7% 30,3%

Để đánh hiệu quả rõ ràng hơn việc sử dụng phiếu rubics trong KTĐG và phiếu
học tập trong thực hiện nhiệm vụ học tập tôi sử dụng kết quả tổng hợp phiếu điều tra 2
trên 33 học sinh lớp thực nghiệm. Kết quả phiếu điều tra ở bảng 5.
Bảng 5: Kết quả phiếu điều tra sử dụng công cụ rubrics và phiếu học tập trong kiểm
tra đánh giá ở lớp thực nghiệm
Các mức độ
Có

Đơi khi

Khơng

(%)

(%)

(%)

Em có thấy hứng thú khi sử dụng bản rubrics và phiếu
học tập khơng?

81,2%

13,2%

5,6%

Em có thực hiện được bản rubrics và phiếu học tập
khơng?

79,5%

16,5%

4%

Em có muốn tiếp tục thực hiện bản rubrics và phiếu
học tập khơng?

75,3%

15%

9,7%

Em có muốn được cùng thầy cơ và các bạn xây dựng

phiếu đánh giá theo tiêu chí rubrics và nội dung phiếu

59,4%

30,4%

10,2%

Nội dung

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


23

học tập không?
3.3.2.Đánh giá kết quả thực nghiệm đối chứng
*Với học sinh
HS ở hai nhóm thực nghiệm và đối chứng đều hiểu được yêu cầu, mục đích của bài, kiến
thức mà HS lĩnh hội được tương đối chắc chắn, bền vững. Học sinh hứng thú và tương tác
với Gv và các HS khác trong lớp nhiều hơn giờ học Địa lí. HS sẽ dễ dàng nắm bắt kiến
thức trọng tâm của bài học hơn, đồng thời do thực hiện trong thời điểm học trực tuyến
nên HS có kĩ năng CNTT tốt GV có thể hướng dẫn HS tự sáng tạo ra sản phẩm học tập
của riêng mình trên các phần mềm hỗ trợ như Powerpoint, Palet,…
* Với giáo viên
Qua việc sử dụng cơng cụ tiêu chí đánh giá và phiếu học tập, GV có thể kiểm tra, đánh
giá được khả năng tiếp thu bài, năng lực tự học, hoạt động nhóm , giải quyết các vấn đề
nảy sinh trong giờ học của HS…một cách nhẹ nhàng khơng gị bó, tiết kiệm thời gian,
công sức. Với phương châm “ Lấy HS làm trung tâm”, khi đánh giá hoạt động học,
người ta không chú ý đến hoạt động của GV như trước đây mà chú ý đến hoạt động của

HS thông qua sự tương tác qua lại giữa GV với HS, giữa HS và HS, nhất là trong bối cảnh
học sinh học trực tuyến tại nhà để phục vụ cơng tác phịng chống dịch bệnh. Trong quá
trình xây dựng và tổ chức hoạt động sử dụng tiêu chí đánh gái và phiếu học tập, GV
khơng cịn giữ vai trị là người kiểm soát và chi phối mọi hoạt động nữa mà lúc này GV
chỉ giữ vai trò gợi dẫn, tổ chức, điều khiển, định hướng nội dung các nhiệm vụ học tập để
HS chủ động chiếm lĩnh: tri thức, thực hành, củng cố, áp dụng kiến thức vào những tình
huống cụ thể. Đó có thể coi là một trong những biện pháp góp phần đổi mới kiểm tra
đánh giá theo định hướng mới – khi mà sự đánh giá không chỉ đơn thuần là đánh gái kết
quả mà là đánh giá quá trình và sự tiến bộ của người học. Người dạy thay vì độc diễn trên
bục giảng, sẽ cùng người học tham gia tổ chức các hoạt động học tập. Đôi khi người dạy
nhập vai người dẫn chương trình, vừa phỏng vấn, vừa đưa đẩy nội dung để hướng người
học đi đúng hướng của bài học đã xây dựng,… Điều này người dạy cũng có được những
trải nghiệm thú vị thơng qua từng bài học.

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS


24

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Qua quá trình nghiên cứu, điều tra,thử nghiệm, khảo sát thực tế, biện pháp đã được
thực hiện và đã đạt một số kết quả:
- Nêu được cơ sở khoa học về lý luận của công cụ rubrics và phiếu học tập sử dụng trong
kiểm tra đánh giá hoạt động thực hiện nhiệm vụ học tập.
- Đã thực nghiệm giải pháp trên đối tượng HS lớp 6 – trường THCS Tân Hòa, thu phiếu
điều tra và phân tích kết quả.
- Tính hiệu quả của các giải pháp sử dụng công cụ rubrics và phiếu học tập đã thấy rõ
hiệu quả, minh chứng trong kết quả phiếu điều tra.
Qua việc thực hiện phiếu đánh giá theo tiêu chí và phiếu học tập, HS không chỉ
được lĩnh hội những kiến thức cũ, mới của bài học, những kĩ năng và thái độ cần có từ

mỗi nội dung bài học, mà HS cịn được tích cực hóa một cách tồn diện thông qua việc
rèn luyện các năng lực: tự học, tự giải quyết vấn đề, hợp tác, sáng tạo… Đặc biệt HS được
phát triển năng lực qua xây dựng phiếu đánh giá theo tiêu chí từ đó phát triển năng lực,
phẩm chất của HS. Phiếu đánh giá theo tiêu chí đòi hỏi sự tư duy, sáng tạo nên hoạt động
tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau đặc biệt được đẩy mạnh và chú trọng trong HS, đó là
điều kiện thuận lợi để HS phát triển năng lực và phẩm chất.
Do biện pháp tiến hành trong phạm vi hẹp, vẫn cịn những hạn chế nhất định nên
tơi có đề xuất sau
+ Nghiên cứu thêm biện pháp trong các năm sau và phổ rộng trong các khối lớp
khác
+ Thực nghiệm và đánh giá sâu rộng hơn công cụ rubrics trong các bài học và
trong bài kiểm tra khác
Sau khi nghiên cứu tài liệu và áp dụng biện pháp này, tơi có một số kiến nghị sau:
- Trong công tác dạy học phần Địa lí – mơn KHXH và mơn Địa lí (ở chương trình 2006)
ở trường, giáo viên cần phải thường xun trau dồi nâng cao trình độ chun mơn, dự giờ
trao đổi rút kinh nghiệm từ các đồng nghiệp khác trong huyện.
- Giáo viên cần chủ động tìm hiểu tình hình học sinh, cơ sở vật chất và tham mưu và
thường xun chú trọng bổ sung phịng chun mơn để phục vụ tốt điều kiện cho tiết học
Địa lí.
Khi áp dụng biện pháp trên, bản thân tôi đã học thêm được rất nhiều kinh nghiệm,
củng cố được rất nhiều kiến thức chun mơn nhưng trong q trình thực hiện biện pháp,
do trình độ và thời gian nghiên cứu có hạn nên khơng tránh khỏi những thiếu sót. Tơi
mong nhận được sự đóng góp của đồng nghiệp để đề tài hồn thiện hơn.

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong môn Địa lí THCS


25

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thơng mơn Địa lí
3. Tham khảo bài viết trên Internet về đổi mới kiểm gtra , đánh giá theo định hướng phát
triển năng lực, phẩm chất:
/>4. Hoàng Phê (1992), Từ điển Tiếng Việt, Nhà xuất bản Khoa học xã hội.
5. Lịch sử - Địa lí 6 – Đào Ngọc Hùng (Tổng chủ biên kiêm chủ biên). NXB Giáo dục
Việt Nam
5. Lý luận dạy học của Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị - NXB Giáo dục

Đổi mới kiểm tra đánh giá trong mơn Địa lí THCS