Phân tích tính hợp pháp, hợp lý của quyết định hành chính và đánh giá tính hợp pháp, hợp lý của quyết định hành chính ở nước ta hiện nay

MỞ ĐẦU
Với tư cách là một ngành luật – Luật hành chính là một bộ phận cấu thành
của nền hành chính nhà nước, đóng vai trị quan trọng nhằm tạo ra hệ thống quy
phạm sắc bén điều chỉnh các quan hệ xã hội phù hợp với lợi ích của nhà nước và
mọi công dân.
Xã hội ngày càng phát triển, vai trị của các cơ quan hành chính trong lĩnh
vực quản lý hành chính nhà nước ngày càng trở nên quan trọng. Để thực hiện tốt
chức năng của mình, trong quá trình hoạt động thì cơ quan hành chính ban hành
rất nhiều các quyết định hành chính. Quyết định hành chính phải đảm bảo được
lợi ích của Nhà nước và nguyện vọng của nhân dân, khơng được tách rời giữa
lợi ích của Nhà nước và nguyện vọng của nhân dân. Đây là u cầu pháp chế
đặc biệt. Bới vì có thể có nhiều quyết định quản lý hành chính mâu thuẫn với lợi
ích của nhà nước và của cơng dân, nhưng không phải là trái, vi phạm một quy
định cụ thể trong văn bản của cấp trên vì pháp luật khơng thể “nhìn thấy trước”
mọi thứ, điều chỉnh đầy đủ mọi quan hệ xã hội đang tồn tại hoặc sẽ phát sinh,
nên vẫn còn “khoảng trống” chưa quy định. Trong trường hợp đó, phải lấy lợi
ích của nhà nước và của cơng dân nói chung là tiêu chí đánh giá tính hợp pháp
của quyết định hành chính, dù quyết định đó khơng sai thẩm quyền. Nhằm mục
đích làm rõ tầm quan trọng của tính hợp pháp và hợp lí đối với quyết định hành
chính, nhóm chúng quyết định chọn đề tài “Phân tích tính hợp pháp, hợp lý
của quyết định hành chính và đánh giá tính hợp pháp, hợp lý của quyết định
hành chính ở nước ta hiện nay” cho bài tập nhóm lần này.
NỘI DUNG
I.

Cơ sở lý thuyết

1. Khái niệm
Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật, nó là kết
quả sự thể hiện ý chí quyền lực của nhà nước thông qua những hành vi của các
chủ thể được thực hiện quyền hành pháp trong hệ thống các cơ quan hành chính

nhà nước tiến hành theo một trình tự dưới những hình thức nhất định theo quy
định của pháp luật, nhằm đưa ra những chủ trương, biện pháp, đặt ra các quy tắc
xử sự hoặc áp dụng những quy tắc đó giải quyết một cơng việc cụ thể trong đời
sống xã hội nhằm thực hiện chức năng quản lí hành chính nhà nước.
1


2. Đặc điểm, vai trị của quyết định hành chính
a) Đặc điểm của quyết định hành chính
Quyết định hành chính ngoài hai đặc điểm chung của quyết định pháp luật
là tính quyền lực nhà nước và tính pháp lý ra thì cịn có những đặc điểm riêng
như: tính dưới luật, do những chủ thể có thẩm quyền trong quản lý hành chính
nhà nước ban hành, có nội dung và mục đính rất đa dạng và phong phú.
b) Vai trị của quyết định hành chính
Các quyết định hành chính đóng một vai trò rất quan trọng trong hoạt
động của các cơ quan hành chính nhà nước. Với tính chất là các mệnh lệnh thì
quyết định hành chính đã thể hiện được ý chí nhà nước. Thơng qua các quyết
định được ban hành theo luật định, các cơ quan hành chính thực hiện thẩm
quyền của mình trong việc điều hành và quản lý xã hội.
II.

Phân tích tính hợp pháp, hợp lý của quyết định hành chính.

1. Tính hợp pháp
- Phải được ban hành bởi những chủ thể có thẩm quyền theo quy định của
pháp luật thực hiện quyền hành pháp. Đó là những chủ thể (cá nhân, tổ chức) ở
trung ương, địa phương, những chủ thể có thẩm quyền chung cũng như các chủ
thể có quyền chun mơn…Cụ thể là Chính phủ, Thủ Tướng chính phủ (ra quyết
định dưới hình thức nghị quyết, nghị định, quyết định, chỉ thị); các Bộ và cơ
quan ngang bộ (ra quyết định, chỉ thị, thông tư); Ủy ban nhân dân (được quyền

ra quyết định, chỉ thị và kiểm tra việc thi hành những văn bản đó); các cơ quan
chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân( bao gồm sở, phịng, ban) ra các quyết định
hành chính dưới hình thức quyết định và chỉ thị (quyết định cá biệt).Khi quyết
định hành chính do chính các chủ thể này ban hành thì nó mới có hiệu lực và có
giá trị về mặt pháp lý bởi vì đó là kết quả của sự thể hiện ý chí nhà nước.
- Phải phù hợp với luật về nội dung cũng như mục đích bởi vì đây là những
quyết định dưới luật. Những quyết định hành chính khơng được trái với các
quyết định của Quốc hội cũng như quyết định của hội đồng nhân dân và các
quyết định của cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.
- Phải được ban hành theo đúng trình tự, thủ tục và hình thức do pháp luật
quy định có nghĩa là phải phù hợp với quy định của pháp luật về cả hình thức
(tên quyết định, số, kí hiệu, ngày tháng ban hành có hiệu lực, chữ ký, con dấu,
2


…) lẫn cách thức thực hiện (bằng văn bản, bằng miệng,…). Do quyết định hành
chính được nhiều chủ thể ban hành với những mục đích và nội dung khác nhau
vậy nên trình tự xây dựng và ban hành các loại quyết định cũng khơng giống
nhau. Chính vì lẽ đó mà pháp luật quy định về nguyên tắc, thủ tục rất chặt chẽ,
rõ ràng. Việc xây dựng và ban hành một quyết định hành chính thường phải trải
qua các bước sau: sáng kiến ban hành quyết định, dự thảo quyết định, trình dự
thảo và truyền đạt dự thảo.
2. Tính hợp lí
- Đảm bảo được lợi ích của Nhà nước và nguyện vọng của nhân dân, khơng
được tách rời giữa lợi ích của Nhà nước với nguyện vọng của nhân dân. Quyết
định hành chính phải tính đến yêu cầu tổng thể bảo đảm hài hồ lợi ích của nhà
nước và nhân dân. Yêu cầu này đòi hỏi sự cân đối hợp lý giữa lợi ích nhà nước
và xã hội, coi lợi ích nhà nước và lợi ích chung của cơng dân là tiêu chí để đánh
giá sự hợp lý của quyết định hành chính.
- Phải xuất phát từ yêu cầu khách quan của việc thực hiện nhiệm vụ quản lý

hành chính nhà nước, tuyệt đối không được xuất phát từ mong muốn chủ quan
của chủ thể ra quyết định. Nếu khơng có sự khách quan trong quyết định hành
chính thì sẽ dẫn đến quan liêu trong quyết định hành chính, gây khó khăn, cản
trở cho người dân và sẽ kìm hãm sự phát triển của xã hội, đất nước.
-Ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu, ngắn gọn, các thuật ngữ pháp lý phải chính xác,
khơng được đa nghĩa. Vì những quyết định hành chính được ban hành ra trên
thực tế nếu khơng rõ ràng thì sẽ dẫn đến hiểu nhầm, hiểu sai dẫn đến áp dụng sai
hay thậm chí là áp dụng bừa bãi, lách luật để phạm pháp.
- Quyết định hành chính phải có tính dự báo. Người cán bộ quản lý giỏi, có
nhiều kinh nghiệm khơng chỉ ra quyết định khi có đủ thơng tin mà cịn dự báo
được những nét phát triển chính, những mặt tích cực cũng như các mặt tiêu cực
có thể diễn ra khi quyết định được thi hành. Từ đó sẵn sàng bổ sung các biện
pháp, phát huy mặt tích cực và hạn chế, ngăn chặn mặt tiêu cực nếu có để nâng
cao tính hiệu quả của quyết định hành chính.
- Quyết định hành chính phải có tính khả thi, có nghĩa là nó cần phải có khả
năng thực hiện trên thực tế, có thể áp dụng vào cuộc sống mà không chỉ dừng
lại trên giấy. Quyết định hành chính khơng thể là quyết định vu vơ, mang tính
3


thách đố người thi hành. Nếu quyết định hành chính khơng có tính khả thi sẽ ảnh
hưởng rất nhiều đến hậu quả của nó cũng như những hậu quả tiêu cực mà nó
mang lại.
3. Mối quan hệ giữa hợp pháp và hợp lý
Sẽ là lý tưởng nếu quyết định quản lý nhà nước được ban hành đáp ứng tốt
các yêu cầu về tính hợp pháp và tính hợp lý. Khi ban hành quyết định quản lý
nhà nước không thể tách rời tính hợp pháp với tính hợp lý mà phải ln tính đến
tính hợp pháp bên cạnh tính hợp lý, tính khả thi của các biện pháp được đề ra
trong quyết định đó. Tính hợp pháp và tính hợp lý có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau nhưng khơng thể đồng nhất với nhau. Việc ban hành một quyết định quản

lý nhà nước đáp ứng yêu cầu hợp pháp đơn giản hơn đối với u cầu về tính hợp
lý vì tính hợp pháp có những tiêu chí định lượng rõ ràng; trong khi đó, tính hợp
lý lại phụ thuộc nhiều vào tiêu chí định tính. Những biểu hiện của tính hợp pháp
được pháp luật quy định khá cụ thể nên dễ nhận biết. Trong khi đó, thước đo của
tính hợp lý đều được rút ra từ những nguyên tắc chung của pháp luật lẫn các quy
tắc chung của cuộc sống nên phần nhiều phụ thuộc vào quan điểm cá nhân của
mỗi người. Do đó, việc đánh giá một quyết định quản lý nhà nước có hợp lý hay
khơng có thể gây ra nhiều tranh cãi hơn so với việc đánh giá tính hợp pháp của
nó. Trong một phương án hợp pháp có thể có hàng trăm, hàng nghìn giải pháp
nhưng ở đó chỉ có một giải pháp là tối ưu nhất, hợp lý nhất. Tuy nhiên, việc tìm
kiếm giải pháp tối ưu không phải lúc nào cũng dễ dàng.
III. Đánh giá tính hợp pháp hợp lý của quy định hành chính ở nước
ta hiện nay
1. Những ưu điểm, hạn chế về tính hợp pháp, hợp lý
* Ưu điểm
Sự phát triển kinh tế của kinh tế xã hội ngày càng tăng lên kéo theo những
địi hỏi về nhu cầu quản lí nhà nước ngày càng tăng vì vậy mà số lượng quyết
định qua các năm ngày càng tăng. Theo báo cáo về tình hình thực tiễn cơng tác
tự kiểm tra và xử lí văn bản tại thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2004- 2008,
UBND đã ban hành hơn 1000 quyết định, Lạng Sơn là hơn 120 quyết định,…
Chất lượng ngày càng được nâng cao, đảm bảo tính hợp hiến hợp pháp tính
thống nhất với pháp luật hiện hành. Đa số các văn bản đúng thẩm quyền cả về
4


nội dung và hình thức, phù hợp với văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên, thể
chế hóa đường lối, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước. Bên cạnh đó
giảm thiểu những quyết định khơng đáp ứng được yêu cầu về pháp lí cũng như
nhu cầu thực tiễn đời sống.
Công tác xây dựng các quyết định hành chính đã có những chuyển biến tích

cực có sự đầu tư thời gian, nhân lực, sự phối hợp giữa các cơ quan chính điều đó
làm nâng cao hiệu quả áp dụng thực tiễn và hiệu quả quản lí của các cơ quan nhà
nước.
* Hạn chế
Thực tiễn hoạt động xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện các quyết định
hành chính của chủ thể quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay đã đạt
được nhiều kết quả đáng khích lệ nhưng song song với đó vẫn cịn tồn tại nhiều
bất cập địi hỏi chủ thể có thẩm quyền cần phải nhanh chóng giải quyết để hoạt
động quản lý hành chính nhà nước diễn ra một cách đồng bộ, thơng suốt và có
hiệu quả hơn. Những bất cập đó là:
Thứ nhất, về thẩm quyền ban hành, nhiều quyết định hành chính được ban
hành khơng đúng thẩm quyền, chủ thể, trái với quy định của pháp luật, chưa đáp
ứng được yêu cầu từ thực tiễn đời sống. Thậm chí một số quyết định quản lý
hành chính nhà nước được ban hành trái với thẩm quyền của chủ thể ban hành,
có dấu hiệu vi phạm pháp luật, nội dung chưa phù hợp với lợi ích của Nhà nước
và xã hội. Đây là hạn chế của văn bản quy phạm pháp luật nói chung chứ khơng
phải chỉ riêng văn bản quyết định hành chính.
Thứ hai, về tính hiệu quả, nhiều quyết định hành chính ít mang tính khả thi;
khơng xuất phát từ những nhu cầu, đòi hỏi khách quan của xã hội hoặc ra quyết
định quá chậm chạp, không theo kịp sự phát triển của xã hội. Điều này dẫn đến
những quyết định hành chính kém hiệu quả, vấp phải sự phản đối của đối tượng
chịu sự quản lý, gây khó khăn cho hoạt động quản lý.
Thứ ba, về tính dự báo, công tác chuẩn bị triển khai các quyết định hành
chính cịn chưa được tính đến trong phương án xây dựng và ban hành các quyết
định hành chính, bên cạnh đó, những điều kiện để thi hành các quyết định hành
chính như cơ sở vật chất, phương tiện thi hành, ngân sách... còn chưa được đảm
bảo tốt, đặc biệt là chưa tính đến những đối tượng chiu sự tác động của quyết
định, không lường trước được hạn chế, hậu quả của quyết định hành chính đối
5

với các đối tượng chịu sự quản lý.
2. Một số biện pháp khắc phục để nâng cao hiệu quả của quyết định
hành chính
a) Hồn thiện các quy định pháp luật về quyết định hành chính
- Hồn thiện các quy định của pháp luật về quyết định hành chính phải
đáp ứng được các yêu cầu cải cách thủ tục hành chính.
- Đảm bảo tính kế thừa và phát triển các quy định của pháp luật cịn phù
hợp.
- Hồn thiện các quy định của pháp luật về quyết định hành chính phải
hướng tới việc tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc đang đặt ra trong quá trình xây
dựng, ban hành và thực hiện quyết định hành chính…
- Tiến hành rà sốt lại hệ thống quyết định hành chính, từ đó đình chỉ, sửa
đổi và bãi bỏ quyết định không hợp pháp, không còn phù hợp với thực tiễn,
đồng thời bổ sung những quy định mới đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Khi ban hành
quyết định cần tiếp thu ý kiến của nhân dân, nhất là ý kiến đóng góp của đối
tượng bị tác động trực tiếp của quyết định đó.
b) Tăng cường các biện pháp đảm bảo thực hiện quyết định hành chính
- Vấn đề lỗi trong cả giai đoạn ban hành quyết định hành chính và thực
hiện quyết định hành chính. Ở đây có hai loại người có lỗi: người có trách nhiệm
trong việc ban hành quyết định và người có trách nhiệm trong việc thi hành
quyết định. Việc truy cứu trách nhiệm cần căn cứ vào mức độ lỗi.
- Việc thực hiện các biện pháp khơi phục lại tình trạng cũ và bồi thường
thiệt hại do việc thực hiện quyết định trái pháp luật gây ra cần được quan tâm
hơn nữa.
c) Đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của quyết định hành chính
Để một quyết định hành chính có hiệu quả trên thực tế thì trước hết cần
đảm bảo tính lưcc̣ và hiêụ quả của quyết điṇh . Khi ban hành quyết điṇh phải đảm
bảo đươcc̣ tính hơpc̣ pháp và hơpc̣ lý của quyết điṇh , khi đó văn bản đưa ra mới có
tính khả thi cao , phù hợp với đường lối chính trị, nhu cầu nguyện vọng của

người dân.

6


d) Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, quản lý Nhà nước về ban hành,
thực hiện quyết định hành chính.
Quy định trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan nhà nước cấp trên trong
việc theo dõi, kiểm tra đôn đốc việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính.
Nếu cơ quan cấp dưới không thực hiện tốt các quy định của pháp luật về quản lý
nhà nước nói chung, về ban hành, thực hiện quyết định hành chính nói riêng thì
thủ trưởng cơ quan cấp trên có quyền áp dụng các biện pháp bắt buộc cơ quan
cấp dưới nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật.
e) Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức
Chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, cơng chức đáp ứng các u cầu về chính
trị, đạo đức và lối sống trong sạch, có năng lực, trình độ theo đúng quy định, có
kiến thức pháp lý, am hiểu hoạt động thực tiễn và gắn bó với nhân dân.
Các cơ quan nhà nước cần có chương trình, kế hoạch cụ thể nhằm phát hiện,
tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ…Bên cạnh đó cần xác định nội dung,
chương trình giảng dạy và phương thức đào tạo, bồi dưỡng, kết hợp các hình
thức đào tạo với nhau đáp ứng u cầu nhiệm vụ đề ra, có chính sách đãi ngộ,
nhất là chính chính sách dưỡng liêm, có cơ chế khuyến khích khen thưởng vật
chất hoặc tinh thần nhằm động viên và khuyến khích người có nhiều thành tích
trong cơng tác.
KẾT LUẬN
Qua phân tích về tính hợp lý và hợp pháp của quyết định hành chính trên , ta
thấy rõ được yêu cầu như thế nào về quyết định hành chính hiện nay cũng như
về sau. Hai điều kiện này là yêu cầu mang tính nguyên tắc của Nhà nước pháp
quyền và là những địi hỏi khơng thể thiếu của mọi quyết định hành chính.
Đồng thời, hiểu thêm được thực trạng của vấn đề này đối với quản lý hành chính

hiện nay. Qua đó, cần có sự quan tâm hơn về mỗi quyết định hành chính được
đưa ra, đảm bảo nó có thể thực hiện được một cách có khả thi hơn.

7