thuế hải quan và thực trạng thu thuế

MỤC LỤC
MỤC LỤC..........................................................................................................i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.........................................................................ii
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ THUẾ HẢI QUAN........................................2
1.1 Khái niệm..............................................................................................2
1.1.1 Khái niệm thuế hải quan....................................................................2
1.1.2 Đặc điểm của thuế hải quan...............................................................2
1.2 Phân loại................................................................................................3
1.2.1 Căn cứ vào mục đích................................................................................3
1.2.2 Căn cứ vào phạm vi các tác dụng của thuế..............................................3
1.2.3 Căn cứ vào cách thức đánh thuế..............................................................3
1.2.4 Căn cứ vào quan hệ ngoại thương giữa các quốc gia..............................3
1.3 Cơ sở pháp lý.........................................................................................3
1.3.1. Nguồn luật quốc tế............................................................................3
1.3.2. Pháp luật thuế quốc gia.....................................................................3
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THU THUẾ HẢI QUAN TẠI
VIỆT NAM HIỆN NAY....................................................................................5
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC THU
THUẾ HẢI QUAN TẠI VIỆT NAM................................................................9
KẾT LUẬN.....................................................................................................11
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................iii

1


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TT

Chữ viết tắt

Nghĩa đầy đủ

1

NSNN

Ngân sách nhà nước

2

FTA

Hiệp định thương mại tự do

3

XNK

Xuất nhập khẩu

2


MỞ ĐẦU
Thuế hải quan có một vai trị rất lớn trong việc điều tiết nền kinh tế
trong lĩnh vực xuất nhập khẩu. Hiện nay, nền kinh tế trong nước đang phát
triển không ngừng, hợp tác quốc tế mở rộng đã giúp lượng hàng hóa xuất
khẩu tăng cao; cùng với với đó là sự chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế tiến bộ,
các mặt hàng được nhập khẩu cũng có xu hướng tăng. Để quản lý tốt hơn
ngành thương mại quốc tế, Nhà nước đã ban hành những bộ luật, thông tư

nghị định về việc thu thuế hải quan, và cũng nhằm tạo nguồn thu cho ngân
sách nhà nước. Trong bối cảnh diễn biến của dịch COVID - 19 vẫn còn phức
tạp như hiện nay, công tác xuất nhập khẩu hàng hóa gặp nhiều khó khăn, kéo
theo cơng tác thu thuế cũng gặp nhiềuvướng mắc và chậm trễ. Với chủ đề
“Thuế hải quan”, bằng sự tìm hiểu và vốn kiến thức tự có, em xin trình bày
về các nội dung nhằm làm rõ hơn về chủ đề; mong thầy cô và bạn đọc có thể
hiểu rõ hơn và sửa chữa những thiếu sót của em về chủ đề này.

1


CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ THUẾ HẢI QUAN
1.1 Khái niệm
1.1.1 Khái niệm thuế hải quan
Thuế hải quan là gì?
Thuế hải quan là một khoản tiền được tính tốn dựa trên các căn cứ
nhất định do đối tượng nộp thuế phải nộp vào Ngân sách Nhà nước khi tiến
hành xuất khẩu hoặc nhập khẩu các loại hàng hoá là đối tượng chịu thuế hải
quan.
Đối tượng nộp thuế là các cá nhân hoặc tổ chức, doanh nghiệp có hoạt
động xuất khẩu, nhập khẩu.
1.1.2 Đặc điểm của thuế hải quan
Về bản chất
Thuế hải quan là một loại thuế gián thu, mang đầy đủ những đặc điểm
của thuế gián thu.
Về phạm vi áp dụng
Thuế hải quan chỉ áp dụng đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu
hàng hoá và đánh vào một số đối tượng hàng hố xuất khẩu, nhập khẩu nhất
định mà Chính phủ cần áp đặt “bàn tay” quản lý của mình.
Về đối tượng áp dụng

Thuế hải quan chỉ áp dụng cho các hàng hố hữu hình được xuất khẩu,
nhập khẩu qua biên giới.
Về hình thức thu
Người nộp thuế hải quan chỉ có thế thực hiện nộp thuế bằng cách
chuyển tiền (tiền mặt hoặc chuyển khoản) vào tài khoản thuế của cơ quan hải
quan ngay khi thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập
khẩu.
Về quản lý hành thu

2


Cơ quan hành thu đối với thuế hải quan là cơ quan hải quan.
1.2 Phân loại
1.2.1 Căn cứ vào mục đích:
Thuế để tạo nguồn thu;
Thuế để bảo hộ;
Thuế để trừng phạt.
1.2.2 Căn cứ vào phạm vi các tác dụng của thuế:
Thuế tự quản;
Thuế theo các cam kết quốc tế.
1.2.3 Căn cứ vào cách thức đánh thuế:
Thuế tuyệt đối;
Thuế theo tỷ lệ;
Thuế hỗn hợp;
Thuế theo lượng thay thế.
1.2.4 Căn cứ vào quan hệ ngoại thương giữa các quốc gia:
Thuế ưu đãi;
Thuế ưu đãi đặc biệt;
Thuế thông thường.

1.3 Cơ sở pháp lý
1.3.1. Nguồn luật quốc tế
Việt Nam đã và đang tham gia vào một số tổ chức kinh tế quốc tế, khu
vực mậu dịch tự do, thoả thuận thương mại nên việc quản lý thuế hải quan
phải dựa trên các hiệp định, hiệp ước khác nhau.
Trong quy định của pháp luật quốc gia không thống nhất với các quy
định quốc tế, Việt Nam trước hết phải thực hiện theo quy định quốc tế.
1.3.2. Pháp luật thuế quốc gia

3


Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu (Luật số 107/2016/QH13 ngày
06/4/2016 có hiệu lực từ ngày 01/9/2016);
Luật Quản lý thuế (Luật số 78/2006/QH11 ngày 29/11/2006 và Luật số
21/2012/QH13 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật quản lý thuế ngày
20/11/2012);
Luật Hải quan (Luật số 54/2014/QH13 ngày 23/06/2014).

4


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THU THUẾ HẢI QUAN TẠI
VIỆT NAM HIỆN NAY
Năm 2021, Tổng cục Hải quan được Quốc hội giao dự toán thu NSNN
là 315.000 tỷ đồng. Trong đó, thuế xuất khẩu 6.222 tỷ đồng; thuế nhập khẩu
55.023 tỷ đồng; thuế tiêu thụ đặc biệt 21.925 tỷ đồng; thuế bảo vệ môi trường
1.830 tỷ đồng; thuế giá trị gia tăng 230.000 tỷ đồng. Bộ Tài chính giao chỉ
tiêu phấn đấu thu NSNN năm 2021 là 331.000 tỷ đồng (tăng 5% so với dự
toán). Dự toán được xây dựng trên cơ sở GDP tăng trưởng 6%; giá dầu thô

45$/thùng.
Đây là nhiệm vụ quan trọng cần thực hiện trong bối cảnh hiện nay cịn
rất nhiều khó khăn do các Hiệp định thương mại tự do (FTAs) tiếp tục trong
giai đoạn cắt giảm sâu, một số FTA mới được ký kết.
Số thu NSNN từ ngày 01/11/2021 đến ngày 30/11/2021 đạt 33.696 tỷ
đồng, lũy kế từ đầu năm đến ngày 30/11/2021 đạt 349.889 tỷ đồng bằng
111,1% dự toán, bằng 105,7% chỉ tiêu phấn đấu, tăng 23,77% so với cùng kỳ
năm 2020.
Bên cạnh đó, tình hình dịch COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp.
Nhiều chính sách miễn, giảm, hồn thuế đang được áp dụng gây ảnh hưởng
đến số thu ngân sách của ngành Hải quan. Chính vì vậy, Tổng cục Hải quan
đã sớm chỉ đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc chủ động xây dựng kế hoạch
hành động nhằm hoàn thành chỉ tiêu thu NSNN.
Về kết quả thu ngân sách nhà nước, ước tính năm 2021 tồn Ngành thu
được 370.000 tỷ đồng, bằng 117,46% dự toán, bằng 110,45% chỉ tiêu phấn
đấu, tăng 19,2% so với cùng kỳ năm trước.
Năm 2022, Tổng cục Hải quan được Quốc hội và Bộ Tài chính giao dự
toán thu NSNN theo Nghị quyết số 34/2021/QH15 ngày 13/11/2021 là

5


352.000 tỷ đồng. Để phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ thu NSNN năm 2022,
ngay từ đầu năm 2022, Tổng cục Hải quan đã ban hành kế hoạch triển khai
Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 08/01/2022 và Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày
10/01/2022. Đồng thời, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan đã ban hành Chỉ
thị 439/CT-TCHQ ngày 11/02/2022 về việc “thực hiện đồng bộ, quyết liệt các
giải pháp tạo thuận lợi thương mại, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước,
chống thất thu trong triển khai nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước năm 2022”.
Thống kê trong tháng 2, số thu NSNN từ hoạt động xuất nhập khẩu đạt

26.201 tỷ đồng, đưa tổng số thu từ đầu năm đến ngày 28/2/2022 đạt 69.250 tỷ
đồng. Số thu này bằng 19,7% dự toán, bằng 18,7% chỉ tiêu phấn đấu và tăng
24,45% so với cùng kỳ năm 2021.
Kết quả thu NSNN tăng trưởng tốt như vậy một phần dựa trên tình hình
xuất nhập khẩu hàng hóa khả quan, phần khác là do Tổng cục Hải quan đã chỉ
đạo các cục hải quan tỉnh, thành phố thực hiện nghiêm túc công tác quản lý
thu NSNN ngay từ đầu năm 2022.
Đồng thời, các đơn vị tăng cường chống thất thu, tập trung rà sốt, nắm
chắc tình hình nợ thuế, phân loại các nhóm nợ có khả năng thu, nợ khơng có
khả năng thu; tập trung kiểm tra về số lượng, trị giá, mã số, xuất xứ; thực hiện
hiện đại hóa cơng tác quản lý thu thuế, tăng số lượng ngân hàng phối hợp thu
và nộp thuế điện tử 24/7,… Bởi vậy, rất nhiều địa phương có số thu tốt.
Số thu NSNN từ hoạt động xuất nhập khẩu từ ngày 1/3/2022 đến ngày
30/3/2022 do Kho bạc Nhà nước cung cấp đạt 37.440 tỷ đồng, lũy kế từ đầu
năm đến ngày 30/3/2021 đạt 107.300 tỷ đồng đạt 30,5% dự toán, đạt 29 % chỉ
tiêu phấn đấu, tăng 22,44% so với cùng kỳ năm trước.

6


Kết quả tính đến ngày 20/04/2022, tổng số thu thuế của toàn ngành Hải
quan đạt 135.366 tỷ đồng, bằng 38,45% dự toán theo chỉ tiêu pháp lệnh và đạt
36,58% chỉ tiêu phấn đấu Bộ Tài chính giao.
Dưới tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài
chính, ngành Hải quan đã và đang tiếp tục triển khai thực hiện rà soát nhiều
giải pháp nhằm phấn đấu đạt được cao nhất các chỉ tiêu, kế hoạch đã đề ra, cụ
thể:
Triển khai Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 04/3/2020 của Thủ tướng Chính
phủ về các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh
doanh, bảo đảm an sinh xã hội ứng phó với dịch Covid-19; thường xuyên

đồng hành, giải đáp, tháo gỡ triệt để khó khăn, vướng mắc liên quan đến thủ
tục hải quan, chính sách thuế…cho cộng đồng doanh nghiệp; cải cách thủ tục
hành chính theo hướng tăng cường áp dụng cơng nghệ thơng tin, cải thiện môi
trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần thu hút
đầu tư nước ngồi, thúc đẩy sản xuất xuất khẩu phát triển, góp phần tăng
trưởng kinh tế, tạo thuận lợi hơn cho công tác quản lý thu NSNN của Cơ quan
Hải quan.
Tăng cường chống thất thu qua công tác giám sát kiểm tra thực hiện thủ
tục hải quan, kiểm tra sau thông quan, thanh tra chuyên ngành, đấu tranh
chống buôn lậu, gian lận thương mại; tập trung kiểm tra chống gian lận về số
lượng, trị giá, mã số, xuất xứ, nhãn hiệu hàng hóa.... Kiểm sốt chặt chẽ, kịp
thời phát hiện ngăn chặn việc vận chuyển trái phép, thẩm lậu vào nội địa;
nhập khẩu hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ; nhập
khẩu hàng khơng đúng với khai hải quan về chủng loại, số lượng, trị giá; hàng
hóa thuộc diện cấm nhập khẩu; tự ý tiêu thụ hàng hóa đang chịu sự giám sát
hải quan (hàng quá cảnh, kinh doanh tạm nhập tái xuất, hàng gia công, sản

7


xuất xuất khẩu…); chủ động rà soát, phân loại, thu hồi và xử lý nợ thuế phát
sinh trước ngày 01/01/2022 đồng thời không để phát sinh nợ mới trong năm
2022 qua công tác thanh tra, kiểm tra.

8


CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC THU
THUẾ HẢI QUAN TẠI VIỆT NAM
Trong những năm qua, việc tổ chức thực hiện thu thuế XNK đã có

nhiều thành tựu đáng ghi nhận, bảo đảm thu đúng, thu đủ. Tuy nhiên, theo
đánh giá của các chuyên gia, tình trạng thất thu NSNN trong lĩnh vực XNK
vẫn còn tồn tại. Nguồn thu từ thuế nhập khẩu hàng hóa chiếm tỷ trọng tương
đối cao trong cơ cấu nguồn thu cho NSNN. Theo dự báo thu NSNN của Chính
phủ qua các năm có thể thấy được tỷ trọng của nguồn thu từ hoạt động XNK
trên tổng nguồn thu NSNN. Trên thực tế, tỷ trọng nguồn thu từ thuế XNK trên
tổng thu NSNN vẫn luôn dao động trong khoảng từ 13- 14%.
Nhằm đảm bảo hiệu quả của hoạt động thu thuế xuất nhập khẩu của
Việt Nam trong thời gian tới, cần quan tâm một số nội dung sau:
Một là, sửa đổi, bổ sung các quy định về quản lý thuế, mã số hàng hóa,
trị giá hải quan và xuất xứ hàng nhập khẩu theo hướng đơn giản hóa, rõ ràng,
minh bạch, cơng bằng và mang tính ổn định lâu dài để người nộp thuế dễ
dàng nắm bắt và thuận tiện trong việc tuân thủ các quy trình kê khai, nộp
thuế. Thuế suất của các sắc thuế cần được điều chỉnh cho phù hợp với tình
hình kinh tế của Việt Nam và có tính cạnh tranh với các nước, hạn chế tình
trạng chuyển giá của các doanh nghiệp. Chi tiết hơn nữa biểu thuế nhập khẩu,
danh mục hàng hóa xuất nhập khẩu với mã số hàng hóa rõ ràng, tương tự
bảng mã HS code của Tổ chức Hải quan thế giới.
Hai là, nâng cao năng lực phân tích đánh giá của đội ngũ cán bộ cơng
chức thuế nhằm nhanh chóng phát hiện các hành vi gian lận thuế quen thuộc.
Đội ngũ công chức thuế được đào tạo bài bản hơn về kế toán, phân tích tài
chính doanh nghiệp, phân tích các giao dịch liên kết nhằm phát hiện những
hành vi gian lận tinh vi hơn.

9


Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa cơ quan thuế
với cơ quan kiểm toán nhà nước và công an nhằm điều tra các đối tượng có
nguy cơ. Cơ quan kiểm tốn nhà nước cần tăng cường kiểm toán tuân thủ về

thuế để trên cơ sở đó hỗ trợ cơ quản thuế trong phịng, chống gian lận thuế;
phối hợp với ngân hàng, kho bạc tra sốt các giao dịch bất thường, có dấu
hiệu vi phạm để làm cơ sở cho việc tiến hành thanh tra, kiểm tra các doanh
nghiệp.
Ba là, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục người nộp thuế về
tính tuân thủ pháp luật về thuế; tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm
tra đối với người nộp thuế; điều chỉnh các chế tài đối với các hành vi trốn,
gian lận thuế theo hướng tăng nặng hơn mức xử phạt nhằm răn đe; kết hợp
với việc xử lý nghiêm minh, công bằng sẽ làm cho người nộp thuế e dè khi
thực hiện các hành vi trốn thuế.
Bốn là, đẩy nhanh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý
thuế. Hiện nay, toàn bộ hệ thống thuế đã được kết nối và một số doanh nghiệp
đã thực hiện kết nối thông tin với cơ quan thuế và hải quan. Tuy nhiên, cần
tăng cường mở rộng việc kết nối đến các đối tượng khác, tiến tới việc tạo cơ
sở dữ liệu thuế cho toàn dân.
Năm là, đẩy mạnh phát hiện các sai phạm, trong đó tập trung vào các
dự án, các trường hợp về miễn, giảm, hồn thuế, khơng thu thuế được hưởng
ưu đãi thuế có sự khác biệt giữa Luật thuế xuất nhập khẩu 45/2005/QH11 và
Luật thuế xuất nhập khẩu 107/2016/QH13; các trường hợp miễn thuế theo
Danh mục hàng hóa nhập khẩu miễn thuế đã được tiếp nhận và trừ lùi trên hệ
thống nhằm đảm bảo đúng đối tượng.

10


KẾT LUẬN
Qua những nội dung mà em phân tích ở trên, em đã làm rõ về các vấn
đề liên quan đến thuế hải quan như các cơ sở lý luận về thuế hải quan, thực
trạng công tác thu thuế tại Việt Nam và cuối cùng là đưa ra những giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả của công tác thu thuế. Thuế là một nguồn thu chiếm

phần lớn nguồn thu trong ngân sách nhà nước, thuế hải quan đóng vai trị rất
lớn trong việc khuyến khích các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa, bn
bán trao đổi thơng thương với các quốc gia trên thế giới nhằm làm tăng tính
hợp tác, liên kết kinh tế. Công tác triển khai thu thuế hải quan còn gặp nhiều
vướng mắc, cần sự vào cuộc của Nhà nước để hiện đại hóa cơng tác này.

11


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hoàng Đức Thân (2009), Giáo trình Kinh tế Hải quan – Phần 1, NXB Đại
học Kinh tế Quốc dân.

2.

Tạp chí điện tử Tài chính (2021), Thu thuế xuất nhập khẩu của Việt

Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Website: Tạp chí điện tử Tài
chính

(tapchitaichinh.vn),

/>
chinh/thu-thue-xuat-nhap-khau-cua-viet-nam-trong-boi-canh-hoi-nhap-kinhte-quoc-te-341701.html. Truy cập ngày 28/05/2022.

3.

Cổng Thơng tin điện tử Tổng cục Hải quan (2021), Thơng tin báo chí:

về tình hình cơng tác tháng 11 năm 2021 của Tổng cục Hải quan. Website:

www.customs.gov.vn,

/>
pageId=2&aid=156091&cid=32. Truy cập ngày 29/05/2022.
4. Cổng

Thông tin điện tử Tổng cục Hải quan (2022), Thông tin báo chí: về

tình hình cơng tác tháng 3 năm 2022 của Tổng cục Hải quan. Website:
www.customs.gov.vn,

/>
pageId=2&aid=166840&cid=32. Truy cập ngày 30/05/2022.
5. Cổng

Thông tin điện tử Tổng cục Hải quan (2022), Thông tin báo chí: về

việc phối hợp tuyên truyền về một số kết quả công tác nổi bật của Tổng cục
Hải quan 4 tháng đầu năm 2022, phương hướng, nhiệm vụ Quý II/2022.
Website:

www.customs.gov.vn,

/>
pageId=2&aid=167731&cid=32. Truy cập ngày 29/02/2022.

6.

Hồng Vân (2022), Ngành Hải quan: Kết quả thu ngân sách đạt khá từ

việc tạo thuận lợi thương mại. Website: Thời báo Tài chính Việt Nam Online
-

Tin

tức

về

tài

chính,

kinh

3

tế

(thoibaotaichinhvietnam.vn),


/>
Truy

cập

ngày

31/05/2022.

7.

Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Ngành Hải quan đẩy

mạnh các giải pháp chống thất thu ngân sách. Website: Báo điện tử - Đảng
Cộng sản Việt Nam (dangcongsan.vn), Truy cập ngày 29/05/2022.

4