Báo cáo "Một vài suy nghĩ về việc sử dụng pháp luật nước ngoài trong công tác nghiên cứu, giảng dạy pháp luật Việt Nam " pot

nghiên cứu - trao đổi
44


Tạp chí luật học số 6/2005







TS. PHạm thị Giang thu *
ic s dng nhng kin thc phỏp lut
nc ngoi phc v cho cụng tỏc
nghiờn cu, ging dy h thng phỏp lut
Vit Nam ngy cng tr nờn ph bin. Rt
nhiu cụng trỡnh nghiờn cu cp khỏc
nhau ó s dng phỏp lut nc ngoi lm
ngun ti liu tham kho quan trng (lun
vn, lun ỏn, ti nghiờn cu khoa hc
chuyờn ngnh lut), cỏc ti liu c s
dng mt cỏch chớnh thc (giỏo trỡnh) v nú
l mt phn quan trng trong ni dung ging
dy cho cỏc i tng hc ca giỏo viờn
Trng i hc Lut H Ni. Rừ rng khụng
th ph nhn v trớ ca vic nghiờn cu, s
dng kin thc phỏp lut nc ngoi trong
giai on hin nay. Tuy vy, cng cũn cú

mt vi tranh lun liờn quan n vic s
dng phỏp lut nc ngoi nh th no
m bo tớnh hp lớ v hu ớch ca tng vn
nghiờn cu, c bit i vi lnh vc lut
chuyờn ngnh. L cỏn b nghiờn cu nhng
khụng chuyờn sõu lnh vc lut so sỏnh,
chỳng tụi nhn thy cn phi ra nhng
yờu cu, tiờu chớ c th trong vic so sỏnh
phỏp lut lnh vc chuyờn mụn ca mỡnh,
m bo hiu qu ca ni dung nghiờn cu.
õy cng ng thi l mong mun cỏ nhõn
trao i chuyờn mụn vi cỏc ng nghip
nhm mc ớch tỡm kim nhng tiờu chớ
chung trong nghiờn cu v ging dy. Vi
nhng lớ do ú, chỳng tụi xin c trao i
mt s ý kin cỏ nhõn v vn ny.
1. Nhng yờu cu c bn cho vic so
sỏnh phỏp lut
V cỏch hiu so sỏnh phỏp lut, vi t
cỏch l mt b phn ca lut so sỏnh,
(1)
mt
vn phỏp lut (hoc tng th h thng
phỏp lut) c a ra so sỏnh vi h thng
lut quc gia khỏc (hoc nhúm quc gia
khỏc) trong bi cnh tng th ca nú. õy
cng chớnh l s khỏc bit gia so sỏnh lut
v so sỏnh phỏp lut bi l vic so sỏnh lut
theo cỏch hiu ca chỳng tụi, l ni hm ca
so sỏnh phỏp lut. Trong so sỏnh lut, cỏc

vn bn phỏp lut c th c xem xột tỏch
ri vi mt s yu t kinh t, xó hi, chớnh
tr khỏc (õy l nhng yu t mang tớnh ng
cao). Cỏch so sỏnh lut cng cú nhng u
im nht nh m trc ht l tỡm thy s
tng ng hay khỏc bit theo ngha c hc
ca tng quy nh phỏp lut; mt khỏc, cỏch
so sỏnh ny s giỳp ớch nhiu cho cỏc i
tng tham gia vo hot ng cú yu t
V

* Ging viờn chớnh Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật h
ọc số 6/2005


45

nc ngoi (hot ng mua bỏn hng hoỏ
quc t, cỏc vn v hụn nhõn gia ỡnh ).
Bờn cnh ú, so sỏnh lut mt cỏch n
thun cú nhng nhc im khụng th ph
nhn khi xem xột cỏc im tng ng hay
khỏc bit, mc v phm vi iu chnh
cng nh nguyờn nhõn sõu xa ca vic ban
hnh vn bn phỏp lut c th ú iu ny

s th hin mt cỏch rừ rng nu em so
sỏnh lut phc v cho cụng tỏc nghiờn cu,
hc tp, bi l chỳng khụng ch ra ci ngun
ca s tng ng hay khỏc bit ú, cú th
dn ti nhng ỏnh giỏ lch lc v mt vn
bn phỏp lut c th.
Vi phõn tớch trờn, chỳng tụi mun
cp vic phi t h thng phỏp lut d nh
so sỏnh vo bi cnh lch s c th. H thng
phỏp lut ca mt quc gia, trong mi thi kỡ
c hỡnh thnh da trờn rt nhiu cỏc yu
t chi phi, tỏc ng m trc ht bi cỏc
yu t chớnh tr, kinh t, c im vn hoỏ,
truyn thng dõn tc, truyn thng lp phỏp
ca quc gia ú m khụng n thun phn
ỏnh ý chớ ca mt giai cp. Bờn cnh ú, mt
h thng phỏp lut cú hiu qu hay khụng
cũn ph thuc vo cỏc bin phỏp thc thi
phỏp lut, vo ý thc phỏp lut ca cng
ng dõn c quc gia ú. Nh vy, rừ rng,
vi mt h thng phỏp lut c th, nu nú
c t trong bi cnh c th, cho dự mc
tng ng n õu, chc chn cng cú
s khỏc bit vi h thng phỏp lut ca quc
gia khỏc m khụng th l s rp khuụn, sao
chộp phỏp lut. Chng hn, h thng phỏp
lut Phỏp cú rt nhiu im tng ng vi
h thng phỏp lut c nhng gia chỳng cú
rt nhiu im khỏc bit. iu ny c quy
nh bi chớnh cỏc yu t riờng v chớnh tr

xó hi v truyn thng, tớnh dõn tc ca hai
quc gia ú. iu ny cng gii thớch vic so
sỏnh phỏp lut, nghiờn cu phỏp lut ca cỏc
quc gia i vi cỏc nh lm lut hay nghiờn
cu phỏp lut ch cú th s dng kt qu
nghiờn cu nh mt phng ỏn tham kho,
hc tp, ỏnh giỏ u, nhc im ca h
thng phỏp lut trong tng th bi cnh ca
chỳng m khụng th coi ú l "nhng u vit
ni tri" so vi phỏp lut quc gia khỏc.
iu ny cú v mang tớnh lớ thuyt nhng li
ang l mt nguy c khi nghiờn cu phỏp
lut mt s nc phỏt trin (c, Phỏp, Hoa
Kỡ ) v cho rng phỏp lut Vit Nam trong
thi gian gn nht phi quy nh tng t
nh vy. Chỳng tụi cho rng khụng th ph
nhn nhng thnh tu m h thng phỏp lut
cỏc nc phỏt trin ó em li cho quc gia
ú v sc nh hng ca nú i vi h thng
phỏp lut cỏc quc gia khỏc. Tuy vy, h
thng phỏp lut "vn minh" ch cú th t
trong mt nn kinh t, nn vn hoỏ phỏp lớ
n trỡnh nht nh. S l khụng tng v
khụng t c hiu qu khi sao chộp h
thng phỏp lut y vo mt t nc cú nn
kinh t, vn hoỏ phỏp lớ nh Vit Nam.
Chng hn, khi núi n h thng phỏp lut
v chng khoỏn v th trng chng khoỏn,
khụng ai khụng nhc n Lut chng khoỏn
nm 1933 (Securities Act of 1933 As

Amended) v Lut giao dch chng khoỏn
nm 1934 (Securities Exchange Act of 1934
as Amended) (cựng vi nhng sa i b
sung qua cỏc giai on) ca Hoa Kỡ nhng


nghiên cứu - trao đổi
46


Tạp chí luật học số 6/2005

nu sao chộp nhng quy nh ny ỏp dng
cho th trng chng khoỏn Vit Nam thỡ
tht khú hỡnh dung v hiu qu phỏp lut v
tớnh kh thi ca phỏp lut, bi l chỳng c
ban hnh da trờn nn kinh t th trng Hoa
Kỡ ó hỡnh thnh v phỏt trin trc ú 200
nm. Hoc nhng quy nh "vộn mn"
(prevail) trong Lut cụng ti ca Hoa Kỡ
khụng th ỏp dng cho cỏc hot ng kinh t
ca Vit Nam nhng nm 1990 do cỏc quy
nh phỏp lớ khỏc (quy nh v kim toỏn, k
toỏn thng kờ) cha cho phộp thc hin v
ngay trong giai on hin ti, nu ỏp dng
quy nh ny cho tt c cỏc cụng ti, cú l tớnh
kh thi s khụng thc hin c.
Bờn cnh vic t h thng phỏp lut
trong tng th mụi trng ca nú, cng cn
phi cú mt s yờu cu c th khỏc trong quỏ

trỡnh thc hin so sỏnh. Trc ht, phi loi
tr nguy c "nghiờn cu phỏp lut nc
ngoi vi suy lun rng cỏc thit ch phỏp
lut, khỏi nim lut v phng phỏp nghiờn
cu ca lut trong nc cng tn ti trong
h thng phỏp lut nc ngoi"
(2)
v ngc
li. õy khụng t ra vn nh nghiờn
cu ú cao hay khụng cao nhng t
tng, phng phỏp nghiờn cu lut trong
nc m chỳng tụi mun ch ra rng nu s
dng khụng ỳng phng phỏp, cỏch thc
t vn , nh nghiờn cu t thõn h lm
mộo i i tng nghiờn cu. Hỡnh dung
mt cỏch n gin, nu chỳng ta xem xột
lut cụng bng (Equyty Law) theo con mt
ca ngi nghiờn cu lut hc "thun Vit"
s khụng th cú cỏch gii thớch y ,
thuyt phc v chỳng, bi l, h thng phỏp
lut Vit Nam (v rt nhiu cỏc quc gia
khỏc) khụng t ra lut cụng bng. Nhỡn
nhn gúc chi tit hn, nu khng nh
ngõn hng trung ng cỏc quc gia cng
cú chc nng, v trớ nh Ngõn hng nh nc
Vit Nam vỡ õy l hai thit ch ging nhau
cng dn n kt qu sai lm tng t. Vi
tt c cỏc vớ d trờn, cú th i n kt lun
cn phi nhỡn nhn h thng phỏp lut - i
tng nghiờn cu trong chnh th thng nht

ca nú. Vi lp lun ú, nghiờn cu mt h
thng lut (hoc mt lnh vc phỏp lut
chuyờn ngnh) cng cn phi c thoỏt li
khi rng buc ca phỏp lut nc nh. iu
ny dng nh khụng tng bi l thc t
cỏc nh nghiờn cu vn mang nng t tng
ca phỏp lut nc nh. Nhng kt qu
nghiờn cu, hc tp ban u thng cú nh
hng ln n nhng ỏnh giỏ cho c quỏ
trỡnh lm vic ca ngi hc. Vỡ vy, vic
nghiờn cu c lp h thng phỏp lut nc
ngoi thng gõy tr ngi ban u cho nh
nghiờn cu.
Phi s dng ỳng, chớnh xỏc ngun
thụng tin, ú cng l mt yờu cu c bn ca
vic so sỏnh phỏp lut. Do yờu cu ca vic
so sỏnh, thụng thng phng ỏn tt nht
s dng ngun thụng tin l cỏc ti liu vi
ngụn ng gc. Tuy vy, iu ny cng hon
ton khụng phi d dng bi l cú rt nhiu
quc gia (nhúm quc gia) s dng ngụn ng
khụng ph bin. Trng hp tip theo c
la chn l cỏc ti liu phỏp lut ca quc
gia ú c ng ti bng ngụn ng ph
bin do chớnh quc gia ú phỏt hnh ( m
bo tớnh sỏt thc v ngha ca cỏc vn bn


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật h

ọc số 6/2005


47

dch). Trng hp nu hn ch v ting nc
ngoi, nh nghiờn cu mi nờn s dng ting
Vit nhng cng nờn la chn c quan, t
chc chu trỏch nhim dch v cụng b
nhng vn bn ú bng ting Vit.
Vic so sỏnh mc iu chnh i vi
mt lnh vc (k c cựng vi cỏc bi cnh ra
i ca chỳng) cng cn phi c ỏnh giỏ
trong mt chnh th y , k c cỏc
nguyờn tc. Khụng th do khụng tỡm thy
vn khụng c ghi nhn ti vn bn
phỏp lut iu chnh trc tip lnh vc ú m
cú ngay nhn xột chỳng thiu y , khụng
ng b bi rt nhiu trng hp ó c
quy nh chi tit mt vn bn phỏp lut
khỏc, k c mt nguyờn tc khỏc. Mt quan
h xó hi khụng n gin hỡnh thnh v c
iu chnh bng duy nht mt vn bn phỏp
lut. Hc gi ni ting ngi Phỏp Rộne
David ó lu ý rng "phỏp lut nhng
ngun ti liu chớnh thc khụng phi l yu
t duy nht hỡnh thnh nờn cỏc quan h xó
hi. Nhng quy phm v th tc phỏp lớ m
chỳng ta cho l quan trng, mụi trng
khỏc cú th ch cú ý ngha tr giỳp rt nh

bi vỡ quan h xó hi c da trờn nhng
nguyờn tc khỏc".
(3)
Chng hn, khỏi nim
chng khoỏn c ghi nhn trong lut chng
khoỏn Hoa Kỡ nhng li khụng c ghi
nhn trong lut chng khoỏn Trung Quc
hay trong lut chng khoỏn Liờn bang Nga.
2. Xỏc nh mc ớch ca vic so sỏnh
phỏp lut
Bao gi ngi thc hin quỏ trỡnh so
sỏnh cng phi t ra mc tiờu c th nh
trc m bo tớnh hiu qu trong quỏ
trỡnh lao ng ca mỡnh. Thc t cho thy
khi tin hnh so sỏnh phỏp lut, ngi thc
hin so sỏnh cú th nhm mt (hoc mt s)
mc tiờu sau õy:
Mt l, thc hin so sỏnh nhm mc ớch
tỡm ra kt qu mang tớnh lớ thuyt: So sỏnh
gia hai h thng lut, gia phỏp lut quc
gia ny v phỏp lut ca mt (mt s quc
gia) khỏc. Trong trng hp ny, theo ý kin
chỳng tụi, s l hp lớ khi chỳng ta so sỏnh
nhng vn mang tớnh nguyờn tc chung,
yờu cu chung cho mt lnh vc iu chnh
ca phỏp lut. õy ng thi cng l yờu cu
khi so sỏnh phc v cho cụng tỏc ging dy,
nghiờn cu nhng mng phỏp lut c th.
Nu i sõu vo nhng quy nh quỏ chi tit,
dng nh cn phi t mi quy phm

(nhúm quy phm) ca mt quc gia cựng
iu chnh mt vn bờn cnh rt nhiu
yu t tỏc ng khỏc v lm phc tp thờm
quỏ trỡnh nghiờn cu. Chỳng tụi cho rng
cú kt qu thit thc sau khi thc hin
nghiờn cu nờn la chn h thng phỏp lut
theo ba nhúm ch yu.
Trng hp nghiờn cu h thng phỏp
lut ca cỏc nc phỏt trin, chng hn nh
Anh, Hoa Kỡ (khi nc phỏt trin cú h
thng phỏp lut ỏn l) hoc c, Phỏp (khi
nc phỏt trin cú h thng lut thnh vn).
Kt qu nghiờn cu h thng phỏp lut ca
cỏc nc phỏt trin cú ý ngha thc tin sõu
sc, bi l ú cú th c coi l mt ỏp ỏn
cho bi toỏn ca mt quc gia mong mun
xõy dng nn kinh t th trng phỏt trin.
Cho dự tớnh nh hng xó hi ch ngha
c th hin xuyờn sut quỏ trỡnh phỏt


nghiên cứu - trao đổi
48


Tạp chí luật học số 6/2005

trin nn kinh t, phỏp lut Vit Nam cú l
cng phi tuõn th, ỏp ng nhng yờu cu
t ra ca cỏc quy lut vn ng ca nn

kinh t th trng m chỳng ta ang mong
mun xõy dng.
Trng hp nghiờn cu h thng phỏp
lut ca quc gia cú c im kinh t xó hi
tng ng vi Vit Nam, chng hn nh
Trung Quc (vn duy trỡ tớnh nh hng xó
hi ch ngha trong ch chớnh tr v kinh
t) hoc Liờn bang Nga. õy u l nhng
nc cú nn kinh t chuyn i nh Vit
Nam, vỡ vy h thng phỏp lut ca cỏc quc
gia cú nn kinh t chuyn i cú giỏ tr tham
kho ln i vi h thng phỏp lut Vit
Nam trong giai on hin nay. Vic tỡm hiu,
ỏnh giỏ h thng phỏp lut qua tng giai
on s cho chỳng ta nhng c hi b qua
giai on th nghim, rỳt ngn thi gian
thc hin quỏ trỡnh chuyn i m khụng b
"chch hng" hay gõy ra thit hi cho nn
kinh t. Nhng kinh nghim, kt qu trao i
v h thng phỏp lut, v kinh nghim qun
lớ kinh t gia cỏc chuyờn gia Trung Quc v
Vit Nam l vớ d c th. Cng cn lu ý
thờm, i vi cỏc nc cú nn kinh t
chuyn i (trong ú cú Vit Nam), giai
on ny thng t ra nhng vn mang
tớnh lớ lun, khỏi quỏt, th hin ngay chớnh
trong cỏc khỏi nim, du hiu c ghi nhn
ti cỏc vn bn phỏp lut cú hiu lc phỏp lớ
khỏc nhau. õy cng l im khỏc nu so
sỏnh vi cỏc quy nh phỏp lut ca cỏc

nc phỏt trin, thng nh lm lut khụng
t vn theo cỏch trờn, phỏp lut quy nh
nhng vn rt c th t c mc tiờu
hiu qu iu chnh phỏp lut (n mc
dng nh chỳng ta cm thy h khụng quan
tõm ti cỏc vn lớ lun nhng thc s
khụng phi nh vy). Chỳng tụi cho rng
hon ton cú th gii thớch c iu ú, bi
l, bn thõn cỏc nh nghiờn cu, nh lm lut
ca cỏc nc cú nn kinh t chuyn i hin
nay cng "ang trong quỏ trỡnh chuyn i",
vỡ vy, vic nghiờn cu sõu sc hoc quy
nh nhng vn mang tớnh khỏi quỏt li l
cn thit. Chng hn, nu trong giai on ca
nn kinh t tp trung, khỏi nim phỏt hnh
chng khoỏn cha c cp nhng ú li
l vn ht sc ph bin v ó tn ti lõu
di trong nn kinh t th trng.
Trng hp nghiờn cu h thng phỏp
lut ca quc gia cú nhng nh hng nht
nh hoc cú mi quan h thng xuyờn vi
Vit Nam, chng hn cỏc nc trong khu
vc ASEAN Cỏc nc trong mt khu vc
thng cú s chi phi giao lu, nh hng
nht nh i vi nn kinh t, i vi i
sng vn hoỏ, chớnh tr v k c i vi con
ngi vi nhau. iu ny li cng th hin
rừ rng hn trong giai on c th hin nay.
Vỡ vy, vic nghiờn cu h thng cỏc nc
trong khu vc l cn thit gii quyt tt c

cỏc mi quan h, rng buc mt cỏch t
nhiờn nờu trờn.
Hai l, nhm mc ớch xem xột ỏnh giỏ
c h thng phỏp lut hay tng vn bn phỏp
lut, theo ú s a ra nhng phng ỏn
chnh sa, bói b, b sung. Vi mc tiờu
ny, vic nghiờn cu phi c thc hin vi
nhiu ni dung ng b khỏc nhau. Trc
ht, phi la chn h thng lut tin hnh


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật h
ọc số 6/2005


49

so sỏnh trong bi cnh tng th ca chỳng.
Bờn cnh ú, vic nghiờn cu n mc chi
tit bi cnh ca tng quy nh phỏp lut
cng cn c m x cú c bi hc
kinh nghim.
Ba l, nhm mc ớch gii quyt mt v
vic c th. Yờu cu ca vic nghiờn cu
phỏp lut nc ngoi trong trng hp ny
li hon ton khỏc. Trng hp so sỏnh
nhm gii quyt cỏc v vic c th (chng
hn mt v ỏn c th, mt hp ng thng
mi quc t), vic tỡm hiu (v phi hiu rừ)

tỡm thy im tng ng, khỏc bit gia
quy nh ca phỏp lut Vit Nam vi quy
nh ca quc gia cú liờn quan (ni s la
chn lm nc cú lut ỏp dng). Vic s
dng phỏp lut nc ngoi cng khụng ch
cú ý ngha so sỏnh m c th hn, ú l ỏp
dng phỏp lut. iu ny l hin nhiờn bi
l ch cú nh vy mi gii quyt tt cỏc v
vic c th ú. Mc dự khụng nm trong
phm vi trao i ca bi vit ny nhng
cng phi tha nhn rng, õy l mt im
va yu va thiu ca nhiu lut gia, lut s
v k c cỏc cỏn b nghiờn cu phỏp lut
Vit Nam. Nhng bi hc ca U ban th
dc th thao, ca Hng khụng Vit Nam, ca
Vn ti bin vn ang l hin hu. gii
quyt c mc tiờu ny, vic tỡm hiu n
mc chi tit nht cỏc quy nh phỏp lut ca
quc gia cú liờn quan l hon ton cn thit
v mang tớnh bt buc.
3. Vic s dng phỏp lut nc ngoi
i vi cỏc lnh vc chuyờn ngnh
Trong lnh vc chuyờn ngnh, cho dự cú
theo quan im phõn chia ngnh lut nh th
no, chỳng ta cng phi tha nhn i sng
kinh t xó hi bao gm nhiu lnh vc c th
khỏc nhau v nhng mc khỏc nhau,
phỏp lut u iu chnh chỳng. Vỡ vy, cỏc
chuyờn gia, cỏc i tng tuõn th hay ỏp
dng phỏp lut trong tng lnh vc ca mỡnh,

trc ht cn phi bit h thng vn bn
phỏp lut trong nc v vn ú, õy ó
th hin s chuyờn bit khỏ rừ rng. S l tt
hn nu h hiu bit phỏp lut nc ngoi
iu chnh vn tng t. Cõu hi t ra l,
vic nghiờn cu v s dng phỏp lut nc
ngoi trong lnh vc phỏp lut chuyờn ngnh
cn phi tin hnh nh th no? Theo chỳng
tụi, ngoi cỏc tiờu chớ ó c xỏc nh trờn
cn lu ý thờm mt s im sau:
- Xỏc nh phỏp lut nc ngoi cú iu
chnh/ó iu chnh lnh vc ú cha? Mi
quc gia u cao "ch quyn quc gia"
nhng kt qu cui cựng ca vic iu chnh
phỏp lut thỡ khụng th khỏc, ú l mong
mun cú mt xó hi tt p hn. Vỡ vy,
Giỏo s Michael Bogdan ó nhn xột khi so
sỏnh v ni dung lut thc nh ca cỏc quy
phm phỏp lut ca cỏc nc nm trong h
thng lut khỏc nhau v c nhiu chuyờn
gia ng thun "cỏc h thng lut chõu u
lc a v phỏp lut Anh - M, Rheinstien d
oỏn khong 80% cỏc v vic thuc lut t
u i n kt qu ging nhau cho dự chỳng
c xy ra v c xột x ti M, Canada,
Phỏp, Achentina hay Nht Bn".
(4)
Mt lnh
vc kinh t xó hi c th cng cú th c
iu chnh hoc cha c iu chnh ti

mt quc gia nht nh, iu ny xut phỏt
t nhiu nguyờn nhõn khỏc nhau. i vi


nghiên cứu - trao đổi
50


Tạp chí luật học số 6/2005

tng trng hp u cú th giỳp cho nh
nghiờn cu cú c nhng ỏnh giỏ c th.
Chng hn, trong giai on hin nay, vic
mt quc gia ó hay cha ban hnh nhng
quy nh phỏp lut c th v s hu trớ tu,
s hu cụng nghip s rt cn thit i vi
nh nghiờn cu, ging dy phỏp lut chuyờn
ngnh ú ca Vit Nam trong s so sỏnh
ỏnh giỏ phỏp lut Vit Nam vi phỏp lut
quc gia khỏc, vi cng ng quc t.
- Mc iu chnh ca phỏp lut nc
ngoi i vi lnh vc ang cn nghiờn cu
xem xột n õu (phm vi iu chnh).
Trong phn u ca bi vit, chỳng tụi cng
ó cp vic xem xột phm vi iu chnh
ca phỏp lut nhng di gúc chung.
Trong mc ny, chỳng tụi mun xem xột
theo khớa cnh lnh vc phỏp lut chuyờn
ngnh. Nu mt vn bn phỏp lut hay tng
th cỏc quy nh phỏp lut iu chnh mt

lnh vc thng cp, quy nh nhng ni
dung no, cỏch thc iu chnh cựng vi
nhng loi tr trong phm vi iu chnh ca
cỏc vn bn y. ú cng l bi hc hay l kt
qu so sỏnh tt trong cụng tỏc nghiờn cu.
Chng hn, khi núi n phỏp lut thng
phiu, vn bn phỏp lut cỏc quc gia
thng coi nú l c s phỏp lớ phỏt hnh
cỏc giy t cú giỏ ca cỏc thng nhõn, da
trờn ú, vic chuyn nhng, giao dch cỏc
thng phiu s to iu kin hỡnh thnh
cỏc loi giao dch mi. Nu nh vy, bi
hc cho vic ban hnh phỏp lut thng
phiu ca Vit Nam s l do gii hn phm
vi iu chnh ca Phỏp lnh thng phiu
nờn trong thc t, vn bn ny khụng cú kh
nng ỏp dng, k c i vi hot ng chit
khu cỏc giy t cú giỏ ca cỏc t chc tớn
dng hin nay
- Xem xột v hiu lc phỏp lớ. V nguyờn
tc ỏp dng lut, vn bn phỏp lut cú hiu
lc phỏp lớ cao s trỏnh nguy c b hn ch
ỏp dng bi vn bn phỏp lut khỏc, cú tớnh
n nh v quy trỡnh ban hnh cht ch. iu
ny l lớ tng i vi cỏc quc gia cú kinh
t xó hi phỏt trin n nh, c s phỏt trin
bn vng, cú h thng lut c k tha v
cú cỏc nh lm lut cú kh nng d oỏn s
phỏt trin xó hi lõu di. Bờn cnh ú, vic
ban hnh vn bn phỏp lut cú hiu lc cao

cng gõy ra nhng khú khn nht nh, iu
ny lớ gii vỡ sao cỏc quc gia cú nn kinh t
cha n nh hoc cỏc quc gia cú nn kinh
t chuyn i thng la chn vic ban hnh
vn bn cú hiu lc phỏp lớ khụng cao, iu
chnh nhng vn nhy cm trong thi
gian u vi mc ớch a dn vo n nh.
õy chỳng tụi hon ton khụng cú ý nh
"bờnh vc" cho h thng cỏc vn bn phỏp
lut iu chnh cỏc lnh vc rt mi ca nn
kinh t th trng Vit Nam nh th trng
chng khoỏn, th trng bo him, trong thi
gian u hot ng da trờn cỏc vn bn
phỏp lut cú hiu lc phỏp lớ khụng cao m
nh mt phng ỏn tỡm kim quc gia phự
hp vi mc ớch nghiờn cu ca mỡnh, m
bo giỏ tr ca kt qu nghiờn cu.
Bn l, trong nhng trng hp cn thit
cú th xem xột, so sỏnh tng mng vn c
th v tớnh chi tit, c th trong c cu ca
vn bn phỏp lut. iu ny s giỳp ớch cho


nghiªn cøu - trao ®æi
T¹p chÝ luËt h
äc sè 6/2005


51

việc đánh giá hệ thống pháp luật chuyên
ngành quốc gia đó (kể cả Việt Nam) đã đáp
ứng hay chưa việc tuân thủ các cam kết hay
các nguyên tắc chung (mà chúng ta vẫn xác
định đó là các nguyên tắc quốc tế). Chẳng
hạn, đánh giá về hệ thống luật chuyên ngành
ở Việt Nam, có nhiều quan điểm cho rằng
"chưa đạt được yêu cầu về sự minh bạch,
công khai". Nhận xét này xuất phát từ quan
điểm cho rằng nhiều quy định trong các văn
bản pháp luật chuyên ngành có hiệu lực pháp
lí cao như Luật doanh nghiệp, các đạo luật
thuế, các điều khoản còn quy định mang tính
chung chung, thiếu rõ ràng Bên cạnh
những lí giải nguyên nhân vì sao các nhà làm
luật Việt Nam lại ban hành những quy định
pháp luật như vậy, việc đưa ra xem xét tính
chi tiết, cụ thể của văn bản pháp luật Việt
Nam với văn bản pháp luật nước ngoài được
lựa chọn cũng hoàn toàn là cần thiết.
4. Có phải mọi nội dung được sử dụng
kể cả giảng dạy, nghiên cứu hay biên soạn
giáo trình đều cần thiết phải sử dụng việc
so sánh pháp luật?
Với những phân tích trên cho thấy việc
sử dụng pháp luật nước ngoài cho công tác
nghiên cứu, giảng dạy ở Việt Nam là rất
quan trọng. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn còn
băn khoăn với câu hỏi đặt ra cho chính mình.
Đó là có phải việc nghiên cứu pháp luật

nước ngoài cần được thể hiện trong mọi nội
dung hoạt động phục vụ cho công tác giảng
dạy của mình hay không? Chúng tôi đưa ra
hai nội dung gắn trực tiếp với nhiệm vụ của
giảng viên luật: Giảng dạy và tham gia biên
soạn giáo trình. Thiển ý của chúng tôi là
nếu đưa mọi nội dung mình nghiên cứu về
pháp luật nước ngoài vào tất cả các vấn đề
giảng dạy, kể cả biên soạn giáo trình có lẽ
là khiên cưỡng, thậm chí gây ra sự nhàm
chán nhất định bởi đó là các vấn đề chuyên
môn mang tính chất chuyên ngành mà
không phải là phần "luật so sánh mở rộng".
Mặt khác, nếu đưa đến mức chi tiết các nội
dung cụ thể (chẳng hạn các điều luật) để so
sánh trong các tài liệu mang tính ổn định sẽ
là không phù hợp bởi chúng ta hoàn toàn
không thể nêu được đầy đủ các yếu tố trong
sự so sánh với pháp luật Việt Nam, chưa
nói đến việc khó có thể biết quy định đó đã
trở thành lỗi thời hay chưa. Sẽ là phù hợp
hơn trong lĩnh vực pháp luật chuyên ngành
khi sử dụng các kết quả nghiên cứu pháp
luật nước ngoài là cung cấp cho đối tượng
học/đọc thấy được những nét khái quát nhất
của hệ thống pháp luật nước ngoài đã được
lựa chọn trong sự xem xét hệ thống pháp
luật nước ta. Bên cạnh đó, cách tìm nguồn
tài liệu về pháp luật nước ngoài được đề
xuất dễ dàng, phổ biến, với chi phí thấp sẽ

là hữu ích hơn cho người học.
Trên đây là một vài ý kiến về lĩnh vực
mà cá nhân tác giả cũng còn nhiều băn
khoăn, xin được đề xuất để bạn đọc cùng
chia sẻ và tham khảo./.

(1), (2).Xem: Michanel Bogdan, “Luật so sánh”, Hà
Nội, 2002, tr. 13, 30.
(3).Xem: Réne David: “Những hệ thống pháp luật
chính trong thế giới đương đại”, Nxb. Thành phố Hồ
Chí Minh, 2003, tr. 16.
(4).Xem: Michael Bogdan, sđd, tr. 75.