Báo cáo " Thực hiện cơ sở thông qua lấy ý kiến nhân dân " pdf

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 9/2006 17




TS. Trần Minh Hơng *
y ý kin úng gúp ca nhõn dõn trc
khi ban hnh quyt nh qun lớ l mt
trong nhng hot ng quan trng nhm m
bo thc hin v phỏt huy dõn ch trc tip,
to iu kin cho cỏc tng lp nhõn dõn tham
gia mt cỏch tớch cc vo qun lớ nh nc,
qun lớ xó hi. Trờn thc t, hot ng ny
c cỏc c quan, t chc cú thm quyn
phi hp tin hnh tng i thng xuyờn
thụng qua vic t chc ly ý kin nhõn dõn
v mt ch trng, mt chớnh sỏch ln, v
d tho vn bn quy phm phỏp lut, v k
hoch xõy dng mt cụng trỡnh cú ý ngha
i vi s phỏt trin kinh t-xó hi ca t
nc hoc a phng, v ch trng v
mc úng gúp xõy dng c s h tng v cỏc
cụng trỡnh phỳc li cụng cng ý kin úng
gúp ca nhõn dõn cú th cú tớnh quyt nh,
cng cú th l t liu quan trng c quan
cú thm quyn tham kho trong quỏ trỡnh
ban hnh quyt nh tu thuc vo ni dung

vn c a ra ly ý kin.
Ly ý kin nhõn dõn c s l hot
ng luụn c cỏc cp chớnh quyn dnh
cho s quan tõm c bit. Ni dung, hỡnh
thc v th tc t chc ly ý kin nhõn dõn
c s c quy nh c th trong Quy ch
thc hin dõn ch xó.
(1)
Thc tin qun lớ
cho thy trong quỏ trỡnh thc hin dõn ch
c s cỏc c quan nh nc ó s dng khỏ
thnh cụng c hai hỡnh thc ly ý kin nhõn
dõn l ly ý kin nhõn dõn cú tớnh cht tham
kho v ly ý kin nhõn dõn cú tớnh cht
quyt nh.
1. Ly ý kin nhõn dõn cú tớnh cht
tham kho
Quy ch thc hin dõn ch xó quy nh
nhng cụng vic m chớnh quyn xó cú trỏch
nhim a ra nhõn dõn tho lun hoc tham
gia ý kin trc khi quyt nh hoc trỡnh
cp cú thm quyn quyt nh ti iu 10.
ú l nhng cụng vic sau õy:
- D tho ngh quyt ca hi ng nhõn
dõn xó;
- D tho quy hoch, k hoch phỏt trin
kinh t - xó hi di hn v hng nm ca xó,
phng ỏn chuyn i c cu kinh t, c cu
sn xut v phng ỏn phỏt trin ngnh ngh;
- D tho quy hoch, k hoch s dng

t ai a phng v vic qun lớ, s dng
cú hiu qu qu t cụng ớch ca xó;
- Phng ỏn quy hoch khu dõn c;
ỏn nh canh, nh c, vựng kinh t mi; k
hoch, d ỏn huy ng v s dng cỏc khon
úng gúp ca nhõn dõn u t xõy dng
c s h tng do xó qun lớ;
- D tho ỏn phõn vch, iu chnh
a gii hnh chớnh xó, ỏn chia tỏch, thnh
L

* Ging viờn chớnh Khoa hnh chớnh - nh nc
Trng i hc Lut H Ni


nghiªn cøu - trao ®æi
18 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2006

lập thôn;
- Dự thảo kế hoạch triển khai các chương
trình, mục tiêu quốc gia trên địa bàn xã;
- Chủ trương, phương án đền bù giải phóng
mặt bằng, xây dựng hạ tầng cơ sở, tái định cư;
- Giải quyết việc làm cho người lao động
trên địa bàn xã;
- Những công việc khác mà chính quyền
xã thấy cần thiết.
Những công việc mà chính quyền xã có
trách nhiệm đưa ra nhân dân thảo luận hoặc
tham gia ý kiến trước khi quyết định hoặc

trình cấp có thẩm quyền quyết định được quy
định theo hướng mở. Cách quy định như vậy
là hợp lí, bởi nếu chỉ sử dụng phương pháp
liệt kê thì sẽ không thể liệt kê đầy đủ các loại
việc mà chính quyền xã cần đưa ra lấy ý kiến
nhân dân. Những công việc được đề cập trên
đây có tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích
của người dân nên trước khi quyết định chính
quyền xã phải động viên và tạo điều kiện
thuận lợi để nhân dân có thể đóng góp ý kiến
một cách đầy đủ và tích cực nhất. Điều đó
cũng góp phần làm tăng sức thuyết phục của
quyết định và động viên những người có liên
quan tự giác thực hiện quyết định.
Phương thức thực hiện những việc nhân
dân bàn, tham gia ý kiến trước khi chính
quyền xã quyết định hoặc trình cấp có thẩm
quyền quyết định rất phong phú. Đó có thể là
tổ chức các cuộc họp, có thể là phát phiếu
lấy ý kiến hộ gia đình hoặc có thể thực hiện
thông qua các hòm thư góp ý. Trong các
phương thức khác nhau thì lấy ý kiến nhân
dân thông qua các cuộc họp là phương thức
ưu việt nhất bởi vì ở đó người dân có điều
kiện trao đổi, bàn bạc về nội dung vấn đề, về
cách thức tổ chức thực hiện và kiểm tra việc
thực hiện; những gì họ chưa hiểu hoặc chưa
được thông tin đầy đủ thì đại diện chính
quyền có thể giải thích trực tiếp và cung cấp
cho họ thông tin chính xác.

Việc lấy ý kiến nhân dân được tổ chức
công khai, trách nhiệm chủ yếu thuộc về uỷ
ban nhân dân xã (những công việc quan
trọng như dự thảo các văn bản, kế hoạch,
phương án; lên kế hoạch tổ chức lấy ý kiến
nhân dân; gợi ý những nội dung chủ yếu cần
bàn bạc; lựa chọn phương thức thực hiện
phù hợp tình hình và điều kiện cụ thể của địa
phương… do uỷ ban nhân dân xã chủ động
tiến hành) với sự tham gia của Uỷ ban Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp.
Ý kiến của nhân dân tại cuộc họp hoặc
các ý kiến góp ý được tổng hợp báo cáo đầy
đủ, khách quan để uỷ ban nhân dân xã xem
xét, trình hội đồng nhân dân xã quyết định
theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm
quyền cấp trên xem xét, quyết định.
2. Lấy ý kiến nhân dân có tính chất
quyết định
Những việc chính quyền cấp xã bắt buộc
phải lấy ý kiến có tính quyết định của nhân
dân đã được quy định tại Điều 7 của Quy chế
thực hiện dân chủ ở xã. Cụ thể là:
“Nhân dân ở xã, thôn bàn và quyết định
trực tiếp những công việc sau:
- Chủ trương và mức đóng góp xây dựng
cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi công

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 9/2006 19

cng (in, ng, trng hc, trm y t, ngha
trang, cỏc cụng trỡnh vn hoỏ, th thao);
- Xõy dng hng c, quy c lng vn
hoỏ, np sng vn minh, gi gỡn an ninh trt
t, bi tr cỏc h tc, mờ tớn d oan, t nn
xó hi;
- Cỏc cụng vic trong ni b cng ng
dõn c thụn, phự hp vi quy nh ca phỏp
lut hin hnh;
- Thnh lp ban giỏm sỏt cỏc cụng trỡnh
xõy dng do dõn úng gúp;
- T chc bo v sn xut, kinh doanh,
gi gỡn an ninh trt t, an ton giao thụng,
v sinh mụi trng v cỏc hot ng khỏc
trờn a bn xó, thụn.
Quy ch thc hin dõn ch xó cng
quy nh phng thc thc hin nhng vic
nhõn dõn quyt nh trc tip, theo ú u
ban nhõn dõn xó cú trỏch nhim xõy dng
phng ỏn, chng trỡnh, k hoch; phi hp
vi U ban Mt trn T quc Vit Nam cựng
cp ch o, t chc nhõn dõn tho lun,
quyt nh nhng cụng vic trờn bng mt
trong cỏc hỡnh thc sau:
- Hp ton th nhõn dõn hoc ch h gia
ỡnh hay c tri i din h gia ỡnh tng

thụn, tho lun v biu quyt cụng khai hoc
b phiu kớn;
- Phỏt phiu ly ý kin cỏc h gia ỡnh.
Nh vy l tu thuc vo iu kin c
th ca tng thụn m vic bn bc v quyt
nh cú th tin hnh di nhng hỡnh thc
khỏc nhau. Hỡnh thc m bo cho nhiu
ngi tham gia nht l t chc hp ton th
nhõn dõn tng thụn. Trng hp khụng th
t chc hp ton th nhõn dõn c thỡ cú
th t chc hp cỏc ch h gia ỡnh hay c
tri i din h gia ỡnh. Cỏc cuc hp ny do
trng thụn phi hp vi ban cụng tỏc mt
trn, cỏc on th qun chỳng a phng
triu tp v ch trỡ. Dự l hp ton th nhõn
dõn, hp cỏc ch h gia ỡnh hay c tri i
din h gia ỡnh thỡ ni dung quyt nh u
phi c cỏc thnh viờn d hp bn bc v
biu quyt thụng qua. Vic thụng qua quyt
nh cú th tin hnh di hỡnh thc biu
quyt cụng khai hoc b phiu kớn; trong c
hai trng hp u phi lp biờn bn bỏo
cỏo u ban nhõn dõn xó v ni dung cuc
hp v kt qu biu quyt. Ngoi ra, nu
iu kin c th a phng khụng cho
phộp tin hnh mt trong hai hỡnh thc hi
ngh k trờn thỡ cú th t chc phỏt phiu ly
ý kin cỏc h gia ỡnh.
Qua tỡm hiu cỏc hỡnh thc ly ý kin
quyt nh ca nhõn dõn ó c cỏc a

phng ỏp dng trong quỏ trỡnh thc hin
dõn ch c s cú th rỳt ra mt s nhn xột
sau õy:
Th nht, i vi vic úng gúp xõy
dng c s h tng v cỏc cụng trỡnh phỳc
li cụng cng nhiu a phng ó lm tt,
ng viờn c nhõn dõn úng gúp sc
ngi, sc ca xõy dng c s h tng, to
iu kin thun li cho phỏt trin kinh t,
vn hoỏ, xó hi trờn a bn, nõng cao i
sng nhõn dõn. Tuy nhiờn, cng cú nhng
a phng quỏ lm dng quy nh ny v s
thiu hiu bit ca mt b phn dõn c dn
n quy nh mc úng gúp quỏ cao, vt


nghiên cứu - trao đổi
20 tạp chí luật học số 9/2006

quỏ kh nng úng gúp ca nhõn dõn v ụi
khi s dng nhng khon úng gúp ú
khụng ỳng vi mc ớch ban u ó t ra.
Chớnh vỡ vy, phn ng quyt lit ca mt b
phn dõn c i vi i din chớnh quyn ti
mt s a phng ú l iu d hiu.
Th hai, i vi vic xõy dng hng
c, quy c lng vn hoỏ, np sng vn
minh, gi gỡn an ninh trt t, bi tr cỏc h
tc, mờ tớn d oan, t nn xó hi thỡ trong
nhng nm gn õy hot ng ny c cỏc

cp cú thm quyn quan tõm hn bao gi
ht. Hot ng ny ó gúp phn quan trng
gi gỡn v phỏt huy nhng nột p ca
truyn thng vn hoỏ dõn tc. Tuy nhiờn,
trong vic xõy dng v thc hin hng c,
quy c, nhiu a phng, bờn cnh
nhng thnh tu l ch yu cng cũn mt s
vn cn nghiờn cu lm tt hn. ú l:
Trong cỏc bn hng c, quy c cũn ớt
quy nh th hin c thự ca tng thụn,
lng; mt s quy nh trong hng c, quy
c ch l sao chộp li iu khon ca vn
bn phỏp lut; vic ph bin ni dung cỏc
quy nh trong hng c, quy c cho dõn
mt s a phng cha ỏp ng yờu cu.
3. Cú nờn thay th ly ý kin nhõn dõn
c s bng trng cu ý dõn?
Nh ó phõn tớch trờn, ly ý kin nhõn
dõn trc khi ban hnh quyt nh qun lớ l
hot ng ó cú cn c phỏp lớ c th v
c c quan cú thm quyn tin hnh
tng i thng xuyờn. Cũn trng cu ý
dõn thỡ cha c t chc vỡ nhiu lớ do
khỏc nhau, trong ú cú lớ do cỏc quy nh
ca Hin phỏp v vn ny cha c c
th hoỏ. Theo chng trỡnh xõy dng lut,
phỏp lnh ca Quc hi khoỏ XI thỡ ti kỡ
hp th X (d kin vo thỏng 10 nm 2006)
Quc hi s cho ý kin v D tho Lut
trng cu ý dõn.

(2)

Ly ý kin nhõn dõn v trng cu ý dõn
l nhng hỡnh thc khỏc nhau ca dõn ch
trc tip. Bờn cnh nhng im tng ng,
gia chỳng cũn cú nhiu im khỏc bit. Mt
trong nhng khỏc bit ch yu l khi tham
gia trng cu ý dõn, ngi dõn ch cú th tr
li dt khoỏt ng ý hay khụng ng ý.
Cng i vi vn ú, nu tham gia vo
quỏ trỡnh ly ý kin nhõn dõn thỡ h cú iu
kin th hin rừ hn quan im ca mỡnh, cú
iu kin trao i ý kin vi i din chớnh
quyn. Trng cu ý dõn v ly ý kin nhõn
dõn u cú nhng im u vit ca riờng
mỡnh. Chớnh vỡ vy khụng nờn b qua hay
coi nh bt c hỡnh thc no. Cú nhng
trng hp cn s dng hỡnh thc trng cu
ý dõn nhng cng cú nhng vn ly ý
kin nhõn dõn li l hỡnh thc thớch hp. S
l sai lm nu cho rng khi trin khai xõy
dng Lut trng cu ý dõn thỡ tt c mi vn
trc õy vn t chc ly ý kin nhõn dõn
u cú th a vo phm vi iu chnh ca
Lut trng cu ý dõn. Núi cỏch khỏc, trng
cu ý dõn khụng th thay th hon ton ly ý
kin nhõn dõn. Riờng i vi nhng vn
thuc phm vi qun lớ ca chớnh quyn cp
c s khụng nờn t chc trng cu ý dõn m
nờn duy trỡ vic ly ý kin nhõn dõn c hai

cp tham kho v quyt nh vỡ nhng lớ



nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 9/2006 21

do sau õy:
Th nht, i vi nhng vn loi ny
nu t chc trng cu ý dõn thỡ phm vi
tham gia ca dõn s b gii hn ch khõu
quyt nh qua vic th hin thỏi tỏn
thnh hay phn i. Trong khi ú cp chớnh
quyn c s l cp gn dõn nht, ni cú
nhng iu kin thun li nht ngi dõn
cú th tham gia vo c quỏ trỡnh t khi bt
u cho n lỳc kt thỳc. Nhng nm qua,
vi vic kt hp s dng mt cỏch hp lớ hai
hỡnh thc ly ý kin nhõn dõn l ly ý kin
nhõn dõn cú tớnh cht quyt nh v ly ý
kin nhõn dõn cú tớnh cht tham kho, Nh
nc ta ó to iu kin cho nhõn dõn tớch
cc tham gia vo qun lớ nh nc, qun lớ
xó hi. Phng chõm dõn bit, dõn bn, dõn
lm, dõn kim tra luụn luụn c cao
trong hot ng qun lớ c s. Duy trỡ cỏc
hot ng ly ý kin nhõn dõn l mt trong
nhng bin phỏp bo m cho chớnh quyn
n gn dõn hn, to iu kin cho nhõn dõn
i thoi cụng khai vi i din chớnh quyn.

Th hai, khụng nờn ng nht vic phỏt
phiu trng cu ý dõn vi phỏt phiu ly ý
kin h gia ỡnh bi t chc trng cu ý dõn
khụng n gin ch l phỏt v thu phiu
trng cu m i kốm vi nú l hot ng
tuyờn truyn, vn ng cho trng cu ý dõn.
Mt khỏc, thnh phn tham gia b phiu
trng cu ý dõn l ton th c tri ch khụng
phi cỏc h gia ỡnh.
Theo cỏc quy nh ca Quy ch thc
hin dõn ch xó thỡ cỏch thc ly ý kin
nhõn dõn rt phong phỳ: cú th l hp ton
th nhõn dõn hoc ch h gia ỡnh hay c tri
i din h gia ỡnh; cú th l phỏt phiu ly
ý kin cỏc h gia ỡnh. Ngoi ra, i vi
nhng vic nhõn dõn bn, tham gia ý kin
trc khi chớnh quyn xó quyt nh hoc
trỡnh cp cú thm quyn quyt nh thỡ cũn
cú th s dng cỏc hỡnh thc khỏc nh hp
cỏc t chc kinh t tho lun hoc t
hũm th gúp ý. Tuy nhiờn, cú th thy rừ
rng cỏc quy nh ca Quy ch dnh s u
tiờn cho hỡnh thc hp ton th nhõn dõn
hoc ch h gia ỡnh hay c tri i din h
gia ỡnh ch khụng phi l phỏt phiu ly ý
kin cỏc h gia ỡnh. Hỡnh thc phỏt phiu
ly ý kin cỏc h gia ỡnh ch nờn ỏp dng
trong trng hp khụng cú iu kin t chc
hp (ton th hoc i din).
Th ba, Ngh quyt v chng trỡnh xõy

dng lut, phỏp lnh nm 2006 ca Quc hi
nc Cng ho xó hi ch ngha Vit Nam
khoỏ XI ngy 19 thỏng 11 nm 2005 ó ra
nhim v xõy dng Phỏp lnh dõn ch c
s trong chng trỡnh chớnh thc. Hot ng
ny ang c cỏc c quan cú trỏch nhim
trin khai trờn thc t. Cú l trong tng lai
khụng xa Quc hi s t vn xõy dng
Lut dõn ch c s. Nu a nhng vn
vn t chc ly ý kin nhõn dõn c s vo
phm vi iu chnh ca Lut trng cu ý dõn
thỡ vic xõy dng Phỏp lnh dõn ch c s
s khụng cũn cn thit na./.

(1). Ban hnh kốm theo Ngh nh ca Chớnh ph s
79/2003/N-CP ngy 7/7/2003.
(2). Ngh quyt ca Quc hi ngy 19/11/2005 v
chng trỡnh xõy dng lut, phỏp lnh nm 2006.