Báo cáo " Một số ý kiến trao đổi về Dự thảo Luật thế giá trị gia tăng và Luật thuế thu nhập doanh nghiệp " pdf

nghiên cứu - trao đổi
36 tạp chí luật học số 4/2008





TS. Phạm Thị Giang Thu *
gy 20-21/03/2008, U ban ti chớnh -
ngõn sỏch Quc hi ó t chc Hi
tho "Ly ý kin sa i Lut thu thu nhp
doanh nghip v Lut thu giỏ tr gia tng"
trc khi trỡnh Quc hi thụng qua vo thỏng
5/2008. Vi mc ớch xõy dng h thng
phỏp lut thu ngy cng hon thin, chỳng
tụi xin cú mt s trao i sau:
1. Nhng yờu cu v mc tiờu c bn
ca vic sa i, b sung v ban hnh mi
Lut thu giỏ tr gia tng v Lut thu thu
nhp doanh nghip
Qua ỏnh giỏ c bn, thu giỏ tr gia tng
v thu nhp doanh nghip hin hnh cũn
nhng hn ch nht nh. Chớnh iu ny t
ra yờu cu tip tc hon thin v sa i cỏc
quy nh phỏp lut thu giỏ tr gia tng, thu
thu nhp doanh nghip nhm khc phc
nhng hn ch ca phỏp lut hin hnh ng
thi a ra yờu cu tip tc hon chnh
chỳng theo tin trỡnh v mc ớch t trc.

- i vi thu giỏ tr gia tng phi xut
phỏt t yờu cu chung khi ban hnh h thng
phỏp lut i vi cỏc loi thu giỏn thu. Mc
dự vic phõn loi thu cho n nay vn cũn
nhiu tranh cói nhng thc t vic phõn loi
ó v ang c s dng trong thc tin, k
c trong quỏ trỡnh lp phỏp. Khụng ớt quan
im cho rng "thu giỏn thu ỏnh mt cỏch
mự quỏng vo cỏc sn phm tiờu dựng m
khụng tớnh n kh nng ca ngi np thu
bi vi cỏc mc thu nhp khụng ging nhau
nhng li phi chu thu nh nhau".
(1)
Tuy
vy, thu giỏn thu khụng gõy ra s phn ng
mnh m ca dõn chỳng nh thu trc thu.
Nh vy, s la chn tip tc duy trỡ v coi
trng cỏc khon thu t thu giỏn thu nh
thu giỏ tr gia tng l hon ton tho ỏng.
- Cỏc loi thu c sa i, b sung
xut phỏt t yờu cu thc hin cỏc cam kt
v thu ni a trong cỏc iu c quc t
m Vit Nam ó kớ kt, tham gia. Trc khi
tr thnh thnh viờn ca WTO v khi ó
chớnh thc l thnh viờn ca T chc ny,
Vit Nam ó ban hnh, sa i Lut thu giỏ
tr gia tng nhm hng ti cỏc mc tiờu ca
h thng phỏp lut thu hon ho trong iu
kin mi. Tuy nhiờn, trong iu kin kinh t
xó hi c th hin nay v theo lch trỡnh ci

cỏch thu, nhiu quy nh khụng cũn phự
hp v theo kp vi tỡnh hỡnh mi. Nhng
yờu cu c th ca nguyờn tc minh bch,
nguyờn tc khụng phõn bit i x cn c
xem xột mt cỏch chi tit cho tng trng
hp c th. Trc õy, chỳng ta ch quan
tõm n s phự hp v tớnh tng thớch trong
quan h v thu liờn quan n chớnh sỏch
N

* Ging viờn chớnh Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni


nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008 37

thuế quan và phi thuế quan. Trong giai đoạn
hiện nay, vấn đề này không chỉ đặt ra đối với
quan hệ thuế phát sinh trong quá trình
chuyển dịch hàng hoá qua biên giới mà còn
liên quan đến các loại thuế nội địa. Những
điều chỉnh của Luật thuế giá trị gia tăng và
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp cũng phải
xuất phát từ yêu cầu cụ thể này.
- Đảm bảo nguyên tắc công bằng.
Nguyên tắc công bằng không chỉ là yêu cầu
mà còn là mục tiêu hướng tới của hệ thống
pháp luật Việt Nam nói chung, hệ thống
pháp luật thuế nói riêng. Điều đó đòi hỏi

pháp luật thuế Việt Nam phải thể hiện sự
công bằng, bình đẳng giữa các đối tượng nộp
thuế trong từng luật thuế.
- Thực hiện tốt nguyên tắc minh bạch,
công khai. Nguyên tắc minh bạch yêu cầu
các quy phạm pháp luật thuế giá trị gia
tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp phải rõ
ràng, đầy đủ, giảm thiểu những quy định
dẫn chiếu từ văn bản pháp luật này sang văn
bản pháp luật khác hoặc hạn chế dẫn chiếu
những quy định chung. Đây cũng chính là
phương án phòng ngừa tốt đối với những
hành vi vi phạm pháp luật thuế. Tính ổn
định của hệ thống pháp luật thuế thực chất
cũng thể hiện sự công bằng, minh bạch của
pháp luật. Tính ổn định của hệ thống pháp
luật thuế yêu cầu nhà hoạch định chính sách
cũng như cơ quan lập pháp cần có dự báo
về xu hướng phát triển và những vấn đề
phát sinh, cần điều chỉnh bằng pháp luật đối
với những nội dung gắn với phạm vi điều
chỉnh của Luật thuế đó.
- Luật thuế ban hành phải bao quát
nguồn thu. Bao quát nguồn thu là yêu cầu
quan trọng không chỉ phục vụ cho mục tiêu
tạo nguồn thu cho ngân sách từ thuế mà còn
nhằm thực hiện mục tiêu quản lí đầy đủ
nguồn thu và điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã
hội. Mục tiêu này đặt ra câu hỏi cho nhà
làm luật, đó là có cần thiết xác định các loại

dấu hiệu để nhận diện một đối tượng hay
một loại hoạt động nằm trong diện nộp thuế
hay tính thuế không. Đối với câu hỏi này,
chúng tôi cho rằng rất cần thiết xác định các
dấu hiệu (hay các điều kiện cần và đủ) để
nhận diện một chủ thể hay một hoạt động
hay một loại hàng hóa dịch vụ, loại thu
nhập thuộc phạm vi điều chỉnh của luật thuế
có liên quan.
2. Một số kiến nghị cụ thể về hai dự
án luật
2.1. Dự thảo Luật thuế giá trị gia tăng
- Những vấn đề liên quan đến phạm vi áp
dụng của Luật thuế giá trị gia tăng. Khi nói
đến phạm vi áp dụng, cần đề cập những đối
tượng nằm trong diện phải chịu thuế và đối
tượng không phải chịu thuế giá trị gia tăng.
Đối với pháp luật thuế giá trị gia tăng,
việc quy định quá rộng đối tượng không
thuộc diện chịu thuế giá trị gia tăng là chưa
thoả đáng, không chính xác về mặt khoa
học. Đối tượng không thuộc diện chịu thuế
giá trị gia tăng phải là những hoạt động
kinh tế không thuộc phạm vi điều chỉnh của
Luật thuế giá trị gia tăng. Những trường
hợp được quy định tại Điều 4 Luật thuế giá
trị gia tăng hiện hành thực chất nằm trong
phạm vi điều chỉnh của Luật này nhưng tạm
thời pháp luật thuế giá trị gia tăng chưa thu

nghiên cứu - trao đổi
38 tạp chí luật học số 4/2008

i vi cỏc hot ng nờu ti iu lut. Tuy
nhiờn, trong quỏ trỡnh ỏp dng, nhiu
trng hp li cú kt qu trỏi vi mong
mun ca nh lm lut. Bờn cnh ú, s u
ói ó gõy ra nhiu bt n cho cỏc ch th
thc hin nghip v qun lớ thu do c ch
khu tr. Chng hn nh trng hp cỏc c
s cung cp dch v y t khụng thuc din
chu thu giỏ tr gia tng, iu ú cú ngha
h khụng phi kờ khai thu, khụng c
khu tr thu giỏ tr gia tng u vo. Tuy
nhiờn, trong quỏ trỡnh cung cp dch v, c
s y t chc chn phi nhn sn phm u
vo nh in, nc, dch v mua ngoi khỏc,
cỏc sn phm y t. Cỏc sn phm ny u
nm trong din chu thu giỏ tr gia tng
nhng c s y t khụng c khu tr thu
u vo. Kt qu l cỏc chi phớ thu giỏ tr
gia tng ny c tớnh vo giỏ dch v y t
m ngi bnh phi tr - i tng thc t
nh lm lut mong mun h c th hng
hng hoỏ dch v vi giỏ r. Hoc i vi
trng hp quy nh v sn phm trng trt,
chn nuụi, thu hi sn cha qua ch bin
thnh thnh phm hoc ch qua s ch cng
cũn rt nhiu vn bn cói trong khi thc

hin. Chng hn, Thụng t s 115/2005/TT-
BTC 16/12/2005 hng dn thi hnh Ngh
nh s 156/2005/N-CP ngy 16/12/2005
sa i cỏc ngh nh hng dn thi hnh
Lut thu giỏ tr gia tng; Thụng t s
32/2007/TT-BTC ngy 9/4/2007 quy nh
nng v gii thớch nhng vn khụng gii
quyt c vn thc t phỏt sinh. Vi mt
s sn phm nh chui, nhón, vi, mớt mc
dự mi ch "búc v, b ht, sy khụ", chỳng
ó thnh thnh phm l long nhón, vi khụ,
chui khụ, mớt khụ, vỡ vy thc t ỏp dng
nhng quy nh ny gp nhiu vng mc.
n gin l, nu ó thnh long nhón, vi
khụ, chui khụ (thnh phm), cỏc sn phm
ny ng nhiờn s chu thu giỏ tr gia tng
ch khụng phi khụng nm trong din chu
thu nh cỏch din gii ca phỏp lut, dn
n tỡnh trng thu thu cng ỳng m khụng
thu thu cng ỳng.
Vic thu hp din khụng chu thu giỏ tr
gia tng l cn thit v phự hp vi vi
nhiu mc tiờu ra, ú l m bo tớnh
cụng bng, hiu qu, tng ngun thu cho
ngõn sỏch nh nc ng thi phự hp thụng
l quc t. Cỏc mt hng khụng thuc din
chu thu giỏ tr gia tng ch nờn bao hm
nhng mt hng thit yu, khú ỏnh thu
hoc khụng thuc din chu thu theo thụng
l quc t. ú l cỏc nhúm hng sn phm

nụng nghip ca h gia ỡnh, cỏ nhõn t sn
xut v bỏn ra; nhúm cỏc dch v xó hi
phc v chớnh sỏch phỏt trin con ngi nh
y t, giỏo dc, o to, vn hoỏ, th thao,
phỏt thanh, truyn hỡnh cụng cng; nhúm
dch v phỳc li xó hi cụng cng nh chiu
sỏng, mụi trng, thoỏt nc, cụng viờn cõy
xanh; nhúm cỏc mt hng phc v an ninh
quc phũng c chi tr t ngõn sỏch nh v
khớ, khớ ti chuyờn dng; nhúm cỏc mt hng
khụng thuc din chu thu theo thụng l
quc t. i vi cỏc sn phm trng trt, ch
quy nh i tng khụng thuc din chu
thu i vi sn phm cha ch bin, s ch.
Bờn cnh vic thu hp din khụng chu thu
giỏ tr gia tng, chỳng tụi cng ng h quan


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 4/2008 39

im r soỏt a ra khi din chu thu loi
hng hoỏ khụng cũn phự hp.
- Cn quy nh cú tớnh thng nht gia
cỏc lut thu. Ngay ti mt thi im, khi
xin ý kin v 2 d ỏn lut, ó cú s khụng
thng nht v cỏch gi i vi mt loi ch
th v trt t cỏc iu lut.
iu 3 D tho Lut thu giỏ tr gia tng
quy nh v "ngi np thu", iu 2 D

tho Lut thu thu nhp doanh nghip quy
nh v "i tng np thu". C 2 iu lut
ny u hng ti mt loi ch th, ú l t
chc/cỏ nhõn cú trỏch nhim phi np khon
tin thu vo ngõn sỏch nh nc nhng li
cú tờn gi khỏc nhau. Chỳng tụi hiu rng,
vic s dng "ngi np thu" dng nh
nõng cao v trớ ca t chc/cỏ nhõn np thu
trong mi quan h i vi cỏc c quan thu v
cỏc c quan cụng quyn khỏc, phự hp vi
quan im xó hi cụng dõn. Tuy nhiờn, nu
chp nhn quan im ny thỡ cn s dng
thng nht v tờn gi i vi ch th ú.
V kt cu, cha cú s thng nht gia
hai d lut. iu 2 Lut thu giỏ tr gia tng
quy nh v i tng chu thu, iu 3 quy
nh v ngi np thu; iu 2 lut thu thu
nhp doanh nghip quy nh v i tng
np thu, iu 3 quy nh v thu nhp chu
thu. Rừ rng cú s o ln v trớ v cỏc ni
dung iu chnh. Chỳng tụi cho rng cn xp
xp li cho thng nht v tng ng vi cỏc
lut thu ni dung khỏc ó c ban hnh v
ang cú hoc s cú hiu lc (Lut thu thu
nhp cỏ nhõn).
- Nhng vn liờn quan n thu sut
v nguyờn tc cụng bng. Thu sut trong
Lut thu luụn c tt c cỏc i tng
quan tõm vi mc ớch khỏc nhau. Trong
Lut thu giỏ tr gia tng, thu sut cng cn

c xem xột v iu chnh cho phự hp.
Lut thu giỏ tr gia tng quy nh 3 mc
thu sut: 0%, 5%, 10%. Ban son tho
xut ý kin gi nguyờn cỏc mc thu sut
hin hnh v thu hp din hng thu vi
mc thu 5%. Tuy nhiờn, chỳng tụi cho rng
cn quy nh 1 mc thu sut ỏp dng chung
cho tt c hng hoỏ, dch v thuc din chu
thu giỏ tr gia tng ngoi mc 0%.
Quy nh cỏc mc thu sut khỏc nhau,
chng mc nht nh cú nh hng n
tớnh cụng bng v hiu qu ca thu giỏ tr
gia tng. Thu sut khỏc nhau lm cho t l
chi phớ sn xut v giỏ thnh cỏc loi hng
hoỏ, dch v thuc cỏc ngnh, lnh vc
khỏc nhau s khỏc nhau tng i. S khỏc
nhau ny cú th búp mộo vic phõn b
ngun vn vo cỏc lnh vc kinh doanh v
phng ỏn la chn ngnh ngh kinh doanh.
Vỡ vy, xu hng cỏc quc gia thng quy
nh mt mc thu sut chun cho hng
hoỏ, dch v trong nc.
p dng chung 1 mc thu sut ngoi
mc thu 0% cho hng xut khu v hng hoỏ
dch v cung cp trc tip cho vn ti quc t
nhng ỏp dng mc thu sut c th no cũn
phi tớnh toỏn k lng trờn c s m bo
tớnh tng ng v mc thu sut ca cỏc
nc trong khu vc (thng mc 5% -
15%) ng thi m bo ngun thu thu cho

ngõn sỏch nh nc trong bi cnh ngun thu
t thu nhp khu ngy cng gim.
- Nhng vn liờn quan n phng


nghiên cứu - trao đổi
40 tạp chí luật học số 4/2008

phỏp tớnh thu. Phng phỏp tớnh thu
dng nh ch t ra i vi thu giỏ tr gia
tng vỡ Lut thu giỏ tr gia tng quy nh
hai phng phỏp tớnh thu khỏc nhau cho
i tng np thu. Núi chung, vic quy
nh hai phng phỏp tớnh thu trong mt
loi thu gõy ra phc tp trong ỏp dng
cng nh qun lớ thu. Quy nh hin hnh
v giỏ tớnh thu theo phng phỏp tr trc
tip cú nhiu im bt hp lớ, gõy ra nhiu
vng mc cng nh bt bỡnh ng gia cỏc
ch th np thu. Phỏp lut ó khụng m
bo c nguyờn tc dự tớnh thu theo
phng phỏp no thỡ s thu phi np cng
phi nh nhau, ỏp dng thu sut nh nhau.
Ngoi ra, Lut thu giỏ tr gia tng cũn quy
nh hai loi chng t hoỏ n. Hoỏ n giỏ
tr gia tng l cn c phỏp lớ xỏc nh s
thu giỏ tr gia tng u vo c khu tr,
hoỏ n bỏn hng khụng c coi l cn c
phỏp lớ xỏc nh s thu giỏ tr gia tng u
vo mc dự c hai loi hoỏ n u do B

ti chớnh phỏt hnh. õy l im bt cp,
trong chng mc no ú cũn th hin s
phõn bit i x gia cỏc i tng kinh
doanh. Nhng phõn tớch ny t ra yờu cu
ci cỏch phng phỏp tớnh thu giỏ tr gia
tng theo hng thng nht s dng mt
phng phỏp tớnh thu khu tr.
- V giỏ tớnh thu cũn nhiu ni dung cn
sa i. V nguyờn lớ chung, giỏ tớnh thu
ca thu giỏ tr gia tng l giỏ cha cú thu
nhng thc t khi xỏc nh thu giỏ tr gia
tng cho i tng tr trc tip, giỏ tớnh thu
l giỏ thanh toỏn tc l giỏ ó cú thu giỏ tr
gia tng. Vn ny s c gii quyt nu
chỳng ta ch ỏp dng mt phng phỏp tớnh
thu l phng phỏp khu tr thu. Trng
hp nu buc tip tc duy trỡ phng phỏp
tớnh trc tip, ngh xỏc nh giỏ tớnh thu
(giỏ cha cú thu giỏ tr gia tng) i vi
phng phỏp tớnh trc tip trờn c s giỏ
thanh toỏn. Thc t thc hin Lut thu tiờu
th c bit t nm 1990, chỳng ta ó cú
kinh nghim xỏc nh giỏ tớnh thu trờn c
s giỏ thanh toỏn nờn hon ton cú th thc
hin theo phng ỏn ny. Nu xut ny
c chp nhn ng thi phi sa ni dung
trong D tho Lut thu thu nhp doanh
nghip nhng s m bo cụng bng gia
cỏc ch th np thu.
- Nhng vn liờn quan n iu kin

hon thu. Hon thu giỏ tr gia tng l vn
nhc nhi trờn c hai phng din: Gian
ln ca ch th np thu v quy trỡnh th tc
hon thu. Lut qun lớ thu ó hn ch phn
no nhng vng mc liờn quan n quy
trỡnh, th tc hon thu nhng iu kin
hon thu u tuõn th theo lut ni dung tc
l Lut thu giỏ tr gia tng. Tỡnh trng hoỏ
n chng t gi, khai khng, mua bỏn hoỏ
n chim ot thu giỏ tr gia tng vn
cũn ph bin. Vỡ vy, cn thit phi xõy
dng tiờu chớ
(2)
rừ rng v iu kin hon
thu, mc hon thu, i tng hon thu.
Bờn cnh ú cng cn kin ton quy trỡnh
qun lớ chng t hoỏ n, tng cng trỏch
nhim ca cỏc c quan thu trong vic cp,
kim tra giỏm sỏt vic s dng chng t hoỏ
n, cỏc loi t khai hi quan tng bc
hn ch vi phm phỏp lut thu giỏ tr gia
tng. Bờn cnh vn nờu trờn, iu kin


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 4/2008 41

hon thu theo khon 1 iu 10 D tho l
tng i khú khn. Trng hp cú 3 thỏng
liờn tc s thu u vo cha c khu tr

ht ó l tng i khú, nu xỏc nh 3 thỏng
liờn tc tr lờn s khú xỏc nh mc thi
gian c th n õu s c hon thu. Mt
khỏc, nu quy nh nh vy cú th ny sinh
vn : Nu 3 thỏng liờn tc, s thu phi
hon t n mc nht nh (?); nu trờn
3 thỏng liờn tc s khụng t ra yờu cu v
gii hn mc thu phi hon (?). V cỏc
trng hp hon thu nờu ti iu 10 ca
D tho, nu lut hoỏ cỏc quy nh c th
ang c ghi nhn ti vn bn di lut
hin hnh, vic ỏp dng s m bo tớnh
thng nht v tớnh minh bch cao.
2.2. D tho Lut thu thu nhp doanh nghip
- D lut cũn nhiu ni dung khú hiu,
khụng rừ rng. Nh ó phõn tớch, Lut thu
cn phi minh bch, rừ rng m bo tớnh
thng nht trong quỏ trỡnh ỏp dng v tuõn
th lut thu gia cỏc loi ch th cú li ớch
i lp nhau.
Ni dung ca Lut thu nờn quy nh chi
tit n mc cao nht cỏc vn liờn quan
n c s tớnh thu, quyn v ngha v ca
cỏc bờn. õy chỳng tụi cp cỏc quyn
v ngha v vt cht m khụng cp cỏc
ni dung liờn quan n Lut qun lớ thu,
chng hn nh vic xỏc nh thi im phỏt
sinh ngha v np thu thu nhp doanh
nghip, xỏc nh trỏch nhim v vic np
thu theo thỏng hay theo quý l nhng ni

dung hon ton khụng c cp trong
Lut qun lớ thu. Lut thu giỏ tr gia tng
cn hn ch n mc thp nht vic vic
din gii bng cỏc vn bn di lut nh
ngh nh, thụng t, quyt nh. Mt im
ỏng quan tõm l thc t hin nay ngnh ti
chớnh ang iu hnh hot ng qun lớ v
thu thu bng cỏc loi vn bn khụng l vn
bn phỏp lut (c th l cỏc cụng vn). V
phng din phỏp lớ, cỏc loi cụng vn ch
cú giỏ tr hng dn trong ngnh m khụng
cú hiu lc ỏp dng i vi cỏc loi ch th
khỏc. Tuy nhiờn, thc t ang din ra hin
nay l nu nh ch th np thu khụng thc
hin theo cụng vn thỡ cỏc quan h phỏt sinh
t ngha v thu ca h i vi Nh nc
khụng tin hnh c. iu ny gõy khú
khn cho ngi ỏp dng, c bit i vi
trng hp t kờ khai, t np. Vỡ vy, ni
dung Lut thu thu nhp doanh nghip cn
quy nh c th, rừ rng, d hiu, khụng trao
quỏ nhiu quyn hng dn cho Chớnh ph.
Chỳng tụi cho rng vic ny hon ton cú
th thc hin c do nhiu ni dung ó ghi
nhn ti cỏc vn bn di lut, thm chớ l
cụng vn. Quy nh v i tng np thu
(iu 2), phng phỏp xỏc nh thu nhp
chu thu (iu 8), quy nh v chi phớ (iu
9), u ói i vi u t m rng (iu 16),
min thu, gim thu (iu 17), chuyn l

(iu 18) l nhng vớ d c th. Nhng
tiờu chớ nhn din th no l doanh
nghip cú s dng ngi tn tt, ngi sau
cai nghin cng cn c lm rừ.
- V i tng np thu. iu 2 khon 1
mc c D tho cp doanh nghip nc
ngoi cú thu nhp ti Vit Nam, cú c s
thng trỳ ti Vit Nam np thu i vi thu
nhp khụng liờn quan n c s thng trỳ


nghiªn cøu - trao ®æi
42 t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008

còn không rõ ràng. Về lí thuyết, luật pháp
cũng như vấn đề quyền đánh thuế của quốc
gia, việc xác định nếu một chủ thể kinh
doanh trên lãnh thổ quốc gia khác, nếu có
thu nhập phát sinh do chủ thể kinh doanh
thực hiện thì bất luận do cá thể nào tạo ra,
trách nhiệm đóng thuế thuộc về chủ thể kinh
doanh đó. Lập luận này có nghĩa, nếu như
doanh nghiệp nước ngoài có thu nhập phát
sinh tại Việt Nam, cho dù do cơ sở thường
trú nhất định thực hiện hay không do cơ sở
thường trú đó thực hiện, cơ sở này vẫn phải
nộp thuế thu nhập doanh nghiệp mà không
phải chia tách như trong Dự thảo (giữa mục
a và mục b khoản 1 Điều 2), gây nên những
diễn giải khác nhau và không cần thiết.

Thêm nữa, ngay cả trường hợp doanh nghiệp
nước ngoài có thu nhập tại Việt Nam nhưng
không có cơ sở thường trú, vẫn phải nộp
thuế theo pháp luật Việt Nam theo quy định
tại Điều 3 khoản 1 mục c thì không có lí do
gì đối tượng có cơ sở thường trú tại Việt
Nam mà lại không phải nộp thuế.
Bên cạnh những quy định được nêu
trong Dự thảo (và ngay cả tại Luật thuế thu
nhập doanh nghiệp hiện hành) về cơ sở
thường trú, chúng tôi đề nghị phải xác định
rõ ngay trong Luật ai sẽ là người có trách
nhiệm nộp thuế đối với các trường hợp quy
định tại Điều 3. Nếu xác định chung chung
về đối tượng tại khoản 1 điều này, rất nhiều
trường hợp sẽ không định hình được. Chẳng
hạn như trường hợp cơ sở thường trú là địa
điểm, công trình, phương tiện vận tải; tương
tự như vậy là trường hợp doanh nghiệp có
thu nhập tại Việt Nam nhưng không có cơ sở
thường trú tại Việt Nam.
- Về thu nhập chịu thuế và thu nhập
được miễn thuế. Chúng tôi đề nghị xem xét
lại cách đặt tên tại Điều 4 của Dự thảo: Thu
nhập được miễn thuế hay thu nhập không
nằm trong diện nộp thuế. Nếu thu nhập
được miễn thuế có nghĩa về lí thuyết, các
khoản thu nhập này nằm trong diện xác
định thu nhập chịu thuế nhưng vì những lí
do nhất định nên Nhà nước quyết định cho

đối tượng nộp thuế hưởng toàn bộ thu nhập
đó mà không phải thực hiện nghĩa vụ đối
với Nhà nước. Nếu quy định đây là những
khoản thu nhập không thuộc diện nộp thuế
có nghĩa nó đã đủ điều kiện để loại trừ
nghĩa vụ thuế cho chủ thể nộp thuế. Bên
cạnh những quy định liên quan đến các
khoản thu nhập tính thuế và thu nhập được
miễn thuế theo Luật này, chúng tôi đề nghị
xem xét thêm một số khoản thu nhập miễn
thuế sau đây. Trường hợp thu nhập từ hoạt
động góp vốn cổ phần, liên doanh liên kết
kinh tế với doanh nghiệp. Chúng tôi hiểu
rằng ban soạn thảo đề xuất những khoản thu
nhập nêu trên được miễn thuế để tránh tình
trạng đánh thuế hai lần đối với thu nhập phát
sinh từ hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên,
chúng ta cần xem xét về tính thống nhất giữa
thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập
cá nhân. Khoản 3 Điều 3 Luật thuế thu nhập
cá nhân - Luật thuế sẽ được áp dụng song
hành với Luật thuế thu nhập doanh nghiệp
mới quy định rõ thu nhập từ đầu tư vốn bao
gồm thu nhập từ lãi cổ phần, tiền lãi cho
vay Quan trọng hơn, những khoản thu
nhập này không nằm trong diện được miễn


nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 4/2008 43

thuế hay thu nhập không chịu thuế quy định
tại Điều 4 Luật thuế thu nhập cá nhân. Đối
với khoản lãi cổ phần, đây là khoản thu nhập
thực tế đã chịu thuế thu nhập doanh nghiệp
sau khi đã trừ hết các khoản phải trừ, được
quyết định chia cho các cổ đông. Nếu xét về
bản chất thì thu nhập nêu trên không khác so
với thu nhập từ góp cổ phần, liên doanh liên
kết , vì vậy, nếu đưa nhóm thu nhập này
vào diện được miễn thuế theo như Dự thảo là
chưa thoả đáng và chưa thể hiện nguyên tắc
công bằng về thuế. Chúng tôi cho rằng cần
thiết đánh thuế thu nhập đối với kết quả kinh
doanh này theo Luật thuế thu nhập doanh
nghiệp năm 2003.
- Về các khoản chi phí liên quan đến
thuế thu nhập doanh nghiệp. Phải nói rằng
chi phí gắn với việc xác định thu nhập chịu
thuế trong thuế thu nhập doanh nghiệp luôn
là vấn đề được tất cả các đối tượng quan tâm
vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích vật
chất của các bên. Việc xác định chi phí được
trừ cũng như chi phí không được trừ trong
nhiều trường hợp không đáp ứng được thực
tiễn. Điều đó phù hợp với quan điểm của ban
soạn thảo về việc về cơ bản chỉ liệt kê những
khoản không được trừ, các khoản còn lại
đương nhiên được tính vào chi phí. Quan
điểm này cũng phù hợp với xu thế tạo cơ hội

chủ động cho chủ thể kinh doanh và "được
thực hiện những hoạt động nào mà pháp luật
không cấm". Tuy nhiên, để thực hiện quan
điểm này, rất cần phải quy định rõ và chi tiết
những chi phí không được trừ ngay trong
văn bản Luật. Đọc nội dung khoản 2 Điều 10
Dự thảo vẫn còn thấy nhiều quy định chưa
chi tiết, chắc chắn cần tiếp tục phải quy định
cụ thể. Điều này cũng có nghĩa là lại xuất
hiện cơ chế xin cho, cách diễn giải không
giống nhau giữa doanh nghiệp và các cơ
quan thu. Cụ thể là:
+ Các khoản chi được phân bổ cho cơ sở
thường trú tại Việt Nam vượt mức theo
phương pháp phân bổ do pháp luật quy định.
Quy định này chưa rõ ràng ở chỗ Dự thảo
không xác định pháp luật được áp dụng là
pháp luật Việt Nam hay pháp luật nước
nguyên xứ gắn với phần chi phí phân bổ.
Điều 6 của Dự thảo về áp dụng điều ước
quốc tế chỉ ghi nhận nội dung liên quan đến
cơ sở thường trú (Điều 3) và phương pháp
xác định thu nhập chịu thuế (Điều 8) mà
không quy định áp dụng đối với phương
pháp phân bổ chi phí. Vì vậy, cần quy định
rõ: Pháp luật áp dụng về phân bổ chi phí là
pháp luật Việt Nam và xác định ngay cách
thức xác định phân bổ chi phí. Cách thức
phân bổ chi phí thực tế hiện nay đã được quy
định và nếu như không trái với cam kết quốc

tế và được các chủ thể nộp thuế chấp nhận,
đề nghị nâng lên thành luật. Theo khoản 13
Điều 5 Nghị định số 24/2007/NĐ-CP ngày
14/2/2007 thì "Chi phí quản lí kinh doanh do
công ti ở nước ngoài phân bổ cho cơ sở
thường trú tại Việt Nam theo tỉ lệ doanh thu
của cơ sở thường trú tại Việt Nam so với
tổng doanh thu chung của công ty ở nước
ngoài bao gồm cả doanh thu của cơ sở
thường trú ở các nước."
+ Đối với phần chi trả lãi tiền vay, việc
xác định mức "1,2 lần mức lãi suất cho vay
của ngân hàng thương mại vào thời điểm


nghiên cứu - trao đổi
44 tạp chí luật học số 4/2008

cho vay" l cha tho ỏng. Lói sut cho
vay ca cỏc ngõn hng thng mi trong
giai on hin nay rt khỏc nhau v ph
thuc vo nhiu yu t khỏc nhau: thi hn
cho vay, cho vay cú bo m hay khụng bo
m Bờn cnh ú, cỏc ngõn hng thng
mi khụng b gũ bú v lói sut kinh doanh
nh trc õy nờn luụn cú cuc cnh tranh
v lói sut. Vỡ vy, cn quy nh c s
xỏc nh theo "mc lói sut cho vay bỡnh
quõn cựng kỡ hn ca ngõn hng thng mi
ti thi im vay".

+ Nhiu quy nh v chi phớ khụng c
tr cũn chung chung, chc chn phi tip tc
hng dn thi hnh. Nu nh D tho ó ghi
nhn mt s ni dung ca vn bn di Lut
(c th l quy nh ti Ngh nh s
24/2007/N-CP), nờn chng tip tc ghi
nhn nhng loi chi phớ khụng c phộp
chi mt cỏch chi tit ti vn bn ny vo vn
bn phỏp lut cú hiu lc phỏp lớ cao hn.
Chng hn quy nh v cỏc loi chi phớ liờn
quan n tin lng v cỏc khon chi mang
tớnh cht tin lng; quy nh v cỏc chi phớ
u vo v chi phớ mua ngoi khỏc.
- V phng phỏp xỏc nh thu nhp
chu thu. Phng phỏp xỏc nh thu nhp
chu thu cú ý ngha quyt nh trong vic
xỏc nh s tin thu phi np, vỡ vy, cn
thit phi quy nh ngay trong Lut. iu 8
D tho trao vic xỏc nh phng phỏp xỏc
nh thu nhp chu thu cho Chớnh ph s
lm gim i vai trũ ca Lut, vai trũ ca c
quan quyn lc nh nc cao nht. Ngay
trong t trỡnh Ban son tho ó xỏc nh cn
phi c th hoỏ cỏc quy nh phỏp lut
nhng ni dung D tho li cha th hin
iu ú. Bờn cnh ú, chỳng tụi cho rng
cng cn xem xột li c cu ni dung ca
iu 8. Theo cỏch hiu ca chỳng tụi, 4
on ca iu 8 thc t gm 3 khon, vic
Chớnh ph quy nh c th phng phỏp

xỏc nh thu nhp chu thu ch liờn quan
n hot ng chuyn nhng bt ng sn
m khụng ỏp dng i vi mi loi thu nhp
chu thu. V vn ny chỳng tụi cho rng
cn tớnh toỏn k bi l nu chỳng ta xỏc nh
khụng thc hin ỏnh thu b sung i vi
hnh vi chuyn nhng quyn s dng t
ca t chc thỡ khụng cn thit phi xỏc
nh riờng thu nhp t hot ng ny. Cũn
nu mong mun thụng qua thu thu nhp
doanh nghip qun lớ th trng bt ng
sn thỡ phng ỏn ny ch th hin s phõn
bit i x i vi hot ng nờu trờn vỡ
hot ng chuyn nhng bt ng sn l
hot ng cú ng kớ.
- V chuyn l ti iu 18 cn xem xột
thờm. Theo D tho, vic chuyn l c
thc hin hng nm tr i khi xỏc nh
thu nhp chu thu. Tuy nhiờn, quy nh ti
iu ny cha xỏc nh c vic chuyn l
nờu trờn thc hin khụng quỏ 5 ln trong quỏ
trỡnh hot ng ca doanh nghip hay khụng
c quỏ 5 nm liờn tc. Chỳng tụi cho rng
phng ỏn khụng c chuyn l khụng quỏ
5 nm liờn tc l phự hp./.

(1).Xem: Nhp mụn lut thu i cng v lớ thuyt
thu, Michel Bouvier. Nxb. chớnh tr quc gia, 2005,
tr. 42.
(2). Do dung lng bi vit, tỏc gi khụng cp cỏc

tiờu chớ c th trong bi vit ny.