luận văn:Giải pháp hoàn thiện và đổi mới công tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội doc
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (719.56 KB, 68 trang )
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 1 -
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI: “Giải pháp hoàn thiện và đổi
mới công tác quản lý chi NSNN cho sự
nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội.”
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 2 -
MỤC LỤC
BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT 5
DANH MỤC BẢNG BIỂU 6
LỜI MỞ ĐẦU 7
CHƯƠNG I – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC CHO GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 9
1.1 Một số khái niệm cơ bản 9
1.1.1 Ngân sách nhà nước và chi ngân sách nhà nước 9
1.1.2 Giáo dục và giáo dục phổ thông 10
1.1.3 Vai trò của giáo dục phổ thông trong phát triển kinh tế - xã hội 11
1.2 Chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông 13
1.2.1 Vai trò của chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông 13
1.2.2 Các nguồn vốn đầu tư cho sự nghiệp giáo dục phổ thông 14
1.2.2.1 Nguồn vốn ngân sách nhà nước 14
1.2.2.2 Nguồn thu để lại 15
1.2.2.3 Nguồn vốn đóng góp của nhân dân 15
1.2.2.4 Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức ODA 15
1.2.2.5 Các nguồn vốn đầu tư khác 15
1.2.3 Chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông 15
1.2.3.1 Chi thường xuyên 16
1.2.3.2 Chi đầu tư xây dựng cơ bản 16
1.2.3.3 Chi chương trình mục tiêu 16
1.3 Quản lý chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông 17
1.3.1 Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước 17
1.3.2 Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước 17
1.3.2.1 Lập dự toán và phân bổ dự toán chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp
giáo dục phổ thông 17
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 3 -
1.3.2.2 Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ
thông 21
1.3.2.3 Quyết toán chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông 23
1.3.3 Những nhân tố ảnh hưởng 24
CHƯƠNG II –THỰC TRẠNG TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC CHO SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở THÀNH
PHỐ HÀ NỘI 27
2.1 Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội của Thành phố Hà Nội 27
2.2 Thực trạng giáo dục phổ thông ở Thành phố Hà Nội 27
2.2.1 Quy mô, mạng lưới phát triển hệ thống giáo dục phổ thông ở Thành phố
Hà Nội 28
2.2.2 Chất lượng giáo dục phổ thông ở Thành phố Hà Nội 29
2.2.3 Đội ngũ giáo viên phổ thông ở Thành phố Hà Nội 32
2.3 Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước 33
2.3.1 Đầu tư ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông ở Thành
phố Hà Nội 33
2.3.1.1 Nguồn ngân sách nhà nước 35
2.3.1.2 Nguồn ngoài ngân sách 40
2.3.2 Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước 41
2.3.2.1 Lập dự toán và phân bổ dự toán chi ngân sách nhà nước 41
2.3.2.2 Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước 44
2.3.2.3 Quyết toán chi ngân sách nhà nước 46
2.4 Đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước 47
2.4.1 Thành tựu 47
2.4.2 Nguyên nhân tồn tại 48
CHƯƠNG III – GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ ĐỔI MỚI CÔNG TÁC
QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI 50
3.1 Mục tiêu, phương hướng phát triển sự nghiệp giáo dục phổ thông 50
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 4 -
3.1.1 Mục tiêu, phương hướng phát triển của Đảng và Nhà nước 50
3.1.2 Mục tiêu, phương hướng phát triển của Thành phố Hà Nội 52
3.2 Giải pháp 56
3.2.1 Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý 56
3.2.2 Hoàn thiện, đổi mới công tác lập và phân bổ dự toán chi ngân sách nhà
nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông ở Thành phố Hà Nội 57
3.2.2.1 Công tác lập dự toán chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ
thông 57
3.2.2.2 Công tác phân bổ dự toán chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục
phổ thông 59
3.2.3 Đổi mới, hoàn thiện công tác cấp phát, thanh toán và kiểm soát chi ngân
sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông ở Thành phố Hà Nội 60
3.2.4 Hoàn thiện, đổi mới công tác quyết toán chi ngân sách nhà nước cho sự
nghiệp giáo dục phổ thông ở Thành phố Hà Nội 62
3.2.5 Tăng cường việc huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước để
phát triển sự nghiệp giáo dục phổ thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội 63
3.2.6 Một số giải pháp khác 64
KẾT LUẬN 66
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 67
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 5 -
BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT
CNH - HĐH: Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
GD - ĐT: Giáo dục – Đào tạo
GDPT: Giáo dục phổ thông
HĐND: Hội đồng nhân dân
KT - XH: Kinh tế - xã hội
NSNN: Ngân sách nhà nước
THCS: Trung học cơ sở
THPT: Trung học phổ thông
UBND: Ủy ban nhân dân
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 6 -
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1 –
Hệ thống GDPT ở Việt Nam 11
Bảng 1.2 –
Quy trình soạn lập dự toán chi NSNN theo khuôn khổ MTEF 19
Bảng 1.3 –
Điều chỉnh dự toán chi NSNN theo khuôn khổ MTEF 19
Bảng 2.1 –
Quy mô GDPT Hà Nội qua các năm 28
Bảng 2.2 –
Chất lượng GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội 29
Bảng 2.3 –
Tỷ lệ học sinh/lớp, học sinh/giáo viên của GDPT ở Hà Nội 31
Bảng 2.4 –
Số lượng giáo viên GDPT ở Thành phố Hà Nội 32
Bảng 2.5 –
Tỷ lệ giáo viên/lớp của GDPT ở Hà Nội 33
Bảng 2.6 –
Chi thường xuyên cho GD - ĐT ở Thành phố Hà Nội 36
Bảng 2.7 –
Định mức phân bổ chi thường xuyên cho GDPT ở Hà Nội 36
Bảng 2.8 –
Chi đầu tư xây dựng cơ bản GD - ĐT ở Thành phố Hà Nội 37
Bảng 2.9 –
Tỷ trọng phân bổ chi đầu tư phát triển cho sự nghiệp GDPT ở Thành
phố Hà Nội
37
Bảng 2.10
–
Dự toán chi chương trình mục tiêu quốc gia cho sự nghiệp GD - ĐT 38
Bảng 2.11
–
Dự toán chi chương trình mục tiêu cho sự nghiệp GD - ĐT ở Thành phố
Hà Nội
38
Bảng 2.12
–
Tổng hợp kinh phí NSNN cho sự nghiệp GD - ĐT Hà Nội 39
Bảng 2.13
–
Nguồn vốn viện trợ của các tổ chức quốc tế cho GDPT ở Hà Nội 41
Bảng 2.14
–
Chi tiêu cơ sở cho sự nghiệp GDPT theo từng loại qua các năm 43
Bảng 2.15
–
Mô hình quản lý ngân sách GDPT của Thành phố Hà Nội 45
Bảng 3.1 –
Mục tiêu phát triển GDPT theo từng bậc học 50
Bảng 3.2 –
Mục tiêu kế hoạch phát triển GDPT Hà Nội 2008 52
Bảng 3.3 –
Các ưu tiên, chiến lược và hoạt động của GDPT ở Thành phố Hà Nội
trong giai đoạn 2007 – 2010
54
Bảng 3.4 –
Mô hình khuôn khổ chi tiêu trung hạn MTEF 59
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 7 -
LỜI MỞ ĐẦU
Con người là vốn quý nhất của xã hội. Con người sáng tạo ra xã hội, làm
cho xã hội phát triển đến những đỉnh cao của nền văn minh, sự phồn vinh.
Trong quá trình đó, con người cũng tự hoàn thiện mình, trở thành con người
có trí tuệ cao và cách sống văn minh. Nguồn lực con người là nhân tố quyết
định đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, đồng thời nó cũng là mục tiêu của
sự phát triển đó. Ở Việt Nam, khi các nguồn lực tài chính và vật chất khác còn
hạn hẹp thì nguồn lực con người là nguồn lực quý báu nhất để phát triển đất
nước.
Nói đến nguồn lực con người chính là đề cập đến sức mạnh trí tuệ và
trình độ của họ. Song trí tuệ và trình độ của con người không phải tự nhiên
mà có, nó là kết quả của sự giáo dục, đào tạo và tự rèn luyện lâu dài. Vì vậy,
có thể nói GD - ĐT là mối quan tâm hàng đầu của mỗi quốc gia, nhằm tạo ra
một nguồn nhân lực có trí tuệ cao, có tay nghề thành thạo, có phẩm chất tốt
đẹp, đáp ứng ở mức cao nhất những yêu cầu của xã hội. Trong đó GDPT
chính là nền tảng cơ bản để phát triển KT - XH đất nước.
Gần 20 năm đổi mới và hoạt động, hệ thống GDPT ở Thành phố Hà Nội
đã có nhiều bước phát triển vượt bậc cả về quy mô cũng như nội dung, hình
thức và chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, trong thời gian qua hệ thống GDPT ở
Thành phố Hà Nội cũng gặp một số khó khăn nhất định trong việc thực hiện
các nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước cũng như Thành phố giao phó. Do đó để
đảm bảo cho hệ thống GDPT phát triển công bằng thì công tác quản lý NSNN
dành cho sự nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội là hết sức cần thiết và có ý
nghĩa rất quan trọng, góp phần khắc phục những khó khăn và tồn tại trong
giai đoạn hiện nay.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 8 -
Với sự nhận thức về tầm quan trọng cũng như những tồn tại trong công
tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội, trong thời
gian thực tập tại Phòng Quản lý ngân sách – Sở Tài chính Hà Nội, em đã
nghiên cứu và thực hiện đề tài: “Giải pháp hoàn thiện và đổi mới công tác
quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội”.
Với mục đích là nhằm kết hợp giữa lý luận và thực tiễn về những vấn đề
cơ bản của sự nghiệp GDPT, vai trò cũng như tầm quan trọng của GDPT đối
với sự phát triển KT - XH đất nước, vấn đề chi NSNN cho sự nghiệp GDPT
để từ đó đưa ra được những giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện đổi mới
công tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội.
Đối tượng mà đề tài cần nghiên cứu đó là quá trình quản lý chi NSNN
cho sự nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội.
Đề tài trình bày gồm ba chương:
Chương I – Những vấn đề cơ bản về quản lý chi NSNN cho
GDPT.
Chương II – Thực trạng công tác quản lý chi NSNN cho sự
nghiệp GDPT ở Thành phố Hà Nội
Chương III – Giải pháp hoàn thiện và đổi mới công tác quản
lý chi NSNN cho GDPT ở Thành phố Hà Nội.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 9 -
CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
1.1 Một số khái niệm cơ bản
1.1.1 Ngân sách nhà nước và chi ngân sách nhà nước
NSNN là một phạm trù kinh tế lịch sử, luôn gắn liền với sự xuất hiện và
phát triển của kinh tế hàng hóa tiền tệ trong các phương thức sản xuất của nhà
nước.
Luật NSNN số 01/2002/QH11 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam thông qua ngày 16 tháng 12 năm 2002 quy định:
“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước đã được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.”
1
NSNN là kế hoạch tài chính cơ bản của quốc gia, là bảng cân đối thu chi
bằng tiền của nhà nước, là quỹ tiền tệ tập trung, và là yếu tố quan trọng nhất
trong hệ thống tài chính quốc gia.
NSNN được hình thành từ:
• Mọi khoản thuế, phí, lệ phí
• Các khoản thu từ mọi hoạt động kinh tế của nhà nước.
• Các khoản đóng góp tình nguyện của các cá nhân và tổ chức.
• Các khoản vay của Chính phủ.
• Các khoản viện trợ và các khoản thu khác theo quy định của pháp
luật.
1
Luật Ngân sách nhà nước 2002
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 10 -
Chi NSNN nhằm duy trì và phát triển cuộc sống cộng đồng trong xã hội.
Các khoản chi NSNN bao gồm:
• Chi để duy trì bộ máy nhà nước.
• Chi cho đầu tư phát triển.
• Chi cho các mục tiêu văn hóa, xã hội.
• Chi cho quốc phòng.
• Chi trả nợ nước ngoài
• Dự phòng
1.1.2 Giáo dục và giáo dục phổ thông
Giáo dục là một quá trình bao gồm tất cả các hoạt động hướng vào sự
phát triển và rèn luyện năng lực như tri thức, kỹ năng… và phẩm chất như
niềm tin, đạo đức, thái độ… ở con người để có thể phát triển nhân cách đầy
đủ và có giá trị tích cực đối với xã hội.
Giáo dục là một quá trình được tổ chức một cách có mục đích, có kế
hoạch nhằm truyền đạt và lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội của loài người.
Nhằm đáp ứng những mục tiêu, quan điểm về giáo dục của Chính phủ
trong mỗi thời kỳ lịch sử thì mỗi một quốc gia đều có một hệ thống giáo dục
quốc dân riêng. Ở nước ta để đáp ứng yêu cầu về GD - ĐT trong thời kỳ đổi
mới đất nước, hệ thống giáo dục quốc dân được tổ chức theo Luật giáo dục
năm 1998 quy định tại điều 6 như sau:
• Giáo dục mầm non: nhà trẻ, mẫu giáo.
• Giáo dục phổ thông: tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông.
• Giáo dục nghề nghiệp: trung học chuyên nghiệp, chuyên nghiệp dạy
nghề.
• Giáo dục đại học: cao đẳng, đại học.
• Giáo dục sau đại học: thạc sĩ, tiến sĩ.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 11 -
Như vậy GDPT là một bộ phận của hệ thống giáo dục quốc gia. GDPT
giúp học sinh hình thành và phát triển nhân cách, trang bị các kỹ năng cơ bản
nhất về khoa học, văn hóa, nghệ thuật… và tri thức, phát triển năng lực cá
nhân, để có thể tiếp tục học lên những bậc học cao hơn, học nghề hoặc đi vào
cuộc sống lao động sản xuất, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hệ thống GDPT ở Việt Nam được chia làm 3 cấp như sau:
Bảng 1.1 – Hệ thống GDPT ở Việt Nam
Cấp học Đặc điểm Mục tiêu
Tiểu học
Thời gian học: 5 năm,
từ lớp 1 – 5,
ở độ tuổi từ 6 – 11
Giúp học sinh hình thành những cơ sở ban
đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về
đạo đức, trí tuệ, thể chất, cùng các kỹ năng cơ
bản để học sinh tiếp tục học lên THCS.
THCS
Thời gian học: 4 năm,
từ lớp 6 – 9,
ở độ tuổi từ 11 – 15
Giúp học sinh củng cố và phát triển những kết
quả của giáo dục tiểu học, có trình độ học tiếp
lên THPT.
THPT
Thời gian học: 3 năm,
từ lớp 10 – 12, ở độ
tuổi từ 15 – 18
Giúp học sinh củng cố và phát triển những kết
quả của THCS, hoàn thiện trình độ phổ thông,
hướng nghiệp để tiếp tục học lên trình độ cao
hơn, hoặc đi vào cuộc sống lao động.
Nguồn: Bộ GD - ĐT
1.1.3 Vai trò của giáo dục phổ thông đối với sự phát triển kinh tế - xã
hội
Giáo dục nói chung và GDPT nói riêng có ý nghĩa vô cùng quan trọng
trong sự phát triển KT - XH. Tại các quốc gia trên thế giới, sự nghiệp giáo
dục luôn luôn được đặt lên hàng đầu, quốc gia nào có nền giáo dục phát triển
thì quốc gia đó sẽ có nguồn nhân lực lao động dồi dào và có chất lượng cao.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 12 -
Hiện nay, khoa học kỹ thuật phát triển, xu hướng quốc tế hóa toàn cầu, vì
vậy để phát triển KT - XH thì phải phát triển sự nghiệp giáo dục, đặc biệt là
phát triển sự nghiệp GDPT. GDPT khi đó sẽ giữ vai trò quan trọng trong việc
nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Đây chính là chìa
khóa thành công để mở cánh cửa bước vào tương lai, từ đó nâng cao khả năng
hội nhập với khu vực và trên toàn thế giới.
Vai trò của GDPT đối với sự phát triển KT - XH:
• GDPT giữ vị trí quan trọng trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nguồn
nhân lực có trình độ cao, đáp ứng yêu cầu của xã hội.
• GDPT không những cung cấp nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế
mà còn có vai trò quan trọng trong việc tìm, tuyển chọn và bồi dưỡng nhân tài
để phát triển khoa học công nghệ.
• GDPT không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực của sự phát triển
KT - XH.
• GDPT có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho thế
hệ trẻ của một dân tộc. GDPT chuyển giao các giá trị văn hóa, các nguyên tắc
ứng xử, các chuẩn mực của xã hội và của con người cho các thế hệ sau.
Nghị quyết của Bộ Chính trị về cải cách giáo dục Việt Nam đã chỉ rõ:
“GDPT là nền tảng văn hóa của một nước, là sức mạnh tương lai của dân
tộc. Nó đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện con người Việt Nam,
đồng thời chuẩn bị lực lượng lao động dự trữ và nguồn tuyển chọn để đào tạo
công nhân và cán bộ cần thiết cho sự nghiệp xây dựng kinh tế, phát triển văn
hóa và tăng cường quốc phòng”.
2
2
Nghị quyết của Bộ Chính trị
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 13 -
1.2 Chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông
1.2.1 Vai trò của chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ
thông
Chi NSNN cho sự nghiệp GDPT là một khoản chi mang tính chất tiêu
dùng xã hội, không trực tiếp tạo ra của cải vật chất nhưng là một khoản chi
mang tính tích lũy và là nhân tố quyết định đến tăng trưởng kinh tế trong
tương lai.
Vai trò của chi NSNN cho sự nghiệp GDPT được thể hiện qua một số
nội dung sau:
• Chi NSNN cho sự nghiệp GDPT là một khoản chi quan trọng của chi
NSNN cho GD - ĐT, có tính chất định hướng cho sự tồn tại và phát triển của
hệ thống giáo dục.
• Chi NSNN cho sự nghiệp GDPT tạo điều kiện ban đầu để khuyến
khích sự đóng góp xây dựng, sửa chữa trường lớp của các cá nhân, cơ quan,
tổ chức xã hội và tầng lớp nhân dân nhằm thực hiện phương châm: “Nhà nước
và nhân dân cùng làm” đảm bảo ổn định đời sống giáo viên, góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục.
• Chi NSNN cho sự nghiệp GDPT hàng năm đã góp phần định hướng
sắp xếp cơ cấu các cấp học, mạng lưới trường lớp, khuyến khích phát triển
giáo dục ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc ít người.
Phát triển GDPT là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự
nghiệp CNH - HĐH đất nước, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người –
yếu tố quan trọng để phát triển xã hội bền vững và là yêu cầu của đất nước
trong giai đoạn hiện nay. Như vậy, chi NSNN cho sự nghiệp GDPT chính là
hoạt động đầu tư cho tương lai có hiệu quả nhất trong xã hội.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 14 -
1.2.2 Các nguồn vốn đầu tư cho sự nghiệp giáo dục phổ thông
Quá trình giáo dục là một quá trình sản xuất đặc biệt để tạo ra những sản
phẩm hàng hóa đặc biệt. Trong đó bao gồm tất cả các yếu tố đầu vào như vốn,
lao động, tri thức… được kết hợp hiệu quả để tạo ra những sản phẩm sống có
trí lực, thể lực, góp phần phát triển KT - XH.
Do đó nguồn lực tài chính đầu tư cho giáo dục không phải đòi hỏi tính
toán lỗ lãi ngay sau mỗi chu kỳ sản xuất mà đòi hỏi mang lại hiệu quả trên
phạm vi toàn xã hội. Hiệu quả này được xác định khi những sản phẩm của
giáo dục đi vào cuộc sống và thúc đẩy sự phát triển KT - XH của đất nước
một cách bền vững và toàn diện.
Nguồn lực tài chính đầu tư cho giáo dục nói chung và đầu tư cho GDPT
nói riêng được hình thành từ những nguồn vốn sau:
1.2.2.1 Nguồn vốn NSNN
NSNN là nguồn vốn chủ đạo bao gồm nguồn vốn từ ngân sách trung
ương và ngân sách địa phương (tỉnh, Thành phố, quận, huyện, xã, phường) và
các chương trình mục tiêu quốc gia được ưu tiên trong cơ cấu vốn NSNN
hàng năm.
NSNN là nguồn tài chính cơ bản, quan trọng trong việc duy trì sự ổn
định và phát triển của hệ thống giáo dục nói chung và GDPT nói riêng theo
phương hướng, đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước.
Nguồn vốn NSNN chi cho GDPT nhằm giải quyết những vấn đề thuộc
chính sách xã hội trong giáo dục như quyền lợi cho giáo viên, học sinh vùng
sâu, vùng xa, dân tộc ít người, con em những gia đình có hoàn cảnh khó khăn,
gia đình chính sách…
Nguồn NSNN chi cho GDPT còn dùng để đảm bảo thực hiện các chương
trình mục tiêu quốc gia về giáo dục: chương trình phổ cập giáo dục tiểu học,
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 15 -
xóa mù chữ, chương trình tăng cường cơ sở vật chất, chương trình bồi dưỡng
giáo viên…
1.2.2.2 Nguồn thu để lại
Đây là nguồn thu đóng vai trò quan trọng đối với NSNN để phát triển hệ
thống GDPT công lập.
Nguồn thu để lại bao gồm: nguồn thu từ học phí chiếm 60 – 70% tổng số
nguồn thu bên ngoài NSNN và các nguồn thu khác.
1.2.2.3 Nguồn vốn đóng góp của nhân dân
Chủ trương xã hội hóa của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực giáo dục đã
huy động được sự tham gia đóng góp của toàn xã hội. Việc đóng góp này tạo
điều kiện để xã hội cơ sở hạ tầng trường lớp ở các cấp học của hệ thống
GDPT như: tiểu học, THCS, THPT.
Xã hội hóa GDPT tạo điều kiện đa dạng hóa các loại hình hoạt động giáo
dục, phương thức hoạt động, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
1.2.2.4 Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức ODA
Đây là nguồn vốn đầu tư có tính chất quan trọng cho phát triển GDPT,
do các tổ chức quốc tế, Chính phủ các nước đầu tư, viện trợ phát triển không
hoàn lại, hoặc các khoản vốn vay của nước ngoài cho GDPT.
1.2.2.5 Các nguồn vốn đầu tư khác
Các nguồn vốn khác như vốn từ hoạt động dịch vụ, nghiên cứu khoa học,
các quỹ học bổng phát triển cho GDPT tại một số doanh nghiệp…
1.2.3 Chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ thông
Chi NSNN cho GDPT là một quá trình phân phối, sử dụng quỹ NSNN
theo hình thức không hoàn trả trực tiếp, nhằm duy trì sự ổn định và phát triển
sự nghiệp giáo dục theo định hướng của Đảng và Nhà nước.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 16 -
Chi NSNN cho GDPT bao gồm những nội dung sau:
1.2.3.1 Chi thường xuyên:
• Chi cho con người: lương, phụ cấp lương, chi phúc lợi tập thể, chi bảo
hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn theo chế độ hiện hành… cho
giáo viên, cán bộ nhân viên; chi học bổng và trợ cấp cho học sinh…
• Chi quản lý hành chính: chi công tác phí, hội nghị, thông tin truyền
thông, chi trả tiền điện, tiền nước, vệ sinh, điện thoại…
• Chi cho hoạt động chuyên môn: chi mua tài liệu, thiết bị thực hành,
thí nghiệm phục vụ học tập giảng dạy, chi đào tạo bồi dưỡng giáo viên…
• Chi mua sắm, sửa chữa, nâng cấp cơ sở vật chất trường lớp, phòng
học, tài sản cố định phục vụ việc dạy học…
• Chi khác: chi tiếp khách, chi kỷ niệm các ngày lễ lớn và các khoản
chi khác.
1.2.3.2 Chi đầu tư xây dựng cơ bản
Chi đầu tư xây dựng cơ bản bao gồm các khoản chi tu sửa, nâng cấp, xây
dựng mới trường lớp phục vụ công tác dạy và học.
1.2.3.3 Chi chương trình mục tiêu
Đó là các khoản chi nhằm thực hiện các chương trình mục tiêu GDPT,
giải quyết những tồn tại trong hệ thống GDPT để nâng cao chất lượng giáo
dục.
Ví dụ:
• Chương trình phổ cập tiểu học, THCS, xóa mù chữ, phòng học không
đủ điều kiện…
• Chương trình tăng cường cơ sở vật chất cho GDPT
• Chương trình bồi dưỡng giáo viên
…
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 17 -
1.3 Quản lý chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp giáo dục phổ
thông
1.3.1 Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước
Việc quản lý điều hành chi NSNN cho sự nghiệp GDPT của các cơ quan
tài chính được thực hiện theo những nguyên tắc sau:
• Nguyên tắc tập trung thống nhất
• Nguyên tắc rõ ràng, trung thực, chính xác
• Nguyên tắc toàn diện
• Nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả
• Nguyên tắc công khai
• Nguyên tắc quản lý theo dự toán
1.3.2 Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước
1.3.2.1 Lập dự toán và phân bổ dự toán chi ngân sách nhà nước
Hoạt động lập dự toán chi NSNN bao gồm các hoạt động từ việc chuẩn
bị lập dự toán cho đến việc quyết định phân bổ, giao dự toán chi NSNN cho
các đơn vị sử dụng NSNN.
Lập dự toán chi NSNN là giai đoạn bước đầu trong chu trình quản lý chi
NSNN nói chung và chi NSNN cho GDPT nói riêng, có ý nghĩa quyết định
đến chất lượng, hiệu quả của các khâu chấp hành, kế toán và quyết toán chi
NSNN.
Bảng dự toán chi NSNN cho GDPT là một bảng tổng hợp chi NSNN cho
sự nghiệp GDPT được dự kiến trong một năm, được phân theo những tiêu
thức nhất định, khi đó các đơn vị thụ hưởng ngân sách sẽ thực hiện quá trình
chấp hành chấp hành chi ngân sách.
Những căn cứ lập dự toán chi NSNN cho GDPT hàng năm như sau:
• Chủ trương, kế hoạch, đường lối phát triển sự nghiệp GDPT của
Đảng, Nhà nước và của từng địa phương.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 18 -
• Tình hình thu chi NSNN cho GDPT của từng quốc gia, từng tỉnh,
Thành phố; phần trăm phân chia các khoản thu và mức bổ sung cân đối ngân
sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới theo quy định.
• Số liệu kiểm tra về dự toán thu chi NSNN cho GDPT của các Bộ, ban
ngành có liên quan.
• Tình hình thực hiện NSNN cho GDPT các năm trước đó.
• Định mức chi phí tính theo học sinh của các cấp học.
Một số yêu cầu đối với lập dự toán chi NSNN cho GDPT như:
• Phải tổng hợp theo từng lĩnh vực thu, chi và theo cơ cấu giữa chi
thường, chi đầu tư phát triển và chi trả nợ.
• Phải lập theo đúng nội dung, biểu mẫu, thời hạn và phải thể hiện đầy
đủ theo đúng quy định của pháp luật.
• Phải kèm theo báo cáo thuyết minh rõ cơ sở, căn cứ tính toán.
Hiện nay việc lập dự toán chi NSNN cho sự nghiệp GDPT chủ yếu được
áp dụng theo một trong hai phương pháp sau:
• Phương pháp truyền thống: dự toán chi NSNN cho GDPT sẽ được lập
hàng năm theo hình thức phân bổ từ trên xuống.
• Phương pháp lập dự toán theo khuôn khổ tài chính trung hạn MTEF:
dự toán chi NSNN được lập gồm hai phần: ngân sách cơ bản (chi thường
xuyên, chi đầu tư phát triển) và ngân sách phát triển để tài trợ cho các mục
tiêu ưu tiên.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 19 -
Bảng 1.2 – Quy trình soạn lập dự toán chi NSNN
theo khuôn khổ MTEF
Nguồn: Bộ Tài chính
Khi có những thay đổi trong chính sách làm ảnh hưởng đến dự toán ngân
sách, thì sẽ điều chỉnh dự toán như sau:
ảng 1.3 – Điều chỉnh dự toán chi NSNN theo khuôn khổ MTEF
Nguồn: Bộ Tài chính
Ngân sách
năm n
Dự toán năm
n+1
Dự toán năm
n+2
Dự toán năm
n+3
Ngân sách
năm n+1
Dự toán năm
n+2
Dự toán năm
n+3
Dự toán năm
n+4
Thay đổi thông số
và chính sách
Ngân
sách
Dự toán
năm n+1
Dự toán
năm n+2
Dự toán
năm n+3
Năm đầu
xây dựng
ngân sách
Ngân
sách
năm n+1
Dự toán
năm n+2
Dự toán
năm n+3
Ngân
sách
năm n+2
Dự toán
năm n+3
Năm tiếp
theo
Năm
tiếp theo
Dự toán
năm n+4
Dự toán
năm n+4
Dự toán
năm n+5
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 20 -
Quá trình lập dự toán chi NSNN cho sự nghiệp GDPT được thực hiện
như sau:
• Dựa vào dự toán sơ bộ thu chi NSNN kế hoạch để xác định mức chi
dự kiến phân bổ cho GDPT, từ đó hướng dẫn các đơn vị tiến hành lập dự toán
ngân sách.
• Căn cứ vào chỉ tiêu được giao cho sự nghiệp GDPT và những chỉ đạo,
hướng dẫn của cơ quan cấp trên để lập dự toán chi cho đơn vị mình, sau đó
trình lên cơ quan cấp trên để chờ xét duyệt.
• Dựa vào dự toán chi đã được xét duyệt, cơ quan tài chính xem xét,
điều chỉnh lại cho phù hợp, từ đó phân bổ mức chi theo dự toán cho các đơn
vị giáo dục.
Theo Luật NSNN thì việc phân bổ, giao dự toán chi NSNN cho sự
nghiệp GDPT được thực hiện như sau:
• Dựa trên quyết định của Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ thu, chi
NSNN cho Thành phố, các Sở Tài chính có trách nhiệm giúp UBND trình
HĐND quyết định dự toán chi ngân sách, phương án phân bổ ngân sách và
mức bổ sung từ ngân sách cấp tỉnh, Thành phố cho ngân sách cấp dưới.
UBND các tỉnh, Thành phố có trách nhiệm báo cáo Bộ Kế hoạch và đầu tư dự
toán ngân sách và kết quả phân bổ dự toán ngân sách đã được HĐND quyết
định.
• Sau đó các Sở tài chính trình UBND quyết định nhiệm vụ thu, chi
ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc; nhiệm vụ thu, chi và tỷ lệ
phần trăm phân chia các khoản thu giữa ngân sách trung ương với ngân sách
địa phương.
• Khi có quyết định của UBND tỉnh, Thành phố thì UBND các cấp
quận, huyện trình HĐND cùng cấp quyết định dự toán chi ngân sách địa
phương và phương án phân bổ dự toán ngân sách cấp mình. Lúc đó, các đơn
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 21 -
vị dự toán phải tổ chức phân bổ và giao dự toán chi ngân sách cho từng đơn vị
trực thuộc.
1.3.2.2 Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước
Chấp hành dự toán chi NSNN là khâu thứ hai của chu trình quản lý chi
NSNN, nhằm thực hiện tốt và có hiệu quả dự toán chi ngân sách được giao.
Chấp hành dự toán chi NSNN cho GDPT được thể hiện qua những nội
dung như:
- Cấp phát kinh phí ngân sách:
• Các trường tiểu học, THCS do các quận, huyện, thị xã quản lý: Sở
Tài chính cấp phát cho các quận, huyện, thị xã thông qua phòng Tài chính, từ
đó sẽ cấp phát tới các trường, hoặc cấp qua phòng Giáo dục để cấp lại cho các
trường.
• Các trường THPT trực thuộc tỉnh, Thành phố quản lý: Sở Tài chính
cấp phát trực tiếp cho các đơn vị thụ hưởng ngân sách, hoặc cấp qua Sở GD -
ĐT để cấp lại cho các đơn vị thụ hưởng ngân sách.
Các khoản cấp phát kinh phí NSNN cho sự nghiệp GDPT phải đảm bảo
các nguyên tắc sau:
Chi thường xuyên: lương, phụ cấp lương, trợ cấp xã hội… phải
được thanh toán theo định mức hàng tháng.
Chi đầu tư phát triển: xây dựng cơ bản, chi mua sắm, sửa chữa lớn
tài sản cố định… phải được thanh toán theo tiến độ, khối lượng
thực hiện công việc.
Các phương thức cấp phát kinh phí NSNN cho sự nghiệp GDPT được
thực hiện thông qua:
Cấp phát bằng hạn mức kinh phí: các đơn vị giáo dục sử dụng
ngân sách chỉ được chi trong một khoản thời gian nhất định theo
Mục lục ngân sách, được cơ quan tài chính phân bổ hoặc được cơ
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 22 -
quan cấp trên phân bổ theo ủy quyền của cơ quan tài chính trên cơ
sở đã được phê duyệt trong quyết toán chi NSNN cho sự nghiệp
GDPT.
Cấp phát theo dự toán: các đơn vị giáo dục sử dụng ngân sách
được hoàn toàn chủ động thực hiện chi tiêu trong phạm vị dự toán
thực hiện đã thông báo đầu năm.
Cấp phát bằng lệnh chi tiền: cơ quan tài chính lập và yêu cầu cơ
quan quản lý ngân sách xuất quỹ để chi trực tiếp cho đơn vị giáo
dục thụ hưởng ngân sách.
Cấp phát theo hình thức ghi thu – ghi chi: cơ quan tài chính thực
hiện lệnh thu một khoản thu phát sinh tại đơn vị hoặc một dự án
công trình phục vụ cho sự nghiệp GDPT vào nguồn thu ngân sách,
đồng thời ra lệnh chi một số tiền đúng bằng số vừa thu cho đơn vị
hoặc dự án, công trình đó.
Cấp phát theo hình thức khoán chi: hàng năm nhà nước giao cho
các đơn vị giáo dục một khoản tiền cố định để chi tiêu nhằm thực
hiện các hoạt động được giao. Từ đó đơn vị sẽ chủ động sử dụng
khoản tiền đó một cách tiết kiệm và hiệu quả.
- Công tác kế toán, kiểm soát:
Công tác kế toán có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc quản lý chi
NSNN trong các đơn vị sử dụng ngân sách, do đó cần phải đảm bảo số liệu kế
toán được cập nhật một cách chính xác và thường xuyên theo niên độ.
Công tác kiểm tra, kiểm soát có vị trí quan trọng trong quá trình chấp
hành NSNN được thực hiện bởi cơ quan tài chính và Kho bạc nhà nước.
Cơ quan tài chính:
• Có trách nhiệm thẩm tra việc phân bổ dự toán ngân sách cho các
đơn vị thụ hưởng.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 23 -
• Cơ quan tài chính phải đảm bảo nguồn để đáp ứng các nhu cầu
chi của đơn vị thụ hưởng.
• Có nhiệm vụ kiểm tra, giám sát việc thực hiện chi tiêu và sử
dụng ngân sách ở các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách. Nếu phát
hiện chi sai mục đích thì yêu cầu Kho bạc nhà nước tạm dừng thanh
toán.
Kho bạc nhà nước:
• Kho bạc nhà nước có nhiệm vụ thực hiện việc thanh toán, chi trả
các khoản chi NSNN cho GDPT theo dự toán được giao và quyết
định chi của thủ trưởng các đơn vị.
• Kho bạc nhà nước sẽ cấp tạm ứng cho các khoản chi hành chính,
chi mua tài sản, sửa chữa, xây dựng nhỏ, sửa chữa lớn tài sản cố
định chưa đủ điều kiện cấp phát, thanh toán trực tiếp hoặc tạm ứng
theo hợp đồng.
• Kho bạc nhà nước sẽ cấp thanh toán cho các khoản lương, phụ
cấp lương; học bổng, sinh hoạt phí; các khoản chi đủ điều kiện cấp
thanh toán trực tiếp; các khoản tạm ứng đủ điều kiện chuyển từ cấp
tạm ứng sang thanh toán tạm ứng với mức cấp căn cứ vào hồ sơ,
chứng từ chi NSNN theo đề nghị của các đơn vị giáo dục sử dụng
NSNN.
• Kho bạc nhà nước có quyền từ chối các khoản chi ngân sách
không đủ điều kiện chi hoặc tạm dừng thanh toán theo yêu cầu của
cơ quan tài chính.
1.3.2.3 Quyết toán chi ngân sách nhà nước
Đây chính là khâu cuối cùng trong chu trình quản lý chi NSNN, là khâu
quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn NSNN cho giáo dục.
Mục đích của khâu này là tổng hợp, phân tích, đánh giá tình hình thực hiện kế
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 24 -
hoạch chi NSNN, từ đó có biện pháp khắc phục những hạn chế, nhược điểm
trong thời gian tới.
• Đối với các trường tiểu học, THCS: cuối quý báo cáo tình hình thực
hiện và quyết toán kinh phí NSNN cho phòng Tài chính của các quận, huyện
theo quy định của pháp luật.
• Đối với các trường THPT: cuối quý thực hiện báo cáo cho Sở GD -
ĐT các tỉnh, Thành phố theo đúng quy định.
Việc quyết toán ngân sách và báo cáo quyết toán ngân sách cho GDPT
phải đảm bảo những nguyên tắc sau:
• Số liệu quyết toán NSNN cho GDPT phải chính xác, trung thực và
đầy đủ và là số đã thực nộp, đã thực chi hoặc đã hạch toán thu chi theo quy
định.
• Trong báo cáo quyết toán của các đơn vị dự toán, chi không được lớn
hơn thu.
• Báo cáo quyết toán năm gửi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền
phải kèm theo bản thuyết minh số liệu.
• Kho bạc nhà nước các cấp có trách nhiệm tổng hợp và xác nhận số
liệu để cơ quan Tài chính cùng cấp lập báo cáo quyết toán.
Nội dung trình tự công tác quyết toán chi NSNN cho GDPT bao gồm:
• Thứ nhất, lập báo cáo quyết toán.
Hàng năm vào ngày cuối cùng của năm 31/12, các đơn vị giáo dục sử
dụng ngân sách lập tất cả các loại báo cáo tài chính cho các cơ quan có thẩm
quyền xét duyệt theo quy định. Số liệu trong báo cáo phải đảm bảo chính xác,
cân đối và trùng khớp với số liệu của cơ quan tài chính và kho bạc nhà nước.
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
- 25 -
• Thứ hai, phê chuẩn báo cáo quyết toán.
Đơn vị giáo dục cấp trên xét duyệt báo cáo của đơn vị giáo dục cấp dưới,
cơ quan tài chính các cấp xét duyệt và phê chuẩn quyết toán đối với các đơn
vị giáo dục dự toán cùng cấp.
Sau 10 ngày kể từ khi nhận đc bản phê chuẩn báo cáo quyết toán của đơn
vị cấp trên, các đơn vị cấp dưới phải thực hiện ngay các yêu cầu trong thông
báo đó.
Các Sở Tài chính tổng hợp tình hình thực hiện NSNN từ các phòng tài
chính, các Sở GD - ĐT ở địa phương mình và báo cáo định kỳ cho Bộ Tài
chính.
1.3.3 Những nhân tố ảnh hưởng
Một số nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi NSNN cho sự nghiệp
GDPT bao gồm:
Thứ nhất, tốc độ tăng trưởng kinh tế của đất nước. Quốc gia nào có tốc
độ tăng trưởng kinh tế cao, nguồn thu NSNN lớn thì nguồn vốn đầu tư cho
giáo dục sẽ cao.
Thứ hai, tốc độ phát triển dân số. Dân số tăng nhanh sẽ làm tăng số
lượng học sinh, từ đó làm tăng số trường, lớp, giáo viên… để đảm bảo điều
kiện học tập cho học sinh. Khi đó, đòi hỏi lượng NSNN chi cho giáo dục tăng.
Thứ ba, các chương trình phát triển GDPT của đất nước. Tùy thuộc vào
số lượng cũng như tầm quan trọng của các chương trình phát triển GDPT mà
mức độ và số lượng NSNN dành cho chúng có sự khác nhau.
Thứ tư, thực trạng của ngành GDPT.
Số lượng học sinh, giáo viên ở mỗi cấp học của hệ thống giáo dục là một
yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chi NSNN cho GDPT. Hiện nay với chủ
trương miễn học phí ở bậc tiểu học thì mức kinh phí NSNN dành cho GDPT
phụ thuộc vào định mức cấp cho mỗi học sinh. Ngoài ra số lượng giáo viên
