Báo cáo "Quốc gia - vấn đề tranh luận gay gắt trong tiến trình chống khủng bố quốc tế " potx

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009

3






Gs. la cơng *
1. Quc gia cú th l ch th hp phỏp
trong tin trỡnh chng khng b quc t
hay khụng?
Vn ny, cỏc hc gi a ra hai
quan im khng nh v ph nh. Nhng
ngi khng nh cho rng xột v mt thc
tin, quc gia l ch th c bn ca lut
quc t trong tin trỡnh chng khng b.
T cui th k XIX, rt nhiu quc gia ó
thụng qua o lut chng khng b quc t.
Sau khi tng thng M A. Lincoln b ỏm
sỏt vo nm 1865 v Napoleon b ỏm sỏt
nm 1858, B, Phỏp cng ngay lp tc iu
chnh lut phỏp trong nc bng vic b
sung thờm cỏc iu khon mu sỏt ca
lut dn , h quy nh phm ti mu sỏt
cỏc nguyờn th quc gia v gia ỡnh khụng
phi l ti phm chớnh tr, cn phi dn

.
(1)
Nhng nm gn õy, nhiu quc gia
ó quy nh hnh vi khng b l ti phm
hỡnh s, mt s quc gia cũn a ra o
lut chng khng b quc t riờng nh Anh,
Phỏp, c, M, Nga. Thc tin quc t ó
chng minh, cỏc quc gia ó liờn kt thnh
lc lng ch yu trong tin trỡnh chng
khng b quc t nh hnh ng ca M
v ng minh ti Afghanistan v Iraq. V
mt lớ lun nu quc gia b thit hi bi
khng b quc t thỡ cú th cn c vo quy
nh ti iu 51 Hin chng Liờn hp quc
ỏp dng cỏc hnh vi quõn s n phng
hoc tp th t v, trc khi Hi ng bo
an Liờn hp quc cho phộp ỏp dng cỏc bin
phỏp c th.
(2)

Nhng ngi ng h quan im ph nh
cho rng v mt thc tin, quc gia cha c
Liờn hp quc trao quyn m cú hnh ng
n phng hoc tp th tn cụng ti phm
khng b quc t, xut quõn tn cụng vo mt
quc gia cú ch quyn l hnh vi xõm phm
ch quyn quc gia, l s lm dng v trỏi vi
quyn t v.
(3)
V mt lớ lun, bn thõn Ngh

quyt s 1368 ca Hi ng bo an Liờn hp
quc cng khụng c hiu rng ó trao cho
M quyn s dng v trang. Trong ý kin t
vn v Namibia ca To ỏn quc t nm 1971
ch rừ: Phi phõn tớch k ni dung ngh quyt
ca Hi ng bo an, tc l va phi suy ngh
v t ng chuyờn dựng cn phi gii thớch, li
phi suy ngh ni dung tho thun i n
ngh quyt, nhng iu khon Hin chng ó
vin dn v mi tỡnh hung cú th dn ti hu
qu phỏp lut. Nu suy xột tt c nhng yu
t ny, Ngh quyt s 1368 khụng c gii
thớch l Hi ng bo an ó vin dn Chng
7 Hin chng Liờn hp quc trao cho M
* Khoa lut Trng i hc tng hp Võn Nam Trung Quc


nghiªn cøu - trao ®æi
4





t¹p chÝ luËt häc sè
10
/
2009

quyền dùng vũ trang. Nếu so sánh Nghị

quyết số 678 khi nổ ra chiến tranh vùng
Vịnh với Nghị quyết số 1368 ta thấy Nghị
quyết số 678 đã xác định rõ trao quyền cho
nước hội viên hợp tác với Kuwait để có
những biện pháp cần thiết, còn Nghị quyết
1368 không có hai chữ “trao quyền” mà
chỉ nhắc lại quyền tự vệ đơn phương và tập
thể. Ngày 28/09/2001, Hội đồng bảo an lại
thông qua nghị quyết toàn diện hơn, tức là
Nghị quyết số 1373. Nghị quyết này tuyên
bố tài trợ hoặc che chở cho khủng bố là
hành vi phi pháp, nhắc lại tính tất yếu phải
có biện pháp cần thiết để đối phó với sự đe
dọa của những hành vi khủng bố đối với
hoà bình và an ninh quốc tế. Nội dung của
Nghị quyết này rất rộng, không chỉ riêng
với Afghanistan. Nghị quyết yêu cầu các
nước không được tài trợ cho khủng bố, xác
định rõ hoạt động riêng rẽ hay tập thể của
khủng bố là hành vi phạm tội và phải
phong toả tiền, các tài sản khác của các tổ
chức khủng bố. Mục đích của Nghị quyết
là ngăn chặn chủ nghĩa khủng bố trên
phạm vi toàn thế giới, biểu thị công khai
các biện pháp quốc tế khống chế chủ nghĩa
khủng bố trên phạm vi toàn thế giới, chứ
không phải chỉ nhằm vào quốc gia nào hay
tổ chức khủng bố nào. Nghị quyết còn
nhằm hướng tới việc đưa ra hàng loạt biện
pháp chống khủng bố cho các nước trong

tương lai chứ không phải chỉ chống khủng
bố trước mắt. Bởi vậy, sau sự kiện 11/09
tại Mỹ hai nghị quyết của Hội đồng bảo an
không thể coi là cơ sở pháp lí trao quyền
sử dụng vũ lực cho quốc gia.
(4)

Chúng tôi cho rằng quốc gia có thể trở
thành chủ thể hợp pháp chống tội phạm khủng
bố quốc tế hay không, trước hết phải xem xét
nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế về “cấm đe
doạ, sử dụng vũ lực và giải quyết hoà bình các
tranh chấp quốc tế” đồng thời phải căn cứ vào
quy định của Điều 51 Hiến chương Liên hợp
quốc: Không có điều khoản nào trong Hiến
chương này làm tổn hại đến quyền tự vệ cá
nhân hay tập thể chính đáng trong trường hợp
thành viên Liên hợp quốc bị tấn công vũ trang
cho đến khi Hội đồng bảo an chưa áp dụng
những biện pháp cần thiết để duy trì hoà bình
và an ninh quốc tế.
Dựa vào tự vệ để sử dụng vũ trang trở
thành ngoại lệ của nguyên tắc luật quốc tế cấm
sử dụng vũ trang. Có nghĩa là cá thể hay tập
thể quốc gia có hành động quân sự đối với một
nước khác (đương nhiên kể cả hành vi quân sự
lấy cớ tấn công tội phạm khủng bố quốc tế),
theo Hiến chương Liên hợp quốc cần phải có
đủ 3 điều kiện:
1) Khi bị tấn công vũ trang.

2) Trước khi Hội đồng bảo an có biện pháp
cần thiết để duy trì hoà bình và an ninh thế giới.
3) Có thể sử dụng quyền tự vệ đơn phương
hay tập thể.
Theo chúng tôi, điều kiện 1 và 2 có thể coi
là điều kiện tiên quyết của điều kiện 3 – sử
dụng quyền tự vệ cá thể hoặc tập thể hoặc coi
đó là điều kiện tiên quyết, tức là chỉ có sẵn hai
điều kiện 1 và 2 mới có thể sử dụng quyền
trong điều kiện 3 - quyền tự vệ chính đáng.
Chúng tôi cho rằng để đánh giá một quốc gia
có thể trở thành chủ thể hợp pháp để tấn công
tội phạm khủng bố quốc tế hay không, không


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009

5

th ỏnh ng nh nhau, khụng th a ra
phỏn oỏn khng nh hay ph nh mt
cỏch n gin, tru tng m phi cn c
vo trỡnh trng c th ca tng v vic,
phi ỏp dng tng hp c 3 iu kin trờn
a ra phỏn xột.
1.1. V vn b tn cụng bng v trang
B tn cụng bng v trang bao gm
hai ý ngha: Nhn nh v tn cụng bng
v trang v gii nh thi gian b tn cụng

bng v trang. Th nht, lớ gii v tn cụng
bng v trang phi suy xột v hon cnh
lch s do Hin chng Liờn hp quc quy
nh. Hin chng Liờn hp quc ly
Chin tranh th gii ln th II lm bi hc
v ỳc rỳt ra kinh nghim cho nhõn loi.
Trong Chin tranh th gii ln th II, c
xõm lc Ba Lan, Nht Bn tn cụng v
trang Trung Quc vi quy mụ ln. Lut
quc t Rence cho rng tn cụng bng v
trang thụng thng cú hai trng hp: Mt
l ch mt quc gia a quõn i chớnh
quy vt biờn gii quc gia trc tip tn
cụng nc khỏc. Hai l ch mt quc gia
a quõn hoc i din cho quc gia ny
a quõn i hoc lớnh ỏnh thuờ giỏn tip
tn cụng nc khỏc. Vn nghiờm trng
ca hnh vi tn cụng giỏn tip ny cng
tng t nh tn cụng bng v trang ca
quõn i chớnh quy. Xột hai yu t trờn,
chỳng tụi cho rng khỏi nim tn cụng
bng v trang phi hi hai im quan
trng: Mt l bt lun l tn cụng bng v
trang trc tip hay tn cụng bng v trang
giỏn tip, thụng thng phớa phỏt ng tn
cụng l quc gia. Hai l tớnh nghiờm trng
ca vic tn cụng bng v trang ca quõn i
chớnh quy xõm phm lónh th. Nu quan im
ny c tha nhn v ta coi ú l tiờu chun
xem xột tp kớch khng b m nc M

thng ly c phỏt ng chin tranh (lớ do ch
yu M phỏt ng chin tranh Afghanistan)
cú phi thuc v tn cụng bng v trang hay
khụng? Ngy 11/09/2001, Trung tõm thng
mi th gii v Lu 5 gúc ca M b tn cụng.
Ngi ta u tha nhn vt thng do ũn tn
cụng ny gõy ra khụng kộm gỡ vt thng khi
quõn i chớnh quy ca mt nc tn cụng
nc khỏc trong chin tranh xõm lc, tc l
im th hai ca tn cụng bng v trang tớnh
nghiờm trng ca tn cụng ó rt rừ rng. Vn
õy l ch cỏch tn cụng m nc M
gp phi khụng phi l t quc gia m l t
nhng phn t khng b quc t. Tuy
Afghanistan b t cỏo l che ch cho t chc
khng b do Binladen cm u tn cụng
nc M nhng bn thõn hnh ng tn cụng
bng v trang vo nc M thỡ li khụng phi
do quc gia Afghanistan tin hnh. Th nhng
M li coi Afghanistan nh k phỏt ng tn
cụng t ú ly c quyn t v hnh x tn
cụng Afghanistan.
iu ỏng tic l cng ng quc t dng
nh ó chp nhn kiu lớ gii ny ca M nh
mt phỏt kin mi. Mt s hc gi thm chớ
cũn ca ngi v cho rng ú l mt kiu t phỏ:
Kiu t phỏ ny vụ cựng to ln, cú ngha l
quyn t v ca mt quc gia khụng ch thớch
hp vi tn cụng bng v trang do quc gia
phỏt ng m cũn thớch hp vi c s tn cụng

bng v trang do ch ngha khng b phỏt
ng. Nht l, vi quyn t v ny, i tng


nghiªn cøu - trao ®æi
6





t¹p chÝ luËt häc sè
10
/
2009

nhằm vào còn có thể là quốc gia che chở
bọn khủng bố”.
( 5 )
Chúng tôi cho rằng
không thể hiểu đơn giản hành vi nói trên
của Mỹ thuộc cái gọi là đột phá: Xét về
mặt lí luận, trước khi Hiến chương Liên
hợp quốc được sửa đổi theo đúng trình tự,
nó vẫn phải được tôn trọng và thi hành triệt
để. Đồng thời, khi cho rằng một nước che
chở tội phạm khủng bố, phải có các tiêu
chuẩn để xác định: Trong thực tiễn thì xác
định như thế nào là một quốc gia có che
chở khủng bố hay không cũng không phải

là việc đơn giản. Thực tiễn quốc tế những
năm gần đây cho thấy nếu tán đồng lí luận
nêu trên là sự đột phá thì đó chỉ là thứ đột
phá lí luận tìm thấy ở chủ nghĩa bá quyền
và thứ chính trị cường quyền.
Thứ hai, xác định thế nào về thời gian
bị tấn công bằng vũ trang. Vấn đề này trên
thực tế liên quan tới điều kiện thời gian để
thực hiện quyền tự vệ trong trường hợp
quốc gia đơn phương hoặc tập thể có hành
động quân sự đối với quốc gia khác. Về lí
luận, thời gian chuẩn để quốc gia sử dụng
quyền tự vệ phải là thời gian đang bị tấn
công bằng vũ trang. Trong thực tế có hai
khả năng đó là thời gian sử dụng quyền tự
vệ trước khi bắt đầu tấn công bằng vũ
trang hoặc thời gian sau khi bị tấn công
bằng vũ trang. Đó chính là “phòng vệ
trước” và “phòng vệ sau”.
1.2. Về vấn đề “trước khi Hội đồng
bảo an có biện pháp cần thiết để duy trì
hoà bình và an ninh quốc tế”
Chúng tôi cho rằng điều kiện thứ hai
có hai vấn đề cần làm rõ. Trước hết, quốc
gia không thể sử dụng quyền tự vệ sau khi Hội
đồng bảo an có biện pháp cần thiết để duy trì
hoà bình và an ninh quốc tế. Khi Hội đồng bảo
an có hành động tương ứng, quốc gia không
được đơn phương hay tập thể có hành động
quân sự - sử dụng quyền tự vệ đối với quốc gia

khác. Sau nữa là biện pháp mà Hội đồng bảo
an sử dụng phải là cần thiết là tất yếu. Sự cần
thiết ở đây theo chúng tôi phải hiểu là sự cần
thiết với “sức nặng" của nó. Tức là biện pháp
mà Hội đồng bảo an dùng tới phải đủ để duy
trì hoà bình và an ninh quốc tế. Nhưng nếu
biện pháp mà Hội đồng bảo an đưa ra không
đủ để duy trì hoà bình và an ninh quốc tế thì
giải quyết vấn đề này như thế nào? Trước cục
diện khó xử của khả năng này liệu có cho phép
quốc gia bị tấn công bằng vũ trang, khi mà các
biện pháp mà Hội đồng bảo an đã áp dụng gây
thất vọng và quốc gia đó tự đứng lên cứu lấy
mình, tức là bản thân lại phải sử dụng hành
động đồng thời cùng với hành động của Hội
đồng bảo an được không? Câu trả lời là được.
1.3. Về vấn đề “có thể sử dụng quyền tự vệ
đơn phương hoặc tập thể”
Để hiểu điều kiện thứ 3 phải nắm vững 3
điểm quan trọng:
- “Có thể” không có nghĩa là “phải”, tức là
sử dụng quyền tự vệ chỉ là quyền để lựa chọn
chứ không phải biện pháp phải sử dụng. Quốc
gia có liên quan còn có thể sử dụng biện pháp
khác để giải quyết vấn đề (như hiệp thương,
hoà giải…). Chúng tôi cho rằng sử dụng quyền
tự vệ phải hiểu là hạ sách, tốt nhất vẫn là giải
quyết bằng biện pháp hoà bình.
- Sử dụng quyền tự vệ đơn phương hoặc
tập thể phải hiểu là: 1) Quốc gia riêng rẽ bị tấn

nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009

7

công bằng vũ trang, có quyền tự sử dụng
quyền tự vệ. 2) Nhiều quốc gia bị tấn công
bằng vũ trang, có quyền tự mình riêng rẽ
sử dụng quyền tự vệ, hoặc liên hiệp lại để
sử dụng tập thể quyền tự vệ. 3) Một quốc
gia riêng lẻ hoặc nhiều quốc gia bị tấn
công bằng vũ trang, căn cứ vào cơ chế tập
thể, hiệp định hoặc mối quan hệ hữu hảo
nào đó, liên kết với quốc gia khác không bị
tấn công bằng vũ trang để có hành động
quân sự tập thể. Lí giải đối với vấn đề 1, 2
nói chung đều có thể chấp nhận được.
Nhưng cách hiểu ở vấn đề 3 còn có nhiều
quan điểm khác nhau. Trước hết quan điểm
tán đồng cho rằng giữa một số nước, cho
dù có cơ chế tập thể hoặc có kí kết hiệp
định nào đó hay có quan hệ hữu hảo thì
giữa họ đã kết thành một cộng đồng lợi ích.
Như chúng ta đều biết, chỉ cần một quốc
gia trong đó bị tấn công bằng vũ trang thì
chính là tiến hành tấn công cho khối lợi ích
chung. Trong khối lợi ích chung này, các
quốc gia khác mặc dù chưa bị tấn công

bằng vũ trang nhưng để bảo vệ lợi ích tập
thể (trên thực tế kể cả lợi ích của mình),
đương nhiên là có quyền tham gia vào hành
động quân sự tập thể, thực hiện quyền tự
vệ tập thể.
Bên cạnh đó, quan điểm phản đối cho
rằng những quốc gia chưa bị tấn công
bằng vũ trang đứng trước hiện thực nêu
trên, tham gia vào hành động quân sự tập
thể là trái với tôn chỉ của Hiến chương
Liên hợp quốc - chỉ có những nước bị tấn
công bằng vũ trang mới có quyền sử dụng
quyền tự vệ.
Chúng tôi cho rằng để hiểu vấn đề 3 nêu
trên có thể chia làm hai phần: Nếu cơ chế tập
thể hoặc hiệp định nào đó được xây dựng trên
cơ sở Hiến chương Liên hợp quốc và những
quy định liên quan phù hợp với nguyên tắc cơ
bản của luật quốc tế, tức là cơ chế tập thể
hoặc hiệp định này mang tính hợp pháp thì
quốc gia chưa bị tấn công bằng vũ trang, khi
tham gia sử dụng quyền tự vệ tập thể là hợp
pháp. Ngược lại, là không hợp pháp. Còn
quốc gia chưa bị tấn công bằng vũ trang, lấy
lí do là “quan hệ hữu hảo” để tham gia hành
động quân sự với nước khác thì bị coi là thiếu
tính hợp pháp.
Bởi vậy, căn cứ vào các quy định liên quan
của luật quốc tế, lí luận của luật quốc tế và
những kinh nghiệm thực tế quốc tế, chủ thể

hợp pháp tấn công tội phạm khủng bố quốc tế
phải bao gồm Liên hợp quốc, các quốc gia và
tổ chức hợp tác khu vực.
Chúng tôi cho rằng trong cuộc đấu tranh
với tội phạm khủng bố quốc tế phải tăng
cường hơn nữa vai trò của Liên hợp quốc đồng
thời trên cơ sở tuân thủ những quy định của
luật pháp quốc tế, phải phát huy đầy đủ vai trò
của các tổ chức quốc tế khu vực. Về tính hợp
pháp của các quốc gia khi tấn công tội phạm
khủng bố quốc tế, phải phân tích cụ thể, không
thể gộp làm một, đánh đồng như nhau. Đối với
hành vi của một số ít các nước chưa bị tấn
công bằng vũ trang và trước lí do “quan hệ
hữu hảo”, để tham dự vào hành động quân sự
với nước khác, xét theo quan điểm lí luận của
luật quốc tế thì không có đầy đủ căn cứ. Xét
về thực tiễn quốc tế trong những năm gần đây
thì lợi bất cập hại, cái mất lớn hơn cái lợi


nghiªn cøu - trao ®æi
8





t¹p chÝ luËt häc sè
10

/
2009

nhiều. Đối với vấn đề này, chúng ta cần
nhìn nhận một cách nghiêm túc và tăng
cường khống chế từ khâu lập pháp.
2. Quốc gia có thể trở thành chủ thể
phạm tội khủng bố quốc tế hay không?
Lí giải theo mặt ngữ nghĩa, tội phạm
khủng bố quốc gia chính là hành vi khủng
bố được tiến hành bởi chủ thể là quốc gia,
tức là quốc gia là chủ thể tội phạm. Có
những học giả chia hình thức biểu hiện
của khủng bố quốc gia (tội phạm) thành 3
loại sau:
(6)
Một là tiến hành khủng bố, trực
tiếp với danh nghĩa quốc gia dân tộc. Nếu
như nước Đức trong thời kì Chiến tranh
thế giới lần thứ II coi chính sách diệt
chủng là quốc sách cơ bản của họ thì đó
thuộc về hành vi phạm tội khủng bố phi
chiến tranh. Hai là với sự gợi ý và trao
quyền của nhà nước, các hoạt động khủng
bố do tổ chức bí mật của quốc gia hoặc tổ
chức khác do quốc gia chỉ đạo thực hiện.
(7)

Ba là do quốc gia bỏ tiền ra thuê, tài trợ,
huấn luyện các phần tử khủng bố quốc tế

để thực hiện các hoạt động phạm tội
khủng bố của mình.
Chúng tôi cho rằng chủ thể phạm tội
quốc tế là chỉ những người có hành vi gây
nguy hại tới cộng đồng quốc tế, theo luật
hình sự quốc tế, là người chịu trách nhiệm
hình sự. Nói chung, chủ thể của tội phạm
khủng bố quốc tế là chủ thể thông thường,
tức là cá nhân hoặc tổ chức, không nên bao
gồm cả quốc gia. Bởi vì trong luật hình sự
quốc tế hiện nay chưa thấy có quy định
bằng văn bản coi quốc gia là chủ thể tội
phạm quốc tế, cho nên việc quốc gia có thể
là chủ thể của tội phạm hay không vẫn còn là
vấn đề đang tranh cãi.
Lí do chính để phủ nhận quốc gia là chủ
thể tội phạm quốc tế là: Thứ nhất, có vấn đề về
chủ thể có thể truy cứu trách nhiệm hình sự.
Thứ hai, không có phương thức thích hợp cho
quốc gia đảm nhận trách nhiệm hình sự. Thứ
ba, tội phạm quốc gia còn thiếu điều kiện chủ
quan quan trọng (lỗi). Còn quan điểm khác lại
cho rằng những lí do này là chưa đủ, quốc gia
cũng có thể trở thành chủ thể của hành vi
phạm tội khủng bố quốc tế.
(8)
Quan điểm này
đưa ra

lí do như sau:

1. Trong Dự thảo điều khoản về trách
nhiệm quốc gia của Uỷ ban luật pháp quốc tế
Liên hợp quốc năm 1976 đã thông qua khái
niệm “nước bị hại”, mở rộng phạm vi chủ thể
có thể truy cứu quốc gia có trách nhiệm về
hành vi phạm tội quốc tế. Điều 40 Dự thảo này
định nghĩa “nước bị hại” như sau:
- “Nước bị hại” là một quốc gia bị hành vi
phạm pháp của quốc gia khác theo quy định tại
phần một, cấu thành hành vi phạm pháp xâm
phạm quyền lợi quốc gia đó.
- Ngoài ra, nếu hành vi phạm pháp quốc tế
cấu thành tội phạm quốc tế thì “nước bị hại”
chỉ tất cả các nước khác. Do Điều 19 của Dự
thảo đã định nghĩa hành vi phạm tội quốc tế là
hành vi của một nước làm trái với nghĩa vụ
quốc tế bảo vệ lợi ích cơ bản của cộng đồng
quốc tế. Bởi vậy, Uỷ ban luật pháp quốc tế đã
mở rộng nước bị hại do hành vi phạm tội quốc
tế, bao gồm tất cả các nước khác, không nằm
trong nước bị hại trực tiếp do hành vi phạm tội
gây nên, là kết quả phù hợp với logic của định
nghĩa này. Theo các nguyên tắc cơ bản về


nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009

9

trách nhiệm quốc gia, nước bị hại có quyền
truy cứu trách nhiệm đối nước có hành vi
vi phạm. Quy định của Dự thảo về “nước
bị hại” do hành vi phạm tội quốc tế đã
khiến cho các nước, ngoài nước bị hại trực
tiếp có liên quan tới hành vi phạm tội,
cũng trở thành chủ thể truy cứu trách
nhiệm hành vi quốc gia.
2. Về trách nhiệm phạm tội quốc tế của
quốc gia, Uỷ ban luật pháp quốc tế đã có
quy định ở một chương riêng trong “Nội
dung, hình thức và mức độ của trách nhiệm
quốc gia” phần thứ 2 Dự thảo điều khoản
trách nhiệm quốc gia. Theo quy định của
Dự thảo này, về trách nhiệm pháp lí, nước
có hành vi cần phải thực hiện nghĩa vụ
đình chỉ các hành vi phạm pháp và phải có
nghĩa vụ bồi thường đầy đủ cho nước bị
hại theo phương thức riêng rẽ hoặc tổng
hợp, các khoản bồi thường, đầy đủ và đảm
bảo không có hành vi tái phạm tương tự
nhằm phục hồi nguyên trạng.
Đương nhiên, Uỷ ban luật pháp quốc
tế chủ yếu xuất phát từ mặt tiêu cực để
quy định trách nhiệm pháp lí của nước có
hành vi phạm tội quốc tế. Về trách nhiệm
hình sự phạm tội quốc tế của quốc gia, các
học giả có những lí luận và phân tích sâu
hơn, tỉ mỉ hơn. Khá đông các học giả về
luật quốc tế cho rằng trách nhiệm pháp lí

hình sự quốc tế của quốc gia gồm có mấy
loại dưới đây:
1) Hạn chế chủ quyền, gồm chiếm lĩnh
quân sự, quản chế quân sự, hạn chế lực
lượng vũ trang quốc gia.
2) Bồi thường.
3) Chế tài quốc tế, tức là Hội đồng bảo an
Liên hợp quốc căn cứ Điều 41, Điều 42 của
Hiến chương Liên hợp quốc quyết định dùng
biện pháp vũ trang hay phi vũ trang. Điều 19
Dự thảo trách nhiệm quốc gia của Liên hợp
quốc, quy định: “Hành vi của một nước nếu
cấu thành tội làm trái nghĩa vụ quốc tế, tức là
hành vi vi phạm pháp luật quốc tế mà không
cần biết vấn đề của nghĩa vụ đã vi phạm là gì”.
Về vấn đề này người phụ trách soạn Dự thảo
này đã giải thích: Những yếu tố quan trọng cấu
thành hành vi vi phạm pháp luật quốc tế bao
gồm yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan.
Yếu tố chủ quan là chỉ hành động hoặc không
hành động những vấn đề có thể quy về nguyên
nhân quốc gia, tức là những việc làm đó đều
được coi là hành vi của quốc gia. Yếu tố khách
quan là chỉ hành động hoặc không hành động
các vấn đề trái với nghĩa vụ quốc tế mà quốc
gia có trách nhiệm. Về vấn đề này, GS. Vương
Thiết Nha - học giả về luật quốc tế nổi tiếng
của Trung Quốc cũng có quan điểm như trên.
Ông cho rằng: “Gọi là yếu tố chủ quan là chỉ
một hành vi nào đó có thể quy nguyên nhân về

quốc gia”. Yếu tố chủ quan của tội phạm
khủng bố quốc tế và yếu tố chủ quan của hành
vi vi phạm pháp quốc tế nói chung của quốc
gia là giống nhau, tức là hành vi nào đó có thể
quy trách nhiệm cho quốc gia. Yếu tố chủ
quan phạm tội quốc tế của quốc gia không
phải là sự cố ý và sơ suất của hành vi mà là
tính chất có thể quy trách nhiệm của hành vi
hoàn toàn quyết định bởi tính chất đặc thù của
chủ thể phạm tội quốc tế do quốc gia thực hiện.
Quốc gia là chủ thể trừu tượng, mặc dù tham
chiếu lí luận về quy định của luật hình sự


nghiªn cøu - trao ®æi
10





t¹p chÝ luËt häc sè
10
/
2009

trong nước về pháp nhân, có thể nói quốc
gia có thể thông qua quyết định của cơ
quan nhà nước và người lãnh đạo nhà nước
để thể hiện ý chí của mình nhưng để tránh

những cuộc thảo luận không có hồi kết về
vấn đề quốc gia có giống như cá nhân có
năng lực phạm tội hay không. Và có thể
quy trách nhiệm của hành vi là yếu tố chủ
quan cấu thành tội phạm quốc gia, không
phải là biện pháp khôn ngoan.
Cũng có học giả có ý kiến phản đối.
(9)

Lí do của họ là:
1) Không nên lẫn lộn “khủng bố nhà
nước” với khủng bố có liên quan đến quốc
gia.
(10)
Nhà nước hoặc chính phủ lợi dụng
bọn khủng bố để duy trì sự thống trị đối
với nhân dân ở nước mình thì đó thuộc về
vấn đề chính trị trong nước. Vì vậy, định
nghĩa về chủ nghĩa khủng bố quốc tế nên
loại trừ vấn đề này.
2) Không thể lẫn lộn “khủng bố nhà
nước” với hành vi của quốc gia vi phạm
luật quốc tế. Khi quốc gia hoặc tổ chức do
quốc gia ủng hộ có hành vi bạo lực tiến
hành khủng bố mục tiêu nào đó của quốc
gia khác vì mục đích chính trị thì hành vi
này không phải là hành vi của “khủng bố
nhà nước” mà là hành vi xâm lược. Chúng
ta không nên coi mọi hành vi có tính chất
khủng bố đều là hành vi phạm tội khủng

bố. Ví dụ chiến tranh hoặc xung đột vũ
trang sẽ có một số cảnh tượng mang tính
chất khủng bố nào đó gây hậu quả cho
thường dân vô tội nhưng việc sử dụng bạo
lực hoặc hành vi vũ trang trong chiến tranh
hoặc xung đột vũ trang cho dù đó là hành
vi quốc gia cũng không thể coi là “khủng bố
nhà nước”, đương nhiên cũng sẽ không phải
“tội phạm khủng bố quốc gia”.
3) Cho đến nay, trong các văn kiện quốc tế
có liên quan tới khủng bố quốc tế, giữa quốc
gia với các cá nhân hoặc tổ chức có hành vi
khủng bố quốc tế vẫn tồn tại đường ranh giới
ngầm. Cho dù sau khi nổ ra sự kiện khủng bố
quốc tế 11/9, trong hàng loạt các nghị quyết
nhằm đánh vào khủng bố quốc tế mà Liên hợp
quốc và Hội đồng bảo an Liên hợp quốc đã
thông qua, Liên hợp quốc cũng vẫn phân biệt
rạch ròi giữa quốc gia với các cá nhân hoặc tổ
chức tiến hành hành vi khủng bố quốc tế.
Không hề đề cập cái gọi là khủng bố nhà nước.
Ví dụ: Trong Nghị quyết số 1373 Hội đồng
bảo an Liên hợp quốc đã đặc biệt nhấn mạnh:
“Để tăng cường hợp tác quốc tế, các nước cần
phải thông qua mọi hình thức hợp pháp và áp
dụng nhiều biện pháp hơn nữa ngay trong
lãnh thổ của mình để phòng ngừa và ngăn
chặn việc tài trợ hoặc chuẩn bị cho bất kì
hành động khủng bố nào”. “Mỗi quốc gia đều
có nghĩa vụ không được tổ chức, kích động,

phối hợp hoặc tham gia những hành động
khủng bố ở nước khác, hoặc ngấm ngầm đồng
ý tiến hành ngay trong nước mình các hoạt
động có tổ chức để vi phạm vào loại hành vi
này”. “Không chủ động hoặc bị động ủng hộ
dưới bất kì hình thức nào cho cá nhân hoặc
thực thể tham gia hành vi khủng bố, kể cả
chặn đứng các tổ chức khủng bố chiêu mộ
nhân viên và xoá bỏ việc cung cấp vũ khí cho
bọn khủng bố”. “Ngăn chặn các hành động
trợ giúp, vạch kế hoạch, hỗ trợ giúp sức hoặc
phạm vào các hành vi khủng bố, đối địch với


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009

11

cỏc nc khỏc.
(11)
Túm li, cỏc cm t
khng b nh nc hoc ti phm khng
b quc gia khụng xut hin trong cụng
c quc t liờn quan.
Chỳng tụi cho rng quc gia cú th
tr thnh ch th ca ti phm quc t
(bao gm ti phm khng b quc t), ch
cú iu l phng thc m quc gia gỏnh
trỏch nhim khỏc vi cỏ nhõn gỏnh trỏch

nhim hỡnh s m thụi.
(12)
Trong thc t,
khỏi nim khng b nh nc ó c
nờu ra ti iu 30 Tuyờn ngụn quc t v
nhõn quyn nm 1948, iu 30 Cụng c
quc t v cỏc quyn kinh t, xó hi v vn
hoỏ nm 1966, iu 5 Cụng c quc t
v cỏc quyn dõn s v chớnh tr nm 1966,
iu 17 Cụng c nhõn quyn chõu u.
Tt c nhng quy nh ca cỏc iu khon
ny u ging nhau. Vớ d, trong iu 30
Tuyờn ngụn quc t v nhõn quyn ghi
nhn: Khụng iu khon no trong Tuyờn
ngụn ny cú th gii thớch cho phộp mt
quc gia, mt t chc hay cỏ nhõn no
c quyn cú nhng hnh vi hay tham gia
bt kỡ hot ng no nhm phỏ hoi quyn
t do c lit kờ trong Tuyờn ngụn ny.
iu cú th khng nh l nhng iu
khon ca vn kin ó nờu trờn u va
tha nhn cỏ nhõn cú th l ch th tn
cụng, va tha nhn quc gia (khng b
nh nc) cú th l khỏch th phm ti tn
cụng. Theo ú, gia nhng hnh vi cỏ nhõn
v ngi thay mt nh nc thc hin
c coi l khng b, theo vn bn ny
chỳng u nh nhau. Cũn quc gia chu
trỏch nhim hỡnh s nh th no, mt s
ngi cho rng trỏch nhim hỡnh s quc t

ca quc gia t thõn nú c lp. í kin khỏc
li cho rng trỏch nhim ca quc gia v cỏ
nhõn l mi quan h gia tng. õy l lớ do lm
gim nh trỏch nhim hỡnh s quc t ca
quc gia, bao gm ti phm khng b quc gia.
Rt nhiu chớnh ph cỏc nc cho rng khng
b l kt qu ca hnh vi t thõn cỏ nhõn. Tht
ra khụng phi nh vy, nu quc gia v
ngi thay mt quc gia hnh ng, lm
nhng vic trỏi vi lut quc t, hnh vi ny,
do tớnh nghiờm trng, tớnh tn khc v coi
thng sinh mng con ngi ca nú m nú
c lit vo hnh vi phm ti c lut phỏp
cỏc nc vn minh tha nhn, quc gia v k
thay mt quc gia hnh ng u phi chu
trỏch nhim hỡnh s.
(13)
Cú nhng hc gi
cho rng xột t gúc thc t, coi quc gia l
ch th chu trỏch nhim hỡnh s quc t cũn
cn phi cú quỏ trỡnh. Xut phỏt im xem xột
quan im ny l liu quc gia cú th tr thnh
ch th ca ti phm quc t v ch th chu
trỏch nhim hỡnh s hay khụng? iu ú
khụng ch l vn nờn hay khụng nờn, cú th
hay khụng cú th m cũn l vn cú kh
nng nh th hay khụng?
( 14 )
Vn ny,
chỳng tụi khụng th tu tin khng nh, khi

m cỏc hnh vi phm ti khng b quc t
ngy cng gia tng, vic nhanh chúng, kp thi
ngn chn ti phm khng b quc gia l iu
cn lm v mang tớnh tt yu hin thc. Trong
iu kin vai trũ ca lut quc t ngy cng
c tng cng, c ch tng ng cng tng
bc c hon thin, hon ton cú th da
vo lut quc t, bng cỏc trỡnh t hp phỏp
truy cu trỏch nhim hỡnh s quc t ca cỏc


nghiªn cøu - trao ®æi
12





t¹p chÝ luËt häc sè
10
/
2009

quốc gia liên quan. Đó là việc hoàn toàn có
thể thực hiện được./.

(1).Xem: Thịnh Nguyên, Luật chống khủng bố quốc
tế và sự hình thành của luật chống khủng bố quốc tế,
thông tin tư liệu quốc tế, tr. 7, kì 6, năm 2003.
(2).Xem: Giản Cơ Tùng, Nghiên cứu các vấn đề về

luật quốc tế và một vài vấn đề về chống khủng bố
quốc tế, Khoa học pháp luật, tr. 99, kì 4, năm 2002.
Trong tài liệu này chỉ ra: Sau sự kiện 11/9, Hội đồng
bảo an Liên hợp quốc đã thông qua Nghị quyết số
1373 tuyên bố các quốc gia có liên quan có thể sử
dụng quyền tự vệ đơn phương hoặc tập thể, Mỹ và
các nước đồng minh áp dụng các hành động quân sự
với Afghanistan cũng nằm trong trường hợp đó.
(3).Xem: Mộ Á Bình, Đại Trung Hiện, Quốc tế chống
hoạt động khủng bố cần tuân thủ nguyên tắc và quy
phạm của luật quốc tế, xem:
ngày 31/3/2009.
(4).Xem: Lê Vi Vi, “Chủ nghĩa khủng bố quốc tế và
việc sử dụng vũ lực trong luật quốc tế”, Tạp chí
chuyên ngành của Học viện pháp luật và chính trị
Hoa Đông, kì 5 năm 2003.
(5).Xem: Giản Cơ Tùng, Nghiên cứu các vấn đề về
luật quốc tế và một vài vấn đề về chống khủng bố
quốc tế, Khoa học pháp luật, tr. 99, kì 4 năm 2002.
(6).Xem: Hoa Vân Hồng, Bình luận về khủng bố
nhà nước và mối đe doạ của nó, Giáo học và
nghiên cứu, tr. 59, kì 4 năm 2003.
(7). Cục tình báo quân sự của Liên Xô cũ (KGB) và
cục tình báo trung ương Mỹ (CIA) và các tổ chức
liên quan của Ixaren như cơ cấu tình báo Mossad.
(8).Xem: Bàng Sĩ Bằng, Thôi Bân, “Nghiên cứu tội
phạm khủng bố quốc tế”, Tạp chí pháp luật, tr. 29 - 30,
kì 3 năm 2002.
(9).Xem: Bạch Quế Mai, Xem xét chủ nghĩa khủng
bố quốc tế dưới góc độ luật quốc tế, Quan hệ quốc

tế hiện đại, tr. 31-32, kì 10 năm 2002.

(10). Cassese đã lấy mối quan hệ giữa chủ nghĩa khủng
bố quốc tế và quốc gia để chia làm 6 cấp độ khác nhau
dựa vào sự khác biệt:
1. Do các quan chức chính phủ trực tiếp tham gia vào
hoạt động chống khủng bố.
2. Chính phủ thuê mướn các quan chức phi chính phủ
gián tiếp chống chủ nghĩa khủng bố.
3. Chính phủ chỉ tài trợ tài chính và cung cấp vũ khí.
4. Chính phủ hỗ trợ về hậu cần.
5. Chính phủ ngầm chấp thuận sự xâm chiếm của chủ
nghĩa khủng bố trên lãnh thổ.
6. Chính phủ không có bất kì hành động gì.
Xem: Antonio Cassese, The International Community, Legal
Response to Terrorism, Vol.38, International and Comparative
Law Quarterly 589, 1989, p. 598.
(11).Xem: Nghị quyết số 1373 của Hội đồng bảo an liên
hợp quốc (xem:
prinorgs/sc/sres/01/s1373.htm); tham khảo tuyên bố và
nghị quyết đã được Hội đồng bảo an Liên hợp quốc và đại hội
liên hiệp quốc thông qua trước và sau sự kiện khủng bố quôc
tế ngày 11/09 (Xem: http:// www.un.Org/Chinese/terrorism/).
(12).Xem: Trương Húc, Những vấn đề cơ bản của luật
hình sự quốc tế, Nxb. Đại học Cát Lâm, 2000, tr. 144.
(13). Adwards, Làn sóng khủng bố thật sự, 2004, tr. 417.
Chuyển dẫn từ: Bàn về khủng bố nhà nước, Khoa báo
chí Đại học dân tộc nội Mông Cổ, Nxb. Khoa học xã
hội, tr. 80, kì 2 năm 2003.
(14). Tóm lại, nhìn từ góc độ tự nhiên, quốc gia là chủ thể

phạm tội quốc tế và phải chịu trách nhiệm hình sự phạm
tội quốc tế, tuy nhiên trong điều kiện hiện nay vẫn không
dễ dàng để có thể coi quốc gia là chủ thể chịu trách nhiệm
hình sự quốc tế, cùng với sự mở rộng về lợi ích giữa các quốc
gia và sự tăng cường một cách cần thiết về việc bảo hộ lợi
ích toàn vẹn của loài người thì trách nhiệm hình sự quốc
gia đương nhiên sẽ dần được phân rõ. Xem: Trương Húc,
Dự thảo trách nhiệm hình sự phạm tội quốc tế, Khoa báo
chí khoa học xã hội Đại học Cát Lâm, tr. 49, kì 2 năm 2001.