Đặc trưng cơ bản của nhà nước

c. Đặc trưng cơ bản của nhà nước
Ph. Ăngghen cho rằng, nhà nước thường có ba đặc trưng cơ bản:
Một là, nhà nước quản lý cư dân trên một vùng lãnh thổ nhất định: “...so với tổ
chức huyết tộc trước kia (thị tộc hay bộ tộc) thì đặc trưng thứ nhất của nhà nước là
ở chỗ nó phân chia thần dân trong quốc gia theo sự phân chia lãnh thổ...”.
Cư dân trong cộng đồng nhà nước không chỉ tồn tại quan hệ huyết thống mà còn
tồn tại trên cơ sở quan hệ ngồi huyết thống. Đó là quan hệ kinh tế, quan hệ xã hội,
quan hệ chính trị…giữa các thành phần cư dân trong một phạm vi lãnh thổ nhất
định. Hình thành biên giới quốc gia giữa các nhà nước với tư cách là một quốc gia
- dân tộc. Trong cộng đồng nhà nước có thể tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp, thành
phần xã hội. Trong xã hội hiện đại vẫn có những nhà nước, mà ở đó ngồi giai cấp,
tầng lớp xã hội vẫn còn tồn tại cộng đồng thị tộc, bộ lạc, bộ tộc. Về nguyên tắc,
quyền lực nhà nước có hiệu lực với tất cả thành viên, tổ chức tồn tại trong phạm vi
biên giới quốc gia. Việc xuất nhập cảnh do nhà nước quản lý.
Hai là, nhà nước có hệ thống các cơ quan quyền lực chuyên nghiệp mang tính
cưỡng chế đối với mọi thành viên như: hệ thống chính quyền từ trung ương tới cơ
sở, lực lượng vũ trang, cảnh sát, nhà tù...đó là “những công cụ vũ lực chủ yếu của
quyền lực nhà nước”.
Nhà nước quản lý xã hội dựa vào pháp luật là chủ yếu. Bằng hệ thống luật
pháp, nhà nước “cưỡng bức” mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội phải thực hiện các
chính sách theo hướng có lợi cho giai cấp thống trị. Bộ máy chính quyền từ trung
ương đến cơ sở là công cụ triển khai thực hiện những chính sách của nhà nước. Bộ
máy này được nhà nước trả lương từ các nguồn thu trong ngân sách, do đó thường
trung thành với giai cấp thống trị. Quyền lực nhà nước không thuộc về nhân dân
mà thuộc về giai cấp thống trị, ngày càng xa rời nhân dân, đối lập với nhân dân.
Ba là, nhà nước có hệ thống thuế khóa để ni bộ máy chính quyền.
Để duy trì sự thống trị của mình, giai cấp thống trị trước hết phải đảm bảo hoạt
động của bộ máy nhà nước. Mà muốn bộ máy nhà nước hoạt động thì phải có
nguồn tài chính. Nguồn tài chính được nhà nước huy động chủ yếu là do thu thuế,
sau đó là quốc trái thu được do sự cưỡng bức hoặc do sự tự nguyện của công dân.
V.I. Lênin cho rằng: “muốn duy trì quyền lực xã hội đặc biệt, đặt lên trên xã hội,

thì phải có thuế và quốc trái”.