Đông y trị say nắng, say nóng. pot

Đông y trị say nắng, say nóng


Trong y học cổ truyền, say nắng, say nóng được gọi là chứng trúng thử.
Say nắng, say nóng thường thể hiện ở hai mức độ: Nhẹ thì đau đầu, hoa mắt, chóng
mặt, tức ngực, lợm giọng, buồn nôn, khát nước, da nóng, không có mồ hôi, toàn
thân mệt mỏi rã rời hoặc có biểu hiện bồn chồn, vật vã; Nặng thì ngoài các triệu
chứng trên còn có thêm sắc mặt nhợt nhạt, vã mồ hôi, chân lạnh, thậm chí xuất
hiện hôn mê bất tỉnh, co giật tứ chi.
Trong y học cổ truyền, say nắng, say nóng được gọi là chứng trúng thử với cơ chế
sinh bệnh là do: trên cơ sở chính khí hư suy (giảm sức đề kháng), hai nhân tố gây
bệnh là thử nhiệt hoặc thử thấp xâm nhập vào cơ thể, uất lại và nung đốt làm hao
tổn âm dịch mà tạo thành bệnh. Nếu nặng thì thanh khiếu bị che phủ, kinh khí bế
tắc gây nên hôn mê, nếu tân dịch bị hao tổn quá nhiều thì phát sinh chứng hư thoát.
Về mặt trị liệu, khi gặp tình trạng này phải nhanh chóng tiến hành các biện pháp
sau đây:
- Khẩn trương đưa người bệnh đến chỗ râm mát, thoáng gió, cởi bỏ và nới rộng
quần áo, cho uống một ít nước muối nhạt hoặc nước sôi mát, dùng khăn thấm ướt
nước lạnh hoặc rượu trắng lau các hốc tự nhiên như hõm nách, bẹn

- Nếu nặng, bất tỉnh nhân sự thì lập tức dùng ngón tay cái lần lượt bấm mạnh huyệt
nhân trung và thập tuyên. Bấm các huyệt này có tác dụng khai khiếu (làm thức
tỉnh) và tiết nhiệt (thải nhiệt, giải nhiệt). Sách Châm cứu khổng huyệt cập kỳ liệu
pháp tiện lãm đã viết: “Thập tuyên là kỳ huyệt dùng kim tam lăng hoặc kim lớn
châm ra máu chủ trị tất cả các chứng mất thần cấp tính”.
- Dùng gốc bàn tay day lòng bàn tay, lòng bàn chân và chỗ hõm giữa thắt lưng của

người bệnh (có thể dùng một chút rượu trắng để xoa) sao cho tại chỗ nóng lên là
được. Trong tư thế bệnh nhân nằm sấp, xác định và day mạnh huyệt đại chùy nằm
ở ngay dưới chỗ lồi lớn của ụ xương cổ thứ 7. Huyệt này có tác dụng thanh nhiệt
và thông dương khí. Kinh nghiệm của cổ nhân thường phối hợp kích thích thập
tuyên với đại chuỳ để trị sốt cao và chống say nắng.
- Nếu bệnh nhân đã tỉnh nhưng còn mệt thì dùng tay xoa, day và vê các ngón chân
của người bệnh. Điều này rất có lợi vì như vậy tác động đến các huyệt vị như ẩn
bạch, chí âm, hành gian, thái xung, đại đôn, lệ đoài, túc khiếu âm. Kế đó, dùng
ngón tay cái nhẹ nhàng day huyệt thái dương và dọc theo hai lông mày với một lực
vừa phải.
Ngoài ra, theo kinh nghiệm dân gian, người ta còn có thể chọn dùng một trong các
biện pháp kích thích hồi tỉnh như: dùng lá hẹ tươi hoặc nga bất thực thảo tươi hoặc
gừng tươi hoặc tỏi tươi, rửa sạch, giã nát, ép lấy nước để nhỏ vào lỗ mũi; dùng
trầm hương và đàn hương đốt khói xông hai lỗ mũi Khi bệnh nhân tỉnh, có thể
cho uống nước sắc lá sen, lá hoắc hương và lá hương nhu tươi. Chú ý: dù người
bệnh đã tỉnh hẳn vẫn không nên trở lại làm việc trong điều kiện nắng nóng ngay
mà phải được nghỉ ngơi trong một thời gian.