SKKN Sử dụng phương pháp mới phát huy tính tích cực trong dạy học Sinh học 9

Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
1

A. PHN M U
1. C s lý lun
Sinh hc là môn khoa hc nghiên cu v vi sinh sinh vt, thc vt, ng vt và
con ngi, s tin hoá ca gii thc vt, ng vt và con ngi. S tin hoá ca gii
thc vt và ng vt ngun gc ca con ngi. Ti sao có loài tn ti n ngày nay và
có loài tit chng. Sinh hc phn ánh mi mt ca cuc sng xã hi góp phn hình
thành phát trin hoàn thin nhân cách cho hc sinh theo mc tiêu giáo dc. Nó là chìa
khoá  hc sinh tin vào mi lnh vc khoa hc, mi hot ng xã hi, nó có tác dng
sâu sc và lâu bn n i sng tâm hn trí tu con ngi. Các bài mà hc sinh hc là
ting nói ca tình cm, là khí gii thanh cao c lc có tác dng mnh m n t tng
tình cm cm xúc ca con ngi. M xim G.Ki ã tng nói “Sinh hc giúp con ngi
hiu c bn thân mình, làm ny n  con ngi nhng khát vng hng ti chân lý”
Tri qua nhng thng trm ca lch s sinh hc không ngng phát trin nó ã
óng góp mt phn không nh vào s nghip giáo dc hc sinh trong nhà trng ph
thông tr thành nhng ngi có ích tài c, xây dng xã hi và bo v t quc. Ngay
nay xã hi ngày càng  i mi òi hi con ngi cn phi tin kp vi tin b trong xã
hi. Chính vì vy vic ging dy trong nhà trng càng cn phi  i mi cho phù h!p
vi s vn ng i lên ca thi i. Gi dy sinh hc cn phi t ch"t l!ng cao giúp
các em lnh hi !c nhng tinh hoa ca cuc sng. T ó giúp các em hình thành và
hoàn thin nhân cách ca minh h#n na.
Cho nên vic dy sinh hc cn !c nâng cao ch"t l!ng. Cn !c giáo viên
quan tâm. Vy mun áp ng yêu cu trên òi hi ngi giáo viên cn phi có ph#ng
cách ch ng. Vì vy qua thc t ging dy cng vi s hc hi kinh nghim ca các
pháp ging dy phù h!p, phát huy !c kh nng nhn thc ca HS i vi b môn .
Tôi ã rút ra !c cho mình mt s ph#ng pháp dy hc tích cc.
C# s xu"t phát ca  tài này là nâng cao ch"t l!ng trong gi dy sinh hc 
trng THCS. $ tài này da trên c# s thc ti%n trong quá trình ging dy môn sinh

hc lp 8,9 ti trng THCS Bãi Cháy
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
2


2. Lch s sáng kin kinh nghim
Hin nay tôi ang ging dy môn sinh hc khi 8, 9 ti trng THCS Bãi
Cháy.$ây là ngôi trng n&m trên khu du lch , ph huynh và hc sinh r"t chú trng
môn toán, vn, anh, môn sinh hc là mt môn hc r"t gn g'i vi các em, nhng r"t
nhiu hc sinh cha có s say sa vi môn hc này. ây là iu mà tôi r"t trn tr
trong nhng gi lên lp, làm sao phi thay  i !c nhn thc ca các em và không gì
khác là phi nng cao ch"t l!ng gi dy.
Xu"t phát t suy ngh và tri qua thi gian ging dy ti trng THCS Bãi Cháy,
tooi xin !c nêu và trình bày “ S dng ph#ng pháp tích cc trong vic dy hc sinh
hc lp 9”
3. Mc ích yêu cu
- Hc sinh khi 9 trng THCS Bãi Cháy, hc kì I nm hc 2008 – 2009
$ nm !c tình hình hc tp ca hc sinh khi 9 tôi phi tin hành kim tra ch"t
l!ng u nm. Kt qu thu !c nh sau:
Gii Khá TB Yu Kém STT

Lp

SS
SL % SL % SL % SL % SL %
1 9a1 33 15 45,45

10 30,3

7 21,2

1 3
2 9a2 34 0 0 10 29,4

15 44,1

9 26,5


3 9a3 34 3 8,8 8 23,5

11 32,4

12 35,3


4 9a4 32 1 3,1 7 21,9

11 34,4

13 40,6



B. NI DUNG
1. Các bin pháp tin hành  nâng cao ch"t l!ng môn sinh c bit trong gi
sinh hc lp 9.
- $ to ra hng thú hc sinh hc và to ra nim say mê i vi các em . Trc
ht ngi giáo viên cn làm cho các em hiu rõ v trí vai trò ca môn hc này, ng

thi gieo vào lòng các em nhng cm xúc tt (p và tâm lý thích hc tp môn sinh.
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
3

M)i mt bài hc trong ch#ng trình u phù h!p vi tâm lý, trình  nhn thc
la tu i HS. Vì vy giáo viên cn phi nm ni dung cn trình bày trong bài hc 
truyn ti cái hay , cái (p, cái giá tr ích thc ca bài hc i vi hc sinh.
Hc sinh luôn luôn hng ti cái (p ca cuc sng con ngi vì vy chc nng
ch yu ca dy sinh hc là s th*m m+ cái hay, cái (p ó. Mun vy chúng ta phi
tuân theo quy lut dy hc i t trc quan sinh ng n t duy tru t!ng.
$ nâng cao ch"t l!ng trong mt gi dy sinh hc  kích thích !c nim say
mê hng thú hc tp i vi HS hình thành trong các em tâm hn nhân cách tt (p…
òi hi chúng ta phi tuân th theo úng quy lut này mi t !c hiu qu cao.

Sau khi nm !c kt qu chung v ch"t l!ng ca HS tôi ã tin hành phân loi
mc  nhn thc ca HS và k+ nng b môn. T ó a ra mt s ph#ng pháp ging
dy phù h!p nh sau:
1. Phng pháp dy hc tích cc.
Trong ph#ng pháp tích cc ngi hc i t!ng ca hot ng dy ng thi
là ch th ca hot ng hc . $!c cun hút vào các hot ng hc tp do GV t chc
và ch, o . Thông qua ó t khám phá nhng iu mình cha rõ ch không phi th
ng tip thu nhng tri thc ã !c giáo viên sp t. $!c t trong tình hung ca
i sng thc t ngi hc trc tip quan sát tho lun làm thí nghim gii quyt v"n
 t ra theo cách suy ngh ca mình t ó va nm !c kin thc k+ nng mi, va
nm !c ph#ng pháp làm ra kin thc, k+ nng ó, không dp theo khuân m-u s.n
có, !c bc l và phát huy tim nng sáng to.
Dy hc chú trng rèn luyn ph#ng pháp t hc, ph#ng pháp tích cc xem
vic rèn luyn ph#ng pháp hc tp cho HS không ch, là mt bin pháp nâng cao
hiu qu dy hc mà còn là mt mc tiêu dy hc. Trong xã hi hin i ang bin  i

nhanh, vi s bùng n thông tin, khoa hc k+ thut công ngh phát trin nh v' bão
thì không th nhi nhét vào u óc tr/ khi l!ng kin thc ngày càng nhiu, phi
quan tâm dy cho tr/ ph#ng pháp hc ngay t bc tiu hc và càng lên bc cao h#n
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
4

càng phi !c chú trng. Trong ph#ng pháp hc thì ct lõi là ph#ng pháp t hc ,
kh#i dy ni lc vn có trong m)i ngi, kt qu hc tp s !c nhân lên g"p bi.
Không ch, t hc  nhà sau bài hc trên lp mà t hc c trong tit hc có s hng
d-n trc tip ca thy.
Tng cng hc tp cá th , phi h!p vi hc tp h!p tác, trong mt lp hc mà
trình  kin thc t duy ca HS không th ng u tuyt i thì áp dng ph#ng
pháp tích cc buc phi ch"p nhn s phân hoá v cng , tin  hoàn thành
nhim v hc tp, nh"t là khi bài hc !c thit k thành mt chu)i công tác c lp.
áp dng ph#ng pháp tích cc  trình  cao thì s phân hoá này càng ln. Tuy nhiên
trong hc tp không phi mi tri thc, k+ nng, thái  u !c hình thành thun l!i
b&ng nhng hot ng c lp cá nhân. Lp hc là môi trng giao tip thy trò, trò –
trò to nên mi quan h h!p tác gia các cá nhân trên con ng chim lnh ni dung
hc tp. Thông qua tho lun, tranh lun c th , ý kin m)i cá nhân !c bc l ,
kh0ng nh hay bác b. Qua ó ngi hc nâng mình lên mt trình  mi. Bài hc
vn dng !c vn hiu bit và kinh nghim ca m)i HS và c lp ch không phi ch,
da trên vn hiu bit và kinh nghim sng ca thy giáo. Trong nhà trng ph#ng
pháp hc tp t#ng tác !c t chc  nhóm 2 ngi, nhóm vài ngi, t , lp hoc
trng, !c s dng ph bin trong dy hc và hot ng h!p tác trong nhóm nh 4 –
6 ngi . Hc tp h!p tác làm tng hiu qu hc tp nh"t là lúc phi gii quyt nhng
v"n  gay c"n, lúc thc s xu"t hin nhu cu phi h!p gia các cá nhân  hoàn thành
nhim v chung. Trong hot ng theo nhóm nh s có th có hin t!ng 1 li. Tính
cách nng lc ca m)i thành viên !c bc l, un nn phát trin tình bn, ý thc t
chc tinh thn t#ng h) tr! mô hình h!p tác trong XH a vào i sng hc ng s

làm cho các thành viên quen dn vi s phân công h!p tác trong lao ng.
Kt h!p ánh giá ca thy vi t ánh giá ca trò. Trong dy hc vic ánh giá
HS không ch, nh&m mc ích nhn nh hin trng bc và iu ch,nh hot ng dy
ca trò mà còn ng thi to iu kin nhn nh thc trng hc và iu ch,nh hot
ng dy ca thy. Trc ây GV thng gi c quyn ánh giá HS. Trong ph#ng
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
5

pháp tích cc GV phi hng d-n HS phát trin k+ nng t ánh giá  t iu ch,nh
cách hc GV cn to iu kin thun l!i  HS !c tham gia ánh giá l-n nhau. T
ánh giá úng và iu ch,nh hot ng kp thi. Vic kim tra ánh giá không th
dng li  yêu cu tái hin các kin thc lp li các k+ nng ã hc mà phi khuyn
khích trí thông minh, óc sáng to trong vic gii quyt nhng tình hung thc t. Vi
s tr! giúp ca các thit b k+ thut, kim tra ánh giá s không còn là mt công vic
nng nhc i vi GV mà li cho nhiu thông tin kp thi h#n  linh hot iu ch,nh
hot ng dy ch, o hot ng hc t dy và hc th ng sang dy và hc tích cc,
GV không óng vai trò #n thun là ngi truyn t kin thc GV tr thành ngi
thit k , t chc hng d-n các hot ng hc c lp hoc theo nhóm nh. Trên lp
HS hot ng là chính GV có v/ nhà nhã h#n nhng hiu !c khi son giáo án GV
ã phi u t công sc thi gian r"t nhiu so vi kiu dy và hc th ng mi có th
thc hin bài lên lp vi vai trò là ngi g!i m, xúc tác, ng viên, c v"n trng tài
trong các hot ng tìm tòi, hào hng tranh lun sôi n i ca HS, GV phi có trình 
chuyên môn sâu rng, có trình  s phm lành ngh mi có th t chc hng d-n
các hot ng ca HS mà nhiu khi di%n bin ngoài tm d kin ca GV.
2. Phng pháp dy hc t và gii quyt vn .
T duy ch, bt u  n#i xu"t hin tình hung có v"n . Tình hung có v"n 
cha ng mt nhim v cn gii quyt mt vng mc cn tháo g2 mà kt qu là HS
có kin thc mi, ph#ng pháp hot ng mi. (S. L Rubinstêin)
- Ba thành phn c"u thành tình hung có v"n .

+ Nhu cu nhn thc hoc hành ng ca ngi hc
+Yêu cu tìm kim nhng tri thc, ph#ng thc hành ng mà ngi hc cha
bit.
Vn tri thc và kinh nghim ca ngi cha ng kh nng gii quyt tình
hung t ra.
- Dy hc nêu v"n  - 3ristic có 3 c trng c# bn sau:
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
6

+ GV t ra trc HS mt lot nhng bài toán nhn thc có cha ng mâu
thu-n gia cái ã bit và cái phi tìm nhng nó !c c"u trúc li mt cách s phm gi
là bài toán 3ristic .
HS tip nhn mâu thu-n ca bài toán 3ristic nh mâu thu-n ca ni tâm mình và
t vào tình hung có v"n  tc là trng thái nhu cu bên trong bc thit mun gii
quyt b&ng bài toán ó.
Trong và b&ng cách t chc gii bài toán nhn thc mà HS lnh hi mt cách t
giác và tích cc c kin thc c cách gii quyt và do ó có !c nim vui và s nhn
thc sáng to “$t v"n ” !c hiu là v"n  có th do GV hoc do chính HS t ra.
GV t chc to tình hung có v"n   HS t lc phát hin nhn dng, phát biu v"n
 !c t ra cùng nhau gii quyt dy hc t – gii quyt v"n  gm 3 bc ln :
$t v"n , gii quyt v"n , kt lun. Qua ó HS va nm !c kin thc mi, va
nm !c ph#ng pháp i ti kin thc ó. Dy hc t, gii quyt v"n  không d%
thc hin, GV cha có nhiu m-u c th  hc tp vn dng, GV mun thc hin
nhng thiu iu kin thun l!i . Dung l!ng các bài trong SGK quá nng thiu thi
gian  áp dng dy hc t, gii quyt v"n  lp hc quá ông thi c nng v tái hin
kin thc cha kích thích hc, ch ng sáng to.
Dy hc t, gii quyt v"n  có 4 mc trình .
+ Mc 1: GV t v"n  , nêu cách gii quyt v"n  HS thc hin cách gii
quyt v"n  theo hng d-n ca GV, GV kt lun ánh giá kt qu làm vic ca HS.

+ Mc 2: GV nêu v"n  g!i ý  HS tìm cách gii quyt v"n  HS thc hin
cách gii quyt v"n , GV và HS cùng kt lun và ánh giá.
+ Mc 3: GV cung c"p thông tin to tình hung HS phát hin và xác nh v"n 
ny sinh t lc  xu"t các gi thuyt và la chn giúp HS thc hin cách gii quyt
v"n  vi s giúp 2 ca GV khi cn – HS và GV cùng ánh giá và kt lun.
+ Mc 4: HS t lc phát hin v"n  ny sinh trong hoàn cnh thc t ca mình.
HS gii quyt v"n  t ánh giá ch"t l!ng hiu qu và kt lun khi cn. GV b sung
ch,nh xác hoá kt lun.
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
7

Dy hc t và gii quyt v"n  không mi vi a s GV nhng cha !c vn
dng rng rãi và còn  trình  th"p. Trc tiên cn ào to mt lp ngi có  nng
lc phát hin kp thi và gii quyt h!p lý các v"n  ny sinh trong tình hung thc
t, phc v cho công nghip hoá hin i hoá "t nc. GV chúng ta cn hc hi vn
dng phát trin dy hc t gii quyt v"n  ngày càng thng xuyên, ph bin và t
trình  cao h#n. Trong dy hc t gii quyt v"n  thói quen hc thuc và ghi nh
nhng kin thc GV thông báo !c thay th b&ng thói quen ch ng tham gia nhng
hot ng tìm tòi, phát hin tình hung có v"n ,  xu"t các gi thuyt d báo v
hin t!ng s gp, gii thích nguyên nhân, tính quy lut ca các hin t!ng b&ng quan
sát thí nghim tho lun. $c trng c# bn ca dy hc t gii quyt v"n  là s
chim lnh kin thc k+ nng mi thông qua các hot ng t duy sán to ý ngha c#
bn ca dy hc t v"n  - gii quyt v"n  là chu*n mc cho HS mt nng lc r"t
cn cho cuc sng cá nhân, gia ình, cng ng: nng lc phát hin kp thi và giI
quyt h!p lý các v"n  gp phi. Dy hc t giI quyt v"n  không ch, gii hn 
phm trù ph#ng pháp dy hc. Vic vn dng nó òi hi cI to c ni dung ph#ng
tin cách thc t chc dy và hc c'ng nh  i mi vic kim tra ánh giá kt qu dy
và hc. Trong phm vi ph#ng pháp dy hc nó có kh nng thâm nhp vào hu ht
các ph#ng pháp du hc khác và làm cho chúng tr nên tích cc h#n, ch0ng hn nh

thuyt trình nêu v"n , àm thoi nêu v"n  3ristic biu hin thí nghim nghiên cu
phát hin…
3. Phng pháp dy hc bng hot ng nhóm: T chc hot ng theo nhóm là
quá trình trong ó nhng ngi tham gia !c hng d-n bi mt ngi t chc thông
qua mt chu)i các hot ng hc tp !c khuyn khích  trao  i các kinh nghim
và to c# hi  ch, huy và b ch, huy bi các bn cùng tu i thông qua quá trình hc
tp. $ây là cách tip cn  dy hc tích cc. Qua tho lun nhóm, các thành viên ca
nhóm có th !c nhn thêm thông tin t bn bè !c biu l cac quan im khác
nhau và phát trin các k+ nng giao tip. Hot ng nhóm nh !c t chc tt s làm
tng không khí hc tp gn bó. Trong tng nhóm các ý kin ca m)i cá nhân !c
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
8

ánh giá và ch"p nhn có s cm thông chia s/, tin cy và ng h gia HS vi nhau
giúp các em hình thành và phát trin kh nng làm vic h!p tác. Hc theo nhóm HS có
c# hi th hin hiu bit nhng k+ nng nhng quan im, thái  trc mt v"n 
nêu ra. Tính cách cá nhân !c bc l, phát trin tình bn bè , ý thc cng ng. Dy
hc theo nhóm giúp HS thu nhn nhng kinh nghim, s sáng to ca HS dy hc theo
nhóm là ph#ng pháp công hiu to iu kin  HS tham gia vào quá trình dy hc,
giúp phát trin hành vi ng x xã hi và phát trin t duy, khi t chc mt hot ng
nhóm, ngi giáo viên cn phi quan tâm n s nhóm và s ngi trong nhóm s
ngi trong mt nhóm phi có   trao  i gii quyt các v"n  !c giao nu quá
ông s không s dng ht ngun lc, nu quá ít s không   gii quyt nhim v,
s ngi trong mt nhóm và s nhóm ph thuc vào bài tp và s HS trong lp mt
nhóm trung bình t 5 – 7 ngi. M)i nhóm có mt th ký và 1 nhóm trng  iu
khin cuc tho lun có nhiu kiu thành lp nhóm , nhng ta có th tp trung vào hai
kiu ch yu sau:
Thành lp nhóm ng-u nhiên gm: theo m s th t, theo biu t!ng nhóm rì
rm 2 ngi.

Thành lp nhóm có ch nh : Gm thành lp nhóm theo chuyên môn, theo gii
tính theo a bàn dân c, theo t hc tp vic thành lp này theo ý nh ca GV và
cn c vào nhim v c th ca bài tp.
Quy trình hng d-n hot ng nhóm gm các bc.
Bc 1: Giao nhim v gm nhiu mc tiêu ca hot ng nhóm, tóm tt khái
quát toàn b hot ng nêu câu hi v"n .
Bc 2: Thành lp nhóm gm chia nhóm , cung c"p thông tin các iu kin hot
ng cho bo qun nhóm.
Bc 3: Làm vic theo nhóm gm: Bt u làm vic theo nhóm, theo dõi tin 
ca nhóm, thông báo thi gian, h) tr! các nhóm làm báo cáo.
Bc 4: Các nhóm báo cáo kt qu.
Bc 5: T ng kt rút kinh nghim.
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
9

Vai trò ca GV và HS trong dy hc theo nhóm trong dy hc theo nhóm ngi
GV có vai trò ht sc quan trng. GV va là ngi hng d-n c v"n , trng tài,
ngi iu khin ht sc linh hot ng thi GV còn là nhà t chc thit k các hot
ng. Trong khi HS tho lun GV to môi trng bình 0ng gia các HS và các
nhóm. GV là ngi to !c môi trng tâm lý an toàn cho hot ng nhóm, to c#
hi cho HS chia s/ kinh nghim suy ngh cùng các bn trong nhóm to c# hi cho HS
chia s kinh nghim , suy ngh cùng các bn trong nhóm và to mi quan h hoà ng
gia các nhóm. Vai trò ca HS ã thay  i trong vic hc theo nhóm t cách hc tóêp
nhn thông tin do GV cung c"p, các em ã thay  i cách hc là ngi ch ng tìm
kim và thu nhn thông tin. Do ó vai trò ca HS r"t quan trng trong ph#ng pháp
dy hc theo nhóm. HS làm vic vi nhóm theo yêu cu ca GV. Tích cc óng góp ý
kin làm theo yêu cu ca nhóm và chia s/ công vic vi nhóm. Các thành viên trong
nhóm tác ng qua li vi nhau trong khuôn kh h!p tác thc hin nhim v ca nhóm
và h!p tác vi nhóm trng. M)i HS u có th gi vai trò iu khin nhóm khi cn

thit, luân phiên làm nhóm trng.
Tôi xin a ra mt cách lp k hoch hot ng nhóm sau ây  các bn tham
kho.
Chn ch : Ch  mà bn chn có liên quan n kin thc và kinh nghim
thc t ca HS hay không, sau ó bn có th vit ra gi"y di dng câu hi, hoc tình
hung có v"n . Nu ch  ln bn có th chia thành nhng bài tp (nhim v) nh
h#n và bn cn xác nh ngay kà t"t c các nhóm chung nhau mt nhim v hay m)i
nhóm mt nhim v khác nhau.
Xác nh mc tiêu: Sau hot ng HS ca bn s t !c nhng kin thc và
k+ nng nào?
Xác nh loi hot ng: Bn cn xác nh loi hot ng ó là loi gì (Sm vai,
nghiên cu tình hung, thí nghim, trò ch#i, tho lun…)
Thành lp nhóm Bn nh thành lp bao nhiêu nhóm, m)i nhóm bao nhiêu HS ,
các chia nhóm th nào (theo ng-u nhiên hay có ch nh).
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
10

- Xác nh thi gian: Hot ng nhóm này trong bao nhiêu phút. Bn nên chia
khong thi gian này cho nhng công vic c th sau:
+ Chu*n b thi gian này dùng  HS di chuyn v nhóm ca mình (ví d 3
phút)
+ Làm vic thc t ca nhóm: $ây là khong thi gian quan trng nh"t, HS tho
lun làm thí nghim , óng vai vit báo cáo, chu*n b trình bày (VD 10 phút)
+ Báo cáo kt qu: Các nhóm trình bày kt qu ca nhóm(Ví d 3 phút/nhóm, có
4 nhóm s có thi gian trình bày là 12 phút)
+ Rút kinh nghim v hot ng: GV t ng kt rút kinh nghim (VD 5 phút)
- Thc hin hot ng nhóm: Trong phn này bn có th ghi chi tit HS phI
thc hin nh th nào?
- Xác nh vt t thit b: Bn cn có nhng gì cho hot ng này.

Tôi cha bit bn s chn bài nào  lp k hoch cho hot ng nhóm nhng
tôi tin r&ng bn ã lp k hoch mt cách chi tit k hoch chi tit ca bn s giúp bn
thc hin mt hot ng nhóm có hiu qu và bn không lo “cháy giáo án” do hot
ng b kéo dài m"t thi gian.
4. Dy hc bng t chc các hot ng khám phá: hc tp là hot ng ch o
 la tu i i hc. Tính tích cc hc tp v thc ch"t là tính tích cc hot ng nhn
thc c trng  khát vng hiu bit c gng trí tu và ngh lc cao trong quá trình
chim lnh ni dung hc tp b&ng con ng khám phá khác vi quá trình nhn thc
trong nghiên cu khoa hc quá trình nhn thc trong hc tp không nh&m phát hin
nhng iu loài ngi cha bit mà nh&m lnh hi nhng tri thc mà loài ngi ã tích
lu+ !c. Tuy nhiên trong hc tp HS c'ng phi !c “khám phá” ra nhng kin thc
mi i vi bn thân. HS s thông hiu ghi nh và vn dng linh hot nhng gì mình
ã nm !c qua hot ng ch lc khám phá ca chính mình. $ó là cha n khi t
ti mt trình  nh"t nh thì s hc tp tích cc s mang li tính nghiên cu khoa hc
và ngi hc c'ng s tìm ra nhng tri thc mi cho khoa hc. Khác vi khám phá
trong nghiên cu khoa hc khám phá trong hc tp không phi là quá trình mò m-m t
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
11

phát nh trong quá trình skinner mà là mt quá trình có hng d-n ca GV, trong ó
GV khéo léo dy hc sinh vào a v ngi phát hin li ngi khám phá nhng tri
thc di sn vn hoá ca loài ngi, ca dân tc GV không cung c"p nhng nhng kin
thc mi b&ng ph#ng pháp thuyt trình – gii thích - minh ho mà b&ng ph#ng pháp
t chc các hot ng khám phá  t hc sinh chim lnh tri thc mi.
Các hot ng hc tp khám phá trong tit sinh hc, các hot ng quan sát và
thí nghim có th !c th hin theo ph#ng pháp trc quan (HS xem GV biu di%n)
hoc theo ph#ng pháp thc hành (HS trc tip thao tác trên i t!ng nghiên cu)
trong ph#ng pháp thc hành tích cc ca HS !c phát huy cao h#n trong ph#ng
pháp trc quan. Trong quan sát HS dùng mt thng hoc có s tr! giúp ca kính lúp,

kinh hin vi, hay nói rng ra là dùng các giác quan  tri giác trc tip có mc ích,
i t!ng nghiên cu theo dõi ghi chép các s vt, hin t!ng trong t nhiên và không
can thip vào chúng. Khác vi quan sát trong thí nghim ngi nghiên cu tác ng
vào i t!ng b&ng nhng iu kin nhân to nh&m tìm hiu nh hng ca mt hoc
mt vài yu t xác nh tp trung theo dõi s di%n bin ca i t!ng di mt vài
khía cnh xác nh. Trong hot ng thí nghim c'ng có hot ng quan sát c# bn là
quan sát so sánh gia thí nghim vi i chng . C trong quan sát và thí nghim u
phi vn dng thao tác t duy so sánh phân tích t ng h!p tru t!ng hoá khái quát hoá
vn dng suy lý quy np và di%n dch thì mi phát hin !c bn ch"t tính quy lut ca
hin t!ng ang nghiên cu. Quá trình này có th !c di%n ra trong suy ngh ca tng
cá nhân HS nhng s có hiu qu h#n khi bit phi h!p h!p lý gia s suy ngh c
lp ca tng cá nhân vi s h!p tác tho lun trong nhóm nh. Bi vy có th nói quan
sát và tho lun nhóm thí nghim và tho lun nhóm là các dng hot ng thng
dùng nh"t trong các bài sinh hc  trng THCS.
$iu kin thc hin dy hc b&ng các hot ng khám phá HS phi có nhng
kin thc k+ nng cn thit  thc hin các hot ng khám phá do giáo viên t chc
và phi xác nh rõ nhng kin thc có !c sau hot ng khám phá. $a s HS ch
không phi ch, mt vài HS trong lp có kh nng thc hin thành công hot ng !c
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
12

nêu ra. S hng d-n ca GV cho m)i hot ng  mc cn thit không quá ít, c'ng
không quá nhiu bo m HS phi hiu chính xác h phi làm gì trong m)i hat ng
khám phá. Mun vy GV phi hiu rõ kh nng ca HS, hot ng khám phá phi
!c GV giám sát trong quá trình HS thc hin nh"t là lúc ban u  phong có nhóm
HS i trch hng quá xa. GV cn chu*n b mt s câu hi g!i m  giúp HS t hc
i ti mc tiêu ca hot ng là nhng kin thc mi, khó mà HS có !c. Nu là hot
ng t#ng i dài có th là tng chng yêu cu mt vài nhóm HS cho bit kt qu tìm
tòi phi có  thi gian cho m)i hot ng khám phá !c nêu ra .Nu ra  nhiu

hot ng khin HS phi chy u i theo thi gian, không kp suy ngh tho lun thì ch,
là hình thc. GV phi nm tht vng ni dung bài hc và có kinh nghim cn thit
trong vic t chc hot ng khám phá có hng d-n lúc u còn ít kinh nghim thì
nên trao  i giáo án vi nhng ng nghip có kinh nghim h#n  tránh nhng th"t
bi làm nn lòng giáo viên và HS. SGK phi chuyn t cách vit truyn thng quen
thuc (thông báo, gii thích minh ho) sang cách vit kiu mi (T chc các hot ng
tìm tòi khám phá)  buc GV và HS phi thay  i cách dy, cách hc. Mun vy
dung l!ng kin thc trong mt bài hc phi h!p lý thì thy trò mi có d thi gian t
chc hot ng khám phá. Hng  i mi này phi !c cán b qun lý giáo dc, GV,
HS ph huynh và xã hi nhit tình ng h tránh vic làm phn tác dng nh sách gii
s.n mi va !c in ra, trên th trng ã th"y loi sách “tham kho” gii s.n các bài
toán nhn thc các câu hi kích thích t duy sáng to !c thit k trong SGK.
Sau ây là mt bài son tôi ã áp dng các ph#ng pháp dy hc trên
BÀI 13: DI TRUY4N LIÊN K5T
A. Mc tiêu bài hc
- Kin thc:
+ Hc sinh hiu !c nhng u th ca rui gi"m i vi nghiên cu di truyn
+ Mô t và gii thích !c thí nghim ca MoócGan
+ Nêu !c ý ngha ca di truyn liên kt, c bit trong lnh vc chn ging
- K nng: rèn k nng hot ng nhóm, phát trin t duy th nghim quy np
B.  dùng dy hc
tranh phóng hình 13
C- Phng pháp
Ph#ng pháp hot ng nhóm, nêu v"n 
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
13

D . Tin trình bài ging
1. n nh lp:

Kim tra s s
2. Kim tra bài c:
Cho u Hà Lan ht vàng, tr#n có kiu gen A aBb lai phân tích. Xác nh t, l phân li 
i con?
HS: Vit s#  lai xác nh kt qu
Pb: A aBb x aabb
Gp: AB, Ab, aB, ab ab
Fb: A aBb : A abb : aaBb : aabb
1V, T 1V,N 1X,T 1 X,N
$ thu !c kt qu trên thì các cp gen qui nh các cp tính trng trên phi có iu
kin gì?
- HS: tr li, các gen qui nh các tính trng trên phi n&m trên các cp NST khác nhau
GV: vy trong trng h!p các gen qui nh các cp tính trng trên không phân li c
lp thì hin t!ng gì s xáy ra? Giáo viên nêu v"n  vào bài
3. Bài mi:
I. THÍ NGHIM CA MG
Hot ng 1:
Mc tiêu: hc sinh gii thích !c thí nghim ca MG và th nào là di truyn kiên kt
HO6T $7NG GIÁO VIÊN HO6T $7NG H8C SINH
GV: cung c"p thông tin cho hc sinh : ti sao
MG chn i t!ng nghiên cu ca mình là
rui gi"m
“ vòng i : rui trng thành dòi
1
kén rui trng thành
5-6 3,5-4,5
GV: nêu câu hi
+ Th nào là lai phân tích?
GV: tóm tt thí nghim ca MG
GV: treo tranh v phóng to hình 13 sgk yêu

cu hc sinh quan sát và tìm hiu sgk  tr
li các câu hi sau:
+ Ti sao phép lai gia rui c F1 vi rui
cái thân en, cánh ct !c gi là lai phân
tích?
+ MG tin hành lai phân tích nh&m mc ích
gì?
+Gii thích vì sao da vào t, l KH 1:1 MG
li cho r&ng các gen quy nh màu sc thân và
dng cánh cùng n&m trên 1 NST ( liên kt)








HS: cn nêu !c khái nim
PB : tính trng tri X tính trng
ln
FB : phân tính tính trng
tri có kiu gen d h!p



HS: quan sát tranh và sgk tho
lun nhóm và c i din nhóm
trình bày thí nghim và các câu
hi

( $ tr li !c câu hi s 2
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
14




Sau phn tr li ca hc sinh giáo viên cht
li v"n  mà phn kim tra bài c' ã a ra
- Hin t!ng di truyn liên kt là gì?

hc sinh phi da vào kin thc
ca phn KTBC  gii quyt
v"n )
- $i din nhóm trình bày các
nhóm khác nhn xét, b sung
di s hng d-n ca giáo
viên . C lp xây dng áp án

KT LUN:
* $i t!ng: rui gi"m vì vòng i ngn, sinh sn nhiu
* Thí nghim ca MG:
Ptc : rui gi"m thân xám, cánh dài x thân en, cánh ct
F1: toàn rui thân xám,cánh dài
Pb : c F1 (xám, dài) x cái en, ct
Fa : 1 xám, dài : 1 en, ct
* C# s t bào hc ca di truyn liên kt
-Ptc : xám,dài x thân en,cánh ct F1 ng tính xám,dài là tính trng tri
, en ct là tính trng ln

- Khi lai phân tích rui cái thân en, cánh ct cho 1 loi giao t, kt qu phép lai cho t1
l KH 1:1( úng vi lai 1 cp tính trng ca M$). Do ó rui c F1 gp ch, cho 2 loi
giao t
Các gen quy nh màu sc thân và hình dng cánh phi n&m trên mt NST và
liên kt vi nhau
- Quy c: B – thân xám V – cánh dài
b – thân en v – cánh ct
- Rui thân xám, cánh dài thun chng có KG là : BV
BV
- Rui thân en, cánh ct  P có KG là: bv
bv
- S  lai:
Ptc : BV (xám,dài) x bv (en,ct)
BV bv
Gp: BV bv
F1: BV (xám, dài)
bv
Pb: c BV ( xám, dài) x bv ( en, ct )
bv bv
Gp: BV ; bv bv
Fb: BV (xám, dài) : bv (en, ct)
bv bv

Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
15

* Hin tng di truyn liên kt: là hin t!ng các gen quy nh nhóm tính trng n&m
trên 1 NST cùng phân li v giao t trong quá trình phân bào và cùng !c t h!p trong
quá trình th tinh

II. Ý NGHA CA DI TRUYN LIÊN KT
Hot ng 2:
HO6T $7NG GIÁO VIÊN HO6T $7NG H8C SINH


 !"#$%
&'"(#')*&+
,-)*&./01!23
*4'567666+839
1:4';666+7$<=4
!+>?:@./08A
+B()+'! ./0

BA'CA+?:
>@./0!*&B<!@'
C4:+"
<1!3B !
D+E+$F'?A+G
HIJ?:A./0A
8'(##$J'?A
+GHAIJ?:
:K./07=+:*"#'<!
<1!#%
L/8K=B
0+' MN&A'<







DK<#8A
4:A=OP8(Q'#
R"

KT LUN: di truyn liên kt m bo s di truyn bn vng ca tng nhóm tính
trng, !c quy nh bi các gen trên 1 NST. Nh ó trong chn ging ngi ta có th
chn !c nhng nhóm tính trng tt i kèm vi nhau
4. Tng kt - ánh giá
- Tng kt : hc sinh c kt lun sgk
- ánh giá: chn câu tr li úng ghi li vào bài làm
Cho 2 th u thun chng ht tr#n, không tua cun và ht nhn, có tua cun,F1 toàn
ht tr#n, có tua cun., cho F1 tip tc giao ph"n vi nhau !c F2 có t1 l: 1
tr#n,không tua cun: 2 ht tr#n, có tua cun : 1 ht nhn, có tua cun
a. Tng cp tính trng u phân li theo t1 l 3:1
b. Hai cp tính trng di truyn c lp vi nhau
c. 2 cp tính trng di truyn liên kt
d. S t h!p li các tính trng  P
5. Hng dn v nhà
- Hc bài tr li câu hi sgk
- Lu ý câu s 2
- Nêu ý ngha ca di truyn trong chn ging
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
16


E - Rút kinh nghim
HS hiu bài, nm !c kin thc trng tâm ca bài
Ph#ng pháp phù h!p, hc sinh hot ng tích cc

Kt quá th c nghim
Sau khi áp dng các ph#ng pháp ging dy trên lp trong mt thi gian i vi
K9 cùng mt i t!ng HS vi c im nhn thc nh nhau kt qu ã !c nâng lên
r"t nhiu.
Gii Khá TB Yu Kém STT

Lp

SS
SL % SL % SL % SL % SL %
1 9a1 33 21 63,6

11 33,3

1 3,1
2 9a2 34 3 8,8 13 38,2

16 47,1

2 5,9
3 9a3 34 6 17,6

8 23,5

13 38,2

7 20,6

4 9a4 32 2 6,3 13 40,6

10 31,3

7 21,8





C. KT LUN

Qua lý lun và qua thc ti%n ging dy bn thân tôi ã rút ra !c nhng bào
hc kinh nghim… nh&m giúp cho vic nâng cao ch"t l!ng dy hc môn sinh lp 9 
trng ph thông.
- Giáo viên phi thc s nhit tình say mê i vi vic ging dy môn sinh hc.
- Yêu ngh, mn tr/ , hiu !c tâm lý hc sinh.
- Tích cc hc hi trao  i kin thc nâng cao trình  chuyên môn nghip v.
- Son ging chu áo có s sáng to trong ging dy kích thích hng thú, phát huy
!c tính tích cc ca HS trong tit hc.
- T chc cho các em hot ngoi khoá kt h!p va hc va ch#i , tích cc s dng 
dùng thit b dy hc  gây hng thú hc tp b môn. Có ph#ng pháp dy hc phù
h!p vi tng i t!ng , tránh áp t c chép.
- Xây dng cho HS ng c# hc tp úng n, tôn trng ý kin ca HS. $a ra h
thng câu hi phù h!p phát huy !c tính tích cc ch ng t giác trong các gi hc.
Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
17

- Luôn ch"m cha bài úng, chính xác, có rút kinh nghim, un nn kp thi nhng sai

sót ca HS, phi h!p cht ch vi gia ình  giáo dc các em thông qua b môn.
- Làm cho các em th"y !c tm quan trng trong vic hc sinh hc. HS hc không
ch, là ngha v mà còn là nhu cu không th thiu !c trong cuc sng hàng ngày.
Qua quá trình áp dng các ph#ng pháp hc này tôi th"y ch"t l!ng !c nâng
lên mt cách rõ rt, gi hc sôi n i h#n, k+ nng thí nghim thc hành, quan sát, phân
tích, tho lun nhóm thu thp thông tin ca các em ngày càng thành tho h#n c bit
là các em ngày càng yêu thích b môn sinh h#n.

Trên ây là nhng kinh nghim ít i ca tôi v “ s dng ph#ng pháp tích cc
 nâng cao ch"t l!ng trong mt gi dy sinh hc lp 9  trng THCS” Tôi ngh
r&ng


nó còn r"t thiu sót. R"t mong !c s óng góp ý kin ch, bo tn tình ca các ng
nghip  sáng kin ca tôi !c hoàn ch,nh h#n.
Tôi xin chân thành cm #n!

Bãi Cháy, ngày 25 tháng 11 nm 2008
Ng!i vit




Hoàng Th Vân

Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
18



D.TÀI LIU THAM KH"O

3. Sách giáo khoa sinh hc 9 – Nhà xu"t bn giáo dc
4. Sách giáo viên sinh hc 9 – Nhà xu"t bn giáo dc
5. Sách dy hc sinh hc 9 – nhà xu"t bn giáo dc
6. Sách mt s v"n   i mi ph#ng pháp dy hc sinh hc – NXB bn giáo dc

Sáng kin kinh nghim Nm hc: 2008 - 2009
GV: Hoàng Th Vân Trng THCS Bãi Cháy
19