TET TRONG NGUON CQI VI~T
32-Tucdi cho Iet- Netdepvan h6a lau dai cua nguaiVi~t.
34- Xuan ve n6i chuyen Tet.
36- Danh nhan Vi~t Nam tuoiTY.
38- Nhung
Ie h9i dau xuan a Hai Phonq.
TRiTHO'cvATHC11 CUQC
46- Nqay cuoi narn, ai con nhan nhu dieu gl.
47- Hanh phuctronq tam ta
HQI NH~P vA PHAT TRIEN
50- Nhung con so an tuqng ve kinh teVi~t Nam narn 2019.
52-Tong quan kinhte+lai Phonq 2019- Nhln WNgh! quyetXV.
KHOA HQC vA O'NG DVNG
54-10 sl,lkien khoa hQCva cong ngh~ noi bat narn 2019.
58- Nhung cong ngh~ noi b~tt9itrien larnthanhtuu ung dunq khoa hoc,
NGHIEN CO'U- TRAO a61
61- GS.TS.TRAN DUC THANH: D~c trunq co ban ve dieu kien W nhien
vung chien tnronq B9ChDang nam 1288.
72- PGS.TS.DAa MINH QUAN, PGS.TS.VUONG DUC PHUC: Nqhien ceu
h~ thong dieu khien buoc chan vit cua tau Thai Blnh Duong.
KHOA HQC vA O'NG DVNG
77- Tam huyetvoi nqhe, het long VI hoc sinh thanyeu,
79- Vien nqoc sang man rnoi nci dat cang.
VAN H6A-vAN
NGH~
83- Gieng lang trong van h6a Vi~t.
86- Phat giao thanh pho Hai Phonq tfch cue tham gia conq tac dam bao
an sinh xa hoi.
90- Nguai anh hung cua bien.
98-Chu9ttrong tuc nguthe giOi.
100-Trang thcxuan.
* Bili bao khoa hoc dang tren T~p chi di dU'C1cchinh sua, hoan thi,n theo
gap y cua phan bi,n
NGHIEN CUll . THAD 001
D~ctru'n9cd ban ve dieu ki,n t~ nhien
vung chien truang B,ch Dang nam 1288
THE BASIC FEATURES OF THE NATURAL CONDITIONS
OF THE BACH DANG BATTLE IN 1288
Abstract
T6mtat
Chien tnronq 1288 narn tal khu trung tam
cua vunq ora song Bach Dang. Hien nay, vunq ora
song nay nay co cau true vunq ora song hlnh pheu
(estuary) - mot vunq cua song hlnh pheu nhiet dai
qio rnua co thuy trieu nh~t trieu bien d9 Ian dien
hlnh cua the giai. Nhunq khi xay ra chien tran,
vunq cua song nay co cau true chau tho (delta) va
bat dau chuyen dich sang qua trlnh hlnh pheu
hoa. $0 vai nqay nay, nhleu yeu to W nhien d vunq
ora song khi ay tl1<1ngW, nhunq cung co nhung
yetJto da thay doi nhieu. Trong ba nhom yeu to C<1
ban nhat co lien quan la dia hlnh, khi hau va thuy
van thl cac yeu to khl hau da It thay doi nhat va yeu
to dia hlnh da thay doi nhieu nhat. Nqoai ra, tlnh
chat hoang S<1
cua cac h~ sinh thai rung rnua nhi~t
dai va he sinh thai rung ng~p man cunq da co
nhieu thay doi.
Cac yeu to W nhien tal vunq chien tnronq
1288 da diroc su dunq triet de va da gap p'han tao
nen thang Iqi hoan my cua tran danh, Tuy nhien,
sue manh quan suva tucnq quan hrc 111qngvuot
qua cac yeu to ngau nhlen va bat thuonq cua dieu
kien W nhien mot la yeu to quyet dinh thang Iqi
cua chien tran.
~UAIH!ft
Battle in 1288 is located in the center of the
Bach Dang estuarine area. At present, it is an
estuary situated in the tropical monsoon zone
with regularly diurnal tide of large range typical in
the world. But as happens at war, it was a delta
which started transforming
to an estuary.
Compared to today, many natural factors in
estuarine area then similar, but there are also
factors that have changed much. From three
groups the most basic factors relating to the battle
such as landform, climate and hydrology, the
climate factors have changed at least, and the
landform factors have changed the most. In
addition, there also were many changes in the
wild nature of tropical rainforest and mangrove
ecosystems.
The natural factors in the battlefield in 1288,
were fully used and contributed to an excellent
victory in the war. However, military power and
relationships overcome the randomness and
irregularity
of the natural conditions
are
determinants of the victorious battle.
Resume
Le champ de bataille 1288 est situe au centre
1"9"'.
!(i)!(i) So 203+204- Thang 1+2/2020
61
de I'estuaire de Bach Dang. De nos jours, c'est un
estuaire situe dans la zone de mousson tropicale
avec une maree requliere diurne de grande
amplitude
typique
du monde. Mais quand la
bataille
a eu lieu, il a une structure
delta
qui
commence
a se transformer
en estuaire. Par
rapport a aujourd'hui,
de nombreux
facteurs
naturels dans la zone estuarienne
sont alors
similaires, mais il existe eqalernent des facteurs qui
ont beaucoup change. Dans les trois facteurs les
plus fondamentaux
lrnpliques sont Ie terrain, Ie
climat et I'hydrologie, Ie climat a Ie moins change,
tandis que Ie terrain a beaucoup change. En plus, il
y a beaucoup de changements
dans la nature
intacte des ecosysternes des forets tropicales
humides et des mangroves.
Les facteurs
1288 ont
bien
naturels
au champ
de bataille
ete utillses et contribuent
victoire
parfait de la bataille. eependant,
militaire
et la correlation
elements
aleatoires
conditions naturelles
de la bataille.
a la
la force
de force surmontent
et
extraordinaires
pour determiner
les
aai bo ngam ora song ai thee auong aang sau 6m
tU rnui Do San aen tay nam aao eat Ba [9].
ves narn tren dai ven be tay Vlnh Bac BQ, c6
ranh giai tV nhien d ban aao Hal Van (Thua Thien
Hue)
Quang SInh). Dai ven be tay vlnh Bac BQ auqc chia
thanh 4 vunq: M6ng Cai - Do San; Do San - Lach
Truong; l.ach Truong - mGi Ron; MGi Ron - Hai Van
[8].
ves Bach Dang thuoc vunq ven bo M6ng Cai
- Do San, tiep qiap vunq ven be chau tho song
Hong hien ae;!i (Do San -
l.ach Truong) qua -dai
phan each Kien An - Do San. Trong
pharn vi hep
hon, ves nam giua khu vue. vinh aao d phfa Dong
nr quan the aao - vinh la eat Ba-
Bac auqc bat aau
Ha Long - Lan He;!va khu vvc ven bo chau tho phfa
tay nam ban dao Do San. Tren 250km bo bien ke
nr bien giai Vi~t - Trung, aay ves aau tien c6 auong
thuy dao thong noi vci kinh thanh Thanq Long.
des
la victoire
va ranh giai phap Iy d MGi l.ay (cue nam
trl va tfnh chat chuyen tiep cua ves
Vai vi
trong hai vunq tV nhien Ian d dai ven bo bien phfa
bac Vi~t Nam va hlnh the, cau true a~c biet ves
Bach Dang c6 vi the a~c biet ve aia chfnh tri va aia
MO£)AU
Chien truonq Bach Dang narn 1288 narn d
khu trung tam cua vunq cua song (VeS) Bach
Dang, tal vunq chuyen tiep giua tinh Quang
quan
su.
2. Cautruc
Ninh
ves Bach Dang c6 ban chat cau true la mot
va Thanh phd Hai Phonq. Khu vvc ta nqan chu yeu
Estuary [7, 9] - vunq ora song hlnh pheu [6, 15]. N6
thuoc aia phan Thi xa Quang Yen, mot phan lien
quan aen thanh phd Uong Bf va Huyen Hoanh Bo
(Quang Ninh); khu vue huu nqan chu yeu thuoc ve
trlnh phat trien cua mot graben danq sut chlrn vai
huyen Thuy
boi tfch va thuy trieu c6 bien aQ Ian. N6 auqc dinh
Nguyen,
eat Hai va cac quan
nQi
diroc hlnh thanh tren
co Sd
Wang tac giua qua
51! nang cao cua rnuc nuoc chan tinh, su thieu hut
thanh cua Thanh pho Hai Phonq. De lam nen chien
vi d vi trf ria aong
thang lay lung, chac chan cha ong ta phai tlrn hieu
dong boi tfch tong hop doc be huang ve phfa tay
va aa narn r6 a~c aiem tu nhien vunq chien tnronq
nay. De hieu ro ve quy mo va dien bien tran danh,
nam. ves Bach Dang la mQt vue c6 cau true mra
chunq ta cGng can nqhien cuu hoan canh tunhien
the, quy dinh cac a~c trunq
cua chien tran tren
ca Sd hoan
canh hlen tal va kha
nang thay aoi qua thoi gian hen bay the kY.
ves
kha tot, phan tang yeu. M~c du luqng
boi tfch song tham gia aang ke nhunq dong boi
xarn thuc, Day la tnronq
Bach Dang
c6 toa aQ aia Iy: 106°37'-
Eva 20°37'-21 °OO'Nva dlen tfch trong 0 toa
aQ 1650km2, c6 dlnh
d Ben Trieu, auong be
ca ban
chay ven Phu Long - eat Hai - Do San va ria nqoai
62 ss 203+204
tfch. D6 la mot vue ruroc lo-man, hoa tron ruroc
tang yeu, can bang boi x6i ves nghieng
1. Vjtri
oroo'
ve clja hlnh va tram
tfch di chuyen nQi tal la chu dao, Vai cau true phan
VONGCaASONGB~CHaANG
1
kin, noi thuy trieu la yeu to aQng luc nqoai sinh uu
song-bien
I. BAN CHAT cAU TRUC vA TIEN H6A
bac chau tho song Hong, noi
- Thang 1+2/2020
ve x6i Id,
hop aien hlnh tren the
giai ve mot ora song hlnh pheu nhlet aai [4] phat
trien trong aieu kien nhat trleu bien aQlan [9].
eau true nua kfn cua ves va su phan each
tuonq aoi cua n6 vai bien la nho quan aao eat Ba
~uan
/"
NGHIEN
che chan a phfa dong, dong nam, ban dao f)o Son
a phia tay, ves thong vai bien a phia nam va phan
ngam tai d9
s6ng huang
sau 6m. Vai cau true nhu v~y, chi co
va dong nam mai co kha nang
nam
Ian truyen tu bien vao vel d9 cao khonq qua 3m,
nhien, he lach trieu, kenh trieu day d~c, cac doi cat
be luonq, cac them mal rnon
phat trien a dai trieu thap tren nen tram tfch ba
trieu nam d9C yen
rai. .. ves Bach f)ang clmg khac han trieu yen bo
chau tho song Hong.
ke ca khi co bao,
eau true
3.Tienhoa
mra
kin cua Estuary Bach f)ang hien
nay do cac kien true tan kien tao
oc;\i(TKT
va
kien tao hien
va KTHf)) quy dinh. Phan trung tam cua
ves narn tren dai yang ha Wong doi vai KTHf)
oai yang
va
ha kha rnanh trang Holocen co danq
graben. Vai tro vo cunq quan tronq cua chuyen
su hlnh thanh Estuary Bach
khonq chi la van d9n9 ha thanq dung trong
09n9 KTHf) doi vai
f)ang
Holocen, rna con tao ra tlen de mot vunq yang ha
nronq
tinh
doi co
cau true mra
kin khi bien
tien chan
tran nqap,
f)la
hlnh ves het sire phirc tap va da danq,
hlnh dOi va nul
duoc chia thanh bon nhorn: f)la
thap, dong bang khonq ng~p trieu, dong bang
ng~p trleu tu nhien va dla hlnh be ngam - luong
lach ng~p ruroc thuonq
bang
xuyen. M9t phan Ian dien
ng~p trieu
tu
nhien hien nam
trong de bien hoac b] san lap, hien khonq con chiu
anh huang true tiep cua bien. Di~n tfch trong 0 toa
09 cua ves la 1650km2 [9], trong do: f)oi va nui
thap: 12,38%; f)ong bang: 13,89%; f)e cat va them
cat: 0,72%; Vung dam lay bien: 32,62%; Bai (boi)
trieu thap: 9,30%; Song
va
lach trleu: 7,25%; Vung
be nqarn; 15,70%; Vung bien nonq yen bo: 8,09%.
canh quan vai
cac bai trieu lay ram rap thuc vat ng~p man tu
Ve phuonq
trlnh hlnh thanh va tien hoa cua ves
Bach f)ang trong Holocen tral qua 3 thai kY va 7
giai doan nhusau [9]:
Qua
Thai kY thtJ nhat Holocen sorn - giua (11 - 3
chan tinh giu vai tro
chu dao gay nqap chlm, nhanh chong lam thay
nghln narn truce), Bien tien
doi rnoi tnronq tU h;JC dla sang yen bo, duang bo
b] day lui xa nhat, Vao cuoi thai ky, rnuc ruroc chan
cham han, vai tro cua kien tao va tram
tinh dang
tlch
duqc tang oronq,
me
duang
ma
Ian ve phla
bien, bien lui,
gom nhleu kieu, danq co nquon goc khac nhau va
tfch dong
cuu - TRAG £)01
dlen dia hlnh va
Giai doan 1: Moi tnronq luc dla Holocen sorn
- dau Holocen giua.
Giai doan 2: Moi truonq vOng - vinh Holocen
giua.
Giai
doan 3: Moi truonq dam lay ria chau tho
cudl Holocen
giua.
Thai kY thtJ hai: Holocen m uon (3 den 0,5 - 0,7
nghln narn truce). Vai tro chuyen d9n9 kien tao,
d~c biet cac dai kien true nang, tham gia quyet
dlnh vao cac qua trlnh ng~p chlrn, noi cao. Qua
trlnh tram tich tlch cue co anh huang den di
a
chuyen
duang
bo, Vao cuoi thai
rnanh, duang be di chuyen
trung tam sut ha kha manh.
Giai doan 4: Moi
Holocen muon.
ky, do boi tu
ra phia bien, qua ca
tnronq
Giai doan 5: Moi tnronq
Holocen muon.
vinh - vunq dau
vunq
bien
giua
Giai doan 6: Moi truonq ora song chau tho
cuoi Holocen muon.
Thai kY thtJ ba: Cuoi Holocen muon (khoanq
0,5 - 0,7 nghln narn qua), chi gom mot giai doan
dang tiep tuc voi mot dot bien Ian moi, duang be
di chuyen ve phia luc dia, ng~p chlrn khonq den
bu tram tich va thuy trieu co vai tro quan tronq.
Trang
Hinh 1. Vung cua song Bach Dang
(anh v~ tinh Spot ngay01/3/2008)
5-7 tram
narn qua, muc ruroc chan
tinh tlep tuc nang cao xap xi 1rnm/narn
va dat 1-
~uAn ~S1nlslT9' - !(!)!(!) So 203+204 - Thang 1+2/2020
63
,
/
,..
I
.,.
1,5mm/nam
trrong the kY qua. Do phu sa song
it,
D¢ tam keo dai tai Pleistocen. Trong Pleistocen,
xam thuc cua thuy trieu rnanh, nhieu noi da khonq
mol truonq luc dia keo dai va c6 nhung Ian bien
lang donq tram tfch. Ng~p chlrn khonq den bu do
thleu hut bdi tlch xay ra da hlnh thanh VCS hlnh
lan, r6 nhat
muon,
pheu nhu hien nay.
Nguyen nhan gay ra suthieu hut boi tfch bao
gom: 1- Khoanq 5-7 tram narn tnroc ban dao Do
Son noi lien vai dong bang
vua boi Ian mo rQng 0
ria tay nam VCS da nqan khonq cho boi tfch doc bo
tay nam di len. 2- Trong qua trlnh phat trien, nhieu
nhanh noi ngang song Hong vai h¢ thong
Cau -B9Ch Dang b] tan lam giam nquon boi
la vao rura sau Pleistocen
muon,
khoanq 3-5 van nam tnroc. Vao tan cuoi Pleistocen
do bang ha Ian cuoi cunq, rnuc bien ha
thap hon hien nay 100-120m.
Bien tien Holocen
mo rQng cue dai ung vci mire bien co +4-6m vao 56 nghln nam tnroc, sau do nang ha tuonq doi mot
so Ian va dang cao dan
W khoanq 1 nghln narn
tnroc cho den nay.
Dong bang
song
tkh bo
Dong
bang chu yeu c6 nquon
goc l:>oi tu
sung W song Hong. 3- Thuy trieu lon, dong trieu
rnanh dan len da tang cuang phan tan boi tfch 10
chau tho c6 dQ cao be mat 0,5-4m. Dong bang b]
lU'ng ra kh6i VCS. 4- Dong chay tong hop ven be
d~c va cac he thong
huang thong tr] TB-DN c6 xu huang dua boi
tkh
chia cat boi
he thong
song, 19Ch,ao, ho kha day
de cat co cao 2-2,5m den 5-
6m t90 thanh cac dai song song voi be bien hien
xuonq phfa tay nam.
nay. Dong bang c6 hau het dlen tfch duqc de bao
Bien Ian hien d9i la d~c diem co ban nhat cua
VCS B9Ch Dang hien nay, the hien suthanq the cua
bien trong quan h¢ Wong tac song-bien. Cac hau
nqan 10 va man. Dong bang khonq dong nhat ve
hlnh thai, nquon goc, tuoi va c6 the phan biet
thanh cac bac: Tfch t\,l song - bien tuoi Pleistocen
qua cua bien Ian la x6i 10 uu the so vai boi tu,
muon, t90 thanh dai hep cao 8-12m; tkh tu song bien Holocen sorn-qhra, be m~t cao 2-4m, phan bo
duang
be b! day lul ve phfa luc d!a va b] chia cih
phirc t9P; muc ruroc trung blnh thirc te dang dang
cao, hien tuonq dam lay hoa, nhiern man va
thanh cac rnanq Ian; tfch tu song - bien, dam lay-
truyen trieu sau vao luc dja, v.v. va ca khu h¢ donq
1,5m, khonq b] ng~p trieu la nho c6 de bao.
thuc vat thfch nghi dieu klen tu nhien lo man.
dQ dang
cao
mire
bien
2,24mm/nam
ree
trong
khoanq thai gian 1957 - 1989 da duqc ghi nhan tal
tram Hon
osu
co
II. NHO'NG N~T
BAN V~ al~u KI~NTlI
NHI~N VUNG CHI~NTRlIONG B~CH DANG
NAM1288
1. Hinh thai dia hinh
bien Holocen
muon
kha rQng va thoai, cao 0,5-
T9i ria dong bang qiap doi nui c6 mat cac
them tfch t\,l bien gom ba bac, Them bac III, cao
10-15m, tuoi Pleistocen muon. Them bac II, cao 46m, tuoi Holocen giua. Them tfch bac I, cao 3-3,5m,
tuoi Holocen
muon. Tren be m~t dong
bang c6
m~t 5 h¢ thong de cat bien co va hien d9i cau t90
bang cat, S9n. H¢ 1 cao 4-6m; H¢ 2 cao 3-3,5m; H¢
3 cao 2-2,5m; H¢ 4 cao 2,5-3m; H¢ de 5 cao 3-3,5m.
H¢ 1 tuoi Holocen giua va cac h¢ can 19i tuoi
Holocen muon, tre dan ra phia bien (hlnh 2).
Doinui
Chung ft b] ng~p lut va c6 chua ruroc ngam nhat
D!a hlnh doi va nui thap phan bo chu yeu 0
Hoanh
se. Quang
An va Do Son, duoc cau t90 chu yeu
luc nquyen
tang nong nen thuang
la not t~p trung dan cu.
Yen, Uong Bf,Thuy Nguyen, Kien
H~thong song tach
W da tram tfch
va da voi tuoi Co sinh va Trung sinh,
Ba cua song chfnh ao ra bien la L9Ch Huyen,
narn 0 vunq ria hoac xen ke danq doi aao tren nen
Nam Trieu, Cam - L9Ch Tray (hlnh 3). Song B9Ch
dong bang hoac dam lay trong vunq ora song. DQ
cao doi nul phd bien 40-1 OOm, cao nhat 200m. Cac
Dang la phan ha luu cua h¢ thong song Thai Blnh
bat nquon W vunq nui Dong Sac. Cac song L\,Ic
diem cao nhu Nui Deo (146m), Nqoc Son (125m),
Nam, Thtronq, Cau va Duong sau khi hop luu 0 gan
Ma Trang (114m), Doan L9i (109m) c6
y nghia
Ian
ve quan su khi c6 chien tranh.
D!a hlnh doi nul hien nay co ban diroc t90
nen nho cac chuyen dQng nang kien t90
64
So 203+204 - Thang 1+2/2020
Pha L9i, each bien 90km da phan thanh hai nhanh
chfnh
W cuoi
ta song Kinh Thay va Thai Blnh. Song Thai
Blnh tiep tuc phan thanh hai nhanh la Thai Sinh va
Van
Uc tnroc
~uAn(!§flW T'I. !(i)!(i)
khi do ra vunq bien tay nam Do Son.
",/
/
NGHIEN (UU - TRAQ 801
Den khoanq
48km,
Huonq do ra vlnh H~ Long va Ganh Sy do ra cua
song Kinh Thay cunq phan thanh hai nhanh chinh
Ben Trieu, each bien chung
l.ach Huyen, Long cac song Ganh Sy, Blnh Hironq,
Chanh va Bach Dang dl1qc ma rat r9ng tnroc khi
la song Da Bach va song Kinh
Thay, Gan sat bien,
hai nhanh nay hop luu va roi I~i phan luu thanh
song Chanh do ra
ora Lach Huyen, song Bach
Dang do ra ora Nam Trieu, song Cam va song Lach
Tray do ra ora Ba tach.
Vung Song Bach Dang dai 42km, trung blnh
r9ng 1km, sau 8m; song Carn dai 37km, trung blnh
r9ng 400m, sau 7m; song
trung
tach Tray dal 43km,
blnh r9ng 120m, sau 4m. Trang h$ thong
song Bach Dang, can c6 mot so nhanh noi ngang
nhu song Tam Bac noi Cam va tach Tray, song RU9t
ton noi song Cam voi song Bach Dang. Nqoai ra,
can c6 song Yen Lap bat nguon tuvunq
Ninh, ra den bien phan thanh
nui Quang
nhanh song SInh
do ra bien, thl10ng 500-800m, c6 noi tren 1km nhu
Bach Dang.
a song
Vung
trieu cua song
VCS c6 cau true nua kin, thuy trieu la d9n9 luc
uu the, la mot vl,(c nuoc lo-man, hoa tron nucc
song-bien kha tot, phan tang nuoc yeu, can bang
boi x6i nghieng ve x6i la, xarn thuc, Cac bal trieu
lay ram rap thuc v~t ng~p man tl,( nhien, h$ lach
trleu, kenh trieu day d~c
(hlnh 4), cac doi cat trieu
nam doc yen bo cac luong sau r9ng la nhCtng danq
dia hlnh nguon goc trleu d~c trunq. Cac tkh tu
dam lay bien tuoi Hollocen giCta - muon, cao 0,5 l,5m va tuoi Holocen muon cao 0-1 ,Om. Nhieu nol,
dl10i be m~t cac dam lay su vet g~p rat nhieu di
tkh rnanh gom slt thai phong kien. D6 la bang
chUng bien Ian vao cac khu dan
cuxua
Phla nqoai vunq cua song la vung bien nong
'.
yen bo, c6 d9 sau khoanq 5 - 6m den 25 - 30m nam
trang pharn vi tac d9n9 ro cua s6ng den day bien
va la vunq dong bang day bien tfch tu - bao man
dl10i tac dunq cua dong hai luu yen bo [11].
2. Khih,u
~
OOg&:
~
oecate6
~b\je6
oebiln •• w&
an. sOng
,.'
8
~
El
Hinh 2. H? thOng ae cat
VCS narn
a khu
he n6ng am trunq
vue nhlet doi gi6 mua. Mua
vao rnua gi6 tay nam voi cac
co va aLiCingM co ven M Mc 8¢ [1OJ
;
vii
~'
-:
..- -:,/
/'
/
(~inh B~ce¢
I
I
IDZ~,m.0.w.G,~.B.Q
Hinh 3. Quan h? giC/asong 8gch Dang vai thGnh Thiing Long
trong h? thOng thuy ago aong bOng song Hong va Ian cgn [1]
J.ViI. 2.8,1,3. O,i'"(dl, 4.861 lay ,d '1ft, 5.Xhu ~m ,"~di,6. Ddin I'Jw6r.
1.Kltu (hin cv.,.w;,.'_
eUDft$ om /tJld,;-,
r,J-itliir,vlf_"",c.ipI4thlrUU.
Hinh 4. H? thong tach trieu
~uan @6fnwT9'· ~@!@ s6 203+204
(j VCSBach Dang
- Thang 1+2/2020
6S
hucnq thinh hanh dong va dong nam, thuonq
c6
bao va ap thap nhlet dai vai tee de;>gi6 cue dal dat
rat thap, c6 khi chi vai met, gay nhieu
tra nqai cho
qiao thonq.
35 - 50m/s. Mua dong trunq vao rnua gi6 dong bik
. Che de;>gi6 anh hvang rat Ian den cac v~t the
cac hvang thinh hanh la bac, dong bac, Gi6 troi, Tal VCS, quanh narn gi6 hvang D va OON
huonq dong uu the trong cac thanq 12-4, tee de;> chlern uu the (hlnh 5 va 6). D~c biet tronq mua kho
vai
blnh
trung
the
5,4 - 5,9m/s; gi6 dong nam
va
nam
uu
vao cac thanq 5 - 8, trung blnh 5,5 - 6m/s va gi6
bac va dong bac uu the vao thanq 9 - 11, trung
blnh 5,6-6,3m/s.
Tay (T, TIB va TB) chiern
gi6 lien quan den hvang
Moi thanq rnua dong c6 3 - 4 dot, c6 khi 5 - 6
dot gi6 rnua dong bac, moi dot keo dai 3 - 5 nqay,
sire gi6 rat rnanh. nhieu khi dat den cap 7, 8. Gi6
rnua dong bac kern thee gia lanh, rnua phun,
Hang narn c6 24 nqay mira phun va 15 - 20 nqay
sironq rnu, Mva phun vao thanq 12 - 4, nhieu nhat
vao cac thanq 2, 3, gay am vat, nhieu khi kern
lanh buot. Svong rnu chu yeu vao rnua
thee
cac hvang nay canq chiern uu the
(tong tan xuat chiern 42,35%) va phan bo a cac
khoanq toc de;>gi6 cao. Trong khi do, cac hvang
(rnua Dong),
tan
a
xuat rat nho, chi 3,26% va thuonq phan bo
khoanq toc de;>gi6 nho (bang 1). Nhv v~y, ve rnua
dong, cac v~t the troi chu yeu troi
tu phfa ba£)ong
sang phia botay sonq Bc;lchDang.
l.uonq rnua khoanq 1500 - 1800mm/nam,
120
vai
nqay c6 mua trong narn. Mua mua trunq rnua
he n6ng, thanq 5-10, chiem 80 - 90% hronq
narn va nhleu nhat vao
dong,
khoanq thanq 11-4, c6 khi keo dai den
thanq 6, mat de;>cao nr 5-8 gia sang va canq ra
kho tuthanq
khoi, so nqay suonq rnu canq tang, lam tam nhln
yeu la rnua phun.
rnua
mua
ca
cac thanq 7, 8 va 9. Mua
9 den thanq 4 narn sau, co ban trunq
lanh. Thanq 12 va thanq 1 mua ft nhat, chu
Bang 1. Tan suat van toe gi6 va cac huang trong mua kh6 (thanq 12-3) tal Hon Dau (1960-2011) [13]
Huang
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
Tong so (%)
Khoanq van toe (m/s)
1.0 - 2.0
2.0 - 3.0
3.0 - 4.0
4.0 - 5.0
5.0- 6.0
6.0 - 7.0
>= 7.0
(%)
3.34
4.56
1.20
3.13
0.98
1.33
2.08
16.62
0.41
0.93
0.31
0.91
0.24
0.61
0.79
4.19
1.61
2.80
0.86
2.41
0.68
1.12
1.63
11.11
0.67
1.28
0.38
1.38
0.35
0.96
2.14
7.16
2.98
5.70
2.53
6.68
2.74
4.74
9.81
35.19
0.48
1.30
0.85
1.77
0.55
1.19
0.94
7.08
0.80
1.52
0.48
1.35
0.27
0.54
0.32
5.27
0.17
0.34
0.09
0.23
0.04
0.04
0.07
0.97
0.33
0.53
0.12
0.28
0.06
0.07
0.17
1.56
0.08
0.17
0.01
0.07
0.00
0.01
0.04
0.39
0.10
0.11
0.04
0.06
0.Q1
0.02
0.02
0.34
0.03
0.05
0.01
0.01
0.00
0.00
0.00
0.10
0.17
0.11
0.00
0.02
0.00
0.00
0.00
0.31
0.11
0.10
0.00
0.02
0.00
0.00
0.00
0.23
1.08
1.08
0.18
0.26
0.05
0.04
0.02
2.72
0.83
1.00
0.21
0.44
0.02
0.16
0.13
2.80
13.19
21.58
7.28
19.03
5.99
10.82
18.15
96.04
. "..
Tan 5uat I~ng gio (%)
66
Tong so
So 203+204 - Thang , +2/2020
~ujn
!(!)~(!)
3.96
NGHIEN
°-
24%
•~'l,~_~~j
18%
:WESTf
"',
.
-.
~
"""'
-------
VCS B9ChDang la mot vue nuoc Iq m~n co dQ
man thay doi trong khoanq 0,5-32%0 (0,5-25%0 ve
lEAST;
'""
WIND SPEED
(mls)
"
-
n ~7.0
6.0- 7.0
•
.
•
SOUTH
rnua mua, 0,5-32%0 ve rnua kho). DQ man 0,5-20%0
d~c trunq cho khu clia Carn - Nam Trieu. DQ man
10-23%0 d~c trvng cho khu L9Ch Huy~n-Yen L~p.
5.0- 6.0
•
4.0- 5.0
•
3.0- 4.0
2.0- 3.0
U
1.0- 20
Calms: 16.56%
Hinh 5. Hoa gi6 trong nhieu nom (1960-2011) to! Hon Dau [13J
NORTH '.
45%
WEST:
WIND SPEED
(mls)
.................
cou - TRAO 801
•
U
~ 7.0
6.0- 7.0
•
5.0- 6.0
b. 56ngbien
Do cau true rura kin, song bien noi chung
khonq lon, tnr nhung dip bao, tan xuat I~ng song
d9t 20 - 21%. DQ cao song Ion nhat 2 - 3m, song
bao dat 4 - 5m, cue d9i 5,6m. Vao rnua dong,
khoanq thanq 9 - thanq song co dQ cao trung blnh
0,5 - 0,75m, thinh hanh hVang dong vai tan xuat
34% va dong b~k vai tan xuat 14%. Vao rnua he, W
thanq 3 den thanq 8, song co dQ cao trung blnh
0,7 - 0,9m, thinh hanh hvang dong nam vai tan
xuat 27% va hVang nam vai tan xuat 22%. vso cac
thanq chuyen tiep 4 va 10, song hvang dong va
dong nam VUthe, dQ cao trung blnh 0,75m.
c. Thuy trieu va muc nuac
Thuy trieu kieu nhat trieu deu dien hlnh (hlnh
.... ' .....• _ .._SOUTH·
7) vai hau het so nqay trong thanq la nhat trieu.
•
4.0- 5.0
•
3.0- 4.0
Trong mot pha trieu 25 gia co mQt Ian ruroc Ion va
U 2.0· 3.0
mQt Ian nuoc rong. Trong mot thanq m~t trang co
hai kY nuoc cvang, moi kY 11 - 13 ngay, dQ Ion trieu
Hinh 6. Hoa gi6 trung binh nhieu nom
dao dQng 2,6 - 3,6m va hai kY ruroc kern, xen ke,
vao mua khO (1960-2011) tai Hem Dau [13J
moi kY 3 - 4 nqay co dQ Ion trieu 0,5 - 1,Om. Mua he,
trieu manh vao cac thanq 5, 6, 7, yeu vao cac thanq
3. Thuyvan
8, 9 va thvang dang cao vao buoi chieu Mua
a. Thuyvan song
dong, trieu rnanh vao cac thanq 10, 11, 12, yeu vao
Vung co ba ora song chlnh do ra bien la Lc;1Ch cac thanq 3, 4 va thvang dang cao vao buol sang.
DQ Ion thuy trieu thuoc 109i Ion CJ nuoc ta, trung
Huyen, Nam Trieu, L9ChTray va co bon song chfnh
la Song Yen L~p (nay thanh h6 chua), song B9Ch blnh 3,Om, cue dai 4, 18m, cue tieu 1,75m.
Dang (dai 42km, trung blnh rQng 1km, sau 8m);
Mvc nuoc trung blnh tren cac song so vai
Song Cam (dai 37km, trung blnh rQng 400n:', sau
muc bien thap nhat tai Hon Dau khoanq 210-256
7m) va Song L9ChTray (dai 43km, trung blnh rQng
cm, co the vuot 4,5m khi co 10.Anh hVCJng thuy
120m, sau 4m).
trieu tren cac song rat lon, chi phdi rnuc nuoc... , ....
e:
11 km'
nhat trong vunq, moi narn do ra bien 1
va gan 4 trieu tan bun cat, song L9Ch Tray 1,5 krn'
nuoc va khoanq 1 trieu tan bun cat, song Da Bach
khoanq 1 km' ruroc moi narn. Trong rnua rnua 10
(thanq 6 - 10), tai Ivqng ruroc chiem 75 - 85% va tai
luonq bun cat chlern 90 - 95% tong Ivqng ca narn.
- NORTIf
..._..
-
1.0·
Calm.:
2.0
3.96%
Hang narn cac song do ra bien khoanq 14
krn' ruroc va 5 trieu tan bun cat chu yeu qua clia
Nam Trieu. Trong do, song Cam co luu hJqng Ion
dong chay va truyen m~n sau vao luc dja. Song
trieu truyen sau den t~n Pha L9i, each bien 90km
va bieu hi~n den t~n Phu L9ng Thuonq, each bien
~ujo eMflWrs- !(!)!(!)
So 203+204- Thang 1+2/2020
67
I
4.5,-------------------,1
4
f
i
---------------------.----------------------------.---.-----------
3.5
- -
- - - - -----------------------
- - - --
1~
--
:\:~~:~f:
-
IH~~HfHlR~:jA~:::::;:~}
- -: -
2~+H:H
-
---------------
ft:::::!J _ :: _:~:~:::~t
_
:
O~~~-~~~~~~---~~~
~~~~i ~i a
0.5
--
- - - -----------------------
o ~ ~
~
- - - -
- -------------
-
-
5 ~ ~ ~ ~ ~ ~ 5 ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ 5
0 ~
~ 0 ~ ~ ~
~
00 ~
0
~ ~ ~ ~
00 ~
0 00
ThO;
Hinh 7. Dao Q¢ng mt/c
~ ~
~
0
~ ~ ~ ~ ~
00 ~
0 00 ~
2
~ ~
0 00 ~
gian
nuac tat Hon Dau
thOng 1/2007 [3]
TQiHon Dau:
Ml,fe trieu cue dai
4,Om
Ml,fe trieu eao nuoc eLJ'dng
3,6m
Ml,fe trieu eao nuoc kern
2,4m
Ml,fe trieu trung blnh
l,86m
Ml,fe trieu thap nuoc kern
l,lm
Ml,fe trieu thap ruroc eLJ'dng
O,4m
Ml,fe trieu thap nhat
O,Om
140km. Tuy nhien, giai han truyen
Hinh 8. Mo hinh dong chay (Delf-3D) song Bacb f)ang
tai tang m¢t giiJa pha trieu xu6ng mua f)ong
(ky nuac cuonq 7h, 201312009) [14]
man 1°/00chi
den Ben Trieu, each bien 48km. TUC1ngquan thai
gian chay len va xuong tren song Da Bach - Bach
Dang la 9-10 gia/16 - 15gia VaG rnua he; 11 - 12/1314giavao
mua oong;tren
ca hai rnua. Toe 0(> dong
song Carn la 12/13 giaa
a ora
cHunks
song mua kho
Tj",
~.
trung blnh 10-15cm/s, hiem khi vuot. 50em/s va bi.
dong trieu Ian at. Vao nqay lu, dong chay song lon,
thuonq
tren
1OOem/s, dat tai l,8-2,5m/s,
Ian at
dong trleu va chay xuonq chiem hau het thai gian
~
Che 0(> dong
Rung
Dong chay e6 thanh
phan dong
nhat trieu
,.,
R·'
a.a
n·"
._. ,,·a a·,. a·"
Hinh 9. Hoa dong chay tht/c ao tang giila tram BR1(BenRUng)
VGO mua Dong (thong 01/ 2007) [5]
trong nqay,
d. Dongchdy
~
ouqc tfnh
chay ruroc m~t khu vl,le Ben
cho rnua kho (01/2007 va 3/2009)
va mua rnua (6/2007 va 8/2009): Toe 0(> dong chay
quyet dlnh, nen e6 tfnh thuan nqhich trong ngay,
trong
phu thuoc VaG o!a hlnh bo, huang
rnua kho, tharn chf oen 5 Ian tal khu vl,le song Ru(>t
va
ora song
bo, lu6ng lach
[2]. Dong chay rnanh VaG cac thanq 6,
7, 12, 1, yeu VaG cac thanq 3,4,8,
9 va rnanh nhat
khi rnuc nuoc dao o(>ng len - xuonq
rnuc trieu trung
rat r(>ng
ora
ngang qua
blnh, Toe 0(> dong trong khoanq
W O,l-l,8m/s,
trung
blnh 10-30cm/s. Tai
Nam Trieu, tee 0(> dong chay xuonq
cue o~i
rnua rnua e6 xu the chung Ian gap 2-3 Ian
Lon khi trieu xuonq [5, 14]. Mua kho, toe 0(> dong
chay e6 gia tr] trung blnh 20 - 35 em/s, gia tr] cue
dai e6 the dat 80 em/s, huang dong chay thee true
long dan. Thai gian chay xuonq chlern 60 - 70%,
toe 0(> dong chay xuonq
dong
eung qiarn han. Toe 0(>
chay hau het tal cac khu vue hon nhau
VCS, dong chay trieu yeu dl va vai tro dong chay
khonq oang ke, phfa khu vue thuonq luu cua song
Bach Bang e6 gia tr] Ian nhat, Khu vl,le phfa ha luu
mua the hien r6 rang. Mua he, dong chay huang
dong chay xuonq e6 huang NTN va dong chay len
oong bac toe 0(> 10 -15em/s, rnua oong dong chay
e6 hLJ'ang nquoc Iai. Vao rnua kho, tal khu vue phan
huang tay nam, toe 0(> 20 - 30em/s.
luu
90em/s va chay len cue dai 60cm/s.
68
Phfa nqoai
So 203+204- Thang 1+2/2020 ¥U
enl'f-
ora
song Chanh, do dong chay ooi huang nen
!(i)!(i)
••
I-
,
./
cuu - TRAQ 801
NGHIEN
toc d(> dong
chay 0 day nh6 hen so vai khu vl/c
long dan chfnh cua song Bach Dang (hlnh 8).
Mua rnua toc d(> dong chay trung blnh toan
bo khu vue tfnh toan c6 gia tr] dat 30 - 35 cm/s khi
chay len ~a 40 - 50 cm/s khi chay xudnq. Khi chay
xuonq, dong chay ha hru song Bach Dang c6 su
hap luu cua cac song Da Bac, Gia, Ru(>t Lon va
d6ng trieu nen gia tri cue dai c6 the dat 100 120cm/s. Khu vue phan luu tal ora song Chanh va
hop luu ora song Ru(>t l.on gia tri van tee dang ke
trong ca khi chay len va chay xuonq. Toc d(> dong
chay thuonq
Ian nhat khi trieu dang xuonq qua
Hinh 7O. Rung ngQp mc;'ln (duoc va vet du)
rnuc trieu trung blnh.
ruroc VCS
Ham ll1qng tram tfch 10' lung trong
thien trong khoanq r(>ng 10-1000g/m3• Vao
3
rnua mua, tram tfch 10' lung khoanq 53-215g/m
bien
3
luc trieu xuonq, va khoanq 20-50g/m 1uc
Ve mua
trieu len.
kho, tram tfch 10' lung khi trleu xuonq dat
va dat 56-148g/m3 khi trieu len,
3
42-92g/m
4. H~ sinh thai
So vci HSTVCS chau tho, HSTVCS hlnh pheu
c6 nhCtng d~c diem khac biet nhu
hoa tron nuoc
song - bien tot hon nen ruroc phan tang yeu, d(>
man thuonq
thai
cao hon (0 rmrc Iq man), cac dai sinh
dlen the ve phfa h:JC dja (chau tho dien hlnh
Hinh 7 7 . Rung ngQp mc;'ln (btin chua)
dien the ve phfa bien); cau true quan xa sinh v~t on
.
dinh hon va da danq sinh h9C (da danq cac h~ sinh
va da danq loai) cao hen. Cac h~ sinh thai Co'
5. Nhan
. xet ve hoan canh tU'nhien khi xay
ra chien tr~n 1288
ban trong VCS Bach Dang bao gom [12]: 1- nh6m
Nhu v~y, ve phan vunq tu nhien, VCS Bach
Dang thuoc vunq yen be Dong Bac, narn 0 canh
ria dong bac chau tho song Hong hien dc;ti.
thai
cac
HST luc dia: HST doi
nul:
HST dong bang; HST
cac thuy virc nuoc nqot (ao ho, song lach v.v.) va
HST dao: 2- nh6m cac HST vunq trieu ora song bao
gem: HST rung ng~p man: HST bai trleu: HST bai
cat bien; HST bai trieu ran da; HST day memo
HST rung ng~p man la mot trong nhCtng HST
Co'ban cua HSTVCS hlnh pheu Bach Dang, chiem
phan dien tfch Ian. Day la mot HST tieu bieu cho
vunq cua song nhlet dai, uu the la cac loai marn
quan, vet du, dl1ac voi, ban chua, trang
ng~p man thuonq
day, c6
y nghia
va suoRung
chi cao 2- 4m, nhunq
Ian ve
moc rat
da danq sinh h9C, sin.h thai,
tang cl1ang bol tl,l va phonq chong thien tai. HST
man VCS Bach Dang c6 hai quan the
thuc vat d~c trl1ng: Ouan the diroc va vet du phan
bo 0 vunq ruroc man Iq va quan the ban chua 0
vunq mroc Iq nhat (hlnh 10va 11).
rung ng~p
Nhln nhan 0 g6c d(>ljch sutl/ nhien, hien nay
Bach Dang c6 cau true VCS hlnh pheu dien
hlnh va d(>c I~p Wang doi vci vunq cua song chau
tho song Hong hien dai. Nhl1ng khoanq khoanq
5- 7 tram nam tnroc, n6 la mot bo phan cua chau
VCS
tho song Hong, c6 be bien boi tu Ian xa ra bien
hon hien nay. Qua trlnh hlnh pheu h6a VCS Bach
Dang bat dau khoanq
quan h~
5 - 7 tram narn qua. Moi
cua Kinh do Thanq Long vai h~ thong
Blnh da thay dOi thee thai gian,
song Hong- Thai
phu thuoc vao
su bien
doi cua ban than h~ thong
song nay. Dl1ang nhu c6 mot xu the kha ro rang la
W dau Conq nquyen den nay h~ thong song Hong
- Thai SInh da chuyen nquon phu sa cua rnlnh dan
W phfa DB ve phfa TN de bol dap nen nhCtng dong
~uAn(!j(lW -rr- !S!S
So 203+204
- Thang 1+2/2020
69
•...
/
I
.•.
bang rnau mb va Ijch sll khai
ven bien cOng chuyen dan
[1].
pha cac vunq dat mot
W vunq be DB ve TN
Nhu v~y, tran thuy chien Bach Dang narn
xay ra tren doan Pha Rung- song Chanh la
1288
trong rnoi truonq VCS chau tho, rna song nqay do
co Ie nonq hem va hep hon nqay nay. Chfnh mo ta
cua Nguyen Trai trong cuon
du dia chi cOng cho
thay song Bach Dang thai N ha Le hep va nonq hon
the thap hen hien nay tren duai nlla met.
Ve thuy trieu, da co nhCtng
tu lieu the hien
kha nanq bien d¢ dao d¢ng trieu hien tal Ian hon
qua 'khu S - 6 nghln narn tnroc (d¢ cao cac vet 16m
an mon tren vach da voi H~ Long co kern thee tuoi
tuyet doi C14 phan tkh W va hau ha). Dir doan
rang, che d¢ nhat trieu deu va quy luat dao d¢ng
thuy trieu thee lich mat trang khonq thay doi so
vai nqay nay, nhunq d¢ Ian trieu thai chien tran
bay gia nhieu. Trong bal "Phu Bach Dang Giang"
1288 co the nho hon hien nay khoanq 0,2 - O,Sm.
cua Truong Han Sieu cOng co cau: "Ba lau san sat;
Tuy nhlen, tat ca nhCtng dieu nay hoan toan khonq
Ben lach diu hiu ..:: Nhom cay lau lach, trong do co
cay say (Phragmites) thuonq
rnoc (j dam lay,
bal
hoac Iq nhat, kha pho
boi ven song ruroc nqot
bien (j ven be chau tho, thuoc nhorn
hoa thao,
khonq thuoc nhom su vet (Mangroves). Neu mo ta
(j bai
"Phu Bach Dang Giang" la chuan xac thl VCS
Bach Dang thai chien tran 1288 qua that la VCS
chau tho ruroc Iq va Iq nhat, khonq phai la VCS
hlnh
pheu mroc man va Iq man nhu nqay nay.
Ve
cac HST, HST rung
ng~p m~n khi ay
uu the
la cay ban chua (hlnh 11) xen lau s~y, khonq pho
rnau thuan gl vai khung canh trieu len hun9 vi (j
VCS khi ay: "Bat nqat song klnh muon darn: Thuot
tha duoi trl mot rnau"
tro cua thuy trieu
tran danh, nhunq hau nhu chua thay noi
den vai tro cua cac yeu to khac, d~c biet la vai tro
Da nhleu '1 kien noi den vai
trong
quan tronq cua dong chayva qio.
chay tren hlnh 8 va so do hoa
cac gia tr] thuc do tren hlnh 10 the hien
huang va toe d¢ dong chay tren doan chfnh song
Mo hlnh dong
dong
Bach Dang, noi true long co huang chu dao Bac-
bien duac vet, Ian ban chua nhu nqay nay. Tuy
Nam vao
nhien, rung su vet day d~c (hlnh 10) gan nhu
dong co huang chay chu dao Bac Nam tren song
khonq the I¢i b¢ xuyen qua. Vi v~y, rung ban chua
Bach Dang co toe d¢ Ian hon han dong chuyen
va lau
say de giau quan va thuyen rnanq chuan b]
cho tran danh chfnh. NhCtng HST go doi bay gia
huang vao song Chanh. Neu co cac be Ilia tha troi
tren song Bach Dang, tY I~ troi vao ora song Chanh
khi ay co the la phd bien HST rung rnua nhiet dai
ratthap.
nquyen sinh, rat nhieu cay go lim, cho phep khai
thac nhanh mot khoi luqng dang ke de dl,fng len
tran dia CQC.
Nho co qua trlnh
ng~p chlm va hlnh pheu
nqay trieu cuang khi trieu xuonq. Ta thay,
Cac be Ilia chi co the troi vao ora song Chanh
khi "muon" duqc qio huang Tay, tuonq tV nhu Gia
Cat Luqng "muon" qio huang Dong trong tran Xfch
Bfch. Nhunq
dieu nay gan nhu khonq the xay ra
hoa rna rnanq luai song VCS Bach Dang ft b] thay
trong tran chien 1288. Thong tin tren bang 1 va
doi, khacvoi dong song Ian chau tho Ian nhusonq
Hong (Vi~t Nam), hay Hoang Ha (Trung Ouoc) lien
hlnh 6 cho thay, vao mua dong nhorn qio huang
dong (j day chiem uu the tuyet doi ve tan xuat va
tuc chuyen dong thee cac chu kY co d¢ dai thai
tee d¢ so vci gio nhom huang
tay, Vi v~y, cac be Ilia
khac nhau. Tuy nhlen, true dong song Bach
tren song Bach Dang neu tha troi tV do thl gan nhu
Dang co the da di chuyen hang tram met va thai
toan b¢ troi xuoi ra phia cua Nam Trieu va troi lech
gian
chien tran Ghenh Coc co the khonq phei la nci true
ve Thuy Nguyen
dong song dl qua. Bang chirnq la true long song
Dang.
Chanh, chi la mot nhanh nho cua song Bach Dang
rna cOng da dich chuyen long mot vai tram met ve
phfanam.
thuoc
phla bo tay song Bach
Tran danh xay ra vao mua Dong, kha nang co
nhieu suong mu tren song thu~n
Iqi cho bf m~t
chuan bj va tac chien, quan h~ giCta gia m~t trai
Ve ml,fc nuac bien, nhieu tai li~u nghien cuu
(ngay dem) va gia thuy trieu (nuac cuang - nuac
cua chung toi da chung minh ml,fC nuac bien chan
rang) duqc bo trf hqp 1'1toi da. Boi canh thai tiet
tinh khoang
nghln nam
truac
thap hon hi~n nay
mua dong co the co co mua phun, nhung rat hiem
tren duai m¢t met va vao thai chien tr~n 1288 co
khi co mua Ian, nen cac be haa cong phat huy tac
70
So 203+204 - Thang 1+2/2020
~ujn(!AinW TlJ·
!(i)!(i)
NGHIEN
dunq va dam bao tfnh chac chan cho thanh conq
nghia cua
cua tran danh rat cao.
cuu - TRAG 801
tran danh can Ian hen nCta.
K~TLU~N
Qua nhieu buoc chuan b] kY Iu'ong rna quan
tronq nhat la xay d\,lng tran aia CQC,thl danh hoa
conq bang tha be Iva la buoc cuoi cunq quyet dinh
thanq lQ'i cua tran danh, C6 the, khac vai tran aia
CQCcua chien tnronq nam 938 c6 chirc nang chfnh
la "pha" - nrc la darn thunq thuyen
gi~c Nam Han
khi chunq rut chay ve phfa ha luu khi trieu rut, tran
dia coc nam 1288 chu yeu c6 chuc nang "can"
thuyen gi~c va bien phap quyet dinh la thieu chay
cac chien thuyen dich khi chunq b] don tu lai tnroc
chirc nang can, c6 the c6 nhCtng
doan CQCdonq noi tren m~t nuoc va aii diroc phu
vunq biii CQC.Vai
co nquy trang. Ngay ca biii CQCsong Chanh dii
thay rang day cunq
chi la bai CQCearn tren vunq bai boi thap, chira phai
la cho tren long chfnh cua song nay.
au'Q'c phat hien, qua phan tfch
dau la biii coc chfnh cua chien tnronq
1288? Thea phan tfch nhu tren thl ft kha nanq la
song Chanh, song Rut, rna biii coc tlm thay canh
tai khu trung tam cua
VCS Bach Dang. Hien nay, VCS nay c6 cau true vunq
cua song hlnh pheu (estuary) - mot vunq cira song
hlnh pheu nhiet aai gi6 rnua c6 thuy trieu nhat
trieu bien a(>lan aien hlnh cua the giaL Nhunq khi
xay ra chien tran, VCS nay c6 cau true chau tho
Chien tnronq
1288 nam
(delta) va bat dau chuyen dich sang qua trlnh hlnh
pheu h6a. So vai nqay nay, d~c diem dieu klen tu
nhien VCS khi ay c6 nhieu yeu to baa ton - tuonq tu
mang tfnh ke
aiemaii
ban
van
thua, nhunq cunq c6 nhCtng a~c
thay aoi nhieu. Trang ba nh6m yeu to C<1
nhat c6 lien quan la aia hlnh, khf hau va thuy
thl cac yeu to khi hau ft thay doi nhat va yeu to
dja hlnh thay doi nhieu nhat, Nqoai ra, tfnh chat
hoang
sa cua
cac h~ sinh thai rUng rnua nhiet aai
va rung ng~p man cunq c6 nhieu thay aoL
V~y
song Chanh, song Rut nhu bal coc Yen Giang, bai
cocDonqvan
chi la cac
thuyen
Muoi, bai coc Donq Ma Nqua co.the
bai phu nharn chan au'ang rut cua
gi~c sang Vinh H~ Long. Tran danh chfnh
tren song Bach Dang
va
bai cQC chfnh rat c6 kha
Cao yeu to tu nhien cua vunq chien truonq
dunq triet de va dii g6p phan tao
1288 aii au'Q'c sv
nen thang
lQ'i hoan my cua tran danh. Tuy nhien,
sire rnanh quan su va nronq quan luc 1u'Q'ngvuot
qua cac yeu to ngau nhien va bat thuonq cua aieu
kien tu nhien rnoi la yeu to quyet dinh thang
cua chien tran,
nanq earn qua dong chfnh cua song Bach Dang
GS. TS. TRAN euc
khi ay c6 cau true VCS chau tho, nonq va hep hon
hi~n nay. Neu qua v~y, quy rno, tfnh chat
TAl LI~UTHAM
lQ'i
TH~NH
Vi~n Tainguyen va M6i trLfang bien
Vi~n Han LOm KH&CN Vi~tNam
ac li~t va y
KHAo
vs
vi tri dia Iyva vi the thanh Thanq Long. Ky yeu H(>inqh] QuOc te: Phat
1. Le Duc An, Tran Due Thanh, 2010.
trien ben vCtngThu do Ha N(>ivan hien, anh hung, VI hoa blnh, Ha N(>i7-9/10/2010. Nxb. Dai hoc Oucc gia Ha
N(>i.Tr.969 - 980.
a
2. Do Tronq Blnh, Tran Anh Tu, VO Duy Vinh, 2010. Nqhien cuu danh gia Ian truyen cac chat gay nhiern khu
vl/c ora song ven bien Hai Phonq bang mo hlnh toan hoc, Bao cao DT cap thanh pho Hai Phonq. tuu trCt tai
Vi~n TN&MTB.
3. Nguyen Minh Hal, 2010. Nqhien cuu hien tl1Q'ng ruroc dang
TN&MTB.
a vung
ven bien Hai Phonq. Luu
4. Lafond, R., 1967. Etudes littorales et estuariennes en zone intertropicale
sciences naturalles. Univ. de ParisTom I (416p),11(400p),1I1(42p).
5. Tran Dlnh tan, Le Xuan Sinh, 2007.
Dir bao nguy co
a nhiem
trCt tal Vi~n
humide. These de docteur des
va de xuat giai phap bao v~ mol tnronq khu
cong nqhlep Ben Rung, huyen Thuy Nguyen, Hai Phonq. Bao cao tong ket DT cap thanh pho Hai Phonq, Luu
trCt tal Vi~n TN&MTB.
~uAn
So 203+204 - Thang 1+2/2020
71
§KHOAHOC
iKinh\e~~ia
6. Pritchard, D.w., 1967. What is an
Estuary? Estuaries Pub. n083. AAAS.
Washington D.C,p. 149-157.
7. Tran Due Thanh va nnk, 1983.
H~ thong vunq cira song d ven be
Hili Phonq-Ouanq Yen. H9i nqh] "
dunq hop Iy tai nquyen va bao
v~ rnoi truonq" Ha N9i 11/1983.
sv
8. Tran Duc Thanh, 1987. Vung cua
song Bach Dang. Nqhien cuu lkh
sV Hili Phonq, N°2 trang 33-41.
9. Tran Duc Thanh, 1993. Tien hoa
d!a chat vunq cira song Bach
Dang trong Holocen. T6m ti3t Il!~n
an PTS.DHTH Ha N9i, trang1 -24.
10. Thanh, ToO.,Saito, Y., Dinh, V.H.,
Nguyen, H.C., Do, D.C. 2005.
Coastal erosion in Red River Delta:
current status and response. In
Z.Y. Chen, Y. Saito, S.L. Goodbred,
Jr. eds., Mega-Deltas
of Asia:
Geological evolution and human
impact,
China Ocean
Press,
Beijing, pp. 98- 106.
11. Tran Due Thanh va Dinh Van
Huy, 201 O. Dac trunq co ban ve
dieu kien nr nhien vunq cua song
Bach Danq.
12. Do Conq Thung va Tran Duc
Thanh, 2002. Bao ton thien nhien
va da danq sinh h9C Hili Phonq,
Bao cao koa h9C, luu trCt tai
KHCN & MT Hili Phonq.
tuan van Th9C sy. tuu trCt tai Vi~n
TN&MTB.
14.VCIDuyVinh,201 2. Nqhien cuu
d~c diem van chuyen tram tfch 10
IVng vunq ven bien Hili Phonq
bang mo hlnh Delft3d. Luan van
khoa
h9C,
twang
tat
Nghien cuu Iy thuyet ve h~ thong c1ieukhien bLlac chon vjt ache
c1¢I()p thong thLlang va khong phil thu¢c VaGcac yeu to knac trong
cac che c1¢lam vi~c c1ac1Llc;JC
c1ecap nhieu. Tuy nhien, nghien cuu h~
thong c1ieukhien buac chon vit c6 nhieu thua: toan phuc tap lien quan
c1enphon chia tdi tren may chinh, thua: toan bao v~, thu¢t toan truyen
thong vai h~ thong khac 10 mot bai toan kh6 va chua c6 bat cu nghien
cuu nao tal Vi~t Nam. Nghien cuu nay dap ung yeu cau trong c1aisong
san xud: trong viec v¢n bani: caitien cung nhLlsua chCfakhi g()p succ.
Tit khoa: H~ thong chon vit bien buac. Dieu khien va qiam sat,
Giao di~n ngLlai - may, Che c1¢c1ieukhien buac chon vjt.
Abstract
Sd
13. Tran Anh Tu, 2012. Danh gia
d~c trl1ng tram tkh 10 IVng khu
vlfc cua song ven bien Hili Phonq,
Th9C sy
DHKHTN.
Tom
The theoretical study of the propeller pitch control system (CPPs)
in normal loop mode and not dependent on other factors in the
working modes has been mentioned. However, studying the CPPshas
many complex algorithms related to load sharing on the main
machine, protection algorithms, communication
algorithms with
other systems is a difficult problem and no reseaches are written in
Vietnam. This research meets the requirements of production life in
operating, improving and repairing problems.
Key words: The propeller pitch control system, control and
monitoring, Human-machine interface, The propeller pitch control
modes
Resume:
15. Xamoilov, I. B., 1952. Cac vunq
cua song. Nxb. "Geoqraphyz',
MascCJVa,trang 1-526 (tieng Nga).
72 So203+204-Thang
ietude theonque du systeme de controle de pas d'nelice (CPH)en
mode boucle normale et ne dependant pas d'autres facteurs dans les
1+2/2020
¥um@fi"Pi·
!(!)!(!)