Lý thuyết dịch doc

Page 1
M t s lý thuyộ ố ết d chị
Phạm Thị Thanh Huyền
Học viện Ngoại giao
Page 2
Lý thuyết dịch của Nida
•
Mô hình ba giai đoạn (phân tích, chuyển hoá, cấu trúc)
PHÂN TÍCH TÁI CƠ CẤU
CHUYỂN HOÁ
Ngôn ngữ BNgôn ngữ A
Page 3
Lý thuyết dịch của Nida
•
Khái niệm chủ chốt “Lõi” = cấu trúc ngôn ngữ cơ bản từ đó ngôn ngữ xây dựng các
cấu trúc bề mặt phức tạp của nó (Nida và Taber 1969: 39)
•
Cách tìm ra “lõi”
•
Phân biệt hai loại tương đương: hình thức và năng động  ảnh hưởng đến cách dịch
Page 4
Lý thuyết của Vinay & Darbelnet
•
Quan niệm: Dịch thuật và phong cách học đối
chiếu có sự liên hệ chặt chẽ: các nhà phong cách
học đối chiếu sử dụng dịch thuật để xây dựng các
qui tắc, người dịch sử dụng các qui tắc của
PCHĐC để dịch (Công trình “ Stylistique comparée
du francais et de l’anglais: une méthode de
traduction / Comparative Stylistics of French and
English. A Methodology for Translation »)

•
Mô hình của 2 tác giả này dựa trên lý thuyết ngôn
ngữ học của Saussure, phân biệt sự khác nhau
giữa ngôn ngữ và lời nói.
•
Hai đường lối dịch: Dịch thẳng (direct translation)
và dịch nghiêng (oblique translation)
Page 5
Lý thuyết của Vinay & Darbelnet
•
Phương thức dịch (translation procedures/procédés de traduction)
–
Dịch thẳng: vay mượn (borrowing/emprunt),
sao lại nguyên văn (calque), dịch nguyên văn
(literal translation/traduction littérale)
–
Dịch nghiêng: chuyển đổi từ loại
(transposition), biến đổi (modulation), tương
đương (equivalence), thích ứng (adaptation)
Page 6
Lý thuyết của Vinay & Darbelnet
5 bước thực hiện:
•
Xác định các đơn vị dịch;
•
Khảo sát văn bản ngôn ngữ nguồn, đánh giá nội dung mô tả, xúc cảm và trí tuệ của các
đơn vị dịch
•
Dựng lại chu cảnh/ ngữ cảnh của thông điệp
•

Cân nhắc hiệu quả phong cách
•
Dịch và sửa chữa bản dịch
Page 7
Lý thuyết diễn giải
•
Interpretative theory/ Theorie interpretative
của Danica Seleskovitch và Marianne Lederer
(ESIT – Ecole Superieure d’Interpretation et
de Traduction de Paris) được phát triển chủ
yếu từ kinh nghiệm dịch nói (interpretation)
nhưng hoàn toàn có thể áp dụng cho dịch
viết các loại văn bản khác nhau
•
Quy trình dịch theo lý thuyết diễn giải gồm 3
giai đoạn: hiểu, phá vỏ bọc ngôn ngữ và diễn
đạt lại (Mô hình tam giác)
Page 8
Lý thuyết diễn giải
Texte A
Ngôn ngữ
A
Texte B
Ngôn ngữ B
Mô hình tam giác diễn giải dịch (Interpretative theory/ théorie interprétative)
Phá bỏ vỏ bọc
ngôn ngữ
Diễn đạt
lại
Phân tích,

Lý giải
Nghĩa
Chuyển mã
Chuyển mã
Page 9
Lý thuyết diễn giải
•
Còn gọi là lý thuyết dịch nghĩa
•
Khái niệm trung tâm của lý thuyết này: nghĩa
•
Đơn vị nghĩa “động”, thay đổi tuỳ từng trường hợp, được xác định dựa trên nhiều tham
số: ngữ cảnh, hoàn cảnh tri nhận, văn hoá,…
Page 10
Lý thuyết diễn giải
•
Phân biệt Tương đương dịch thuật (équivalence)# tương đương từ điển (correspondence/
correspondance)
•
Dịch phải thông qua việc sử dụng các yếu tố tương đương trong ngôn ngữ đích
(traduction par equivalences/translation by equivalences) chứ không phải sử dụng các
tương đương từ điển (traduction par correspondances/ translation by correspondences)