MÔI TRƯỜNG THƯƠNG mại QUỐC tế

Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Chương 2: Môi trường thương mại quốc tế
 Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
 Các rào cản mậu dịch

Các hình thức hội nhập kinh tế
Please purchase a personal
license.
Nguyễn Thanh Trung
1

Các hình thức hội nhập kinh tế
 Giải pháp để vượt qua rào cản
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.1 Thuyết trọng thương
Thuyết trọng thương cho rằng sự phồn thịnh của quốc gia
được đo bằng kho dự trữ kim loại quý (vàng, bạc) và châu
báu quốc gia. Vàng, bạc, châu báu có thể thu về thông qua
xuất khẩu hàng hóa sang nước khác, và ngược lại, khi nhập
khẩu hàng hóa từ nước khác về thì kho tàng của đất nước sẽ
bị
kiệt
quệ
.
Do
đó,
vì
lợi
ích
dân

tộc,
một
quốc
gia
cần
xuất
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
2
I.1
I.2
I…
I.7
bị
kiệt
quệ
.
Do
đó,
vì
lợi
ích
dân
tộc,
một
quốc
gia
cần
xuất
khẩu càng nhiều càng tốt và nhập khẩu càng ít càng tốt.



 Như vậy theo quan điểm của phái Trọng thương,
một dân tộc chỉ có thể giàu có lên bằng cách đi bòn
rút của dân tộc khác. Nếu như vậy, thương mại
quốc tế sẽ không thể phát triển vì không dân tộc
nào lại tự nguyện để dân tộc khác bòn rút của cải
của mình. Một khi tất cả các nước đều hạn chế
nhập khẩu thì không thể có các giao dịch thương
mại quốc tế.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.2 Thuyết lợi thế tuyệt đối
Thuyết lợi thế tuyệt đối do nhà kinh tế học cổ điển người Anh
Adam Smith đưa ra. Theo Smith, một nước có lợi thế tuyệt
đối trong sản xuất một loại sản phẩm khi nước đó sản xuất
có hiệu quả hơn so với bất kỳ nước nào khác. Như vậy, một
nước nên tập trung chuyên môn hóa vào sản xuất những mặt
hàng
mà
mình
có
lợi
thế
tuyệt
đối
rồi
dùng
những
sản
phẩm

12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
3
I.1
I.2
I…
I.7
hàng
mà
mình
có
lợi
thế
tuyệt
đối
rồi
dùng
những
sản
phẩm
đó để trao đổi những mặt hàng mà mình không có lợi thế
tuyệt đối do nước khác sản xuất. Khi đó, thương mại quốc tế
sẽ mang lại lợi ích cho tất cả các nước tham gia.
Một quốc gia không có lợi thế
tuyệt đối trong việc sản xuất
bất kỳ một sản phẩm nào sẽ
được lợi gì khi tham gia vào
các quá trình thương mại
quốc tế?
A B C
X 5 7 9

Y 10 8 12
Z 4 7 5
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.3 Thuyết lợi thế so sánh
Theo David Ricardo thì quốc gia đó vẫn có thể thu được lợi
nếu chuyên môn hóa vào sản xuất những mặt hàng có thể
sản xuất hiệu quả nhất (có lợi thế so sánh so với sản xuất
các mặt hàng khác) để xuất khẩu và nhập khẩu những sản
phẩm
mà
việc
sản
xuất
kém
hiệu
quả
hơn
(không
có
lợi
thế
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
4
I.1
I.2
I.3
I.7
phẩm
mà

việc
sản
xuất
kém
hiệu
quả
hơn
(không
có
lợi
thế
so sánh)
VN Thái
Xe 2c 5c
Gạo 10t 12.5t
LĐ 10n 10n
VN Thái
Xe 5t/c 2.5t/c
Gạo 0.2c/t 0.4c/t


 VN: 100t


 Thái: 50c
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.3 Thuyết lợi thế so sánh
Sau đó VN và Thái lan tiến hành trao đổi theo một tỷ lệ
nào đó nằm trong khoảng 2.5t/c đến 5t/c. Giả sử Thái lan

quyết định đổi 20 xe lấy 60 tấn gạo. Vậy lượng hàng hóa
mà mỗi nước có là:
VN
Thái
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
5
I.1
I.2
I.3
I.7
Sản lượng nếu
tự sản xuất
Sản lượng nếu có
thương mại quốc tế
VN Thái
Xe 20c 30c
Gạo 40t 60t
VN Thái
Xe 12c 30c
Gạo 40t 50t
VN
Thái
Xe 5t/c 2.5t/c
Gạo 0.2c/t 0.4c/t
VN Thái
Xe 0 50c
Gạo 100t 0
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.3 Thuyết lợi thế so sánh

Lợi thế so sánh trong lý thuyết của Ricardo được tạo
nên bởi sự khác biệt trong năng suất lao động.
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
6
I.3
I.5
I.6
I.7
Thuyết lợi thế so sánh đúng với cả các quốc gia
không có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất của bất kỳ
một sản phẩm nào.
Với việc chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu
những mặt hàng có lợi thế so sánh, mọi quốc gia
đều thu lợi khi tham gia thương mại quốc tế.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.4 Thuyết Heckscher – Ohlin
Theo lý thuyết Heckscher – Ohlin, mỗi quốc gia sẽ hướng đến
chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm thâm
dụng yếu tố sản xuất mà quốc gia đó dư thừa tương đối và
nhập khẩu sản phẩm thâm dụng yếu tố sản xuất mà quốc gia
đó
khan
hiếm
tương
đối
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
7
I.4
I.5

I.6
I.7
đó
khan
hiếm
tương
đối
Hai nhà kinh tế học Thụy Điển Eli Heckbucker (1919)
và Bertil Ohlin (1933) đưa ra lý giải sự xuất hiện của
lợi thế so sánh bằng những khác biệt trong sự phân
bổ các yếu tố sản xuất của quốc gia.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.5 Thuyết vòng đời sản phẩm
Dựa trên những quan sát về một số sản phẩm
mới trên thế giới do các công ty Mỹ phát triển
và đưa ra bán đầu tiên tại Mỹ, Raymond Vernon
đã
rút
ra
quy
luật
về
vòng
đời
(hay
chu
kỳ
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
8

I.4
I.5
I.6
I.7
đã
rút
ra
quy
luật
về
vòng
đời
(hay
chu
kỳ
sống) của sản phẩm, theo đó một sản phẩm sẽ
trải qua ba thời kỳ: mới ra đời, trưởng thành và
được tiêu chuẩn hóa
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.5 Thuyết vòng đời sản phẩm
Các nước thu nhập trung bình
Các nước thu nhập cao
Xuất khẩu
Nhập khẩu
Số
lượng
Sản xuất
Tiêu dùng
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung

9
I.5
I.6
I.7
Các giai đoạn phát triển sản xuất
Các nước thu nhập thấp
Nhập khẩu
Xuất khẩu
Xuất khẩu
Nhập khẩu
Sản phẩm
mới
Sản phẩm
trưởng thành
Sản phẩm
chuẩn hóa
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.6 Lý thuyết thương mại mới
Lý thuyết thương mại mới ra đời vào những
năm 1970, khi một số chuyên gia kinh tế
đặt lại vấn đề về giả định lợi tức giảm dần
theo
mức
độ
chuyên
môn
hóa
vẫn
thường

12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
10
I.5
I.6
I.7
theo
mức
độ
chuyên
môn
hóa
vẫn
thường
được sử dụng trong các thuyết thương mại
quốc tế. Họ cho rằng trong một số ngành
công nghiệp có thể đạt lợi tức tăng dần
theo mức độ chuyên môn hóa. Nguyên
nhân đạt được lợi tức tăng dần là tính kinh
tế nhờ quy mô và hiệu ứng học hỏi
(learning effects).
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.6 Lý thuyết thương mại mới


 Với những ngành công nghiệp mà nhu cầu của
thế giới chỉ đủ chỗ cho một vài doanh nghiệp với
công suất đạt được tính kinh tế nhờ quy mô, những
doanh
nghiệp

gia
nhập
thị
trường
sớm
và
đạt
tới
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
11
I.5
I.6
I.7
doanh
nghiệp
gia
nhập
thị
trường
sớm
và
đạt
tới
quy mô đủ lớn để có lợi tức tăng theo quy mô sẽ
giành được lợi thế mà các doanh nghiệp đi sau khó
đạt được. Đó được gọi là lợi thế của người đi tiên
phong.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.6 Lý thuyết thương mại mới



 Một quốc gia có thể thống lĩnh việc xuất khẩu một
loại sản phẩm cụ thể khi tính kinh tế nhờ quy mô đối
với sản phẩm đó là quan trọng, đồng thời sản lượng
để
đạt
được
tính
kinh
tế
nhờ
quy
mô
chiếm
một
tỷ
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
12
I.5
I.6
I.7
để
đạt
được
tính
kinh
tế
nhờ
quy

mô
chiếm
một
tỷ
trọng lớn trong tổng sản lượng của thế giới, và quốc
gia đó có doanh nghiệp gia nhập thị trường sản phẩm
ngay từ ban đầu. Đây chính là cơ sở lý luận cho sự can
thiệp của chính phủ để hỗ trợ cho các doanh nghiệp
tiên phong trong các ngành công nghiệp mới nhằm
thực hiện chính sách thương mại chiến lược.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.7 Mô hình viên kim cương Porter về lợi thế cạnh tranh quốc gia
Micheal Porter đã tiến hành những nghiên cứu để lý
giải vì sao một quốc gia lại thành công trong cạnh
tranh quốc tế ở ngành công nghiệp này và thất bại ở
ngành
khác
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
13
I.7
I.8
ngành
khác
Porter đã nêu ra bốn yếu tố cơ bản của một quốc gia
giúp định hình lên môi trường cạnh tranh cho các
doanh nghiệp nội địa và góp phần thúc đẩy hay kìm
hãm việc tại ra lợi thế cạnh tranh
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế

I.7 Mô hình viên kim cương Porter về lợi thế cạnh tranh quốc gia
Chiến lược cơ
cấu doanh
nghiệp và mức
độ cạnh tranh
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
14
I.2
I.3
I.4
Sư phân bố các
yếu tố sản xuất
Các ngành công
nghiệp hỗ trợ và
có liên quan
Nhu cầu tiêu
dùng nội địa
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.7 Mô hình viên kim cương Porter về lợi thế cạnh tranh quốc gia


 Sự phân bố của các yếu tố sản xuất: Các yếu tố sản xuất
được phân thành các yếu tố cơ bản có được từ điều kiện tự
nhiên (như nguồn tài nguyên thiên nhiên, địa điểm, dân số )
và các yếu tố tiên tiến có được từ sự đầu tư của chính phủ,
doanh nghiệp hay cá nhân (như kỹ năng lao động, cơ sở hạ
tầng,
phương
tiện

nghiên
cứu,
bí
quyết
công
nghệ
…
)
Các
yếu
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
15
I.6
I.7
tầng,
phương
tiện
nghiên
cứu,
bí
quyết
công
nghệ
…
)
Các
yếu
tố sản xuất tiên tiến đóng vai trò quan trọng đối với sự phát
triển của quốc gia bằng cách đầu tư cho giáo dục



 Nhu cầu tiêu dùng nội địa: góp phần định hình
sản phẩm và tạo áp lực buộc doanh nghiệp nâng cao
năng lực sáng tạo và chất lượng sản phẩm. Các
doanh nghiệp của quốc gia sẽ có lợi thế cạnh tranh
nếu người tiêu dùng trong nước tinh tế và có yêu
cầu cao.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.7 Mô hình viên kim cương Porter về lợi thế cạnh tranh quốc gia


 Các ngành công nghiệp hỗ trợ và có liên quan: trong nước có
các nhà cung ứng và các ngành công nghiệp có liên quan đủ sức
cạnh tranh quốc tế có thể lan truyền qua ngành công nghiệp
được nói đến, giúp nó có được vị thế cạnh tranh cao trên thị
trường quốc tế. Kết quả là các ngành công nghiệp thành công
trong
một
quốc
gia
thường
tập
hợp
thành
nhóm
các
ngành
công
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung

16
I.7
trong
một
quốc
gia
thường
tập
hợp
thành
nhóm
các
ngành
công
nghiệp có liên quan


 Chiến lược, cơ cấu doanh nghiệp và mức độ cạnh tranh:
Những tư tưởng quản trị khác nhau đặc trưng cho mỗi quốc gia
có thể giúp quốc gia đó phát triển hay kìm hãm lợi thế cạnh
tranh. Mức độ cạnh tranh trên thị trường nội địa càng lớn thì
càng tạo nhiều áp lực buộc doanh nghiệp phải phát huy sáng
tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí, đầu tư nâng
cấp các yếu tố sản xuất tiên tiến,và như vậy giúp ta tạo nên
những đối thủ cạnh tranh tầm cỡ quốc tế.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.8 Ý nghĩa đối với kinh doanh quốc tế



 Địa điểm sản xuất: Các quốc gia đều có một lợi thế đặc biệt
nào đó trong các lĩnh vực sản xuất khác nhau. Như vậy, các
doanh nghiệp có thể gia tăng lợi nhuận bằng cách phân bố sản
xuất ở nhiều địa điểm khác nhau trên thế giới sao cho việc sản
xuất
được
hiệu
quả
nhất
.
Khi
đó
một
mạng
lưới
sản
xuất
toàn
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
17
I.8
xuất
được
hiệu
quả
nhất
.
Khi
đó
một

mạng
lưới
sản
xuất
toàn
cầu đươc hình thành với các công đoạn sản xuất khác nhau bố
trí tại các quốc gia khác nhau tùy thuộc vào lợi thế cạnh tranh
hay tình trạng các yếu tố sản xuất của từng quốc gia


 Doanh nghiệp tiên phong trong các ngành công nghiệp mới
có nhiều khả năng thống lĩnh thị trường về sản phẩm đó sau
này. Cho thấy việc đầu tư tài chính lớn để xây dựng lợi thế của
người đi tiên phong là đáng giá, cho dù có phải chịu lỗ
nặng trong một vài năm đầu.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các lý thuyết về mậu dịch quốc tế
I.8 Ý nghĩa đối với kinh doanh quốc tế


 Chính sách thương mại: Doanh nghiệp là người đóng vai trò
chính trong thương mại quốc tế. Vì vậy, doanh nghiệp có
thể tạo ảnh hưởng lớn với chính phủ trong việc đề ra các
chính sách thương mại thông qua vận động hành lang để
yêu cầu mở cửa tự do thương mại hay hạn chế thương mại.
Theo
các
lý
thuyết
thương

mại
quốc
tế,
thương
mại
tự
do
sẽ
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
18
I.8
Theo
các
lý
thuyết
thương
mại
quốc
tế,
thương
mại
tự
do
sẽ
mang lại lợi ích cho quốc gia, mặc dù không phải lúc nào
cũng có lợi cho doanh nghiệp. Thực tế cũng cho thấy việc
hạn chế tự do thương mại để bảo hộ một ngành công
nghiệp nội địa không những gây tác hại cho các ngành công
nghiệp có sử dụng sản phẩm của ngành công nghiệp được
bảo hộ của chính quốc gia đó, mà còn có hại cho cả ngành

công nghiệp được bảo hộ vì làm mất động lực nâng cao hiệu
quả sản xuất dẫn tới giảm sức cạnh tranh quốc tế.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các rào cản mậu dịch
II.1 Thuế quan


 Là những khoản thuế đánh vào những hàng hóa
đang lưu thông quốc tế. Phổ biến là thuế nhập khẩu



Để
bảo
vệ
công
nghiệp
hay
các
công
ty
trong
nước
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
19
II.1
II.2
II.3



 Giảm chi tiêu nước ngoài của công dân để
cải thiện cán cân thanh toán



Để
bảo
vệ
công
nghiệp
hay
các
công
ty
trong
nước


 Tăng thu nhập cho chính phủ
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các rào cản mậu dịch
II.2 Phi thuế quan
1. Hạn ngạch nhập khẩu là việc hạn chế trực tiếp lượng
hàng nhập khẩu thông qua việc cấp hạn ngạch cho các
doanh nghiệp
2
.
Tự
nguyện
hạn

chế
xuất
khẩu
là
hạn
ngạch
do
nước
xuất
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
20
II.1
II.2
II.3
2
.
Tự
nguyện
hạn
chế
xuất
khẩu
là
hạn
ngạch
do
nước
xuất
khẩu áp đặt cho doanh nghiệp của mình, thường do áp lực
của nước nhập khẩu đe dọa trừng phạt thương mại

4. Tài trợ là việc chính phủ hỗ trợ tài chính cho các
nhà sản xuất trong nước thông qua việc cấp tiền, các
khoản vay ưu đãi, miễn giảm thuế, hay chính phủ
tham gia góp vốn cho doanh nghiệp, …
3. Yêu cầu tỷ lệ nội địa hóa là yêu cầu tỷ lệ phần trăm cụ thể
của một loại hàng hóa phải được sản xuất tại chỗ
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các rào cản mậu dịch
II.2 Phi thuế quan
5. Các biện pháp hành chánh là các quy định hành chánh
được đặt ra nhằm gây khó khăn cho việc thâm nhập thị
trường nội địa của hàng nhập khẩu
6
.
Hàng
rào
kỹ
thuật
là
những
tiêu
chuẩn
kỹ
thuật,
chất
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
21
II.2
II.3
6

.
Hàng
rào
kỹ
thuật
là
những
tiêu
chuẩn
kỹ
thuật,
chất
lượng liên quan đến sức khỏe, an toàn, kích cỡ và trọng
lượng, … nhằm loại trừ những sản phẩm không đáp ứng
yêu cầu. Nhưng đây cũng là một công cụ được sử dụng để
để làm cản trở hoạt động thương mại
7. Các chính sách chống phá giá: Hàng hóa được coi
là “phá giá” khi hàng được bán với giá thấp hơn chi
phí sản xuất hay dưới giá “hợp lý” của nó trên thị
trường nươc ngoài. Chính sách này nhằm tạo sự
cạnh tranh lành mạnh.
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các rào cản mậu dịch
II.3 Ý nghĩa với kinh doanh quốc tế


 Đối với chiến lược kinh doanh:
- Rào cản mậu dịch làm tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh
của doanh nghiệp quốc tế. Biện pháp của doanh nghiệp là đặt
cơ sở sản xuất tại quốc gia đó hoặc quốc gia không chịu tác

động
của
rào
cản
đó
với
nhiều
công
đoạn
sản
xuất
.
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
22
II.3
động
của
rào
cản
đó
với
nhiều
công
đoạn
sản
xuất
.
- Các doanh nghiệp cũng có thể dùng các quy định chống bán
phá giá để hạn chế sự cạnh tranh bằng giá thấp của các đối
thủ nước ngoài



 Đối với chính sách: Chính sách bảo hộ gây nhiều tác hại
hơn là mang lại lợi ích vì thường khuyến khích sản xuất kém
hiệu quả, tạo nguy cơ bị trả đũa thương mại và gây chiến
tranh thương mại, và thường được điều hành không
tốt nên chỉ mang lợi ích lại cho một nhóm nhỏ
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các hình thức hội nhập kinh tế
Hội nhập kinh tế là gì?


 Hội nhập kinh tế là việc thiết lập những luật
lệ và nguyên tắc vượt phạm vi một quốc gia để
cải
thiện
thương
mại
kinh
tế
và
sự
hợp
tác
giữa
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
23
cải
thiện
thương

mại
kinh
tế
và
sự
hợp
tác
giữa
các nước
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các hình thức hội nhập kinh tế
III.1 Khu vực tự do mậu dịch


 Một khu vực tự do mậu dịch là một thỏa hiệp hội nhập
kinh tế trong đó những rào chắn về thương mại như thuế
quan giữa các thành viên được tháo dở.
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
24
III.1
III
III.4
Qua thỏa hiệp này mỗi thành viên tham gia sẽ kiếm lợi
trong việc chuyên sản xuất những hàng hóa và dịch vụ mà
họ có những thuận lợi tương đối và nhập những hàng hóa và
dịch vụ mà họ có không có những ưu điểm.
EFTA: Áo, Phần Lan< Iceland, Thụy Sĩ, Thụy Điển
NAFTA: Bắc Mỹ
Quản trị Kinh doanh Quốc tế
Các hình thức hội nhập kinh tế

III.2 Liên minh thuế quan


 Là một hình thức của hội nhập kinh tế trong đó tất cả
những thuế quan giữa những nước thành viên đều được
bỏ
đi
.
12/28/2011 Nguyễn Thanh Trung
25
III.2
III.3
III.4
bỏ
đi
.
Chính sách thương mại chung đối với những nước
không thành viên được thực hiện đưa đến một cấu trúc
thuế quan bên ngoài giống nhau
EU, Andean Pact