Quản trị rủi ro đầu tư phương pháp và nội dung

LỜI MỞ ĐẦU
Hoạt động đầu tư là một quá trình diễn ra trong thời kỳ dài, quy mô vốn đầu
tư lớn và thời gian vận hành các kết quả đầu tư cũng kéo dài nên mức độ rủi ro của
hoạt động đầu tư thường cao. Trong bất kì hình thức đầu tư nào cũng luôn luôn tồn
tại sự đánh đổi rủi ro hoặc lợi nhuận. Điều này có nghĩa là sự mạo hiểm càng lớn,
bạn sẵn sàng chấp nhận rủi ro càng cao thì khoản lợi nhuận tiềm năng cũng sẽ cao
hơn nhiều. Đó đơn giản chỉ là phần thưởng xứng đáng cho những người dám đặt
nguồn vốn của mình vào những kết quả không biết trước. Rủi ro đầu tư do nhiều
nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân chủ quan từ phía các nhà đầu tư quản lý
kém, chất lượng sản phẩm không đạt yêu cầu...có nguyên nhân khách quan như giá
nguyên liệu tăng, giá bán sản phẩm giảm, công suất sản xuất không đạt công suất
thiết kế. Như vậy, để quản lý hoạt động đầu tư hiệu quả, cần phải thực hiện các
biện pháp quản lý rủi ro.
Trong quản lý dự án đầu tư, sự thành công của các dự án phụ thuộc vào khả
năng dự đoán các sự kiện có thể xảy ra. Khi rủi ro là phần không thể dự đoán của
một dự án thì điều quan trọng là chúng ta phải kiểm soát nó càng nhiều càng tốt và
tạo ra khả năng dễ dự đoán nó. Quản lý rủi ro là dự kiến ngăn ngừa và đề xuất biện
pháp kiểm soát các rủi ro nhằm loại bỏ, giảm nhẹ, hoặc chuyển chúng sang một tác
nhân kinh tế khác, tạo điều kiện sử dụng tối ưu nguồn lực của doanh nghiệp. Vậy
làm thế nào để nhận diện , phân tích, định lượng và xử lý rủi ro là một vấn đề mà
tất cả các nhà đầu tư quan tâm nhưng chưa được nghiên cứu một cách chi tiết và cụ
thể. Chính vì tầm quan trọng của vấn đề trên nên tôi chọn đề tài “Quản trị rủi ro
đầu tư: phương pháp và nội dung”
Đề tài được chia làm ba phần chính:
Phần 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về rủi ro trong đầu tư
Phần 2: Quản trị rủi ro đầu tư
Phần 3: Một số bài học rút ra từ việc nghiên cứu Quản trị rủi ro đầu tư
PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ RỦI RO
TRONG ĐẦU TƯ
1. Các quan niệm về rủi ro
1.1. Khái niệm rủi ro

Rủi ro gắn với khả năng xảy ra một biến cố không thể lường trước, biến cố
mà ta hoàn toàn không biết chắc.
Rủi ro ứng với sai lệch giữa dự kiến và thực tế hoặc là rủi ro là sự không thể
đoán trước được nguyên nhân dẫn đến kết quả thực khác với kết quả dự đoán.
1.2. Một số quan niệm về rủi ro
Khi nói đến rủi ro người ta thường có hai quan niệm:
- Rủi ro chỉ liên quan đến các thiệt hại – rủi ro không đối xứng
Với quan niệm này, chúng ta có thể thấy một số khái niệm rủi ro tương ứng
như: rủi ro là toàn bộ biến cố ngẫu nhiên tiêu cực tác động lên quá trình đầu tư làm
thay đổi kết quả theo chiều hướng bất lợi, rủi ro là khả năng xảy ra một sự cố
không may hoặc rủi ro là sự kết hợp của nguy cơ hoặc rủi ro là khả năng xảy ra tổn
thất. Vì vậy, thông thường chúng ta coi rủi ro là sự kiện ngẫu nhiên, là sự cố gây
tổn thất và là sự kiện ngoài mong muốn.
- Rủi ro liên quan đến cả thiệt hại và may mắn – rủi ro đối xứng
Đây là cách nhìn nhận rủi ro một cách khách quan hơn, theo đó các khái
niệm ban đầu về rủi ro của chúng ta đã thể hiện rõ quan niệm này và chúng ta coi
rủi ro là khả năng sai lệch xảy ra giữa giá trị thực tế và kỳ vọng kết quả; sai lệch
lớn, rủi ro càng nhiều.
1.3. Đặc trưng của rủi ro
Rủi ro có hai đặc trưng chính:
- Tần số xảy ra (rủi ro có hay xảy ra hay không?): được thể hiện bằng xác
suất hoặc khả năng xuất hiện của biến cố.
- Biên độ (Mỗi lần xảy ra có lớn hay không? Lớn bao nhiêu?): được thể hiện
bằng giá trị của các biến cố hoặc tác động của các biến cố.
2. Phân loại rủi ro
2.1. Theo các giai đoạn của quyết định đầu tư
- Rủi ro trước khi ra quyết định (rủi ro thông tin): đây là loại rủi ro xảy ra
khi thu thập các thông tin không đầy đủ, không chính xác dẫn đến nhận
diện sai về bản chất của các yếu tố liên quan đến phương án đầu tư, điều
này dẫn tới ra các quyết định đầu tư sai.

- Rủi ro khi ra quyết định (rủi ro cơ hội): rủi ro này xảy ra khi chúng ta lựa
chọn các phương án không tối ưu
- Rủi ro sau quyết định: là loại rủi ro thể hiện ở sự sai lệch giữa dự kiến và
thực tế.
2.2. Theo phạm vi
- Rủi ro theo ngành dọc (rủi ro cá biệt): là rủi ro ảnh hưởng đến từng khâu,
từng bộ phận riêng biệt trong hoạt động đầu tư.
- Rủi ro chung: là rủi ro ảnh hưởng đến tất cả các khâu, các bộ phận trong
hoạt động đầu tư
2.3. Theo tính chất tác động
- Rủi ro theo suy tính (rủi ro mang tính chất đầu cơ): là loại rủi ro phụ thuộc
vào mong muốn chủ quan của nhà đầu tư, nó xảy ra trong trường hợp nhà
đầu tư chủ động lựa chọn phương án cho dù biết rằng có thể có lợi hoặc bị
thiệt hại.
- Rủi ro thuần túy: là rủi ro mang tính khách quan, không phụ thuộc vào ý chí
chủ quan của chủ đầu tư, rủi ro này thường chỉ mang lại những thiệt hại cho
các phương án đầu tư.
2.4. Theo bản chất
- Rủi ro tự nhiên
- Rủi ro về công nghệ và tổ chức
- Rủi ro về kinh tế - tài chính cấp vi mô và vĩ mô
- Rủi ro về chính trị - xã hội
- Rủi ro về thông tin khi ra quyết định đầu tư
2.5. Theo nơi phát sinh
- Rủi ro do bản thân dự án gây ra
- Rủi ro xảy ra bên ngoài (môi trường) và tác động xấu đến dự án
2.6. Theo mức độ khống chế rủi ro
- Rủi ro không thể khống chế được (bất khả kháng)
- Rủi ro có thể khống chế được
2.7. Theo giai đoạn đầu tư

- Rủi ro giai đoạn chuẩn bị đầu tư
- Rủi ro giai đoạn thực hiện đầu tư
- Rủi ro giai đoạn khai thác dự án
3. Mối quan hệ giữa rủi ro với các tình huống khác
- Tình huống xác định: là tình huống khi thông tin đầu vào hoàn toàn xác
định và vì vậy kết quả đầu ra là duy nhất, xác suất xảy ra biến cố là 1.
Với tình huống xác định chúng ta có thể dễ dàng, nhanh chóng ra quyết
định. Các chỉ tiêu làm căn cứ ra quyết định đầu tư như NPV, IRR, thời
gian thu hồi vốn...
- Tình huống rủi ro: là tình huống khi thông tin đầu vào có nhiều giá trị, có
phân bố xác suất và vì vậy kết quả đầu ra là tập hợp nhiều kết quả có
phân bố xác suât. Với tình huống rủi ro, chúng ta thường áp dụng lý
thuyết xác suất để ra quyết định đầu tư. Lý thuyết xác suất được thể hiện
bằng các số đo rủi ro như: giá trị kỳ vọng, độ lệch chuẩn... và khi phân
tích có thể áp dụng các phương pháp phân tích độ nhạy, phân tích theo
kịch bản, phân tích mô phỏng Monte Carlo...
- Tình huống bất định: là tình huống khi thông tin đầu vào không chắc
chắn, không có phân bố xác suất và vì vậy kết quả đầu ra cũng không xác
định, không có phân bố xác suất. Đây là tình huống khiến chúng ta gặp
khó khăn khi ra quyết định và thường áp dụng lý thuyết trò chơi. Những
tiêu chuẩn thường được áp dụng khi lựa chọn như maximax, maximin,
maximin, likehood, minimax regret...
PHẦN II: QUẢN TRỊ RỦI RO ĐẦU TƯ
I. Phân loại rủi ro với các dự án đầu tư
1. Rủi ro ở pha lập dự án
Bao gồm rủi ro bên trong và rủi ro bên ngoài
- Rủi ro bên trong:
+ Xác định công việc không chính xác
+ Mục tiêu và phương tiện thực hiện mục tiêu không phù hợp
+ Rủi ro kỹ thuật (rủi ro nghiên cứu và đưa vào sản xuất không hợp với

nhau), rủi ro công nghiệp hóa (viếc sản xuất để đáp ứng nhu cầu thị trường không
đem lại hiệu quả)
- Rủi ro bên ngoài
+ Sự lạc hậu về thương mại (đánh giá sai về nhu cầu thị trường, thị trường
phát triển quá nhanh)
+ Rủi ro pháp chế:
• Văn bản mới ảnh hưởng đến đầu vào và đầu ra của dự án
• Chưa rõ ràng các đạo luật
2. Rủi ro liên quan đến dự báo sử dụng nguồn lực
Nội dung dự báo của dự án bao gồm: Xác định các nguồn lực cần huy động,
khả năng thực tế của các nguồn lực đó.
- Xác định các nguồn lực ban gồm các vấn đề:
+ Sử dụng lao động
+Sử dụng trang thiết bị, bảo hộ lao động, ô nhiễm môi trường
+ Thiếu hiểu biết về các nguồn lực
+Sự không tương hợp giữa các nguồn lực được huy động
- Khả năng thực tế của các nguồn lực:
+ Công suất của máy móc thiết bị
+ Năng suất lao động của công nhân
3. Rủi ro ở pha triển khai dự án
- Phát triển muộn vấn đề
- Nhận thức sai vấn đề
- Đề xuất phương án xử lý không phù hợp
II. Một dự án đầu tư có thể gặp những rủi ro nào
1. Rủi ro chính trị:
Rủi ro này bao gồm bất ổn tài chính và bất ổn chính trị.
Ví dụ:
- Hạn chế chuyển tiền ra nước ngoài
- Sắc thuế mới gây thiệt hại cho nhà đầu tư
- Quốc hữu hóa

- Những cam kết ưu đãi trước đây đối với các nhà đầu tư bị xóa bỏ
Có thể liệt kê một số rủi ro chính trị chính sau đây:
- Rủi ro thuế: Sự thay đổi về thuế đã làm cho dòng tiền hằng năm của dự án
bị thay đổi từ đó NPV và IRR của các dự án bị thay đổi theo.
- Hạn ngạch, thuế quan hoặc các giới hạn thương mại khác: làm giảm sản
lượng hoặc tăng chi phí của các dự án.
- Chính sách tuyển dụng lao động: những thay đổi về quản lý và tuyển dụng
lao động như thay đổi quy định về mức lương tối thiểu, chính sách với lao
động nữ, hạn chế lao động nước ngoài...đều ảnh hưởng đến hiệu quả của
các dự án.
- Kiểm soát ngoai hối: Hạn chế chuyển tiền ra nước ngoài ảnh hưởng đến
hoạt động cung ứng hoặc tiêu thụ sản phẩm của dự án cũng nhu quyền lợi
của các nhà đầu tư.
- Lãi suất: Khi chính phủ đưa ra các chính sách lãi suất để kiểm soát lạm
phát có thể làm cho hoạt động đầu tư tăng lên hoặc giảm đi.
- Độc quyền: Sự độc quyền kinh doanh của nhà nước ở một số lĩnh vực có
thể làm hạn chế đầu tư cho các bộ phận khác trong xã hội và thường dẫn
đến sự kém hiệu quả của đầu tư.
- Môi trường, sức khỏe và an toàn: Những qui định liên quan đến kiểm soát
chất thải, quy trình sản xuất để bảo vệ sức khỏe cộng đồng có thể làm hạn
chế nhiều dụ án cũng nhu chi phí của dự án.
- Quốc hữu hóa.
2. Rủi ro xây dựng /hoàn thành công trình
 Chi phí xây dựng vượt quá dự toán
 Công trình xậy dựng không đảm bảo các yêu cầu của dự án
 Hoàn thành không đúng thời hạn
 Không giải tỏa được dân, phải thu hẹp hoặc hủy bỏ dụ án
3. Rủi ro về thị trường, thu nhập, thanh toán
 Cầu không đủ: Q < Công suất của dự án
 Giá bán thấp

Dẫn tới việc không có khả năng trả nợ
4. Rủi ro về cung cấp đầu vào
Đầu vào của dụ án: nguyên vật liệu, vốn, lao đông, máy móc thiết bị,...
 Không đảm bảo được các đầu vào quan trọng theo số lượng, giá cả, chất
lượng đã dự kiến gây khó khăn trong việc vận hành, thanh toán các
khoản nợ
5. Rủi ro về kĩ thuật và vận hành
 Khi các tiện ích ( dây chuyền, thiết bị, hệ thống điều hành...) của dự án
không thể vận hành và bảo dưỡng ở mức độ phù hợp với thiết kế ban đầu
của dự án
6. Rủi ro về môi trường và xã hội