Rèn luyện tư duy cho học sinh trong dạy hoạc hóa học potx

RÈN LUYỆN TƯ DUY
CHO HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC
HOÁ HỌC
Nguyễn Xuân Trường
Khoa Hóa học. Trường ĐHSP Hà Nội
Hà Nội tháng 10 năm 2009

DẠY HỌC LÀ DẠY CÁCH TƯ DUY
HỌC CÁCH TƯ DUY
Ở trường phổ thông hiện nay việc dạy cách tư duy
còn rất mờ nhạt so với việc dạy kiến thức. Phần
lớn GV chưa nhận thức được là dạy kiến thức
để rồi thông qua kiến thức mà rèn luyện tư duy
cho HS vì kiến thức là nguyên liệu của tư duy.
Kiến thức lâu ngày có thể quên, cái còn lại là
năng lực tư duy.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA ViỆC
RÈN TƯ DUY
Một nhà Sư Phạm đã nói “ Giáo dục- đó
là cái được giữ lại khi mà tất cả những
điều học thuộc đã quên đi ”.
Trang Tử- Nhà triết học cổ của Trung
Quốc nói “ Tri thức chỉ là tri thức khi
nó có sự nỗ lực suy nghĩ của mình chứ
không phải chỉ có trí nhớ”.
Nhà bác học A. Einstein nói “Kiến thứ chỉ
có được qua tư duy của con người”.

RÈN TƯ DUY
L.N. Tônxtôi : “ Kiến thức chỉ thực sự là kiến
thức khi nó là thành quả những cố gắng
của tư duy chứ không phải là của trí nhớ”.
Khổng Tử (551- 479 trước công nguyên) nói
“ Vật có 4 góc, dạy cho biết một góc mà
không suy ra 3 góc kia thì không dạy nữa.

TƯ DUY LÀ GÌ ?
Theo M. N. Sađacop : Tư duy là sự nhận
thức khái quát gián tiếp các sự vật và
hiện tượng của hiện thực trong những
dấu hiệu, những thuộc tính chung và
bản chất của chúng. Tư duy cũng là sự
nhận thức sáng tạo những sự vật và
hiện tượng mới, riêng lẻ của hiện thực
trên cơ sở những kiến thức khái quát
hóa đã thu nhận được.

TƯ DUY LÀ GÌ ?
Theo lí thuyết thông tin : Tư duy là
hoạt động trí tuệ nhằm thu thập
thông tin và xử lí thông tin về thế
giới quanh ta và thế giới trong ta.
Chúng ta tư duy để hiểu biết tự
nhiên, xã hội và hiểu biết chính
mình.

CÁC LOẠI TƯ DUY
Trên cơ sở kiến thức các môn học ở

trường PT ta có thể rèn cho HS tới 9
loại tư duy:
1) Tư duy độc lập. 2) Tư duy logic. 3) tư
duy trừu tượng. 4) Tư duy hình.
tượng. 5) Tư duy biện chứng. 6) Tư
duy đa hướng. 7) Tư duy hóa học.
8) Tư duy khái quát hóa. 9) Tư duy phê
phán. 10) Tư duy sáng tạo.

Thế nào là Tư Duy Hình Tượng ?
Con người, trong sự va chạm với thực
tiễn luôn tìm cách thâm nhập vào thế
giới quanh ta và thế giới trong ta, rồi
tác động vào thế giới đó.
Những sản phẩm tạo ra bằng hư cấu, bằng
tưởng tượng theo những quan điểm thẩm
mỹ nhất định giúp người ta hình dung ra
được các sự vật, hiện tượng. Đó là Tư
Duy Hình Tượng.

TƯ DUY HÓA HỌC
Tư duy Hóa học là loại tư duy dùng óc để nhìn
vào thế giới vi mô của các hạt nguyên tử, phân tử,
ion, electron, hình dung ra sự chuyển động của
chúng.
Tư duy Hóa học là tư duy theo các quy luật tương tác
của các chất.
Toán học thì : 1 + 3 = 4
Với Hóa học thì có thể : 1 + 3 = 2
(N

2
+ 3H
2
→ 2NH
3
)

BÀI TẬP RÈN TƯ DUY LOGIC
Hãy chọn một trong 4 nguyên tố
dưới đây để điền vào dấu chấm hỏi
cho hợp logic.
3
Li
12
Mg
5
B
18
Ar
7
N ?
A.
11
Na B.
20
Ca
C.
36
Kr
24

D. Cr

Giải đáp
Tính quy luật :
+ Dãy điện tích hạt nhân là số lẻ làm thành
cấp số cộng với công sai là 2.
+ Dãy điện tích hạt nhân là số chẵn làm
thành cấp số cộng với công sai là 6.
+ Vậy điện tích hạt nhân cần tìm là
18 + 6 = 24. Đáp án D :
24
Cr

Hãy chọn một trong 4 nguyên tố dưới đây để điền vào dấu chấm hỏi cho hợp
logic.
1) Li Be Na Mg K ?
A. Rb B. Cs C. Ca D. Sr
2) Li B Na Al K ?
A. Rb B. Cs C. Ca D. Ga
3) Li C Na Si K ?
A. Ge B. Sn C. Pb D. Sr
4) Li N Na P K ?
A. Sb B. As C. Bi D.

5) Li O Na S K ?
A. Ge B. Po C. Te D. Se
6) Li F Na Cl K ?
A. I B. Br C. Pb D. Sr
7) Li He Na Ne K ?
A. Ge B. Sn C. Ar D. Xe

TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
Tính quy luật :
Các nguyên tố nhóm IA và IIA xếp xen kẽ
nhau.
Vậy nguyên tố phải chọn là Ca.
Đáp án C : Ca

Hãy chọn một trong 4 cấu hình
electron dưới đây để điền vào dấu
chấm hỏi cho hợp logic.
[He]2s
1
[He]2s
2
[Ne]3s
1
[Ne]3s
2
[Ar]4s
1
?
A. [Ar]4s
2
B. [Kr]5s
2

C. [Xe]6s
2

D. [Rn]7s
2
TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
Đáp án A : [Ar]4s
2


Hãy chọn một trong 4 nguyên tố dưới
đây để điền vào dấu chấm hỏi cho hợp
logic.

O
16
N
14
S
32
Si
28
Cu
64
?
A. Zn
65
B. Fe
56

C. Al

27
D. Mn
55
TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
+ Dãy nguyên tố hàng lẻ có số khối làm
thành cấp số nhân với công bội là 2.
+ Dãy nguyên tố hàng chẵn cũng có số
khối làm thành cấp số nhân với công
bội là 2.
+ Vậy nguyên tố cần tìm có số khối là 56.
Đáp án B. Fe
56


Hãy chọn một trong 4 chất dưới đây để điền vào dấu
chấm hỏi cho hợp logic.
1) N
2
Cu(OH)
2
CO H
2
SO
4
C
2
H
4

?
A. H
3
PO
4
B. HCl C. H
2
SO
3
D. H
2
S
2) CO
2
N
2
N
2
O CO CH
3
CHO ?
A. CH
4
B. C
2
H
6
C. C
2
H

4
D. C
2
H
2


3) C
3
H
7
OH NO
2
CH
3
COOH C
2
H
5
OH HCOOCH
3
?
A. C
3
H
5
OH B. HCOOH C. SO
2
D. CH
3

CHO
TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
+ Hàng lẻ gồm các chất có PTK bằng
nhau và bằng 28.
+ Hàng chẵn gồm các chất có PTK bằng
nhau và bằng 98.
+ Đáp án A. H
3
PO
4

Hãy chọn một trong 4 oxit dưới đây để điền vào dấu chấm hỏi cho hợp logic.
1) CaO CO
2
BaO SO
2
MgO ?
A. ZnO B. P
2
O
5
C. PbO D. CuO
2) NO
2
Na
2
O N
2

O
5
BaO SO
3
?
A. CO
2
B. SiO
2
C. SrO D. NO
2
3) CaO Al
2
O
3
BaO ZnO MgO ?
A. CO
2
B. SiO
2
C. SrO D. Cr
2
O
3
4) NO
2
N
2
O N
2

O
5
NO SO
3
?
A. CO B. SiO
2
C. SrO D. Cr
2
O
3
TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
Hàng lẻ và hàng chẵn là oxit
bazơ và oxit axit xếp xen kẽ
nhau.
Đáp án B : P
2
O
5

Hãy chọn một trong 4 chất dưới đây để điền
vào dấu chấm hỏi cho hợp logic.
1) KMnO
4
H
2
S K
2

Cr
2
O
7
HI HNO
3
?
A. MnO
2
B. KClO
3

C. NH
3
D. PbO
2
2) HI HNO
3
H
2
S K
2
Cr
2
O
7
NH
3
?
A. MnO

2
B. BaO
C. K
2
O D. CaO
TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
Chất oxi hóa mạnh và chất khử mạnh
xếp xen kẽ nhau.
1) Đáp án C : NH
3

2) Đáp án A : MnO
2

Hãy chọn một trong 4 ion dưới đây để điền
vào dấu chấm hỏi cho hợp logic.
1) NH
4
+
CO
3
2-
H
3
O
+
CH
3

COO
-
Al(H
2
O)
3+
?
A. K
+
B. Ca
2+
C. Ba
2+
D. S
2-

2) CO
3
2-
H
3
O
+
CH
3
COO
-
Al(H
2
O)

3+

C
6
H
5
O
-
?
A. NH
4
+
B. NO
2
-

C. C
2
H
5
O
-
D. S
2-

TƯ DUY LOGIC

Giải đáp
Axit và bazơ theo Bronset xếp xen
kẽ nhau.

1) Đáp án D : S
2-

2) Đáp án A : NH
4
+