Môi trường kinh tế xã hội tại địa phương và tác động của nó đến đặc điểm tâm lý hộ gia đình nông dân trong hoạt động sản xuất kinh doanh

MOI TRaONG KINH TE XA HOI
TAI DIA PHLfONG VA TAG DONG
CUA NO DEN OAC DIEM TAM LY
HO GIA DINH NONG DAN TRONG
HOAT DONG SAN XUAT KINH DOANH
Nghien cCru nay dLfOc tai trg bdi Quy Phat trien Khoa hoc va Cong nghe Qu6c gia
(NAFOSTED) trong de tai: Chan dung tarn ly ho gia dinh nong dan hien nay: Nghien
cCru so sanh ho san xuat kha gidi va ho yeu kern; Ma so VII .1-2013.23; PGS.TS. Le Thj
Thanh Hi;ong lam chu nhiem.
PGS.TS. Le Thj Thanh Hirong
Vien Tdm ly hoc.
T O M TAT
Nghien cini tdc dong cua mot (ruang kinh le - xa hoi tai dia phuong den dac
diem tam ly ho nong dan cho ihdy, Igi nhieu vung nong ihon, chinh quyen va/hoac
cdc to chifc xd hoi dd to chuc nhieu hogt dong khdc nhau nhdm ho Ira cdc ho nong
dan phat trien kinh le. Ben canh do, nong dan cung khd thuang xnyen chia se kinh nghiem
sdn xuat kinh doanh vai nhau. NhUng hogt dong nay c6 tdc dong khdc nhau den
nhung ddc diem tdm ly cua ngmh nong ddn thuoc nhung ho co thu nhdp khdc nhau tu
hoat dong phat trien kinh te ho.
Tu" khoa: Chdn dung tdm ly ho gia dinh nong dan; Nong ddn; Hogt dong sdn
xuat kinh doanh cua ho nong ddn.
Ngdy nhdn bdi. 23/3/2017; Ngay duyel dang bdi: 25/5/2017.
ABSTRACT
Study on impact of socio-economic environment on psychological characteristics oj
peasants' households in rural areas indicated that m many rural areas, local government or
social organizations have organized many activities to support peasant households to
develop their economy Peasants also often shared their experiences of producing and
doing business with each other. Those activities had different impacts on psychology of
households whose incomes were different
Key words: Psychological portraits of peasant households. Peasants. Production
and business activities of peasant households

TAP CHI TAM LY HOC, So 6 (219), 6 - 2017


Tac dong cua moi tniong song, dac biet la nhOng moi tnrong gan gui nhu
gia dinh, nha tniong, nhom ban, lang, xa dSn doi s6ng tam ly cua con nguoi va
iioat dong s6ng ciia ho da dugc nhi^u nghien cuu khang dmh. Chang han, nghien
cOtu cua mot so can bo Vien Tam ly hoc (Le Thj Thanh Huong, 2015) cho thay,
moi truong xa hoi tai cac dia ban nong thon, ma cu the la so lugng cac loai boat
dong cong dong dugc to chiic tai dja phuong va chat lirgng ciia cac moi quan he
con ngudi c6 tac dong den mot so hien tugng tam ly cua ngucri nong dan nhir
thai do e ngai ciia ho ve nhung hien tugng tieu cue c6 the xay ra khi dia phirong
trien khai de an xay dung nong thon moi, hanh dong tham gia xay dung nong
thon moi va y thuc hop tac ciia ho voi chinh quyen trong xay dung va phat trien
que huong. Trong nghien cuu nay, ban den moi truong kinh te - xa hoi a dja
phuong, chiing toi quan tam den hai khia canh: Thu nhat, nhijng hoat dong cua
chinh quyen va cac to chuc xa hoi tai dia phuong nham thiic day va ho trg cac
ho nong dan phat trien kinh te; Thu hai, phong trao phat trien kinh te tai dia
phuong, the hien qua so lugng cac ho phat trien kinh te gia dinh c6 ket qua t6t va
su chia se kinh nghiem san xuat kinh doanh giua ho.
1. Khach the va phu'ong phap nghien ciru
Miu nghien cuu gom 187 nong dan la nhOng nguoi dieu hanh hoat dong
san xuat kinh doanh ciia ho gia dinh. NhOng nguoi nay vira tra loi philu hoi,
vira tham gia phong van sau.
Trong phieu hoi. nhung cau hoi lien quan den moi truong kinh ti - xa
hoi tai dja phuong la nhung cau hoi dong, c6 hai hoac ba phuong an tra loi.
khach the dugc yeu cau chgn mot trong s6 cac phuong an phu hop vol danh gia
cua ho ve noi dung dugc hoi.
Trong nghien ciru nay c6 3 yiu t6 thupc moi truong kinh ti - xa hoi tai
dia phuong dugc quan tam tim hidu, g6m: 1/ NhOng hoat dong cua chinh quyln

va cac to chuc xa hoi tai dia phuong nhSm thuc diy, hi trg cac ho nong dan phat
trien kinh te; 2/ So ho nong dan san \uk kinh doanh t6t; 3/ Muc do chia se kinh
nghiem san xuat kinh doanh giua cac ho nong dan. Voi hoat dong ciia chinh
quyen va cac to chirc \a hoi, c6 8 loai hoat dong da dugc lict ke sin trong bang
hoi, nguoi tra liri duoc yeu cau danh dju tk ca nhung hoat dong ma chinh quyen
nor hg cu tru da thuc hien. Voi hai xfiu t6 con lai, khach thS nghien ciru duoc
yeu cau chgn 1 trong 3 phuong an tra Icri: 1/ HJu h6t cac ho; 2/ Kha nhiiu ho; 3/
Chi mot so hg khi danh gia so hg nong dan tai dja phuong san xuk kinh doanh
gioi hoac 1/ Thucmg xuycn; 2/ Thinh thoang; 3/ Khong bao gio khi danh gia vS
muc dg chia se kmh nghrcm san xuat kinh doanh giua cac hg nong dan voi nhau.
Chan dung tam ly cua hg nong dan dugc khao sat thong qua mot s6 dac
diem nhan each, phong each dieu hanh cua nguoi diSu hanh hoat dong san xu5l
TAP CHI TAM LV HOC, .So 6 (219), 6 - 2017


kinh doanh cua ho, m6t s6 dac diim tuong tac giua ngiiai dieu hanh va cac
thanh vien lao dong cda gia dinh. D6 xac dinh cac dac dijm nay, cac thang do
phU hgp voi timg dac di6m da dugc xay dung (xem them Le Thj Thanh Huong,
2015b, 2016 va Pham Minh Thu, 2016).
De danh gia tac d6ng ciia cac yeu to thugc moi truong kinh te - xa hoi
tai dia phuong dSn cac dac diSm Ibi hien chan dung tam ly ho gia dinh nong
dan, phep phan tich tuong quan, phan tich h6i quy da dugc su dung. Ngoai ra,
ham LglO dugc diing voi muc dich chuyen tat ca cac biSn ve cung mot thang
danh gia.
Khao sat dugc thuc hien vao thang 4 - 5 nam 2015 tai 5 tinh gom; Ninh
Binh, Nam Binh, Thai Binh, B& Tre va Tra Vinh. IVlSi tinh chgn 2 xa tham gia
vao nghien ciru. Cac xa dugc chgn theo ggi y cua chinh quyin xa dira tren cac
tieu chi lien quan den hieu qua phat trien kinh te ma nhung nguoi nghien ciiu
dua ra.
2. Ket qua nghien ciru

2.1. Nhurng hogt dgng cua chinh quyen va cdc to chu-c xa hoi tai dia
phirffng nhSm thuc dSy, ho tra cdc ho nong ddn phat trien kinh te
Bang I: Nhung hoat dong ciia chinh quyen va cdc to chuc xd hoi tai
dia phuong nhdm thuc day, ho tro cdc ho nong ddn phat trien kinh te
% tren so
cau tra loi
"c6"

% tren so
ngiroi tra loi
"c6"

1. Co hoat dong tuyen truyen nham thuc day cac ho nong dan
phat trien kinh te

25,4

85,1

2. To chu'c cac chuyen tham quan, trao doi vai cac ho lam nong
nghiep gioi a tai dia ban hoac cac dia phuang khac

14.2

47,6

3. Chu trong dau tir cai tao hoac phat trien ca so ha tang phuc
vu san xuat nong nghiep

15,8

53,0

4. Thiic day hoat dong ciia cac bo phan ho trg nong dan lam
nong nghiep (nhir to cay con giong, to thiiy Igi, to phong trir
benh cho cay trong, vat nuoi-,.)

13,0

43,5

5. Ket noi nong dan voi cac nha khoa hoc, to chuc cac lop tap
huan ve ky thuat trong trot, chan nuoi tien tien

17,4

58,3

6. Tim each ket noi nong dan voi cac doanh nghiep hoac cac
nha dau tu

3,9

13,1

7. Tim each ket noi nong dan voi thi tnrong

2,7

8,9

Cac hoat dong

TAP CH[ TAM L? HOC, So 6 (219), 6 - 2017


8. Co nhirng iru dai cu thI cho cac ho n6 lire pliat trien kinh te
n6ng nghiep
9. Cac hoat dpng khac
T6ne

6,7

22,0

0,9

3,0

100,0

334,5

Mot trong nhOng nhiem vu quan trong cua chinh quyen ca so la tuyen
truySn, thiic diy cac ho nong dan phat trien kinh te, nham timg bugc nang cao
doi s6ng ciia nguoi nong dan va dong gop vao su phat trien kinh te chung ciia ca
nuoc. Tit ca cac chinh sach ciia Chinh phu hoac cac ca quan chirc nang nham
phat trien va tang kha nang canh tranh cua linh vuc kinh te nong nghiep nuoc ta
diu dugc trien khai thong qua nhirng hoat dong cii the cua chinh quyen co so de
h6 trg cac hg nong dan nhu nhihig don vj kinh te trong phat trien hoat dong san

xuat kinh doanh. Trong nhirng nam qua, phong trao xay dung nong thon moi tai
nhieu dja phuong trong ca nuoc dugc trien khai vgi nhieu hoat dong cung huong
den nhirng muc tieu nay. Ket qua khao sat cho thiiy, hoat dong ciia chinh quyen
dugc nhieu nguoi nhan thay nhat la tuyen truyen de nguoi nong dan hieu dugc
bdi canh phat trien, nhu-ng co hoi, thach thirc co the den, nhung thanh tuu da dat
dugc, nhirng han che con ton tai, nhirng ke hoach va muc tieu phat trijn cu thI
cua dia pliuong, nhiJng chii truong va ho trg cua Nha nude... nhSm thuc dly ho
CO tam the va dong lire phjn d§u phat triln kinh ii (85,1% s6 nguoi ghi nhan).
Ciing voi cac hoat dong tuyen truyen. chinh quyen va cac t6 chirc xa hoi
tai dia phuong con trien khai nhieu hoat dpng khac nhjm cung cjp cho nguiri
nong dan nhirng tri thirc cu thi va tao di6u kien thuan Igi de hg thuc hien dugc
nhirng muc tieu phat trian kinh tl cua gia dinh. Do la nhung hoat dong; Kit ndi
nong dan voi cac nha khoa hgc, voi hinh thirc phi bidn va dl thuc hien nhit la
to chirc cac lop tap huSn vj ky thuat trijng trgt, chan nuoi tien tiln (58,3% s6
ngucri ghi nhan); Td chirc cac chuyan tham quan hoac cac cugc trao dm, chia se
kmh nghiem giira cac hg lam nong nghiep gioi cua dia phuong hoac ciia cac
dia ban khac (47,6%); Thiic dSy hoat dong cua cac bg phan h6 trg nong dan
lam nong nghiep (nhu to cay con giSng, t6 thuy Igi, t6 phong trir banh cho cay
trong, vat nuoi... - 43,5%); Thuc hian nhirng uu dai cu tha cho cac ho gia dinh
no luc phat trian kinh te nong nghiep (22,0%)... va chu trong diu tu cai tao
hoac phat tnan co sir ha tang (nhu ha thdng cac ducmg lian xa, lien thon, xom
va duong ngi dong nham tao diau kian cho cac hoat dong san xuk, thu hoach
va nau thu nong san - 53,0%)...
Tinh trung binh, moi dia phuong trong miu nghien ciru to chuc 3 loai
hoat dgng nham ho tro cac hg nong dan phat trian kinh 16. Nghian ciru thuc dja

TAPCHI TAM LV HOC, SO'6 (219), 6-2017


cho thjy, nhOng boat dong neu tren dugc triSn khai kha ph5 bidn d nhieu viing

nong thon, khong chi do chinh quySn hoSc cac t6 chiic xa hoi t6 chirc, ma ca
nhimg hg nflng dSn kinh doanh cac mat hang phuc vu san xuatnong nghiep
ciing CO j thiic thuc hien nhung hoat dpng nay nhu la mot each hS trg cho hoat
dOng kinh doanh ciia minh. Song, tren thirc t6, vi nhiSu li^ do khac nhau, trong
do CO nhOng ban cb8 ciia cong tac thong tin va t6 chiic trien khai nen khong
pbai nguW nong dSn n4o cQng bi6t dugc vh nbihig boat dong do. Chang ban, ca
nong dSn vh can bg trong bg may chinh quyfin co so deu hieu ro vai tro quan
trgng cua viec ap dung cac thanh tiru khoa hgc, c6ng nghe trong yiec nang cao
bieu qua pbat trijn kinh t6 nSn boat dpng t6 chiic cac Idp tap huan v6 ky thuat
trong trpt, chan nuoi tien tien cho nong dan da dugc nhiSu dja phuong thuc
hien va dugc nong dan hufaig irng nhiet tinh. Song, ca hoi tham gia cua nguoi
nong dan vao c4c cupc tap huin nhu vay a mSi nai moi khac. Co nai thi tfit ca
nbOng hg nao quan tam deu co the tham gia nhung ciing co nhttag nai thi
ngu&i to chiirc gui giiy moi ddn cac bg va khong phai tat ck cao hp deu co giay
mM. Ngoai ra, cung co thi do viae thong tin chua rgng khSp nen co nhirng h6 o
xa khong nam ro ke hoach tridn khai nen khong the tham gia. Kit qua thu dugc
cbo tbiy, mac dii cac can bp co so o tit ca 10 xa dugc khao sat deu to chiic cac
boat dgng nay hay cac boEit dgng khac nhung 6 9/10 xa deu co m6t ty le nhat
dinh nong dan bao cao rang hg khong biet bat cii hoat dgng nao do chinh
quyen va cac to chiic xa hoi to chirc ma nhom nghien cini liet ke). Ro rang, ton
tai mot Men tugng pho bien la trong cimg tai mot dia ban, co nhOng nong dan
tiep can dugc nhieu thong tin tuyen truydn hoac co the dugc huong thu ket qua
ma cac boat dgng do chinh quyen ca so hay cac doan thg xa hoi to chiirc dem
lai, song cung co nhirng hp nong dan khong nam dugc thong tin hoac khong
dugc thu huong nhieu nhirng Igi ich nhu vay. Co le vi vay ma trong ciing mot
dia ban (o 9/10 xa dugc khao sat), co nhOng hg nong dan khong ghi nhan boat
dgng nao cua chinh quyen co so, nhung ciing c6 nbumg b6 nong dan lai ghi
nhan ca 8 loai boat dpng dugc liet ke. Nhin chung, chi co bon mot niia so
nguoi dugc boi ghi nhan chinh quyen dja phuong va cac t6 chiic xa hoi co to
chirc boat dpng tap huan kiSn tbilc trong trpt, chan nuoi cho ba con. Nhung ban

che nhu vay trong viec tuyen truyen va trien khai cac boat dflng, rat cin dugc
khac phuc nbSm nang cao ban nila hieu qua ciia cac boat dpng ma chinh quySn
CO so hoac cac to chiic xa hoi thuc hien tai dia phuong.
Cau hoi dat ra la cac boat dgng ma chinh quyln co so va cac t8 chiic xa
hoi tai dia phuong to chiic nham b6 trg cac hg nong dan phat triSn kinh te
(dugc nguoi nong dan ghi nhan) co tac dgng nhu the nao den chan dung tam ly
cua bg gia dinh nong dan?

TAP CHI TAM Lf HOC, S6 6 (219), 6 - 2017


Bang 2: He s6 tuong quan vd hdi quy bgc nhdt giua hoat dong ho tro
ciia chinh quyin, cdc td chirc xd hoi vd cdc dac diim the Men chdn dung
tdm ly ho gia dinh nong ddn trong hoat dong sdn xuat kinh doanh
Cac dac aiim t h i hien chan dung ngiroi dieu hanh hoat dong
san xuat kinh doanh cua ho gia dinh nong dan

Hoat dgng
ho tro cua
chinh quyen,
to chuc
xd hoi

Hogt dpng
ho tro ciia
chinh quyen,
to chuc
xd hoi

Tam nhin cua

ngucri dieu
hanh

Doi moi cua
ngiroi dieu
hanh

No luc cua
ngiroi dieu
hanh

Ke hoach ciia
ngiroi dieu
hanh

T

0,267**

0,042

0,256**

-0,188*

r'

0,071**

0,065**

0,035*

Phong each
lanh dao
bien chuyen

Phong each
lanh dao
chi huY

Phong each
lanh dao
ac cam - thff a

r

0,261*

-0,031

-0,029

-'

0,069*
Cac dac diem the hien su tuffug tac giua cac thanh vien gia dinh
trong hoat dong san xuat kinh doanh

Hogt diing

hi) Iro ciia
chinh quyen,
id chirc
xd hoi

r

Hap tac chung

Tuan thu cua
thanh vien

Khong tuan
thu cua thanh
vien

Phoi hgp hoat
dong

0.091

0,145

0.089

0.323**

r'

Ghi chi'i: * l

0,104***
0.115. **• khi p < Q.Ol;

khi p < 0.001,

r - He so luang

quan

Bien tdc dong^ Cdc hoat dong md chinh qi(yin ca so vd cdc Id chiic xd hoi lai dia phuong to
chirc nhdm ho trg cdc ho nong ddn phat tnen kinh le
Bien phu llmoc- 13 ddc diem duac nghien ciru thS hien chdn dung tdm tv ho gia dinh mmg
ddn li-ong hoat dong .sdn xiidl kmh doanh
Ham LglO dmrc sir dung de quv Icil ca cdc biin vi cimg mot ihang ddnh gid.

TAP CHI TAM l y HOC, SO 6 (219), 6 - 2017


Dii 13 dac didm ducrc nghien ciru thi hien chan dung tam ly nguoi dieu
hanh kinh ti ho va sir tuong tac giiia cac thanh vien lao dong cua ho nong dan
duoc dua vao phan tich voi vai tro la biln phu thuoc nhimg ket qua ph&i tich
tuong quan va h6i quy bac nh^t cho thky, cac hoat dpng ma chinh quyen co so va
cac to chuc xa hoi tai dia phuong to chiic nham ho tro cac hp nong d ^ phat trien
kinh te chi c6 tac dpng den mot s6 dac diem tam ly thi hien chan dung nguoi dieu
hanh hoat dpng san xuat kinh doanh cua hp gia dinh nong dan va su tuong tac
giira cac thanh vien gia dinh trong hoat dpng nay. Nhin chung, hoat dpng cua
chinh quyen co so va cac to chuc xa hoi nham tang cuong hieu biet cua nguoi
nong dan ve boi canh phat trien, thuc day hp no luc hon trong phat trien san xuat
kinh doanh, lam cho ke hoach phat triln kinh te gia dinh cua hp co tinh linh hoat

hon va phong each dilu hanh hoat dpng san xuat kinh doanh theo kieu bien
chuyen - trao quyen, tiic khuyen khich cac thanh vien gia dinh ap dung nhung
kien thuc moi va trao quyIn chii dpng cho hp trong chimg muc nhat dinh, duoc ap
dung nhieu hon. Nhijng hoat dpng do cung lam cho su phoi hgfp giua cac thanh
vien trong gia dinh nong dan tro nen tot hon. Tuy nhien, muc dp tac dpng ciia yeu
to nay den cac dac diem tam ly neu tren khong manh, nhieu nhat cung chi giai
thich dupe khoang 10,4% nhung bien doi o bien phu thuoc (doi voi su phoi hgp
cua cac thanh vien gia dinh trong hoat dpng san xuat kinh doanh). Ket qua nay
phan anh rang, hoat dpng cua chinh quyen va cac to chuc xa hoi da co nhung tac
dpng nhat dinh den mot so dac diem chan dung tam ly hp gia dinh nong dan
nhung sir tac dpng do chua that sau sac. Khi noi ve nhting han che con ton tai
trong phat trien kinh te - xa hoi tai dia phuong, cac can bp co so tai hau het cac dia
ban nghien ciru deu noi den su cham chuyen bien va neu ra nhung nguyen nhan
chii quan co ban tao ra nhiJng ban che do nhu: Cong tac tuyen truyen chua thuc su
sau, rpng va con mang tinh hinh thiic; Nhan thuc ctia can bp, dang vien va nhan
dan ve chuyen doi co cau cay trong, phat trien nong nghiep theo huong hang hoa
chua day dii; Nang lire chuyen mon, trach nhiem va vai tro tien phong ciia mot so
can bp chua cao, mot so can bp con ngai tiep xiic, tuyen truyen, van dpng nhan
dan, ne tranh nhijng van de kho khan; Su chii dpng phoi hop giua cac to chiic, don
vj va ca nhan chua chat che... Co the do cung la nhung nguyen nhan lam cho hoat
dpng ciia chinh quyen co so va cac to chirc xa hoi chua tac dpng manh den chan
dung tam ly hp gia dinh nong dan va vi vay ma nhung hoat dpng do (nhin tir goc
dp so luong cac hoat dpng) cung chua tao ra su khac biet trong thu nhap binh
quan/lao dpng ciia cac hp nong dan duoc tiep can nhieu hay it hay khong dupe
tiep can voi nhirng hoat dpng do (p > 0,05). Noi each khac, ket qua hoat dpng san
xuat kinh doanh ciia cac hp nong dan, ve co ban, van do chinh nhung nguoi nong
dan tu xoay x6, tu quyel djnh.
1'uy nhien, hoat dong ciia chinh quyen va cac to chirc xa hoi co tac dpng
khac nhau den nhirng nhom hp gia dinh co thu nhap binh quan lao dpng khac
TAP CHI TAM LV HOC, SO 6 (219), 6 - 2017

7


nhau. Nhin chung, nhOng boat dgng do co tac dpng nhiju bon den nhimg bg co
thu nhap binh quan/lao dgng thip so voi nhirng bp co thu nhap binh quan/lao dgng
cao. Ching ban, boat dgng cua chinh quySn va cac t6 chirc xa hoi chi co tac dpiig
dan mot dac diam nhit dinh nao do thi bien chan dung tam ly cua nguoi dieu
hanh kinh tl cua nhihig hg nong dan thupc nhom 4 hoac 5 xet theo thu nhap bmb
quan/lao dpng va khong co tac dpng gi din thu nhap binh quan/lao dpng a nhOng
hp nay nhung d6i voi nbiJng hg thupc nhom 1 hoac nhom 2 thi boat dpng cua
chinh quySn va cac to chirc xa hoi lai co thi lam thay doi d6n 3 dac diam tam ly,
tham chi, d6i vai nhiing hg thugc nhom 1, tire nhom co thu nhap binh quan lao
dgng thip nhit thi nhirng boat dgng do con co tha cai thien thu nhap cho ho.
Nhihig thay doi trong hoat dgng do co thi giai diich cho khoang 18,2% nhimg
thay d6i trong thu nhap binh quan/lao dgng o nbiJng hg thugc nhom 1 (r = 0,455;
p < 0,01; r' hieu chinh = 0,182; p < 0,001). Tir nhiing ket qua nay co tha thiy
rang, hoat dgng ciia chinh quyen va cac to chirc xa hoi chii yau moi huong den
nhung hg nong dan lam an kern hieu qua, chua dii sire bo trg va thuc day hon niia
nhirng hp da co ket qua phat trien kinh ta tot. Theo chiing toi, day la mot han che
ciia thuc trang hian nay. Voi each thuc va djnh huong trian khai cac boat dgng
nhu vay thi se rat kho tao ra nhimg thay doi sau sac va nhanh chong trong ITnh vuc
san xuat kinh doanh nong nghiep, trong khi day la mot dieu co y nghTa song con
cua nen nong nghiep nuoc ta trong boi canh thcri diam co hieu luc cua cac hiep
dinh thuong mai quoc te ma Viet Nam tham gia ky ket da den rat gan.
2.2. Phong trao phat trien kinh te tai dia phuong
Chan dung tam ly ciia cac hg nong dan trong phat trien kinh te gia dinh
va ket qua phat trien kinh ta ciia hg, 6 mot mire dp nao do, se chju sir chi phoi
ciia phong trap phat trian kinh te tai dja phuong. Nau dja phuong co nhieu ho
ciing phat trian kinh ta co hiau qua va cac hg thucmg xuyan trao doi kinh

nghiem voi nhau thi tam ly cua nguoi nong dan se de co nhirng thay doi va
nhOng tuong tac xa hoi de tao ra o hg tam tha dua nhau lam an da tang thu
nhap. Voi cau hoi: "Khi trong cdc loai cay nhu dira, chanh, buai thi chi co
phdi dl hoc hoi kinh nghiem hay minh tu nghi ra md lam?", mot ntt nong dan
(55 luoi, Irinh do hoc van cap II, trinh dp dao tao trung cip) da tra loi nhu sau;
"Xa ciing thinh Ihodng cho tap huan trSng cdc loai cdy an qua. Minh di du di
biel roi ve lam va riil kinh nghiem ddn. Noi chung, trong xd nguoi nay dua vai
nguoi kia nen minh cung phdi c6 gdng".
Tai 10_xa dugc nghien ciru, xa nao cung t6n tai hien tugng chanh lech
giira cac hg va ket qua phat trian kinh ta gia dinh (xet theo thu nhap binh quan/
lao dong trong nam 2014). 6 mot s6 xa, co den gin 1/3 s6 hg trong miu nghien
ciru CO thu nhap binh quan/lao dgng trong nam 2014 thugc nhom 1 (tire thu
nhap tir 2 triau/lao dgng/thang trij xu6ng) cao hon ly le chung ciia toan miu; co

TAP CHI TAM L? HOC. SO 6 (219), 6 - 2017


1 xa khong CO b6 nio tbugc nhom 5 (turc thu nhSp trSn 8 trieu d6ng/lao dOng/
thing) nhung cung co nbthig xa c6 ban 1/5 s6 bo thupc nhom 5 (2 xa thuoc
d6ng bang song H6ng). Tim bieu danh gia chu quan cua nguai nong dan, k6t
qua khao s4t cho thay c6 48,8% s6 ngudi khang dinh rtog, tai xS bo sinh s 6 n |
chi c6 m6t s6 hp lam an phat d?t, 48,9% - co kha nbidu hg va ciing co 2,3% s6
nguoi cbo riing b4u bit cac b6 trong xS lam an c6 kit qui t6t. Ro rang trong
ciing m6t dia bin cu tni, danh gii ciia m5i nguai m§i kbac, song nhin mpt each
t6ng quat, danh gia ciia nguiri nong dSn ciing phan anh 6 m6t miic d6 nhat dinh
tinh binh th\rc ti khach quan tai dia phuong hp.
Bang 3: He so tuong quan vd hf s6 hdi quyphdn dnh tdc dong
cua phong trao phat trien Icinh te tai dia phuong den mot so dac diem
chdn dung tdm ly ciia ho gia dinh nong ddn
Cac bien ph^ thu^c

Cac dac diem the hien chan dung tam ly ho nong dan

Cac bien tac
dong

/. So ho lam
an tot
2. Muc do
chia si kinh
nghiem
So hp lam an
tot-\-Muc dp
chia si kinh
nghiem

Hilu hh\
canh phat
trien

Hirdiig
toi doi
moi

No luc

Tinh kl
hoach

r

-0,212**

-0,017

-0,155*

0,205**

r^

0,039**

0,018*

0,036**
-0,049

r

-0,305**

-0,326**

-0,230**

r^

0,088***

-0,101***

0,047**

H

0,111***

Phong
each lanh
dao bi^n
chuyen

Khdng
tuan
thu

-0,120

-0,219

-0,304**

-0,238*

0,080**

0,044*

Tdc
dong cua

bien 1
khong
coy
nghTa
thong ke

Ghi chu: ": khi p < 0,05; **: khi p < 0,01 vd ***: khip < 0,001; r - He so tuong quan
pearson, r^ - He so hoi quy hieu chinh.
Voi bien "So ho lam an lot" vd "Mire dg chia se kinh nghiem sdn xudt kinh doanh giira cdc
ho ", diem ddnh gid cdng cao thi muc do the hien ndi dung ducrc ddnh gid cdng giam. Vai cdc
bien con lai thi cdch ddnh gid theo chieu ngugc lai: diem cdng cao Igi cdng the hien ro. Ham
LglO dugc sir dung de quy idt cd cdc bien ve ciing mot thang ddnh gid

TAP CHf TAM LY HOC, S6' 6 (219), 6-2017


cang theo danh gia cua nguoi dan, trong phat trien kinh te gia dinh,
nguai nong dan thuong chia se kinh nghiem lam an voi nhau (55,2% - so bp
khang djnh rang sir chia se do diln ra a mile thuong xuyen, 42,0% - a mile thinh
thoang, chi co 2,8% s6 nguai cho ring khong bao gio co sir chia se do). Muc dp
chia se kinh nghiem giua cac dja phuong cung khac nhau. Co nhirng xa hau bat
s6 nong dan (93,8%) dugc boi dau kbjng djnh, nhirng ngudi nong dan tai dja
phuong bp thuong xuyen chia se kinh nghiem lam an voi nhau, nhung cung co
xa chi CO 22,2% s6 nguoi khing djnh nhu vay.
Cac s6 lieu thu dugc cho thiy, neu tai dja phuong, cang co nhiau hg
dugc ghi nhan la phat trian kinh ti co hieu qua thi mure do chia se kinh nghiem
san xuit kinh doanh giiJa hg cang thucmg xuyen bon (r = 0,21; p < 0,01). Diau
nay phan anh mot thuc te la tai nhirng dia phucmg co nhiSu hg nong dan dat ket
qua tdt trong phat triSn kinh tl thi tam thi dua nhau, thuang xuyen hgc hoi dl
phat triln kinh tl o nguoi nong dan dugc kich hoat manh ban.

Be tim hilu tac dgng ciia phong trao phat trien kinh te tai dja phuong
din chan dung tam ly hg gia dinh nong dan, cac bien sau day da dugc dua vao
phan tich; hai biln "Sd hp lam an tit" va "Mite do chia se kinh nghiem san
xuit kinh doanh giira cac hg" dugc xem la nhirng bian tac dgng va "13 dac
dilm dugc nghian ciru the hien chan dung tam ly ngudi dieu hanh kinh ta hp"
va "Su tuong tac giOa cac thanh vian lao dpng cua gia dinh" dugc xem la
nhirng bian phu thugc.
Ket qua phan tich tuong quan va hoi quy cho thay, hai khia canh ciia
phong trao phat trien kinh te tai dja phucmg dugc nghien cim co tac dgng den
chan dung tam ly ciia ngudi diau hanh kinh ta hg nong dan va su tuong tac giira
cac thanh vien trong nhom gia dinh. Tuy nhian, no chi tac dgng dan mot so dac
diem tam ly va su tac dgng do la khong manh. Trong hai khia canh dugc nghian
cim thi mire do chia se kinh nghiem san xuat kinh doanh giira cac hp nong dan la
bien CO tac dong manh hon so voi so hg lam kinh te co hieu qua tai dia phuong
va ciing tac dgng dan nhieu dac diem tam ly lian quan dan phat trian kinh ta hg
cua ngudi nong dan hon. Co le do trong khi so hg lam kinh ta co hieu qua tai dja
phuong tac dgng dan nhirng ngudi nong dan trong viing chi thong qua nhihig
quan sat hinh thirc ben ngoai thi mire dp chia sa kinh nghiem san xuat kinh
doanh giira cac hg nong dan lai tac dgng qua nhiau kenh, tir nhirng quan sat tri
giac true tiep (qua viec den tham quan) din vice cung cip. chia se tri thirc, ky
nang canh lac, chan nuoi hay kinh doanh... Dieu do de tao ra nhirng thay doi
trong chan dung tam ly ciia ngudi nong dan. NIU nhu si hg lam kinh tl co hieu
qua tai_ dia phuong chi co thi giai thich dugc khoang tir gin 2% din 4% nhirng
thay doi trong hiau biet ciia ngudi nong dan vl bdi canh phat triln va no luc phat
trian kinh te cua hg (p < 0.05) thi mire do chia se kinh nghiem san xuit kinh

10

TAP CHI'TAM LV HOC, So 6 (219), 6 - 2017

doanh giija cac hp nong dan co thi lam thay d6i khong chi hai dac diem tam ly
neu tren, ma ca nhung dac dilm khac nhu tinh thhn huong den doi moi, phong
each lanh dao biln chuyin - trao quyIn va tinh khong tuan thii ciia thanh viSn
trong gia dinh d6i voi su dieu h^nh ciia nguoi dung dau, vdi miic do giai thich
dupe khoang tir hon 4% d^n 10% nhung thay d6i trong cac dac diem tam ly neu
tren cua nguoi nong dan va miic dp tac d6ng manh nhat la den tinh than huong
den doi moi, hilu bilt vl boi canh phat trien va phong each lanh dao bien
chuyin - trao quyln. Nhin chung, dia phuong cang co nhieu ho nong dan lam
kinh te co hieu qua, muc dp chia se kinh nghiem giiia cac hp nong dan cang
thuong xuyen thi cac bieu hien tam ly cua nguoi nong dan nhu hieu biet ve boi
canh phat triln, tinh than huong toi doi moi, miic dp n6 luc trong san xuat kinh
doanh, phong each lanh dao bien chuyin - trao quyen cang thay d6i theo chieu
huong tich cue va tinh trang khong tuan thii cua cac thanh vien doi voi nguoi
dieu hanh kinh te gia dinh cang giam. Duy chi co tac dpng cua thuc trang so hp
lam kinh te gioi tai dia phuong den tinh ke hoach ciia nguoi dieu hanh dien ra
theo chieu huong khac. So lieu thu dupe cho thay, neu so hp lam kinh te co hieu
qua tai dia phuong cang nhieu thi tinh ke hoach ciia nguoi dieu hanh kinh te gia
dinh cang giam. Su tac dpng trai chieu nay co the la do, trong nghien ciru nay,
tinh ke hoach ciia nguoi dieu hanh chii yeu dupe danh gia o nhung bieu hien xac
dinh muc tieu tir ban dau (chang han, muc lieu dat ra ban dau co dat dupe khong,
huong san xuat kinh doanh cua gia dinh co phai thay doi nhieu Ian khong...), ma
it chu y den tinh linh hoat ciia su thay doi ke hoach phat trien kinh te ciia hp gia
dinh cho phii htrp voi thi truong. De co the hieu sau hon ve chieu huong tac
dpng nay va co dupe nhirng luan giai sat thuc hem, rat can co nhirng nghien cOru
tiep theo.
Tuy nhien, neu so sanh tac dpng ciia phong trao phat trien kinh te tai dia
phuong (voi hai noi dung dupe nghien cim) den nhung nhom hp co ket qua phat
trien kinh te khac nhau (theo mire thu nhap binh quan/lao dpng nam 2014) thi
thay rang, phong trao phat trien kinh tc tai dia phuong tac dpng nhieu hon (tac

dpng den nhieu dac diem tam ly ciia nguoi nong dan hon) den nhijng nhom hp
CO ket qua phat trien kinh te tot hon. Su tac dpng nay bat dau the hien ro doi voi
nhom 3 theo thu nhap binh quan/lao dpng (yeu to chia se kinh nghiem lam an
gifia cac hp nong dan) va dac biel ro hon va manh hon doi voi nhung hp thupc
nhom 4 va nhom 5. Chang han, su chia se kinh nghiem san xuat kinh doanh giiia
cac hp nong dan hau nhu khong co tac dpng gi den nhtmg dac diem tam ly duoc
nghien ciiu ciia ngucri nong dan o nhimg hp ihupc nhom 1 (nhom co thu nhap th§p
nhat. tir 2 trieu dong/lao dpng/lhang Ira xuong) nhung yeu to nay lai co tac dpng
kha manh den 3 dac diem tam ly ciia nguoi dieu hanh kinh te cua nhiing hp
Ihupc nhom 4 hoac nhom 5 (co the giai thich dupe khoang tir 25% din 70%
nhirng Ihay doi lam iy cua nguoi nong dan. liiy \'ao dac diem tam ly nao la biln
TAP CHI TAM L? HOC, So 6 (219), 6 - 2017

11


phu thugc). Tit nhimg kit qua nay, co thi thiy ring, nhirng ngudi nong dan lam
an CO hieu qua la nhiing ngudi chiu kho hgc hoi va ap dung nhirng dieu bpc
dugc, vi vay, sir chia se kinh nghiem ciia nhimg ngudi xung quanh da tac dpng
manh din hg, trong khi nhung ngudi lam an kem bieu qua khong co dugc dac
dilm tam ly nay. Han chi nay d nhimg ngudi lam an kem hieu qua ed thi mot
phin do dilu kien ciia bp con kho khan nen d mot mire dp nao do, hg cd tam 1^
tu ti va mdi chi tap trung vao viec tim kilm thu nhap trudc mat, song dl ed thi
cd hieu qua phat triln kuih ta bg cao hem, thoat dugc ra khoi tinh trang ngbeo thi
khong thi khdng nghi den nhiing each lam mdi.
Tir nhiing kat qua thu dugc trong nghian cim nay, co the thay, khi mudn
cai thien nhirng dac diam tam ly hg gia dinh nong dan thi can dae biet quan
tam den hai viec sau day; Thir nhat, thuc day manh su chia se kinh nghiem san
xuat kinh doanh giira cac hg nong dan; Thir hai, tang cudng va nang cao chit
lugng cQng nhu so lugng hoat dgng ciia chinh quyen co so va cac td chirc xa

hoi tai dia phucmg nham tao dieu kien cho cac bg nong dan phat triln kinh tl.
Ngoai ra, cQng can quan tam khac phuc nhirng ban che con ton tai trong boat
dgng ma chinh quyan va cac t l chuc xa hoi td chirc nham tao dilu kien thuan
Igi cho cac hp nong dan phat trian kinh te sao cho bg co thi thich irng va canh
tranh cd hieu qua trong bdi canh phat trian mdi.
Tai lieu tham khao
1. Le Thi Thanh Huong, Mot so yeu to tdm ly ciia ngudi nong ddn dnh huong din
qua trinh xay dung nong thon mdi, NXB Khoa hoc xa hoi, Ha Noi, 2015.
2. Le Thj Thanh Huong, Huynh Van Chin, Mot s6 dac diim tdm ly ciia nguai diiu
hanh kinh li ho nong ddn. Tap chi Tam ly hgc, S6 9, tr. 15 - 26, 2015b.
3. Le Thi Thanh Huong, Bui Thi Van Anh, Hap tdc giiia cdc Ihanh vien trong hoal
dong sdn xudt kinh doanh ciia ho gia dinh nong ddn. Tap chi Tam lyhoc S65 tr 1-10
2016.
4. Pham Minh Thu, Xung dot quan he trong gia dinh ho nong ddn. Tap chi Tam ly
hgc, So 7, tr. 92-99, 2016.

'^

TAP CHI TAM L* HOC, So 6 (219), 6 - 2017