Nhận thức của người cao tuổi sống trong các trung tâm dưỡng lão về ứng xử của trung tâm đối với bản thân

NHAN THQC C U A NOaOl CAO TUOI
SONG TRONG CAC TRUNG TAM
DUONG LAO VE L/NG xQ
CUA TRUNG TAM DOI VOI BAN THAN
Nghien ciru nay duoc tai tro bdi Quy Phat trien Khoa hpc vd Cong nghe Quoc gia
(NAFOSTED) trong de tai: Nghien ahi dac diem tam ly ciia ngirdi cao tuoi song tai cac
trung tam dtrdng lao; Ma so VII .1-2013.02; GS.TS. Vu Dung lam chO nhiem.

GS.TS. va Dung
Tdng bien lap Tap chi Tdm ly hpc, Vien Tdm ly hpc.

TOM TAT
Bai viet tap trung phdn tich suy nght ctia ngudi cao luoi dang song tai 10
trung tdm duang Ida a mtac ta vi each img xu cua trung Idm doi v&i bdn thdn minh.
Kit qud khdo sal cho thdy, hdu hit ngudi cao tudi duac khdo sdt hdi long v&i cdch
img xir lai trung tdm duang lao md ho sdng. Hp hai long vi duac ton trpng vd quy
min, duac quan tdm yd cham soc. Tgi trung Idm duong lao co hai kenh img xir vdi
nhirng nguai cao tuoi. Bd Id img xit cua nhUng ngudi qudn ly trung Idm vd img xit
ciia ngu&i cao luoi cung song. Cd hai kinh img xu ndy diu duac da sd ngu&i cao tudi
ddnh gid lol. Tuy vdy, vdn cdn nhirng bieu hien chua iSl vi hai kenh img xd ndy.
Tir khoa: Ngu&i cao tuoi; Trung Idm dudng lao: Nhdn thirc; Lfng xir
Ngdy nhdn bdi: 16/11/2015; Ngdy duyet ddng bdi- 25/11/2015.
1. Baf vSn 3e
Nguoi cao tu6i la m6t nhom xa hoi quan trpng. Do la nhtrng ngiroi co tri
thiic, c6 kinh nghiem song da d u g c tich lily suot ca cupc dcri. Do vay, nguai
cao tuoi dong vai tro to Ion trong giao due the he tre, truyen dat cac kinh
nghiem song trong xa hpi. Danh gia dung vai tro va quan tam, ton trpng nguai
cao tuoi la truyjn thong cua dan tpc ta. Do la truyen thong va dao ly trpng
nguai gia.
De thuc hien truyen thdng va dao ly nay, trong nhQng nam qua, chung
ta da da dang hinh thuc cham soc nguai cao tuoi. Hp khong chi d u a c cham soc

6 gia dinh ma mpt bp phan nguai cao tu6i dang d u a c song trong cac trung tam

TAPCH[TAML'i'HpC,S6'12(201), 12-2015

1?


duang lao ctia Nha nuac va tu nhan. Mot cau hoi dat ra la: Tai cac trung tam
duong lao nguoi cao tu6i dugc ung xil nhu the nao?. No co the hipn dugc
truySn th6ng trpng lao cua dan tpc ta khong?. Do la cau hoi ma bai vidt mong
muon tim loi giai dap.
2. Khach thS va phiro'ng phap nghien ciru
2.1. Khdch thi nghien ciru
Nghien ciiu khao sat 1.773 nguoi, trong do co 34,5% la nam va 65,5%
la nQ; co 35% s6 nguai cao tu5i dugc hoi khong biit chQ; 34,5% hpc vin cdp
1, cip 2; 14,9% hpc vin cip 3 va 15,5% co hpc vin tir trung cip trg len.
2.2. Bia bdn khdo sdt
Nghien ciiu khao sat tai 10 trung tam duong lao va bao trg xa hpi tai 6
tinh va thanh ph6 ciia ca nuoc (Ha Noi, Da Ning, Hug, thanh ph6 H6 Chi
Minh, Ba Ria - Vung Tau, Can Tho).
1) Trung tam Bao trg xa hpi IV (Ba Vi, Ha Npi); 2) Trung tam Cham
soc ngugi cao tu6i Thign Diic (Tu Liem, Ha Npi); 3) Trung tam Bao tra xa hpi
Da Ning; 4) Trung tam Nuoi duang va cung cip dich vu cong tac xa hpi (tinh
Thira Thien HuS); 5) Trung tam Bao trg nguai gia Thien An (Thu Dire, thanh
ph5 H6 Chi Minh); 6) Trung tam Duong lao Thi Nghe (thanh ph6 H6 Chi
Minh); 7) Nha Nuoi dutog nguoi gia va tre em khong noi nuang tua (thanh
ph6 c i n Tho); 8) Trung tam Nuoi duang nguai gia neo dan (Ba Ria - Viing
Tau); 9) Trung tam Cham soc nguoi gia Chua Dieu Phap (thanh pho Ho Chi
Minh); 10) Vien DuSng lao Lg Due, dong Trinh Vuong (thanh ph6 Ho Chi
Minh).

2.3. Phu-ffngphdp nghien ciru
Cac phuang phap nghien ciiru chinh cua de tai la dieu tra bang bang hoi,
phong van sau, quan sat va thong ke toan hpc.
3. Ket qua nghien ciru
Suy nghT cua nguai cao tuoi song a cae trung tam duong lao ve each
img xu eua trung tam duang lao tit nhung nguai quan ly den nhOng nguoi eao
tuoi eiing song doi vai ban than hg la vin ii rat dang quan tam. NhQng suy
nghT nay la eg sg hinh thanh nen cam xue, thai dp va hanh vi cua hg trong
trung tam. Ket qua khao sat ve van de nay phan anh qua bang so lieu sau:
Ket qua khao sat cho thay, hau het nhirng nguai eao tuoi song trong cac
trung tam duong lao hai long vai each iing xvr trong trung tam (97,6%), trong
do 76,6% la hai long, s6 nguai hai long mSt chiit chi chiSm 1/5 s6 nguoi dupc
hoi. Neu so vai danh gia su hai long cua hp voi vi the ciia ban than trong gia
dinh, ta thay co su khac biet lan (ehi eo 29,3% s6 nguoi duge hoi hai long va

2

TAP CHI TAM LV HOC, So 12 (201), 12 - 2015


32,9% hai long mpt chut). Neu so sanh v^ sir khong hai long thi ty le tuang
ling la 2,3% so vai 37,8%. Nhu vay, theo danh gia ciia ngucri cao tu6i thi ho
hai long vai each img xu cua trung tam du&ng lao trong khi do khong hai long
vai su quan tam cua con ehau, gia dinh.
Bdng 1: Ddnh gid cua nguai cao tuoi vi su hdi long vai vi the
cua bdn thdn trong trung tdm duang Ida
Muc do hai long (%)
Khong hai
Hai long
Hai long

ldng
mot chiit

TT

Vi the ciia ban thSn

1

Dugc mpi ngucri ton trpng

2,8

20,2

77,0

2

Dugc mpi nguoi quy men

1,9

21,9

76,2

2,3

21,0

76,6

Chung

Trong trung tam du&ng lao co hai kenh ung xu doi vai nguai cao tuoi la
kenh ung xii ciia nhung nguai c^uan ly trung tam va kenh ung xur ciia nhimg
nguai cao tuoi eung song (chu yeu nhung ngu&i song cung phong va cung day
nha). Chung ta hay xem xet cu thS cac kenh ung xu nay.
- lfng xu cua nhUng ngudi qudn ly trung tdm duang lao doi vai ngu&i
cao tuoi
Bang 2: lfng xu cua nhicng nguai qudn ly trung tdm duang lao
doi vai nguai cao tuoi
Danh gia ve ung xir ciia nhirng
ngiroi quan 1^ trung tam

TT

S6 lugfng

Ty le (%)

1.484

83,7

264

14,9
0,0

1

T6t

2

Binh thuang

3

Khong tot

0

Khong tra lai

25

1,4

1.773

100,0

Tdng so

S6 lieu bang tren cho thay, dai da s6 ngucri cao tuoi dugc hgi cho rang,
nhQng nguoi quan ly trung tam d6i xu t6t voi hp (83,7%), iing xii binh thugng
ehi ehilm 14,9%, khong co nguoi nao eho la khong t6t. Nhu vay, nhung nguoi

TAP CHiTAM If HOC, Stf 12 (201), 12 - 2015


cao tuAi dugc khao sat danh gia tot ve img xu cua nhiing nguoi quan ly trung
tam during lao doi voi hg. Chiing ta hay xem bieu hien cu thi cua sy img xir
nay qua ket qua ciia eau hoi mo.
Bdng 3: Bieu hien ciA the irng xit ciia nhimg nguoi qudn ly
trung tdm duang Ida doi vai nguai cao tuoi
TT

Bieu hien irng xir ciia nhirng
nguM quan ly trung tSm

So
luong

Tyi?

(%)

1

Ton trpng, quan tam, tan tinh

626

58,3

2

Che dp cham soc tot

312

29,1

3

Cham lo dai song tinh than

40

3,7

4

Quan t&m vira phai, tity nguoi

32

3,0

5

Neu thuc hien tot npi quy thi khong sao

16

1,5

6

Tmng tam con thieu thon ve co so vat chat, ve an uong

16

1,5

7

Can bp dung tam khong noi chuyen, khong ton trpng,
khong cong bang

32

3,0

1.074

100,0

Tong so nguai tra loi
Khong tra lai

689

Co da so nguai cao tuoi cho rang, can bp quan ly trung tam (Ngucri lanh
dao, can bp dieu duong, nhan vien y te, nhan vien nha bep...) da ton trgng,
quan tam va tan tinh vgi ngugi cao tu6i, cham soc hp t6t (87,4%), cham lo doi

song tinh than cho cae cu.
Viec cham soc nguai cao tuoi trong eac trung tam duang lao the hien
qua eac viec lam cu the sau: Cham lo an uong hang ngay (ngay an ba bQa sang, trua, toi); cham soc sire khoe (kham benh, xoa bop, cham ciiu, bam
huyet, dua di vien, phue hoi chuc nang cho cae cu...); cham soc doi s6ng tinh
than cho cac cu (xem ti vi, t6 chiic hoat d6ng van nghe cua sinh vien tinh
nguyen phue vu cac cu); t6 chirc lao dpng eho cac cu co sire khoe (quet v$ sinh
hang sang, cham soc cay canh); ti chiic tSp the due bu6i sang... Sau dSy la mpt
so y kien eua nguai cao tu6i: "Cdn bp trung tdm rdt quan tdm, chdm soc stic
khoe cho ngudi gid" (Nam, 70 tu5i, s6ng 3 nam 6 Trung tam Bao trg xa hpi
IV, Ba Vi, Ha Npi). Mpt cu ba 70 tu6i, khong bilt chO, s6ng 7 nam tai Trung
tam Nuoi duong va cung cip dich vu cong tac xa hgi (tinh Thira Thien Hul)

TAP CHI TAM LY HOC, So 12 (201), 12 - 2015


tam su; "Can bo trung tdm rdt quan tdm, chdm lo cd doi song vdt chdt vd tinh
than"...
Ngoai eac nguyen nhan tren, tir khao sat thuc tien, chiing toi thiy c6
mdt so nguyen nhan sau: Thii nhat, khi nguoi cao tuoi vao song trong cac trung
tam duong lao thi noi day tro thanh gia dinh, mai am ciia minh. Thir hai, d6i
vcii nguai cao tuoi, khi song trong triing tSm duSng lao thi gia dinh la nhom
tiep xiic gian tiep eon trung tam duong lao la nhom ma hp giao tiep va song
true tiep hang ngay. Trung tam cung thay vai tro cua gia dinh eho nhiing ngucri
eao tuoi khong co gia dinh (ty le nay chilm 62,3%i s6 nguoi duge hoi). Mpi
kho khan ciia hg tir site khoe den an a deu do trung tam cham lo.
Ben canh nhung danh gia tot ciia da so nguai cao tuoi ve each irng xir
cua cac trung tam ducJng lao thi van con mpt ty le nho nhiing nguai cao tuoi
duge hoi chua hai long ve each img xir cua mgt so can bg trung tam. Co 3% so
ngucri dugc hoi eho rang: "Can bp trung tam khong noi chuyen, khong ton
trgng, khong cong bang". Sau day la phan nan cua mgt cu ong 70 tuoi, song

dugc 2 nam tai mgt trung tam duang lao tu nhan: "Nhieu khi Soi v&i nhirng
nguai khac trong trung tdm md gpi Id thdng np con kia thgm chi con ddnh vi
hp yeu di ve sinh khong dung" hay "An khong no, doi xir hay qudt thdo" (cu
ong, 60 tuoi, song a trung tam 3 nam); "It hoi han, khong chuyen tro gi" (cii
ong 77 tuoi, song 2 nam tai trung tam). Do sii:c khoe va tuoi tac ma nguoi cao
tuoi thuong kho tinh, thucmg thuc hien cac hanh vi trong eugc song thieu ehuan
xac, nhieu ngucyi nam tai cho, khong tu di dai tieu tien dugc... Dieu nay da lam
eho mpt s6 can bg dieu du&ng eua trung tam kho chiu, thiSu kien nh^n. Doi vai
ngucri cao tuoi, su tham hoi, dgng vien la rat can thiet. Dieu nay lam hg am
long 6 mpt nai khong co gia dinh, con chau. Nhilng nghien ciiu tam ly hpe eho
thiy, khi ve gia, con nguoi lai quay tra lai dilm xuit phat ban diu cua mpt
vong dcri. Nguoi gia ein su quan tam, nguai gia ciing niing niu, doi hoi nhu doi
hoi cila tre tho... N I U chiing ta khong hilu va khong dap img dugc dilu nay se
lam hg phat y. Mpt khia eanh khae cin chii y la trong eae trung tam dugng lao
tu nhan, su phue vu tiiy theo kinh phi ma ca nhan nguoi cao tudi ddng gop.
Day la su phue vu theo co chl thj truong. NIU ca nhan it tien thi su phue vu
Cling khong thi chu dao nhu nhung ca nhan eo dong gop tai chinh tot.
Dii voi cac trung tam duang lao eong lap, mac du khuon vien khong
gian rgng rai nhung dilu kien an g lai kho khan. Co trung tam 8 cu o mot
phong theo kilu giuong ting, miic an thip nen nhilu khi khong dap ung duge
nhu cau cua eac cu.
- lfng xit ciia nhiing nguai cao tudi ciing song trong trung tdm ducmg
lao ddi vol nguai cao tuoi

TAP CHI TAM L Y H O C , So' 12 (201), 12 -

2015


Kit qua khao sat vl vin dl nay dugc phan anh qua bang so lieu sau:

Bdng 4: lfng xit cua nhUng nguai cao tuoi ciing song
Danh gia ve ung xir ciia nhirng
nguM cao tuoi ciing song

TT

Soluong

1

T6t

1229

2

Binh thuong

495

3

Khong tot
S6 nguoi tra loi
Khong tra lai
T6ng so

Ty le (%)
69,3
27,9

32

1,8

1.756

99,0

17

1,0

1.773

100,0

Da s6 nhiing nguai cao tuoi dugc khao sat cho rang, trong trung tam
du&ng lao, moi ngu&i doi xu tot vai nhau. Ty le nay chiem han 2/3 so nguai
tra l&i. Tuy vay, so ngu&i cho la ung xu binh thuang hoac chua tot chiem gan
1/3 s6 ngu&i duQfc khao sat. Chiing ta hay xem bieu hien cu the ciia cac khia
canh ling xu nay qua bang so lieu sau qua ket qua xii ly tii cau hoi ma.
Bdng 5: Bieu hien cu the ung xu cua nhimg ngudi cao tuoi ciing song
Bieu hien irng xir ciia nhirng
nguM cao tuoi ciing song

TT

Soluong

Ty le (%)

1

Yeu thucmg, quan tam, giup do nhau

505

57,8

2

S6ng vui ve, hay tro chuyen

192

22,0

3

It giao tiep, kho giao tiep

56

6,4

4

Co nguoi tot, CO ngucri xau

40

4,6

5

Co mau thuan, canh tranh, phan biet doi xir

80

9,2

Tong so

873

100,0

Khong tra loi

900

Nhitng ngugi cao tuoi eho la mgi ngucri trong trung tam img xii tot voi
nhau bieu hien 6 cac khia canh yeu thuong, quan tam, giup da nhau va sing
vui ve, hay tro chuyen chilm toi 79,8% s6 ngucri tra loi. Qua tim hilu thuc
tien, chiing toi thay sy img xir nay xuit phat tit cac nguyen nhan:
TAP CHI TAM LY HOC, Stf 12 (201), 12 - 2015


Nhung ngucri sing 6 trung tam duong lao deu khong co gia^dinh hoac

song xa gia dinh. Nhung nguoi co gia dinh thi con chau khong hoac it khi den
tham nen hg coi trung tam la gia dinh cua minh. Su dong cam cua nhirng ngucri
ciing canh ngo ve gia dinh, ve tuoi gia, ve siic khoe da lam hg xich lai gan
nhau, doi khi bo qua nhQng khac biet vl ca tinh, ve gia tri song ciing nhu ve vi
the xa hgi trucic day ciia minh. Su irng xii nay chu yeu dien ra giua nhQng
nguoi ciing song trong mot phong hay gan phong nhau. Theo nhiing nguoi cao
tuoi ke lai, hp giiip do nhau ve an uong (di lay com hg, dpng vien nhau khi an),
ve sinh, cham soc nhau khi 6m dau (xoa bop, bam huyet, da ngoi day, di lay
nucrc uong..-). Vi khong phai liic nao nhan vien dieu duong, y te cung co mat
trong phong, nhat la khi dem toi. Su dong cam cua nhung con nguoi ciing canh
ngo da giup hg gan ket vcii nhau, tro chuyen, chia se vcii nhau nhiing vui buon
ve so phan, ve hoan canh gia dinh, ve sy quan tam ciia nhiing nguM than hien
tai...
Ben canh sy danh gia tot thi con mpt so cu danh gia ve nhiing bieu hien
khong tot trong img xii giua nhung ngucri cao tuoi song trong trung tam. Do la
tan so giao tiep thap, sy kho giao tiep giua cac ea nhan. Do la mau thuan, canh
tranh va phan biet doi xu. Qua tim hieu, chiing toi thay, cupc song trong trung
tam duong lao ciing phirc tap nhu bat cii nhom xa hpi nao ben ngoai trung tam.
Sy khae biet ve nhan thiic, tinh each, sire khoe da lam cho mpt so nguoi cao
tuoi khong dong cam duge vtfi nhau, gan ket dugc vai nhau. Hg khong giao
tiep, hg de y nhau, do ky nhau, noi xau nhau...
6 mpt s6 trung tam da xay ra xung dot giua nhQng nguai cao tuoi a
cimg phong chi vi nhung ly do rat dan gian nhu mpt ngucri cao tu6i ho suot
dem, khong ngii duge thirc day bat dien, di ve sinh... lam nhiing nguoi trong
phong thirc day va thi la cai nhau tham chi con danh nhau. Hien tuang danh
nhau giua nhOng nguoi eao tuli o mgt vai trung tam khong phai la qua han
hiru.
d mgt so it phong xuit hien nhiing ca nhan thii ITnh, ca nhan nay co tinh
each hung bao, de dga hoac sin sang danh nhQng nguoi khac nlu phan dii. Ca
nhan nay thuang lam nhttng viec vi pham npi quy eua trung tam khien cho

nhQng nguai a ciing bit binh. Ci mgt s6 trung tam con xay ra chuyen yeu
ducmg giQa nhQng ngucri cao tuSi. Dilu nay bupc trung tam phai dua hp ra
khoi trung tam vi viee lam nay trai voi quy dinh.
4. Ket luan
Hiu hit nguoi cao tutfi duge khao sat hai long voi each ung xir tai trung
tam duong lao ma hp sing. Ty le khong hai long g miie thap. Hp hai long vi
dugc ton trpng va quy men, dugc quan tam va cham soc.

TAP-CHI TAM LV HOC, Stf 12 (201), 12 - 2015


Tai trung tam duang lao co hai kenh ling xu voi nhQng nguoi eao tuoi.
Do la ung xu cua nhung nguoi quan ly trung tam va ung xii cua ngucri cao tu6i
cirng sing. Ca hai kenh img xii nay diu dugc da so ngugi eao tuoi danh gia tot.
Tuy vay, vin con nhilng bilu hien chua tit vl hai kenh img xu nay.
Tai lieu tham khao
S6 lieu khao sat dl tai "Nghiin ciru dgc diim tdm ly cua ngu&i cao tudi song tgi cdc
trung tdm duang Ido" do GS.TS. Vu Dung lam chu nhiem.

TAP-CHI TAM LV HOC, Stf 12 (201), 12 - 2015