Khảo sát những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thực hành dịch tiếng Anh 01 của sinh viên năm thứ hai chuyên ngành Ngôn ngữ ảnh, Trường Ngoại ngữ - Đại học Thái nguyên

NATIONAL ACADEMY OF EDUCATION MANAGEMENT
Journal of Education Management, 2022, Vol. 14, No. 4, pp. 86-95
This paper is available online at

DOI: 10.53750/jem22.vl4.n4.86

KHẢO SÁT NHỮNG YEU Tố ẢNH HƯỞNG ĐEN CHAT lượng THựC hành dịch TIENG ANH 01
CỦA SINH VIÊN NĂM THỨ HAI CHUYÊN NGÀNH NGÔN NGỮ Ảnh,
TRƯỜNG NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Nguyễn Thị Diệu Hà1, Nguyễn Thị Thanh Tú2
Tóm tắt. Nưdc ta đang trong thời kỳ hội nhập và phát ưiển, rất nhiều khái niệm, từ ngữ mói xuất hiện. Nhóm
nghiên cứu cảm thấy nếu khơng học tập, rèn luyện và cập nhật những kiến thức mới, những kỹ nàng, thao tác
của một phiên dịch viên, sinh viên sẽ bị lạc hậu và có thể đưa ra những bản dịch sai trong quá trình đi thực
tập hoặc đi làm bất kể ngành nghề nào có liên quan đến chun mơn. Nghiên cứu này nhằm tìm ra những
khó khàn, ngun nhân của những khó khăn trong q trình học tập môn Dịch Tiếng Anh 1 của sinh viên và
đề xuất các giải pháp để khắc phục tình trạng trên. Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát 28 sinh viên năm thứ
2 ngành Ngôn ngữ Anh - Trường Ngoại Ngữ - Đại học Thái Nguyên. Phạm vi khảo sát là những khó khăn
cơ bản mà sinh viên thường gặp phải khi học môn Dịch Tiếng Anh 1. Kết quả khảo sát cho thấy rõ sinh viên
mắc phải nhiều lỗi sai trong quá trình thực hành dịch Việt - Anh và Anh - Việt của môn Dịch Tiếng Anh 01
chuyên ngành Ngôn ngữ Anh bao gồm lỗi về từ vựng từ chuyên ngành>; lỗi về ngữ pháp clỗi ghép cụm danh từ, lỗi danh từ số nhiều, lỗi xây dựng câu thể bị động,
mệnh lệnh và đặc biệt là diễn đạt văn phong>; lỗi về thành ngữ <do thói quen dịch từ sang từ>.

Từ khóa: Dịch thuật, Kỹ thuật, Dịch Nói, Dịch Viết.

1.

Đặt vấn đề

Ngày nay, nền kinh tế thế giới đang trong xu thế tồn cầu hóa, ngành dịch thuật càng đóng vai trị quan

trọng và cấp thiết hơn bao giờ hết. Hầu hết các lĩnh vực như xây dựng, y tế, tài chính, du lịch,... đều sử dụng
những tài liệu chuyên ngành cả tiếng Việt củng như ngoại ngữ. Với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế thì dịch
vụ dịch thuật đối với việc kinh doanh và trao đổi văn hóa là vơ cùng thiết yếu. Dịch thuật tiếng Anh chính
là một điểm mạnh giúp tất cả mọi người có cơ hội lựa chọn nơi làm việc tốt hoặc được trả mức lương cao
khi bước chân vào bất cứ một ngành nghề, cơ quan, tổ chức nào để cộng tác, làm việc.
Dù đứng thứ hai về lượng người sử dụng sau tiếng Trung Quốc, Anh ngữ vẫn là thứ tiếng chúng ta có
thê dùng trên diện rộng nhất, tại nhiều quốc gia nhất. Ngồi nưóc Anh, có 60 trên tổng số 196 quốc gia xem
tiếng Anh là ngơn ngữ chính thức. Anh ngữ cũng được sử dụng trong ngoại giao tồn cầu, là thứ tiếng chính
thức của Liên minh châu Âu, của Liên hợp Quốc, khối NATO, Hiệp hội thương mại tự do châu Âu và nhiều
tổ chức, liên minh quốc tế khác. Người ta thống kê có khoảng 1,5 tỷ người đang nói tiếng Anh trên toàn
cầu. và khoảng một tỷ người khác đang trong quá trình học nó. Đây là lý do khiến tiếng Anh mang lại nhiều
lợi ích hơn so với những thứ tiếng ít có cơ hội sử dụng.

Ngay tại một đất nưốc mà tiếng Anh khơng phải là ngơn ngữ chính thức, tiếng Anh vẫn được xem là
"lingua franca" - một thứ ngơn ngữ chung cho những người có xuất xứ khác nhau.Khả năng tiếng Anh giúp
bạn giao tiếp với nhiều người đến từ nhiều vùng đất khác nhau và sẽ có lợi cho bạn vào một ngày nào đó khi
cần xin việc. Khi đi du lịch, bạn sẽ không cần lo lắng khi bị lạc đương ở một đất nước xa lạ, tự tin khi gọi
món ăn và có thể trị chuyên với người dân bản xứ về cuộc sống của họ. Với tiếng Anh, bạn có thêm nhiều
Ngày nhận bài: 02/03/2022. Ngày nhận đăng: 15/04/2022.
^-Trường Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên
e-mail:

86


THỰC TIỄN

JEM., Vol. 14(2022), No. 4.

lựa chọn để làm việc trong những ngành bắt buộc nhân viên phải thành thạo thứ ngôn ngữ này như hàng

không, du lịch, phim ảnh... và đặc biệt là phiên dịch viên. Tiếng Anh đặc biệt quan trọng cho những người
làm việc trong tập đoàn nước ngoài. Thành thạo tiếng Anh ngoài việc giúp bạn giao tiếp với đối tác, khách
hàng hay đồng nghiệp, nó còn mang lại nhiều cơ hội thăng tiến cho bạn. Ngày nay, hầu hết những công ty,
tổ chức trong hay ngồi nước đều đang tìm kiếm và đánh giá cao những người có ttình độ tiếng Anh tốt. Vì
vậy, chính ngơn ngữ này cũng sẽ giúp bạn trong việc tìm được cơng việc u thích của mình.
Tiếng Anh đưạc sử dụng rộng rãi ỏ cấp độ đại học. Từ Anh đến Mỹ, các trường đại học hàng đầu đều
yêu cầu vốn tiếng |Anh trôi chảy như Havard (Mỹ), Yale (Mỹ), Oxford (Anh). Hầu hết sự kiện thể thao quốc
tế đều dùng tiếng Anh làm ngơn ngữ chính thức, tương tự các hội nghị, sự kiện tồn cầu khác. Nếu cơng
việc hay sở thích pủa bạn là được hịa mình vào những sự kiện thế này, bạn cần học tiếng Anh. Khơng chỉ
để nghe hiểu, nó giúp bạn hịa mình vào vô số hoạt động trong sự kiện, tận dụng các cơ hội để phát triển
bản thân hay nghề nghiệp.

Hơn thế nữa, tiếng Anh là ngơn ngữ chính thức trong các lĩnh vực như cơng nghệ, y học, khoa học máy
tính. Vói những người đang làm việc hay học tập liên quan đến những lĩnh vực này, thành thạo tiếng Anh
không đơn thuần I à một lợi thế mà còn là một điều bắt buộc. Bởi hằng ngày bạn sẽ phải tiếp xúc và nghiên
cứu từng chồng tài liệu bằng tiếng Anh.
Chúng ta đều nhận thấy tầm quan trọng của dịch tiếng Anh trong thời đại ngày nay. Bất kể một giao dịch
nào, ỏ một quốc ị ia nào, hay hình thức nào... tiếng Anh vẫn đóng vai trị chủ chốt, là phương tiện trao đổi
thông tin và là một phần của sự thành công. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể dễ dàng dịch được các
văn bản, hợp đồn g, nguyên tắc từ tiếng Anh sang tiếng Việt hay bất kì ngơn ngữ nào khác một cách hiệu
quả. Việc dịch thuật tiếng Anh không chỉ dựa trên kiến thức của người dịch, mà còn đòi hỏi những kỹ năng
nhất định.

Trưóc xu thế nhát triển hiện nay của thế giới, Phiên dịch trở thành một nhu cầu cấp thiết hơn bao giờ
hết. Mọi quan hệ hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, chính trị, y tế, quốc phịng,... giữa các quốc
gia trên thế giới chỉ có thể thành cơng nhờ sự đóng góp quan trọng của nhân tố phiên dịch. Do đó, khi cả
thế giới đang xích lại gần nhau thì việc của mỗi quốc gia nên làm là xóa bỏ rào cản ngơn ngữ. Và phiên dịch
viên chính là cầu nối để giúp liên kết các quốc gia lại với nhau. Đây là cơ hội tốt giúp bạn được tiếp xúc trực
tiếp với những chính khách nổi tiếng. Tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến nhất ưên thế giới nên việc dịch thuật
được nhiều các và n bản tiếng Anh hay trỏ thành một phiên dịch viên trong các buổi tọa đàm. đối thoại quan

trọng cũng chính là giúp đất nước Việt Nam ta kết nối văn hóa, chính trị, tư tưỏng và kinh tế giữa các nưởc.

Những khó khăn, trở ngại về ngơn ngữ là rào cản cho sự giao lưu, gắn kết các mối quan hệ giữa các quốc
gia trên thế giới "ới Việt Nam và ngược lại. Chính vì vậy dịch thuật đóng vai trò cực kỳ quan trọng giúp
mang lại sự gần g ũi giữa các quốc gia. Như vậy, ta đã thấy được tầm quan trọng và vai trị khơng thể thiếu
của dịch vụ dịch íhuật đối với đời sống của chúng ta. Nó góp một phần quan trọng trong việc thúc đẩy phát
triển nền kinh tế cũng như văn hóa của nưóc ta trong thời buổi hội nhập hiện nay.
2.

Cơ sở lý thmyết

Tiếng Anh là một ngôn ngữ Tây Đức đã được sử dụng ở Anh từ thời Trung cổ và bây giờ là một ngôn
ngữ phổ biến. Từ tiếng Anh bắt nguồn từ Angle, một trong những bộ tộc người Đức di cư đến Anh. Tiếng
Anh có liên quan chặt chẽ với tiếng Frisian, nhưng từ vựng bị ảnh hưởng nhiều bởi tiếng Latinh và Lãng
mạn, đặc biệt là tịếng Pháp / Norman, cũng như các ngôn ngữ Đức khác.
Tiếng Anh đíí phát triển hơn 1400 năm. Hình thức cổ nhất của tiếng Anh (tập hợp các phương ngữ
Anglo-Saxon đươc người Anglo-Saxon mang đến Anh vào thế kỷ thứ 5) được gọi là Old English. Kỷ
nguyên Trung Anh bắt đầu vào cuối thế kỷ 11 khi người Norman xâm lược nưóc Anh. Đây là thời kỳ mà
tiếng Anh bị ảnh hưỏng bởi tiếng Pháp / Norman. Trong tiếng Anh hiện đại, tờ báo London và Phiên bản
King James đã xu ất hiện vào nửa sau của thế kỷ 15, và Sự dịch chuyển nguyên âm vĩ đại bắt đầu vối nó. Nhờ
ảnh hưỏng tồn cầu của Đế quốc Anh, tiếng Anh hiện đại đã lan rộng khắp thế giới từ thế kỷ 17 đến giữa
thế kỷ 20. Nhờ có nhiều hình thức in ấn và giao tiếp điện tử và sự vươn lên của Hoa Kỳ thành siêu cường,
tiếng Anh đã phát triển thành một ngôn ngữ chung, là ngơn ngữ chính trong giao tiếp quốc tế ở nhiều vùng

87


Nguyễn Thị Diệu Hà, Nguyễn Thị Thanh Tú

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

và trên nhiều phương diện.

Tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ lớn thứ ba trên thế giới sau tiếng Trung Quốc và tiếng Tây Ban Nha. Nó là
ngơn ngữ thứ hai được học rộng rãi nhất và là ngơn ngữ chính thức của gần 60 quốc gia có chủ quyền. Ngơn
ngữ này có nhiều người nói là ngơn ngữ thứ hai và ngoại ngữ hơn người bản ngữ. Tiếng Anh là ngôn ngữ
được sử dụng rộng rãi nhất ở Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, Hoa Kỳ, Canada, úc, Cộng hòa
Ireland và New Zealand, và được sử dụng rộng rãi ở Caribê, Châu Phi và các vùng của miền Nam. Châu Á.
.. Đây là ngôn ngữ chính thức của Liên hợp quốc, Liên minh châu Âu và nhiều tổ chức quốc tế và khu vực
khác. Đây là ngơn ngữ Đức phổ biến nhất và chiếm ít nhất 70% số người nói. vốn từ vựng tiếng Anh q
lớn nên khơng thể xác định chính xác số lượng từ.
Ngữ pháp tiếng Anh hiện đại là kết quả của sự thay đổi dần dần từ các ngơn ngữ có sự thay đổi hình thái
đa dạng và cấu trúc câu tự do sang ngơn ngữ phân tích với những thay đổi tinh tế, cấu trúc svo cố định và
cú pháp phức tạp. Tiếng Anh hiện đại dựa vào các động từ bổ trợ và trật tự từ để biểu thị các thì, hình thức,
hệ thống phương thức, giọng bị động, từ nghi vấn và một số trường hợp phủ định. Bất chấp sự khác biệt nổi
bật giữa các vùng miền và quốc gia về trọng âm và phương ngữ (về ngữ âm và ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp,
chính tả), những người nói tiếng Anh trên khắp thế giới có thể giao tiếp tương đối dễ dàng.
2.1.

Đặc điểm của môn Dịch Tiếng Anh 1

Ngoại ngữ nói chung và chuyên ngành Dịch tiếng Anh nói riêng rất quan trọng trong thời đại tồn cầu
hóa. Đây là ngơn ngữ có tính quốc tế cao, có số quốc gia chọn làm ngơn ngữ thứ nhất nhiều nhất và được
dùng ỏ tất cả các lĩnh vực khi có giao lưu quốc tế diễn ra. Có thể nói khơng một nhà khoa học thành cơng
nào lại khơng giỏi một ngoại ngữ nào đó. Nắm vững tiếng Anh là nắm vững chìa khóa để hiểu biết thêm
nhiều nền văn hóa khác. Mặt khác, trong thời đại tồn cầu hóa hiện nay, dịch thuật tiếng Anh là một trong
cơng cụ hỗ trợ hữ ích giúp chúng ta cầm chắc trong tay chìa khóa thành cơng đối với các bạn sinh viên nói
chung và sinh viên Trường Ngoại Ngữ -Đại học Thái Ngun nói riêng.
Mơn Dịch Tiếng Anh 1 hay cịn được gọi là mơn Biên dịch Tiếng Anh là một môn học chủ yếu vận
dụng khả năng thành thạo Tiếng Anh thông qua các phương tiện giấy tị, văn bản để dịch từ ngơn ngữ mẹ đẻ

(Tiếng Việt) sang ngôn ngữ chuyên ngành (Tiếng Anh). Một sinh viên chun ngành Ngơn ngữ Anh trưóc
khi tốt nghiệp và trỏ thành một Biên dịch viên ( Tiếng Anh được gọi là Interpreter) sẽ phải vượt qua môn
học Dịch 1 bao gồm sự thành thạo về kỹ năng chuyển đổi ngữ pháp từ Tiếng Việt sang Tiếng Anh và ngược
lại; vốn từ vựng rộng; am hiểu chuyên sâu về ngữ cảnh câu văn cần dịch. Và hiện nay, người biên dịch tiếng
anh là gì đơi khi cịn được gọi với cái tên là chuyên viên dịch thuật. Những tài liệu dịch thuật của một biên
dịch tiếng Anh thường sẽ tới ỏ rất nhiều chủ đề khác nhau trong cuộc sống hiện nay.

Học biên dịch (Mơn Dịch Tiếng Anh 1) chính là học cách diễn đạt lại một ý tưởng và ngơn ngữ với độ
chính xác tối đa. Bạn khơng được phép sử dụng từ ngữ của người dịch để thay đổi ý nghĩa của văn bản hoặc
quan điểm của người khác. Do đó, vai trị của một biên dịch viên có thể được coi là “nói cho người khác”.
Ngồi ra, người học phải truyền tải thông tin một cách trung thực và không được tự ý thay đổi suy nghĩ của
người khác. Sự thành công hay thất bại của một bản dịch phụ thuộc vào độ chính xác về ngơn ngữ của bản
dịch so với văn bản gốc. Viết đúng thơi là chưa đủ. Dịch thuật cũng địi hỏi sự linh hoạt của ngôn ngữ. Dịch
thuật trong môn học Dịch Tiếng Anh 1 là quá trình làm việc, tiếp xúc và học cách dịch văn bản đã viết từ
ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác mà không làm thay đổi ý nghĩa của nó. Việc chuyển đổi này khơng làm
thay đổi ý nghĩa của ngơn ngữ gốc.

Dịch là q trình diễn giải ý nghĩa của một đoạn văn / văn bản từ một ngơn ngữ (văn bản nguồn) và
chuyển nó thành một văn bản mới bằng một ngôn ngữ khác. Đoạn văn mới này được gọi là một bản dịch.
Có hai hình thức dịch: dịch viết và dịch nói. Cịn được gọi là biên dịch viên hoặc phiên dịch viên.
Môn Dịch Tiếng Anh 1 của Trường Ngoại Ngữ - Đại học Thái Nguyên là học về biên dịch - Tức là học
về dịch viết.

Biên dịch tiếng Anh là chuyển đổi ngôn ngữ của văn bản viết sang tiếng Anh (Bản gốc - Ngôn ngữ
nguồn) sang tiếng Việt (Bản được dịch - Ngôn ngữ mục tiêu) sao cho nghĩa câu văn vẫn được giữ nguyên.
Và ngược lại có thể dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh một cách trơi chảy, chính xác, đúng ý của tác giả văn
88


THỰC TIỄN

<

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

I
!
«

L

,

,.

z ..

>x,

.

„

,

bản gơc mn truỵên đạt. Đôi với biên dịch, các dịch giả cân phải có độ am hiên sâu rộng về ngơn ngữ gốc
cũng như văn hố của quốc gia đó mối có thể hoàn thành được những bản dịch chuẩn xác. Những tài liệu
dịch thuật của một biên dịch tiếng Anh thường sẽ tới ở rất nhiều chủ đề khác nhau trong cuộc sống hiện nay.

2.2.

Các kỹ thuật dịch cơ bản

Dịch đúng nghĩa (dịch trực tiếp- Adaptation): Là phương pháp dịch thuật bảo tồn hình thức ngơn ngữ
của ngun bản đồng thời bản dịch diễn đạt chính xác ý tưỏng của nguyên bản, lối hành văn sáng, rõ ràng
phù hợp với văn phạm của ngôn ngữ dịch. Đây là phương pháp ứng dụng chuẩn xác nhất cho bản dịch hồn
hảo. Dịch thốt ý cũng có nghĩa thay thế hoặc tìm kiếm những cách diễn đạt tương đương về mặt văn hóa
ttong văn bản gốc bằng nội dung phù hợp hơn với văn hóa của ngơn ngữ đích. Điều này giúp biên dịch tạo
ra một bản dịch thân thiện, quen thuộc và toàn diện hơn với người đọc.

Dịch ý ( dịch tương đương hoặc sáng tạo): Là phương pháp dịch đối chiếu vi phạm tôn chỉ của phiên
dịch. Cốt là chuyển tải được ý tưỏng của nguyên bản, và không phải tái hiện nguyên bản dưới lốp vỏ của
ngôn ngữ khác. Trong trường hợp này, người dịch phải tìm cách thốt khỏi những cấu trúc ràng buộc của
văn bản gốc nên bản dịch sẽ có thể dài hơn. Đây là một kỹ thuật dịch thuật sử dụng cách diễn đạt hoàn toàn
khác để truyền tải củng một nội dung. Thông qua kỹ thuật này, tên của các tổ chức, thán từ, thành ngữ hoặc
tục ngữ có thể được dịch sang các ngơn ngữ khác.
Dịch sao phỏng (Caique): Khi áp dụng phương pháp dịch sao phỏng calque, biên dịch đang tạo ra hoặc
sử dụng một từ mới trong ngơn ngữ đích nhưng vẫn giữ ngun cấu trúc của ngơn ngữ nguồn.

Ví dụ 1.
Từ tiếng Đức handball được dịch sao phỏng sang tiếng Tây Ban Nha thành balonmano. Hoặc thuật ngữ
tiếng Anh skyscraper dịch sang tiếng Pháp là gratte-ciel hoặc rascacielos bằng tiếng Tây Ban Nha.

Heavy industry —> cơng nghiệp nặng
Showroom -► phịng trưng bày
Dịch vay mượn (Borrowing Technique): Vay mượn là một kỹ thuật dịch thuật liên quan đến việc sử dụng
cùng một từ hoặc cách diễn đạt trong văn bản gốc và văn bản đích. Từ hoặc cách diễn đạt được vay mượn
thường được viết bằng chữ in nghiêng. Đây là về biện pháp thể hiện lại nội dung diễn đạt như trong văn bản
gốc. Theo cách này, kỹ thuật dịch này không hoàn toàn là biên dịch. Vay mượn là một kỹ thuật dịch thuật
liên quan đến việc sử dụng cùng một từ hoặc trạng thái biểu cảm trong văn bản gốc và văn bản đích. Trong

trường hợp để lấp một khoảng trống về ngữ nghĩa (ví dụ, một kĩ thuật mối, một khái niệm chưa được biết
đến) thì phương hức dịch vay mượn là phương thức đơn giản trong tất cả.

Ví dụ 2.

email

email, internet —> internet (vay mượn không thay đổi về hình thức và nghĩa)

canteen —> Ciín tin (vay mượn thay đổi về hình thức nhưng khơng thay đổi nghĩa)
ozone layer
tầng ơ-zơn (kết hợp cả hai loại hình trên)
Phương pháp dịch nguyên văn (Literal Technique): Dịch nguyên văn là phương thức dịch từ đối từ (word
for word translation), là sự thay thế cấu trúc cú pháp của ngôn ngữ gốc thương là câu hoặc mệnh đề bằng
cú pháp đồng dạng hoặc gần như đồng dạng. Người dịch không cần phải tạo ra các thay đổi trừ các thay đổi
mà chính ngữ pháp của ngơn ngữ dịch địi hỏi. Phương thức này được Vinay và Darbelnet mô tả là phổ biến
nhất giữa các ngơn ngữ có cùng hệ phả và văn hóa.

Ví dụ 3.
+ She is deaf to all his advice.
—> Cô ta 1Ờ ci tất cả những lời khuyên của anh ấy.
Phương pháp dịch chuyển đôi từ loại (Transposition Technique): Chuyên đổi từ loại liên quan đến việc
chuyên đổi một từ loại ngữ pháp này sang một loại khác mà không làm thay đổi ý nghĩa của văn bản. Kỹ
thuật dịch thuật này làm xuất hiện sự thay đổi trong cấu trúc ngữ pháp. Phương thức chuyên đổi từ loại
không chỉ xảy ra giữa hai từ loại động từ và danh từ mà còn giữa các từ loại khác.

89


Nguyễn Thị Diệu Hà, Nguyễn Thị Thanh Tú

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

Ví dụ 4.
Ledger —> sổ cái
Staff -> đội ngũ nhân sự

Dịch biến điệu là về việc thay đổi hình thức của văn bản thơng qua sự thay đổi trong ngữ nghĩa hoặc
quan điểm. Dịch biến điệu là về việc thay đổi hình thức của văn bản thơng qua sự thay đổi trong ngữ nghĩa
hoặc quan điểm.

Ví dụ 5.
+ Lúc mà —> the time, the moment, when, that (biến điệu cố định)
+ It is not dificult to show = it is easy to show —> khó có thể diễn đạt được (biến điệu tự do)
Dịch tên riêng: Dịch tên riêng của địa danh hoặc người phần lón sẽ khơng dịch được bởi khi dịch tên
riêng từ tiếng Anh sang tiếng Việt hay ngược lại đều khơng thốt ý. Chúng ta sẽ chú trọng về kỹ thuật phiên
âm hơn là dịch. Vì vậy trong biên dịch sẽ giữ nguyên tên riêng.

2.3.

Các bước cơ bản để dịch một văn bản

Bước 1: Đọc 1 lần tồn bộ tài liệu
Mục đích của lần đọc này là nhận diện được ý tưỏng của bài viết. Sau khi đọc, bạn có thể tóm tắt tồn
bộ bài viết thành một vài ý chính. Trong bước đầu tiên này, bạn không cần thiết phải đọc từng câu từng chữ
và cũng không nhất thiết hiểu hết nội dung.

Cách thực hiện:
+
Đọc lướt tiêu đề: lấy được sườn ý của văn bản cần dịch

+ Đoạn đầu và đoạn cuối khá quan trọng, hây nắm ý và ghi nhớ chúng
+ Xác định định hưóng văn bản

+ Ghi lại những gì đã thu nạp được
Bưởc 2: Nhận diện từ, nhóm từ khó dịch
Mục đích của bước này là học theo nghĩa từng văn cảnh chứ không theo nghĩa cố định. Bạn cần quan
tâm nhiều hơn đến nhóm từ thành ngữ. Cả hai nhóm từ này rất quan trọng, thơng thường bạn sẽ chọn lựa
cách dịch theo đúng nghĩa đen nhưng theo bưốc 1, hãy nhớ ngữ cảnh và dịch chúng theo đúng nghĩa vói
chủ đề.

Ví dụ: “It was estimated that.” Nếu dịch theo phong cách word for word thì câu này có nghĩa rằng “Nó
được tính tốn rằng”Nhưng như thế sẽ khơng phù hợp với văn cảnh và không thuần Việt chút nào. Bạn nên
dựa vào câu trước và dịch lại cho sát với chủ đề là “Người ta tính tốn rằng”.
Bước 3: Sắp xếp lại câu rõ ràng
Mục đích khi nhận diện câu là phân tích thành phần cấu tạo để hiểu chính xác nghĩa của câu. Sẽ có
trưịng hợp văn bản có cấu trúc khá phức tạp. Đê thuận tiện cho việc dịch nghĩa, bạn có thể lựa chọn cách
sắp xếp lại theo đúng câu và nghĩa.

Cách thực hiện:
+ Ghi chú lại những câu tiếng Anh khó nhố hoặc thành ngữ thông dụng
+ Thường xuyên củng cố danh sách câu khó nhớ này và ơn luyện thường xun
+ Dựa vào một vài từ khóa quan trong trong câu và dịch theo ngữ cảnh
+ Kiểm tra lại danh sách này để chắc chắn hơn về nghĩa. Bạn nên tạo file excel để dễ dàng cho việc
tìm kiếm.

Ví dụ 6.
+ “The second provision under which member states may restrict free trade on environmental ground is
Article 130t, which was also inserted by the Single European Act.”
+ “The second provision is Article 130t, ... under which member states may restrict free trade on
environmental ground,... which was also inserted by the Single European Act.”

90


THỰC TIẾN

!

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

!

-> Nếu để ngùyên như thế mà dịch bạn sẽ gặp khơng ít khó khăn, sắp xếp lại câu là một gợi ý tuyệt vời.

Bước 4: Xác định văn phong của tài liệu
Bạn đã biết đikợc nội dung cơ bản của chủ đề, biết được cấu trúc ngữ pháp, từ vựng ... Vậy thì bây giờ là
bước để bạn có cại nhìn tổng qt nhất về cách mà tác giả trình bày.
Nếu mỗi sản phẩm dịch lấy thước đo chính xác 100% thì có lẽ tất cả các bản dịch đều được đánh giá là
chất lượng. Tuy nhiên với các đối tượng trình bày khác nhau thì việc chính xác thơi chưa đủ. Một bài dịch
tốt là bài dịch phu thuộc vào yêu cầu của từng khách hàng.

Để đáp ứng được yêu cầu này bạn hãy trả lời các câu hỏi:
+ Văn bản dịch này là trang trọng hay thông thường
+ Đối tượng độc giả mà bạn sẽ trình bày là ai?
+ Sắc thái ngôn ngữ, văn phong diễn đạt., của bài viết như thế nào?

Bước 5: Dịch từng câu, từng đoạn
Bắt tay vào dịch văn bản lần thứ nhất, lần này không yêu cầu quá cao về cách diễn đạt và câu vàn nhưng
cần chính xác nhất với văn bản gốc. Bạn nên tách rời thành các câu vói nhau và xem sự liên kết của chúng
để ghép nối cho phù hợp.
Bước thực hiên:

+ Sắp xếp lại những câu phức tạp và tách các ý vói nhau

+ Bắt đầu dịch từng câu cho đến hết

Bước 6: Biên tập lại cho phù hợp với lối nói của người Việt
Sau khi đã dịch xong từng câu, hãy rà sốt lại đoạn văn tồn bộ. Khơng nên để lặp lại từ vựng trong các
cú pháp hoặc cấu trúc ngữ pháp của ngôn ngữ nguồn.
Không phải tất cả những gì được trình bày trong văn bản gốc cũng phải dịch hoặc bạn có quyền thêm
một số từ ngữ khác để đảm bảo bản dịch rõ nghĩa hơn.

Cách thực hiên:
+ Đọc lại tồi bộ bài dịch
+ Tìm vấn đề chưa ổn trong từng đoạn văn

+ Dịch lại dựa trên kinh nghiệm và mục tiêu của văn bản
+ Rà sốt cáq lỗi câu, từ khơng đáng có và chỉnh sửa

Bưóc 7: Đán 7 giá bài dịch tiếng Anh
Đơi khi bạn không thể tránh khỏi những nghi ngờ của bản dịch khó. Tốt nhất hãy dùng đến sự giúp đỡ
của các chun gia có kinh nghiệm lâu năm. Nếu khơng hãy trao đổi vói khách hàng để giải quyết những
khúc mắc của m nh. Điều quan trọng nhất của bài dịch là xem xét bài dịch đã đúng nghĩa chưa? Từng câu
từng từ đã có văn phong phong phú và thuần việt chưa?

2.4.

Những lựu ý đặc biệt khi dịch một văn bản

Để dịch thuỆ.t một văn bản hoàn chỉnh khi học môn Dịch Tiếng Anh 01, chúng ta cần lưu ý những
điều sau:
Đặc tính sử dụng ngơn ngữ: mỗi Quốc gia có nhiều vùng miền khác nhau, mỗi nơi lại có cách sử dụng

ngơn ngữ khác nên các dịch thuật viên cần phải đặc biệt lưu tâm đến vấn đề này để có cách dịch thuật cũng
như sử dụng ngơn ngữ phù hợp.

Văn hoá của Quốc gia: mỗi quốc gia tồn tại một nền văn hố riêng biệt, vì thế, nếu các dịch thuật viên
nếu như khơng í m hiểu rõ ràng, rất có thể dẫn đến dịch sai, làm cho người đọc lẫn người nghe hiểu lầm ý
nghĩa của bản dịch. Chỉ khi chúng ta hiểu được sự khác biệt về hàm nghĩa văn hố giữa hai ngơn ngữ, đồng
thời khắc phục dược trỏ ngại đê hiểu được 2 ngơn ngữ do sự khác biệt vàn hố thì mới có thể hiểu được
những ẩn ý bên trong câu nói, văn bản truyền đạt. “Ý nghĩa của từ được quyết định bởi nội dung cú pháp và
nội dung văn hoá” - Nhà ngôn ngữ học Nida Eugene. Nếu dịch chưa quen, chắc chắn bạn sẽ rất hay bị rơi
91


Nguyễn Thị Diệu Hà, Nguyễn Thị Thanh Tú

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

vào trường hợp dịch nhầm cụm thành ngữ. Bởi cấu trúc ngữ pháp và cách sử dụng từ của những câu này rất
đặc biệt. Vì vậy như đã trình bày các bước dịch ỏ trên, bạn khơng thể bỏ qua bước đọc lướt lần 1 để hiểu sơ
lược về bối cảnh. Làm nổi bật những từ hoặc cụm từ khó và thuật ngữ. Để đảm bảo hơn cho chất lượng bài
dịch của mình, hãy ghi chú cẩn thận từng câu và ơn luyện nó thường xun hơn.

Lĩnh vực dịch thuật: mỗi lĩnh vực có những từ ngữ chuyên môn mà không phải ai cũng biết và hiểu
được, do đó, cần phải tham khảo thơng tin chun ngành thì mới có thể hiểu rõ và dịch sát nghĩa với văn
bản gốc.
Chú trọng ngữ cảnh cụ thể: Hưởng đến phong cách dịch tiếng Anh chuyên nghiệp bạn không thể bỏ
qua ngữ cảnh của văn bản.Để dịch theo ngữ cảnh, tốt nhất bạn hãy loại bỏ ngay thói quen dịch “word for
word” bằng cách sắp xếp lại trật từ câu, từ cho thuần Anh và ngắn gọn hơn nhưng không làm thay đổi nghĩa
của câu.
Ví dụ 7.
+ “Thanks to creative ideas contributed to the company, I have climbed to a higher position”

+ Nhờ đóng góp cho cơng ty những ý tưởng sáng tạo mà tôi đã được thăng tiến.

+ “I have not been scared of the height, so I have climbed to a higher position”
+ Tơi khơng sợ độ cao, vì thế tơi đã trèo lên cao hơn

Có thể thấy rằng cùng một câu văn “I have climbed to a higher position” nhưng ỏ mỗi bối cảnh chúng
lại được dịch thành những câu khác nhau.
Dịch theo cụm từ & câu: Hãy nhớ một quy tắc: “không cần dịch hết tất cả những từ người ta viết hoặc
nói”. Sẽ có lúc câu tiếng Anh ttình bày rất dài nhưng khi dịch thành tiếng Việt nghĩa lại rất ngắn. Vì vậy
nhiệm vụ của bạn khơng phải hồn thành bài dịch một cách khơ khan, chuẩn xác. Hãy làm cho chúng có
sức hút vối người nghe và đảm bảo tất cả những gì tác giả muốn trình bày. Khơng q nuốt từ, thuần Việt
và giữ được ý cần diễn đạt là mục tiêu đề ra của 1 bài dịch chuẩn.

Cần có từ điển tiếng Anh tốt: Bất kỳ ngơn ngữ nào cũng cần có từ điển, đây sẽ là nguồn tài liệu cận kề
mọi lúc mọi nơi để phục vụ cho nhu cầu dịch văn bản chính xác và nhanh chóng hơn.

Đọc nhiều thể loại báo hoặc tạp chí tiếng Việt và tiếng Anh: Dịch thuật chia thành rất nhiều mức độ kỹ
năng khác nhau. Càng lên cao thì yêu cầu trình độ về cả tiếng Anh và tiếng Việt càng lớn. Đọc nhiều sách
có rất nhiều lợi ích, khơng chỉ giúp cho việc dịch thuật của bạn thêm phong phú, thực tế hơn mà nó cịn vơ
cùng nhiều tác dụng khác nhau.

3.

Phương pháp nghiên cứu

Giối thiệu chung: Khảo sát những khó khăn của sinh viên năm thứ 2 trong q trình học mơn Dịch Tiếng
Anh 1, dưa ra các giải pháp, cách giải quyết và kiến nghị việc giảng dạy của giảng viên cũng như cách tiếp
cận và học tập môn học của sinh viên nhằm khắc phục và hạn chế tối đa những khó khăn đó.
Đối tượng và phạm vi khảo sát: Để hồn thành đề tài này, tơi đã tiến hành khảo sát 28 sinh viên năm thứ
2 ngành Ngôn ngữ Anh - Trường Ngoại Ngữ - Đại học Thái Nguyên, Phạm vi khảo sát là những khó khăn

cơ bản mà sinh viên thường gặp phải khi học môn Dịch Tiếng Anh 1 và đưa ra kết luận cuộc khảo sát.
Cách thức thu thập và phân tích số liệu: Khảo sát sinh viên: Tôi đưa cho sinh viên thực hiện khảo sát
liên quan đến đề tài bằng Google Form, để từ đó đưa ra đến kết quả khảo sát cụ thể rồi phân tích phần trăm
số người trả lời câu hỏi và tổng hợp những khó khăn mà sinh viên gặp trong q trình học.

Q trình thu thập và phân tích số liệu: Tổng số 28 sinh viên tham gia khảo sát đến từ các ngành Ngôn
ngữ Anh K41, Ngôn ngữ Anh K42.

/>
92


THỰC TIỄN

4.

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

Ket quả vài thảo iuận

4.1. Ket quả khảo sát

Trên cơ sở tổ ig kết khảo sát bài viết và ưắc nghiệm của sinh viên, kết quả khảo sát những yếu tố ảnh
hưởng đến chất lượng thực hành Dịch Tiếng Anh 1 của sinh viên năm thứ 2 chuyên ngành Ngôn Ngữ Anh,
Trường Ngoại Ngữ, Đại học Thái Nguyên được tổng hợp như sau:
Bảng 1. Khung phân tích những yếu tố khó khăn trong q trình thực hành mơn Dịch Tiếng Anh 1

Bảng 2. Kết quả khảo sát những yếu tố khó khăn trong quá trình thực hành mơn Dịch Tiếng Anh 1
Các yếu tố

So lirựng sinh viên (/28)

Tỳ

Từ vựng

Từ nhiều nghĩa

04

14,3%

05

17,9%
67,9%

rígữ pháp

Danh tùr riêng
Tù chuyên ngành
Cụm danh từ
Danh tù' số nhiều

08

28,6%

Thể bị động

06

21,4%

Ấn dụ
Mệnh lệnh cách

20
02

71,4%
7,2%

Diễn đạt văn phong

07

25%
50%

Thành ngũr,

19
05

14

17,9%

tục ngtt

4.2. Thảo luận
Qua bảng ket quả khảo sát trên đây, chúng ta có thể nhận thấy tỉ lệ sinh viên mắc phải những lỗi sai
trong quá trình thực hành dịch Việt - Anh và Anh - Việt của môn Dịch Tiếng Anh 01 chuyên ngành Ngôn
ngữ Anh như sau:
- về yếu tố từ vựng: Hay mắc lỗi và gặp khó khăn trong với từ nhiều nghĩa có 4/28 sinh viên mắc phải,
chiếm tỉ lệ 14,3%. Bên cạnh đó, có 5/28 sinh viên mắc lỗi danh từ riêng, chưa biết hết tên của các tổ chức,
cơ quan chiếm 17,9%. Đồng thời có 19/28 sinh viên, chiếm tỉ lệ 67,9% mắc lỗi sai hoặc với các từ chuyên
ngành trong mọ lĩnh vực (Kinh tế, chính trị, nghệ thuật, điện tử, văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục), đây là khó
khăn phổ biến nhất mà sinh viên hay gặp phải.
Nguyên nhân dẫn đến những lỗi sai cơ bản này là do sinh viên chưa có vốn từ vựng nhiều, hay nhầm lẫn
các từ gần nghĩíi hoặc dịch chưa thoát ý văn phong của từ ttong ngữ cảnh câu cần dịch.

- về yếu tố ngữ pháp: 5/28 sinh vên hay gặp vấn đề với cụm danh từ ttong câu tiếng anh, chiếm tỉ lệ
17,9%. Nguyên nhân là do sinh viên chưa nắm vững chức năng của danh từ và các yếu tố cấu tạo nên cụm
danh từ hồn chỉnh. Có 8/28 sinh viên hay mắc lỗi vói danh từ số nhiều, chiếm tỉ lệ ở mức 28,6%. Danh từ
số nhiều là một phần cơ bản trong ngữ pháp tiếng anh. Vậy nên sinh viên chưa sử dụng đúng hoặc không sử
dụng được cụm danh từ là do chưa phân biệt được rõ danh từ số ít, danh từ số nhiều cũng như cách dùng của
93


Nguyễn Thị Diệu Hà, Nguyễn Thị Thanh Tú

JEM.. Vol. 14 (2022). No. 4.

chúng. 6/28 sinh viên, chiếm 21,4% gặp khó khàn vối phép ẩn dụ trong câu khi dịch thuật. Lý do là bởi sinh
viên chưa hiểu hết được hàm ý, nội dung sâu sắc của các từ trong câu khi chúng được so sánh để nhấn mạnh,
ẩn ý với ý nghĩa tưòng minh của câu. Chỉ 2/28 sinh viên, chiếm 7,2% mắc lỗi với câu mệnh lệnh cách. Lý
do là số ít học sinh vẫn cịn chưa sử dụng thành thạo các từ mệnh lệnh để nói lên mong muốn của người cần
dịch thuật. 7/28 sinh viên cảm thấy khó khăn với cách diễn đạt văn phong, chiếm tói 25%. Nguyên nhân chủ

yếu là do ngôn ngữ mẹ đẻ có cách hành văn khác nên khi dịch thuật sang ngôn ngữ tiếng anh rất dề bị sai.

- về yếu tố thành ngữ, tục ngữ: Có 14/28 sinh viên thường gặp khó khăn và mắc lỗi với thành ngữ, tục
ngữ. Giải thích cho vấn đề này, chính là bỏi sinh viên chưa có thời gian sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ
khi học tập tiếng Anh từ các bậc tiểu học, trung học cơ sỏ và trung học phổ thông, dẫn đến chưa tiếp xúc và
hầu như không thể nhớ kỹ càng được các dịch thoát ý và đúng các câu thành ngữ, tục ngữ.
Như vậy, từ kết quả khảo sát có thể rút ra kết luận việc nắm vững những yếu tố cơ bản khi thực hành
dịch Tiếng Anh rất quan trọng đối với sinh viên chuyên ngành Ngôn Ngữ Anh. Bởi nó khơng chỉ giúp ngưịi
đọc nắm vững được hệ thống kiến thức cơ bản mà còn giúp chúng ta phân biệt rõ Tiếng Anh vối ngôn ngữ
khác. Việc này giúp chúng ta giao tiếp tốt, dịch thoát ý, đúng nghĩa, hành văn và biểu đạt chính xác ngơn
từ. Để đạt được kết quả đó, bên cạnh sự hướng dẫn của giáo viên và tài liệu học, còn đòi hỏi sự nỗ lực rất
lổn từ các cá nhân sinh viên.

5.

Kết luận

Ngôn ngữ là tinh hoa quan trọng nhất của mỗi nền văn hóa. Bởi vậy, khi hiểu và sử dụng tốt thêm một
ngôn ngữ nghĩa là bạn gần như đã khám phá thêm một nền văn hóa mới, đặc biệt là Tiếng Anh. Lý do là bởi
vì theo ước tính, có gần 2 tỷ người nói tiếng Anh trên tồn cầu, do đó, tiếng Anh trỏ thành ngơn ngữ thơng
dụng nhất tính theo số người nói và là ngơn ngữ lớn thứ ba tính theo số ngưịi bản ngữ.

Nhiều tiêu chuẩn đã xác lập rằng tiếng Anh là ngơn ngữ tồn cầu. Và thơng dịch viên là một người đóng
vai trị quan trọng trong việc đối ngoại, trao đổi văn hóa, tiếp thu nền văn hóa mói của tất cả các quốc gia
trên thế giói Khi thơng thạo một ngơn ngữ mối, phiên dịch viên sẽ có cơ hội tìm hiểu nhiều lĩnh vực của
một quốc gia mà mình quan tâm.
Trong câu chuyện, phiên dịch viên giữ vai trò quan trọng và trách nhiệm nặng nề dù chỉ thật sự chuyên
đổi lại ngôn ngữ nhưng tinh thần trách nhiệm của bạn sẽ quyết định sự thành bại của công việc. Sự bất đồng
về ngôn ngữ dễ dẫn đến những điều khơng hay. Thậm chí, chiến tranh cũng có thể nổ ra bởi những hiểu lầm
về ngôn ngữ. Đặc biệt là với những phiên dịch viên ngoại giao, những buổi hội nghị hợp tác sẽ thật sự đem

lại những hợp tác có ý nghĩa giữa các bên. Và bạn chính là cầu nối về ngơn ngữ, ý tưởng, là người giúp dịng
chảy thơng tin giữa những người tham gia giao tiếp được liền mạch.

Tuy nhiên, dịch thuật đòi hỏi sự trau dồi không ngừng nghỉ. Đây là một công việc đòi hỏi nhiều kĩ năng
và kiến thức. Thách thức sẽ khơng nhỏ chút nào. Vì vậy. cần phải học tập và rèn luyện thật tốt những thiếu
sót trong quá trình học tập. Bổ sung, cải thiện những yếu tố còn đang hay mắc lỗi, hay gặp phải. Hy vọng
báo cáo này sẽ là một tài liệu tham khảo hữu ích trong q trình giảng dạy và học tập mơn Dịch Tiếng Anh
01 của Trường Ngoại Ngữ - Đại học Thái Nguyên.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]

Bassnett, s. (2014). Translation Studies. London: Routledge.

[2]

Firoozkoohi, s, Beikian, A. & Golavar, E. (2012). Translation assessment in educational environments:
Teacher’s criteria and students’ awareness. Journal of Basic and Applied Scientific Research, Vol. 2(5).

[3]

Gabr, M. (2001). Towards a model approach to translation curriculum development. Translation
Journal, Vol. 5 (2).

[4]

Lộc Thị Hồng Phượng (2017). Các lỗi thường gặp trong dịch thuật mà sinh viên chuyên ngành tiếng
Anh, Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN thường mắc phải. Trưòng Ngoại ngữ, Đại học Thái Nguyên.

94


THỰC TIỀN

■

JEM., Vol. 14 (2022), No. 4.

[5]

Nguyễn Hải Hà, Chu Thị Huyền Mi & Trần Thị Bích Ngọc (2015). Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại
học Quốc gi ỉ Hà Nội.

[6]

Nguyễn Thị Thu Hằng & Triệu Thu Hằng (2015). Lỗi trong bài dịch Việt - Anh của sinh viên chuyên
ngành biên dịch năm thứ 2. Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội.

[7]

Nguyễn Thị Như Ngọc & Nguyễn Thị Kiểu Thu (2020). Đánh giá chất lượng dịch trong đào tạo bậc
đại học. Educational Sciences, Volume 65, Issue 7, pp. 37-47

[8]

Snell-Hornt^y, M. (1995). Translation Studies - An Integrated Approach. Amsterdam: John.

[9]

Sonia, c. (2015). Fundamentals of Translation. Cambridge: Cambrige University Press.

[10] Waddington^ c. (2001). Different Methods of Evaluating Student Translations: The Question of
Validity. Translators’ Journal, 46, 311-325.
ABSTRACT
A survey on factors affecting the second-year english majors’ translation performace within English
translation practice module i, school of foreign languages - Thai Nguyen University

Our country Ì5 on the way of integration and development, so it’s undouted that a lot of new concepts
and words will appear. The researchers in the current study found out that if students do not learn, practice
and update new knowledge, skills that an interpreter must master, they will be outdated and may give
wrong translations in their internship or work in any foreign companies. This study aims to find out the
difficulties and causes of the students’ difficulties in learning English Translation 1 and propose solutions
to overcome the ạbove situation. To complete this project, the research team conducted a survey of 28
second-year English language students - School of Foreign Languages - Thai Nguyen University. The scope
of the survey is the basic difficulties that students often face when learning English Translation 1. The
survey results clearly show that students make many mistakes in the process of practicing Vietnamese
- English and Eriglish translation - Vietnamese of the English Translation subject 01 English language
major includes lexical errors using specialized words>; grammatical errors passive sentences, imperatives and especially stylistic expressions:
;
*
idiom error word to word>.

Keywords: Translation, Technical, Spoken Translation, Written Translation.

95