Phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực nội dung số ở việt nam

Số 2 (359) - 2022

(Xduàtt Qỉỉhâni Dần

PHÒNG, CHÕNG TỘI PHẠM, VI PHAM PHẤP LUẬT
TRONG LĨNH vụi: NÔI DUNG sếở VIỆT NAM
■ ĐINH THÀNH AN *
Tóm tắt: Bài viết nhận diện tội phạm và những hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực nội dung sô,
đồng thời, đề xuất giải pháp hồn thiện pháp luật, năng cao hiệu quả phịng, chống các loại tội phạm,
hành vi này nhằm tạo ra một môi trường mạng văn minh, lành mạnh cho các cơ quan, tô chức, cá nhản.

Abstract: The article identifies crimes and illegal acts in the field of digital content, and at the same
time, proposes solutions to improve the law, improve the effectiveness ofpreventing and combating these
types of crimes and behaviors in order to create a civilized and healthy network environment for agencies,
organizations and individuals.

1. Thực trạng tội phạm, vi phạm pháp luật Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020
trong lĩnh vực nội dung số
của Chính phủ quy định xừ phạt vi phạm hành
Cuộc Cách mạng cơng nghiệp 4.0 tập trung chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thơng, tần
vào cơng nghệ kỹ thuật số đã kéo theo tình hình
tội phạm, vi phạm pháp luật có sử dụng cơng
nghệ cao ở Việt Nam diễn biến ngày càng phức

tạp, khó lường với phương thức, thủ đoạn ngày
càng tinh vi, hậu quả, thiệt hại gây ra có xu
hướng nghiêm trọng hơn trước đây. Qua nghiên
cứu về tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật sử
dụng cơng nghệ cao ở Việt Nam, có thề thấy

số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao

dịch điện tử diễn ra phổ biến, có chiều hướng gia
tăng trên không gian mạng. Hành vi phạm tội, vi
phạm pháp luật đã ảnh hưởng đến tình hình an

ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, gây ảnh
hưởng tiêu cực đến hoạt động của các tố chức,
doanh nghiệp, cá nhân. Có thể nhận định các

Việt Nam là phương thức, thủ đoạn của tội phạm,
vi phạm pháp luật trong lĩnh vực nội dung số.

hành vi đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên
mạng bao gồm:
Thứ nhất, đưa lên mạng những thông tin sai
lệch, bóp méo về chủ trương, chính sách của
Đảng và Nhà nước nhằm gây hoang mang dư

Bản chất các hành vi này là hành vi đưa hoặc sử

luận, gây tâm lý bất ổn cho người dân hoặc với

dụng trái phép thơng tin mạng máy tính, mạng
viễn thơng (gọi chung là thông tin trên mạng)
được quy định tại Điều 288 Bộ luật Hình sự năm

động cơ, mục đích khác, kéo theo những hệ lụy
khó lường về tình hình an ninh, trật tự của đất
nước cũng như ở địa phương, cơ sở. Điển hình

2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017); những hành

vi chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự là
vi phạm các quy định về trách nhiệm sử dụng
dịch vụ mạng xã hội được quy định tại Điều 101

như vụ việc đã được một số báo chí phản ánh là,
trước khi kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIV diễn
ra vào tháng 6/2018, đã có những đối tượng đưa

rằng, một trong những phương thức, thủ đoạn
phổ biến của tội phạm sử dụng công nghệ cao ở

58

Dân chủ & Pháp luật

thông tin trên mạng xã hội với nội dung phản
* Học viện Cảnh sát nhân dân


Qbiúui Qỉhâm Dần

bác, bóp méo, làm sai lệch thơng tin của Luật An
ninh mạng nhằm phản đối dự luật này được
thơng qua với nhiều động cơ, mục đích khác
nhau như chống chính quyền nhân dân, “câu
view”, “câu like”, cho rằng Nhà nước xâm phạm
quyền tự do internet...
Thứ hai, đưa lên mạng những thông tin gây
hoang mang dư luận, gây bất ổn trong đời sống

nhân dân. Điều này được thể hiện ở việc đối
tượng đưa lên mạng những thông tin gây sốc
nhưng hồn tồn bịa đặt, phóng đại với những
nội dung “mn hình vạn trạng” để kích thích sự
hiếu kỳ của người dùng mạng như: Đưa thông tin
là, trên địa bàn xuất hiện đối tượng bắt cóc trẻ
em, rồi chú thích bằng hình ảnh giả mạo; những
vụ việc gây rối, bạo loạn ở nước ngoài nhưng

SỐ 2 (359)- 2022

dung này thường được chú thích bởi những hình

ảnh, clip đã được biên tập, chỉnh sửa hoặc bóp
méo nhằm định hướng dư luận theo chiều tiêu

cực.
Thứ tư, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của
người khác qua mạng, thể hiện ở việc đối tượng
đưa lên, làm lan truyền rộng rãi trên mạng những
thông tin có thể đúng hoặc sai về cá nhân hoặc tổ
chức, doanh nghiệp nhằm mục đích hủy hoại
danh tiếng của họ. Vì những hiềm khích cá nhân,

cạnh tranh trong kinh doanh, “câu view”, “câu
like”... mà đưa những thơng tin thuộc bí mật đời
tư của người khác lên mạng nhằm làm mất uy tín
của họ; hoặc đưa thơng tin sai lệch về tình hình

được biên tập, cắt ghép để giả mạo là ở trong

nước; đưa nhiều tin bịa đặt về dịch bệnh Covid-

hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp
nhằm phá hoại hoạt động kinh doanh, cưỡng đoạt
tài sản, tống tiền như: Phao tin doanh nghiệp bị
cơ quan điều tra khám xét, chủ doanh nghiệp bị

19 trên các trang mạng xã hội đến mức độ làm

tai nạn, bị chết; các sản phẩm của doanh nghiệp

nhiều loạn thông tin... Do những thông tin này
được “thổi phồng”, lan truyền trên mạng xã hội

bị lồi hoặc trong sản phẩm có chất độc hại, cơn

với hàng triệu người tham gia trong các nhóm,
diễn đàn, tốc độ chia sẻ “chóng mặt” nên sự việc

khơng cịn là bình thường mà bị đẩy lên mức
nghiêm trọng khiến người dân bất an khi chưa
thể xác thực được sự đúng sai của thông tin.

trùng...
Thứ năm, đe dọa, quấy rối người khác qua
mạng: Là hành vi hăm dọa, quấy rối, kiểm soát,
gây sợ hãi cho nạn nhân bằng các công cụ giao
tiếp qua mạng, như gửi liên tiếp các tin nhắn
SMS, tin nhắn trên mạng xã hội, thư điện tử hoặc

Thứ ba, đưa lên mạng những nội dung thù
địch, gây mất đoàn kết dân tộc, tôn giáo, vùng
miền. Đối tượng sử dụng mạng máy tính, các

liên tục gọi điện... với những mức độ khác nhau,
nhẹ là gây phiền toái cho nạn nhân, nghiêm trọng

phương tiện điện tử để cung cấp, phát tán các

nhân phải tự tử.
Thứ sáu, mua bán, trao đổi, tặng cho, sửa
chừa, thay đổi hoặc cơng khai hóa thơng tin riêng

thơng tin dưới dạng văn bản, hình ảnh, âm thanh,
các ứng dụng trực tuyến có nội dung tuyên
truyền, cổ xúy dân tộc này, bài xích dân tộc khác;

xúc phạm đức tin và giáo lý của các tơn giáo;
kích động bạo lực; phân biệt vùng miền do khác
biệt về đời sống văn hóa, tinh thần... Những nội

hơn là những nội dung đe dọa có thể dẫn đến nạn

hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân trên
mạng máy tính, mạng viễn thông mà không được
phép của chủ sở hữu thông tin đó. Trong đó,
thơng tin riêng của cơ quan, tổ chức, cá nhân là

Dân chủ & Pháp luật

59


(X)uân Mkânt Dần

Số 2 (359)- 2022

những thông tin thuộc chủ sở hữu của cơ quan, tổ
chức, cá nhân được pháp luật bảo vệ. Chẳng hạn:

những chương trình, phần mềm được cài đặt sẵn
trên phương tiện điện từ, các dịch vụ trực tuyến

Các thông tin về bộ máy tổ chức, nhân sự, tình

sằn có, các kỹ năng sử dụng mạng máy tính ở
dạng đơn giản để thực hiện việc đưa, cung cấp,

hình hoạt động,... của các cơ quan, tổ chức; hình
ảnh độc quyền của nghệ sỹ, cầu thủ, người nổi

phát tán các nội dung vi phạm. Cụ thể là: Gọi

tiếng; thông tin riêng của công dân...

điện thoại, gửi tin nhắn SMS, gửi tin nhắn qua

Thứ bảy, lạm dụng tình dục qua mạng: Là
hành vi sử dụng công cụ giao tiếp qua mạng để

các phần mềm nhắn tin tức thời (OTT), các trang

dụ dỗ, kích thích nạn nhân bộc lộ những hình ảnh
có tính chất gợi dục sau đó sử dụng chính những
hình ảnh đó khống chế nạn nhân hoặc phát tán,

khai thác vào những mục đích xấu, vi phạm pháp

luật.
Thứ tám, cung cấp trái phép trò chơi trực
tuyến: Là hành vi cung cấp các trị chơi trực
tuyến có nhiều người chơi tham gia, các trị chơi
nhập vai trên internet có nội dung kích động bạo
lực, phân biệt, kỳ thị chủng tộc, tôn giáo, vùng
miền, đồi trụy, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm...
của người khác.
Thứ chín, xâm phạm sở hữu trí tuệ trên mạng:
Là hành vi đưa lên các trang mạng các tác phẩm

mạng xã hội, thư điện tử...; lợi dụng việc tạo ra
các chủ đề hoặc đưa ra các bình luận trên các

trang mạng xã hội (Fanpage, Group)1.
- Phương thức thực hiện phức tạp: Là thủ

đoạn các đối tượng sử dụng công nghệ cao đế
đưa các nội dung vi phạm lên mạng nhưng cần
các kỹ năng ở một mức độ cao hơn. Cụ thể, có
thể gồm: Sử dụng các trang mạng cho phép tải
lên (upload) hoặc tải xuống (download) các tệp

dử liệu một cách rộng rãi2; tự thiết kế các trang

mạng, mua tên miền, thuê máy chủ ở nước ngoài,
các trang blog với máy chủ ở nước ngoài để đưa
lên nội dung vi phạm3.
- Phương thức thực hiện rất phức tạp: Là

trường hợp đối tượng sử dụng kỹ năng công nghệ

nghệ thuật như văn học, hội họa, âm nhạc,
phim... đã được bảo hộ mà không được phép; tự
ý sừa chửa, cắt ghép các tác phẩm khi đưa lên
mạng; cung cấp trên các trang mạng các phần

thơng tin ở trình độ cao để phát tán, cung cấp,

mềm bẻ khóa, hướng dần cách bẻ khóa các phần
mềm, các trị chơi đã đăng ký bản quyền...

tin bài, hình ảnh, phim,... có nội dung vi phạm;
sừ dụng mạng máy tính “ma” (botnet) gừi hàng
loạt (spam) thư điện tử, tin nhắn qua các tài

Mặc dù phương thức, thủ đoạn của tội phạm,
vi phạm pháp luật trong lĩnh vực nội dung số

chia sẻ những thơng tin có nội dung vi phạm. Các
thủ đoạn cụ thể gồm: Xâm nhập trái phép vào hệ
thống cơ sở dừ liệu của các trang mạng để đãng

khoản mạng xã hội, phần mềm nhắn tin OTT; tự

không quá phức tạp như các hành vi vi phạm liên
quan đến an tồn bảo mật thơng tin, tuy nhiên, có

thiết kế, chỉnh sửa phần mềm, thiết kế website đề
đưa tin, cung cấp hình ảnh, phim, trị chơi... có

thể chia phương thức, thủ đoạn của hành vi vi

nội dung vi phạm trên Darknet; xây dựng các
mạng ngang hàng p2p (peer to peer) không thông
qua máy chủ trung tâm để chia sẻ, cung cấp, mua
bán, trao đổi các nội dung vi phạm.

phạm theo các mức độ sau đây:
- Phương thức thực hiện đơn giản: Trường

hợp này, các đổi tượng vi phạm chủ yếu sử dụng
60

Dân chủ & Pháp luật


SỐ 2(359) - 2022

Qbtứui Tlkàm rùần

2. Hồn thiện chính sách, pháp luật và
nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng, chống

tội phạm, vi phạm pháp luật về nội dung số
Đe phòng ngừa, đấu tranh với các hành vi
phạm tội, vi phạm pháp luật liên quan đến nội
dung số nhằm hạn chế những tác hại của những
thông tin xấu, độc trên không gian mạng tiến tới
tạo dụng một môi trường, không gian mạng trong
sạch, lành mạnh, lực lượng Công an nhân dân
cần thực hiện tốt các mặt công tác sau đây:

mạng xã hội có uy tín, số lượng người tham gia
đơng cần yêu cầu bộ phận quản trị thiết kế các
mục riêng về các văn bản quy phạm pháp luật,

các đường dẫn đến các trang tin về văn bản pháp

luật có liên quan đến hoạt động đưa hoặc sử dụng
thông tin trên mạng để mồi người sử dụng có thể
tìm đọc, hiểu, phịng tránh những hành vi vi
phạm và tích cực tham gia phát hiện, tố giác tội
phạm, vi phạm pháp luật liên quan đến nội dung

số.

Một là, xây dựng và ban hành các chính sách,
pháp luật kiểm sốt nội dung các thông tin trên
mạng, bảo vệ thông tin riêng và quyền của các cơ
quan, tổ chức, cá nhân trên không gian mạng.
Việc xây dựng các chính sách này cần phải lấy

Ba là, nâng cao hiệu quả các biện pháp công
tác cơng an trong phịng, chống tội phạm, vi
phạm pháp luật về nội dung số như: Chủ động,

thông tin; tuyên truyền về phương thức, thủ đoạn
của tội phạm, vi phạm pháp luật liên quan đến
thông tin số để người dân biết và đề phịng và

nắm tình hình về tội phạm, vi phạm pháp luật
trong lĩnh vực nội dung số; phối hợp trong xây

tích cực xây dựng các diễn đàn, các trang mạng
xã hội để tạo lập các chủ đề mang tính định
Luật An ninh mạng làm cơ sờ, hành lang pháp lý hướng tích cực, phản bác các quan điểm sai trái,
quan trọng. Các chính sách tập trung vào những lệch lạc; tích cực tham gia vào các diễn đàn trên
mạng xã hội để chủ động nắm bắt thông tin, xu
yêu cầu sau:
- về mặt kỹ thuật, cần thiết kế các bộ lọc dừ hướng của tội phạm liên quan đen nội dung số để
liệu quy chuẩn quốc gia cho phép chặn các nội có biện pháp phịng, chống một cách phù hợp; xử
dung vi phạm: Lọc những nội dung thù địch, lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với
chống phá khối đại đoàn kết dân tộc, nội dung các hành vi vi phạm.
Bốn là, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan
khiêu dâm,...
- về mặt con người, cần có bộ phận chun quản lý nhà nước về cơng nghệ thông tin, viền
trách được đào tạo bài bản để quản lý, khai thác, thông, các tổ chức về an ninh, an tồn thơng tin
(Bộ Cơng an, Bộ Thơng tin và Truyền thông, Bộ
vận hành các hệ thống lọc nội dung.
Hai là, tăng cường công tác tuyên truyền, phổ Khoa học và Công nghệ, BKAV, VNCERT,
biến, giáo dục pháp luật trong lĩnh vực công nghệ Viettel, VNPT, FPT,...) trong trao đổi thông tin,

trong lĩnh vực nội dung số. Sử dụng các phương

dựng các giải pháp để tham mưu cho các cơ
quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống các
hành vi vi phạm pháp luật về nội dung số; phối

tiện thông tin đại chúng làm phương tiện tuyên
truyền, giáo dục, đặc biệt là có thể sử dụng ngay
mạng xã hội làm công cụ tuyên truyền. Các trang

hợp trong điều tra, khám phá các vụ án đưa hoặc
sử dụng trái phép thông tin trên mạng.
Năm là, tăng cường hợp tác quốc tế trong

tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật

Dân chủ & Pháp luật

61


(Xuân Mhânt
phòng ngừa, ngăn chặn các nội dung vi phạm
trên không gian mạng. Tăng cường hợp tác quốc
tế là một biện pháp quan trọng trong việc bảo vệ

thông tin riêng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ
quan, tổ chức, cá nhân trên khơng gian mạng.
Trong đó, các nội dung phối hợp cần được xây
dựng trên cơ sở Luật An ninh mạng, đặc biệt chú

ý đen các dừ liệu cá nhân, thông tin người dùng
tại Việt Nam. Chẳng hạn, khoản 3 Điều 26 Luật

Số 2 (359)- 2022
An ninh mạng quy định: Doanh nghiệp nước
ngoài cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông,

mạng internet và các dịch vụ gia tăng trên khơng
gian mạng tại Việt Nam có hoạt động thu thập,
khai thác, phân tích, xử lý dừ liệu về thơng tin cá
nhân phải lưu trừ dử liệu này tại Việt Nam trong
thời gian theo quy định của Chính phủ; các doanh

nghiệp này phải đặt chi nhánh hoặc vãn phòng
đại diện tại Việt Nam □

1. Điên hình như vụ việc xảy ra ngày 02/9/2021, chù trang Facebook. "Giang Kim Cúc và các cộng sự”phát
trực tiếp với nội dung "bà ngoại rút ống thở của cháu nhiễm Covid-19 ”, thực tế, đây là tin giả, sai sự thật bởi
cháu bé đã mất trước khi đến bệnh viện, sự việc đã tạo ra nhiều luồng thông tin trái chiều, gây bức xúc, phẫn
nộ trong dư luận (vụ việc đã được nhiều báo chí đưa tin).
2. Một số trang cho phép tải lên và lưu trữ dữ liệu như: Facebook, Youtube, FikTok, Google Drive,

OneDrive, Drop Box...
3. Thông thường, các trang mạng này được đoi tượng lập ra để mua bán, trao đổi, cơng khai hóa các thông
tin riêng hợp pháp của các cơ quan, tồ chức, cá nhãn (thòng tin về bộ máy tổ chức, hoạt động kinh doanh, thẻ
tín dụng...). Khi các trang mạng bị cơ quan quản lý nhà nước chặn thì đối tượng nhanh chóng thay đổi tên
miền.

Tiêu chí dành giá hiệu quả...
người thực hiện TGPL hoặc tổ chức thực hiện

TGPL vi phạm điều cấm theo quy định pháp

định đã tạo cơ sở pháp lý cho việc tập trung vào
chất lượng vụ việc TGPL, kiểm soát đầu vào từ

luật.

chất lượng người cung cấp dịch vụ nhưng hầu

Như vậy, căn cứ vào những tiêu chí trên và
thang bảng điểm xếp loại sau quá trình thực hiện

hết các quy định chưa trực tiếp vào vấn đề chất

vụ việc pháp lý cũng đã góp phần đánh giá hoạt

thực hiện và chất lượng đầu ra của vụ việc. Vì

động TGPL có hiệu quả hay khơng hiệu quả và
hiệu quả cao hay hiệu quả thấp. Tuy nhiên,

vậy, trong thời gian tới, cần bổ sung các quy

những quy định của Luật Trợ giúp pháp lý năm
2017 và các văn bản quy định hướng dần thi
hành mới chỉ mang tính nguyên tắc, một số quy

hoạt động TGPL trong cả nước nói chung và trên
địa bàn các tỉnh Tây Bắc nói riêng được chất

62

Dân chủ & Pháp luật

lượng vụ việc, đặc biệt là kiểm sốt q trình

định nhằm khắc phục những thiếu sót này để

lượng và hiệu quả hơn □