Báo cáo "Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 với vấn đề hợp tắc quốc tế trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự " pot

đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật học 9




PGS.TS. Phạm Hồng Hải *
rong nhng nm gn õy, tỡnh trng
ti phm nc ta v trờn th gii
din bin rt phc tp v nghiờm trng.
Nhúm cỏc ti phm quc t nh khng b,
khụng tc, truyn thanh bt hp phỏp, cỏc
ti xõm phm s phỏt trin kinh t, vn
hoỏ, xó hi ca cỏc quc gia nh: Hu hoi
mụi trng sng, trm cp, phỏ hu di sn
vn húa dõn tc v nhõn loi, buụn lu, di
c bt hp phỏp, gian ln thng mi,
buụn bỏn ph n, tr em, cp bin, ra
tin, ti phm v mỏy tớnh ang cú chiu
hng gia tng tt c cỏc quc gia, cỏc
khu vc trờn th gii. Trc tỡnh hỡnh ny,
vn hp tỏc quc t trong u tranh vi
ti phm ang l vn thi s c cỏc
quc gia quan tõm. Vic hp tỏc quc t
trong khi t, iu tra, truy t, xột x v
thi hnh ỏn hỡnh s nõng cao hiu qu
ca cuc u tranh vi tỡnh trng ngi
nc ngoi phm ti Vit Nam v ngi

Vit Nam phm ti nc ngoi, phc v
cho quỏ trỡnh hi nhp gia nc ta vi cỏc
nc trong khu vc l ũi hi bc xỳc vi
chớnh chỳng ta cng nh vi cng ng
quc t.
Trong xu th hi nhp gia nc ta vi
cỏc nc trong khu vc v trờn th gii
hin nay, cỏc c quan tin hnh t tng
Vit Nam ngy cng phi x lớ nhiu hn
cỏc v ỏn hỡnh s cú yu t nc ngoi v
cỏc c quan bo v phỏp lut ca nc
ngoi cng phi x lớ nhiu v ỏn hỡnh s
liờn quan n ngi Vit Nam. Chớnh vỡ
vy, B lut t tng hỡnh s (BLTTHS)
nm 2003 ca nc ta ó dnh ton b
Phn th VIII quy nh v hp tỏc quc t
trong hot ng t tng hỡnh s.
T tng v hp tỏc quc t trong u
tranh phũng chng ti phm ó xut hin
t nhng ngy u tiờn sau khi Cỏch mng
thỏng Tỏm thnh cụng. Cựng vi iu ú,
vn ch quyn ca to ỏn cỏch mng xột
x cỏc v ỏn m ngi phm ti l ngi
nc ngoi ó c xỏc lp. Trong Sc
lnh s 51 ngy 17/4/1946 n nh thm
quyn ca to ỏn v s phõn cụng gia cỏc
nhõn viờn trong to ỏn, iu 1 quy nh:
Trong ton cừi Vit Nam, cỏc to ỏn Vit
Nam cú thm quyn i vi mi ngi bt
c quc tch no. Sau ny trong Bn

hng dn v trỡnh t xột x s thm hỡnh
s ban hnh kốm theo Thụng t s
16/TATC ngy 27/9/1974, To ỏn nhõn
dõn ti cao ó c th hoỏ iu 1 Sc lnh
s 51 núi trờn vi ni dung: To ỏn ca
T

* Vin nh nc v phỏp lut


đặc san về bLtThS năm 2003
10 Tạp chí luật học

nc Vit Nam dõn ch cng ho cú thm
quyn xột x nhng ngi nc ngoi
phm ti Vit Nam tr trng hp ngi
phm ti l ngi cú quyn c min tr
ngoi giao v trong trng hp ny hnh vi
phm ti ca h s do Chớnh ph x lớ theo
th tc v ngoi giao.
Sau khi ban hnh cỏc vn bn phỏp lut
nờu trờn trong thi gian di nc ta, phỏp
lut núi chung v phỏp lut t tng hỡnh s
núi riờng ớt cú cỏc quy nh c th v trỡnh
t, th tc iu tra, truy t, xột x v ỏn
hỡnh s cú yu t nc ngoi. Hai vn bn
nờu trờn u mi ch xỏc nh to ỏn nc
ta cú thm quyn xột x ngi nc ngoi
thc hin hnh vi phm ti trờn lónh th
nc ta. iu ny cú th c gii thớch

rng trong thi kỡ trc õy (c bit t
nm 1954 tr i), ớt v ngi nc ngoi
phm ti Vit Nam v cng rt ớt khi
ngi nc ngoi tham gia t tng hỡnh s
Vit Nam vi t cỏch khỏc nhau nh
ngi b hi, nguyờn n dõn s, b n
dõn s, ngi cú quyn v li ớch liờn quan
ti v ỏn. Cú th l xut phỏt t cỏc quy
nh ca Hin phỏp nc ta (iu 91 Hin
phỏp nm 1992 v cỏc iu tng ng ca
cỏc bn hin phỏp trc ú quy nh:
Ngi nc ngoi c trỳ ti Vit Nam phi
tuõn theo hin phỏp v phỏp lut Vit Nam,
c Nh nc bo h tớnh mng, ti sn
v cỏc quyn li chớnh ỏng theo phỏp lut
Vit Nam) nờn cú quan nim khụng cn
thit phi cú cỏc quy nh v th tc, trỡnh
t t tng riờng i vi cỏc v ỏn cú yu t
nc ngoi ti Vit Nam. Trong thi kỡ
trc õy, quan nim trờn cú th chp nhn
c nhng trong nhng iu kin hin
nay rừ rng nú khụng cũn nhn c s
ng h t phớa cỏc cỏn b lm cụng tỏc
thc tin phỏp lut na. Ngi nc ngoi
phm ti Vit Nam, vic u tiờn xỏc
minh h cú phi l thõn phn ngoi giao,
ngi c hng quyn min tr ngoi
giao hay khụng c tin hnh nh th
no, mi quan h gia c quan cnh sỏt
ca nc ta vi c quan qun lớ ngi

nc ngoi ca Vit Nam v ca nc
ngoi nh th no cha cú vn bn no
quy nh. Ngi nc ngoi l b n dõn
s trong v ỏn hỡnh s ang do c quan
tin hnh t tng ca Vit Nam gii quyt
thỡ vic xỏc nh ti sn, kờ biờn ti sn ca
h c tin hnh ra sao cng cha cú
vn bn no gii quyt.
Cú th núi, cho ti khi Nh nc thụng
qua B lut hỡnh s nm 1985 v sau ú l
B lut t tng hỡnh s nm 1988 mi cú
hai quy nh liờn quan ti ngi nc
ngoi phm ti Vit Nam c quy nh
ti vn bn phỏp lut cú tớnh h thng v
tớnh chuyờn ngnh. Khon 2 iu 5 B lut
hỡnh s quy nh: i vi ngi nc
ngoi phm ti trờn lónh th nc
CHXHCN Vit Nam thuc i tng c
hng cỏc c quyn ngoi giao hoc
quyn u ói v min tr v lónh s theo
phỏp lut Vit Nam, theo cỏc hip nh
quc t m nc CHXHCN Vit Nam ó kớ
kt hay cng nhn theo tc l quc t thỡ
vn trỏch nhim hỡnh s ca h c
gii quyt bng con ng ngoi giao v



đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật học 11

iu 76 BLTTHS nm 1988 quy nh:
i vi b can, b cỏo l ngi nc
ngoi thỡ c quan iu tra, vin kim sỏt v
to ỏn cú th cho h t tin bc, ti sn
cú giỏ tr m bo s cú mt theo giy
triu tp Trong trng hp b can, b cỏo
vng mt khụng cú lớ do chớnh ỏng theo
giy triu tp ca c quan iu tra, vin
kim sỏt, to ỏn thỡ s tin hoc ti sn ú
s b sung qu Nh nc.
Cho ti thi im ny, Nh nc ta ó
kớ kt hip nh tng tr t phỏp vi trờn
di 20 quc gia trong ú cú nhng ni
dung tng tr t phỏp v cỏc vn hỡnh
s v t tng hỡnh s. Cỏc hip nh tng
tr t phỏp nờu trờn ó cú vai trũ rt quan
trng iu chnh cỏc quan h xó hi phỏt
sinh trong quỏ trỡnh gii quyt cỏc v ỏn
hỡnh s cú yu t nc ngoi. Tuy nhiờn,
vi trờn di 20 hip nh tng tr t
phỏp ú cng khụng th lm cn c
phỏp lớ cho hot ng khi t, iu tra,
truy t, xột x v thi hnh cỏc v ỏn hỡnh
s liờn quan n ngi Vit Nam phm ti
nc ngoi v ngi nc ngoi phm
ti Vit Nam. K tha nhng kinh
nghim trong quỏ trỡnh thc hin cỏc hip
nh tng tr t phỏp, cỏc iu c quc
t m Vit Nam kớ kt hoc tham gia v

lnh vc hỡnh s v t tng hỡnh s, B
lut t tng hỡnh s nm 2003 ó dnh
Phn th tỏm vi hai chng quy nh v
hp tỏc quc t gia Vit Nam vi cỏc
quc gia khỏc trờn th gii trong hot
ng t tng hỡnh s.
Hp tỏc quc t trong lnh vc t tng
hỡnh s l hot ng phc tp, c tin
hnh bi nhiu c quan, nhiu ngi khỏc
nhau v din ra trong khong thi gian di
lónh th ca cỏc quc gia khỏc nhau. Vỡ
vy, nú phi tuõn theo cỏc nguyờn tc nht
nh phự hp vi tp quỏn quc t nhng
khụng mõu thun vi li ớch ca tng quc
gia tham gia vo quỏ trỡnh hp tỏc. Xut
phỏt t nhng t tng nờu trờn, iu 340
BLTTHS nm 2003 quy nh cỏc nguyờn
tc hp tỏc quc t trong t tng hỡnh s,
ú l cỏc nguyờn tc tụn trng c lp, ch
quyn v ton vn lónh th quc gia;
khụng can thip vo cụng vic ni b ca
nhau; bỡnh ng v cựng cú li, phự hp
vi Hin phỏp nc CHXHCN Vit Nam
v cỏc nguyờn tc c bn ca lut quc t.
Theo Tuyờn b ca i hi ng Liờn
hp quc ngy 24/10/1970 v nguyờn tc
c bn ca lut quc t thỡ cú by nguyờn
tc c bn sau:
- Nguyờn tc cm dựng v lc v e
da dựng v lc chng li s ton vn lónh

th v nn c lp chớnh tr ca nc khỏc
nhm mc ớch trỏi vi cỏc quy nh ca
Hin chng Liờn hp quc;
- Nguyờn tc gii quyt cỏc tranh chp
quc t bng cỏc phng phỏp ho bỡnh;
- Nguyờn tc khụng can thip vo cụng
vic ni b ca nc khỏc;
- Nguyờn tc cỏc quc gia cú ngha v
hp tỏc vi nhau;
- Nguyờn tc cỏc dõn tc cú quyn bỡnh
ng v t quyt;
- Nguyờn tc cỏc quc gia bỡnh ng v
ch quyn;


đặc san về bLtThS năm 2003
12 Tạp chí luật học

- Nguyờn tc tụn trng cỏc cam kt
quc t (Pact Sunt Servanda).
Ngoi cỏc nguyờn tc nờu trờn, hp tỏc
quc t trong hot ng t tng hỡnh s cũn
phi tuõn theo cỏc quy nh v ng li
i ngoi ca Nh nc CHXHCN Vit
Nam c ghi nhn trong iu 14 Hin
phỏp 1992 vi ni dung: Nc Cng ho
xó hi ch ngha Vit Nam thc hin chớnh
sỏch ho bỡnh, hu ngh, m rng giao lu
v hp tỏc quc t vi tt c cỏc nc trờn
th gii, khụng phõn bit ch chớnh tr xó

hi khỏc nhau, trờn c s c lp, ch
quyn v ton vn lónh th ca nhau, khụng
can thip vo cụng vic ni b ca nhau,
bỡnh ng v cỏc bờn cựng cú li; tng
cng tỡnh on kt, hu ngh v quan h
hp tỏc vi cỏc nc xó hi ch ngha v
cỏc nc lỏng ging, tớch cc ng h v
gúp phn vo cuc u tranh chung ca
nhõn dõn th gii vỡ ho bỡnh, c lp dõn
tc, dõn ch v tin b xó hi. Trong thc
t, cú khụng ớt trng hp khi gii quyt
cỏc v ỏn hỡnh s cú yu t nc ngoi liờn
quan ti quc gia m nc ta cha cú hip
nh song phng hoc nc ta hay quc
gia ú cha tham gia hoc kớ kt cỏc iu
c quc t. Theo quy nh ca iu 340
BLTTHS nm 2003 thỡ trong trng hp
ny vic hp tỏc quc t trong t tng hỡnh
s c thc hin trờn nguyờn tc cú i cú
li, khụng trỏi vi phỏp lut ca nc ta,
phỏp lut quc t v tp quỏn quc t.
Xut phỏt t cỏc nguyờn tc ca phỏp
lut quc t v cỏc nguyờn tc hp tỏc
quc t trong lnh vc t tng hỡnh s c
quy nh ti iu 340 BLTTHS nm 2003,
cỏc yờu cu tng tr t phỏp ca c quan
cú thm quyn tin hnh t tng nc
ngoi i vi cỏc c quan cú thm quyn
tin hnh t tng ca nc CHXHCN Vit
Nam hoc yờu cu tng tr t phỏp ca

c quan cú thm quyn tin hnh t tng
ca nc CHXHCN Vit Nam vi cỏc c
quan cú thm quyn tin hnh t tng ca
nc ngoi phi phự hp vi vi cỏc iu
c quc t m cỏc bờn kớ kt hoc gia
nhp v phỏp lut ca quc gia tng ng.
Yờu cu tng tr t phỏp khụng phự hp
vi cỏc iu c quc t l nhng yờu cu
bờn kia phi thc hin nhng vic lm trỏi
vi cỏc quy nh ca phỏp lut quc t
hoc phỏp lut quc gia gõy thit hi cho
bờn thc hin yờu cu hoc gõy thit hi
cho bờn th ba. Trong trng hp ny, bờn
c yờu cu tng tr t phỏp cú quyn
t chi thc hin cỏc yờu cu ca bờn kia.
Tuõn theo cỏc quy nh ca phỏp lut quc
t, Hin phỏp v phỏp lut ca nc
CHXHCN Vit Nam, iu 342 BLTTHS
nm 2003 ca nc ta quy nh c quan cú
thm quyn tin hnh t tng ca nc ta
cú th t chi thc hin yờu cu tng tr
t phỏp trong hot ng t tng ca bt kỡ
c quan tin hnh t tng thuc quc gia
no khi yờu cu tng tr t phỏp khụng
phự hp vi cỏc iu c quc t m nc
ta kớ kt hoc gia nhp v phỏp lut ca
nc ta hoc yờu cu tng tr t phỏp gõy
phng hi n ch quyn, an ninh quc
gia, li ớch quan trng khỏc ca nc ta
hoc nc khỏc.

đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật học 13

T chi thc hin yờu cu tng tr t
phỏp l vic c quan c yờu cu tng
tr t phỏp khụng thc hin mt hnh vi,
hot ng t tng m c quan tin hnh t
tng ca nc khỏc yờu cu. Vic t chi
thc hin yờu cu tng tr t phỏp c
th hin bng vn bn trong ú nờu rừ lớ
do ca vic t chi thc hin yờu cu
tng tr t phỏp. Vn bn t chi thc
hin yờu cu tng tr t phỏp c gi
cho c quan ó yờu cu ngay sau khi c
quan c yờu cu cú quyt nh t chi
thc hin tng tr t phỏp.
Dn l mt trong nhng hỡnh thc
hp tỏc quc t trong lnh vc t tng hỡnh
s gia cỏc quc gia. Dn cú hai mc
ớch: truy cu trỏch nhim hỡnh s v
thi hnh ỏn. Dn l vic c quan tin
hnh t tng ca quc gia c yờu cu
dn , bt gi ngi phm ti hoc ngi
ó b kt ỏn bi bn ỏn cú hiu lc phỏp
lut ca quc gia yờu cu dn giao cho
cỏc c quan tin hnh t tng ca quc gia
yờu cu dn truy cu trỏch nhim

hỡnh s hoc thi hnh ỏn. Vn dn
truy cu trỏch nhim hỡnh s hoc thi hnh
ỏn c quy nh ti iu 343 BLTTHS
nm 2003.
Khi thc hin hp tỏc quc t trong
vic dn ngi phm ti, cỏc c quan cú
thm quyn tin hnh t tng ca nc
CHXHCN Vit Nam cú th yờu cu dn
hoc thc hin vic dn trờn c s yờu
cu ca c quan cú thm quyn tin hnh
t tng ca nc ngoi. Vic thc hin yờu
cu dn hoc thc hin vic dn phi
cn c vo cỏc quy nh ca cỏc iu c
quc t m nc CHXHCN Vit Nam kớ
kt hoc gia nhp hoc theo nguyờn tc cú
i cú li v cựng cú li cho cỏc bờn tham
gia vo quỏ trỡnh hp tỏc quc t trong cỏc
hot ng t tng hỡnh s.
iu 6 B lut hỡnh s nm 1999 quy
nh: "1. Cụng dõn Vit Nam phm ti
ngoi lónh th nc CHXHCN Vit Nam
cú th b truy cu trỏch nhim hỡnh s ti
Vit Nam theo B lut ny.
Quy nh ny cng c ỏp dng vi
ngi khụng quc tch thng trỳ nc
CHXHCN Vit Nam;
2. Ngi nc ngoi phm ti ngoi
lónh th nc CHXHCN Vit Nam cú th
b truy cu trỏch nhim hỡnh s theo B
lut hỡnh s Vit Nam trong nhng trng

hp c quy nh trong cỏc iu c
quc t m nc CHXHCN Vit Nam kớ kt
hoc tham gia".
T quy nh trờn õy ca B lut hỡnh
s nm 1999, cú th rỳt ra my im cn
chỳ ý cú liờn quan ti hot ng tng tr
t phỏp sau õy:
+ Ngi Vit Nam phm ti nc
ngoi cú th b khi t, iu tra, truy t,
xột x theo lut t tng hỡnh s Vit Nam;
iu ny cng c ỏp dng i vi ngi
khụng cú quc tch thng trỳ nc
CHXHCN Vit Nam;
+ Ngi nc ngoi phm ti trờn lónh
th ca nc CHXHCN Vit Nam nu
khụng c min tr v ngoi giao hoc
min tr v lónh s thỡ b khi t, iu tra,
truy t, xột x theo lut t tng hỡnh s


đặc san về bLtThS năm 2003
14 Tạp chí luật học

Vit Nam; iu ny cng c ỏp dng vi
ngi nc ngoi phm ti ngoi lónh
th Vit Nam trong nhng trng hp
c quy nh trong cỏc iu c quc t
m Vit Nam kớ kt hoc tham gia.
Theo quy nh ca BLHS nc ta,
ngi Vit Nam phm ti nc ngoi cú

th b truy cu trỏch nhim hỡnh s ti Vit
Nam v ngi nc ngoi phm ti Vit
Nam hoc ngoi lónh th Vit Nam cú th
b truy cu trỏch nhim hỡnh s theo BLHS
Vit Nam. Trong khi ú, phỏp lut hỡnh s
ca rt nhiu nc trờn th gii cng quy
nh tng t nh cỏch quy nh ca lut
hỡnh s nc ta v nh vy ó dn ti tỡnh
hung sau:
- Ngi Vit Nam phm ti nc
ngoi va cú th b khi t, iu tra, truy
t, xột x theo cỏc quy nh ca BLTTHS
Vit Nam li va cú th b truy cu trỏch
nhim hỡnh s theo lut hỡnh s ca nc
s ti thỡ cú th b dn v Vit Nam
truy cu trỏch nhim hỡnh s theo lut hỡnh
s Vit Nam;
- Ngi nc ngoi phm ti trờn lónh
th Vit Nam cựng mt lỳc cú th b truy
cu trỏch nhim hỡnh s theo lut hỡnh s
Vit Nam hoc lut hỡnh s quc gia m
ngi phm ti mang quc tch thỡ cú th
b dn v nc m ngi ú mang quc
tch truy cu trỏch nhim hỡnh s;
- Nu ngi Vit Nam thc hin
nc ngoi mt hnh vi nguy him cho xó
hi m c lut hỡnh s Vit Nam v nc
ngoi u coi ú l ti phm m gõy
phng hi cho nc ngoi hoc cụng dõn
nc ú thỡ ngi Vit Nam phm ti b

truy cu trỏch nhim hỡnh s theo lut hỡnh
s ca quc gia ú v cng cú th b dn
v Vit Nam truy cu trỏch nhim
hỡnh s theo lut hỡnh s Vit Nam;
- Nu ngi Vit Nam thc hin
nc ngoi hnh vi nguy him cho xó hi
m c lut hỡnh s Vit Nam v nc ngoi
u coi ú l ti phm m gõy phng hi
cho Nh nc Vit Nam hoc xõm hi ti
cụng dõn Vit Nam thỡ ngi Vit Nam
phm ti phi b dn v Vit Nam
truy cu trỏch nhim hỡnh s theo lut hỡnh
s Vit Nam;
- Nu ngi Vit Nam thc hin
nc ngoi hnh vi nguy him cho xó hi
m lut hỡnh s Vit Nam coi l ti phm
cũn lut hỡnh s nc ngoi khụng coi l
ti phm thỡ ngi ú phi b dn v
Vit Nam truy cu trỏch nhim hỡnh s
theo lut hỡnh s Vit Nam;
- Nu ngi Vit Nam thc hin
nc ngoi hnh vi nguy him cho xó hi
m lut hỡnh s Vit Nam khụng coi l ti
phm nhng lut hỡnh s nc ngoi li
coi l ti phm thỡ ngi ú phi b truy
cu trỏch nhim hỡnh s theo phỏp lut
ca nc s ti v khụng c dn v
Vit Nam;
- Nu ngi Vit Nam thc hin
nc ngoi hnh vi nguy him cho xó hi

xõm hi ti li ớch ca quc gia th ba
hoc cụng dõn ca nc ú trong khi lut
hỡnh s ca Vit Nam v lut hỡnh s ca
nc s ti khụng coi l ti phm thỡ c
quan tin hnh t tng ca Vit Nam



đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật học 15

khụng cú quyn yờu cu nc s ti dn
ngi ú sang nc th ba cng nh nc
th ba khụng cú quyn yờu cu cỏc c
quan tin hnh t tng Vit Nam thc hin
dn ;
- Nu ngi Vit Nam thc hin hnh
vi nguy him cho xó hi Vit Nam m
c lut hỡnh s Vit Nam v lut hỡnh s
nc ngoi u coi l ti phm xõm hi
n li ớch ca nc ngoi thỡ ngi ú b
truy cu trỏch nhim hỡnh s theo phỏp
lut hỡnh s Vit Nam. Trong trng hp
ny c quan tin hnh t tng ca nc
ngoi khụng cú quyn yờu cu c quan
tin hnh t tng ca Vit Nam dn
ngi ú ra nc ngoi;
- Nu ngi Vit Nam thc hin Vit
Nam hnh vi xõm hi ti li ớch ca nc
ngoi m lut hỡnh s nc ngoi coi ú l

ti phm nhng lut hỡnh s Vit Nam
khụng coi ú l ti phm thỡ ngi ú
khụng th b truy cu trỏch nhim hỡnh s
v cng khụng th b dn .
Ngi nc ngoi cú th b dn v
nc truy cu trỏch nhim hỡnh s trong
cỏc trng hp sau:
- Nu ngi nc ngoi thc hin
Vit Nam mt hnh vi nguy him cho xó
hi m c lut hỡnh s Vit Nam v lut
hỡnh s nc ngoi u coi ú l ti
phm thỡ ngi ú cú th b dn v
nc nu c quan tin hnh t tng ca
nc ú yờu cu;
- Nu ngi nc ngoi thc hin
Vit Nam mt hnh vi nguy him cho xó
hi m lut hỡnh s Vit Nam coi l ti
phm v lut hỡnh s nc ngoi khụng coi
l ti phm thỡ ngi ú vn phi chu
trỏch nhim hỡnh s theo lut Vit Nam v
khụng c dn v nc nu gia hai
quc gia khụng cú tho thun khỏc;
- Nu ngi nc ngoi thc hin
Vit Nam mt hnh vi nguy him cho xó
hi m lut hỡnh s Vit Nam khụng coi l
ti phm trong khi lut hỡnh s ca nc
ngoi m ngi ú mang quc tch li coi
l ti phm thỡ ngi ú b dn v nc
truy cu trỏch nhim hỡnh s theo lut
hỡnh s ca nc ú nu c quan tin hnh

t tng ca nc ú yờu cu;
- Ngi nc ngoi thc hin Vit
Nam mt hnh vi xõm phm ti li ớch ca
quc gia th ba nhng nu lut hỡnh s ca
Vit Nam v lut hỡnh s ca quc gia m
ngi ú mang quc tch khụng coi l ti
phm thỡ ngi ú v cng khụng th b
dn ;
- Nu ngi nc ngoi thc hin mt
hnh vi nguy him cho xó hi Vit Nam
m c lut hỡnh s Vit Nam v lut hỡnh
s ca nc ngoi u coi ú l ti phm
nhng gõy thit hi cho nc ngoi hoc
xõm hi ti cụng dõn ca nc ú thỡ cú
th b dn v nc truy cu trỏch
nhim hỡnh s theo phỏp lut ca nc ú;
- Nu ngi nc ngoi thc hin
nc ngoi mt hnh vi nguy him cho xó
hi m lut hỡnh s Vit Nam v lut hỡnh
s nc ngoi u coi ú l ti phm
nhng xõm hi ti li ớch ca Nh nc
Vit Nam hoc cụng dõn Vit Nam thỡ
ngi ú phi chu trỏch nhim hỡnh s


đặc san về bLtThS năm 2003
16 Tạp chí luật học

theo lut hỡnh s nc ngoi hoc b truy
cu trỏch nhim hỡnh s theo phỏp lut

hỡnh s Vit Nam v nu cú s tho thun
gia hai quc gia thỡ ngi ú cú th b
dn v Vit Nam truy cu trỏch
nhim hỡnh s;
- Nu ngi nc ngoi thc hin
nc ngoi mt hnh vi xõm hi ti li ớch
ca Nh nc hoc cụng dõn Vit Nam m
lut hỡnh s Vit Nam coi l ti phm
nhng lut hỡnh s nc ngoi khụng coi
l ti phm thỡ ngi ú ch cú th b dn
v Vit Nam truy cu trỏch nhim
hỡnh s theo lut hỡnh s Vit Nam nu hai
quc gia cú tho thun.
Hin nay, nc ta ó cú hai vn bn
liờn quan n vic thi hnh bn ỏn hoc
quyt nh dõn s ca to ỏn nc ngoi v
quyt nh ca trng ti nc ngoi ti
Vit Nam. ú l Phỏp lnh cụng nhn v
thi hnh ti Vit Nam bn ỏn v quyt nh
dõn s ca to ỏn nc ngoi ngy
17/4/1994 v Phỏp lnh cụng nhn v thi
hnh ti Vit Nam quyt nh ca trng ti
nc ngoi ngy 14/9/1995. Vn thi
hnh cỏc bn ỏn hỡnh s ca to ỏn nc
ngoi ti Vit Nam hoc ca Vit Nam ti
nc ngoi mi ch c quy nh trong
mt s hip nh tng tr t phỏp gia
nc ta vi nc ngoi. Cn c vo cỏc
quy nh trong cỏc hip nh tng tr t
phỏp ú v cỏc quy nh trong cỏc iu c

quc t m Vit Nam ó kớ kt hoc gia
nhp, cỏc c quan tin hnh t tng ca
Vit Nam v cỏc c quan tin hnh t tng
ca nc ngoi tin hnh vic dn
ngi Vit Nam hoc ngi nc ngoi
thc hin cỏc bn ỏn ú.
Trong cỏc hip nh tng tr t phỏp
gia nc ta vi nc ngoi, vn tng
tr t phỏp v dn thng c quy
nh thnh chng riờng bao gm cỏc ni
dung trỏch nhim dn , n (cụng vn)
yờu cu dn , bt gi dn Cỏc
quy nh trờn õy trong cỏc hip nh
tng tr t phỏp v c bn tng i
ging nhau. Trỏch nhim dn c quy
nh: Chiu theo yờu cu ca nhau, cỏc
nc kớ kt cú trỏch nhim cn c vo cỏc
iu kin ó c hip nh tng tr t
phỏp quy nh, dn nhng can phm
ang cú mt trờn lónh th ca mỡnh cho
nc kớ kt kia truy cu trỏch nhim
hỡnh s hoc thi hnh ỏn. Ch dn
nhng ngi ó cú nhng hnh vi m theo
phỏp lut ca c hai nc kớ kt l ti
phm b pht tự t 01 nm tr lờn. Vn bn
yờu cu dn truy cu trỏch nhim
hỡnh s phi kốm theo lnh bt gi, bn mụ
t cỏc tỡnh tit thc t v ti trng v bn
ghi nhn cỏc chng c v ti phm, iu
lut dựng lm cn c yờu cu dn v

trong trng hp ti phm ó gõy thit hi
v vt cht thỡ trong cụng vn yờu cu dn
phi ghi rừ mc thit hi. Vn bn yờu
cu dn thi hnh ỏn phi kốm theo
bn ỏn ó cú hiu lc phỏp lut v iu lut
ca b lut hỡnh s l cn c kt ỏn.
Nu ngi b kt ỏn ó thi hnh mt phn
hỡnh pht thỡ trong vn bn bờn yờu cu
dn phi thụng bỏo cho bờn c yờu
cu dn bit v vic ny. Trong phm vi



đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật học 17

cú th, vn bn yờu cu dn s kốm theo
mt bn nhn dng, mt nh cn cc ca
ngi b dn v nhng thụng tin liờn
quan n quc tch v ni c trỳ ca ngi
ú nu nhng thụng tin ny cha c ghi
trong lnh bt gi hoc trong bn ỏn. Nu
vn bn yờu cu dn cha nhng ni
dung cn thit thỡ cỏc c quan tin hnh t
tng ca quc gia c yờu cu dn cú
th ngh cỏc c quan tin hnh t tng
tng ng ca quc gia yờu cu dn b
sung trong thi hn nht nh.
Khi nhn c vn bn yờu cu dn
phự hp vi cỏc quy nh ca hip nh

tng tr t phỏp, quc gia c yờu cu
dn phi tin hnh ngay nhng bin phỏp
cn thit theo phỏp lut ca nc mỡnh
bt gi ngi c yờu cu dõn . Theo
ngh ca quc gia yờu cu dn , quc gia
c yờu cu cú th bt gi ngay ngi b
yờu cu dn trc khi nhn c vn bn
yờu cu dn . Trong trng hp ny, c
quan tin hnh t tng ca quc gia ó yờu
cu dn phi sao lnh bt gi hoc bn ỏn
ó cú hiu lc phỏp lut cho c quan tin
hnh t tng ca quc gia c yờu cu dn
v s bỏo trc rng vn bn yờu cu dn
s c gi ngay cho bờn c yờu cu.
C quan cú thm quyn ca mi nc kớ kt
hip nh tng tr t phỏp cú th bt gi
tm thi mt ngi ang c trỳ trờn lónh th
nc mỡnh nu c thụng bỏo l ngi ú
ó phm ti trờn lónh th nc kia thuc
trng hp phi dn mc dự cha cú cụng
vn yờu cu dn . Vic bt gi ngi trong
nhng trng hp núi trờn phi c thụng
bỏo ngay cho cỏc c quan tin hnh t tng
ca quc gia yờu cu dn bit. Nu trong
thi hn do hai bờn tho thun, bờn c yờu
cu dn khụng nhn c vn bn yờu
cu dn ca bờn kia thỡ c quan ó bt
ngi phi tr t do cho ngi b bt ng
thi thụng bỏo cho bờn kia bit.
T chi dn l vic c quan tin hnh

t tng ca quc gia c yờu cu dn
khụng thc hin dn khi cú nhng lớ do
khụng th thc hin s dn ú. iu lut
quy nh bn trng hp t chi dn
(khon 1) v hai trng hp cú th b t chi
dn (khon 2).
C quan tin hnh t tng ca nc
CHXHCN Vit Nam t chi dn cụng
dõn nc mỡnh cho c quan tin hnh t tng
ca nc ngoi tin hnh truy cu trỏch
nhim hỡnh s hoc thi hnh bn ỏn. Quy
nh ny khng nh ch quyn, c lp ca
nc CHXHCN Vit Nam i vi vic truy
cu trỏch nhim hỡnh s ngi phm ti v
thi hnh cỏc bn ỏn, quyt nh ó cú hiu
lc phỏp lut i vi ngi ú. Quy nh ny
va phự hp vi cỏc iu c quc t m
nc CHXHCN Vit Nam ó kớ kt hoc gia
nhp va phự hp vi phỏp lut ca nc ta.
Khon 1 iu 5 BLHS nm 1999 quy nh:
"B lut hỡnh s c ỏp dng i vi mi
hnh vi phm ti thc hin trờn lónh th
nc CHXHCN Vit Nam"; khon 1 iu 6
BLHS nm 1999 quy nh: "Cụng dõn Vit
Nam phm ti ngoi lónh th nc
CHXHCN Vit Nam cú th b truy cu trỏch
nhim hỡnh s ti Vit Nam theo B lut
ny". Quy nh ny cng c ỏp dng i

đặc san về bLtThS năm 2003
18 Tạp chí luật học

vi ngi khụng quc tch thng trỳ ti
nc CHXHCN Vit Nam". T cỏc quy nh
trờn õy thy rng nu cụng dõn Vit Nam
thc hin hnh vi nguy him cho xó hi trờn
lónh th nc CHXHCN Vit Nam m lut
hỡnh s Vit Nam coi l ti phm thỡ ng
nhiờn ngi ny phi b truy cu trỏch nhim
hỡnh s theo lut hỡnh s Vit Nam bi cỏc
c quan tin hnh t tng hỡnh s ca Vit
Nam. Trong trng hp hnh vi nguy him
cho xó hi ú xõm hi ti li ớch ca nc
ngoi hoc cụng dõn nc ngoi, ngi thc
hin hnh vi ú vn b truy cu trỏch nhim
hỡnh s Vit Nam v theo lut hỡnh s Vit
Nam vỡ quyn v li ớch hp phỏp ca nc
ngoi hoc cụng dõn nc ngoi u l i
tng bo v ca lut hỡnh s Vit Nam.
Trc õy, trong B lut hỡnh s nm 1985
ó cú mt s iu lut th hin chớnh sỏch
hỡnh s ca Nh nc ta i vi trng hp
tng t. Thớ d, iu 86 BLHS nm 1985
vi tờn gi: "Cỏc ti chng nh nc xó hi
ch ngha anh em" quy nh: "Ngi no cú
nhng hnh vi quy nh cỏc iu t 72 n
85 (bao gm cỏc ti c bit nguy him xõm
phm an ninh quc gia) nhm chng mt
nh nc xó hi ch ngha anh em, thỡ b x

pht theo cỏc iu tng ng"; iu 141 B
lut hỡnh s 1985 vi tờn gi "Cỏc ti xõm
phm ti sn ca nh nc khỏc hoc cỏc t
chc quc t" quy nh: "Ngi no xõm
phm ti sn ca cỏc nh nc khỏc hoc
ca cỏc t chc quc t thỡ b x pht theo
nhng iu tng ng trong Chng ny".
Trong BLHS nm 1999 ca nc ta khụng
cũn cỏc iu lut tng ng nờu trờn. Tuy
nhiờn, iu ú khụng cú ngha l hin nay
quyn v li ớch hp phỏp ca nc ngoi,
ngi nc ngoi khụng c bo v bng
lut hỡnh s ca Vit Nam. Cho ti thi im
ny, Nh nc ta ó kớ kt hoc gia nhp hu
ht cỏc iu c quc t liờn quan n t
phỏp hỡnh s ng thi kớ nhiu hip nh
song phng v hỡnh s cng nh cỏc hip
nh tng tr t phỏp vi cỏc quc gia trờn
th gii nờn trong B lut hỡnh s khụng cn
thit cú nhng iu lut khng nh i
tng bo v ca lut hỡnh s l quyn v li
ớch ca nc ngoi v cụng dõn nc ngoi.
Vỡ vy, khi cụng dõn Vit Nam thc hin ti
phm xõm phm ti li ớch ca nc ngoi
hoc cụng dõn ca nc ngoi khụng th b
dn ra nc ngoi. Nu c quan tin hnh
t tng ca mt nc ngoi no ú yờu cu
c quan tin hnh t tng ca nc ta dn
cụng dõn Vit Nam thỡ c quan tin hnh t
tng ca nc ta khụng thc hin yờu cu

dn ú.
Nu mt cụng dõn nc ngoi hoc mt
ngi khụng cú quc tch ang tm trỳ hay
thng trỳ trờn lónh th nc CHXHCN
Vit Nam m theo phỏp lut nc CHXHCN
Vit Nam h khụng th b truy cu trỏch
nhim hỡnh s thỡ h khụng phi l i tng
b dn . Thớ d, ngi cha n tui chu
trỏch nhim hỡnh s, ngi khụng thc hin
hnh vi nguy him cho xó hi, ngi khụng
cú nng lc trỏch nhim hỡnh s, ó ht thi
hiu truy cu trỏch nhim hỡnh s, ngi cú
thõn phn ngoi giao m hnh vi ca h
khụng c x lớ bng bin phỏp hỡnh s m
bng con ng ngoi giao, nhng ngi



đặc san về bLtThS năm 2003
Tạp chí luật học 19

khỏc c quyn min tr v hỡnh s theo
lut phỏp quc t Trong nhng trng
hp nờu trờn, nu cỏc c quan tin hnh t
tng ca nc ngoi yờu cu dn thỡ c
quan tin hnh t tng ca Vit Nam t
chi dn .
Ngi nc ngoi, ngi khụng cú
quc tch cng khụng b dn cho dự
ngi ú ó b kt ỏn nhng thi hiu chp

hnh hỡnh pht ó ht. Ngi nc ngoi,
ngi khụng quc tch ang thng trỳ
hoc tm trỳ ti Vit Nam cng khụng b
dn nu cú nhng lớ do hp phỏp. Nhng
lớ do hp phỏp ú cú th l mc bnh him
nghốo, ó thụi quc tch nc ngoi v nhp
quc tch Vit Nam
Lut hỡnh s Vit Nam cng nh lut
hỡnh s quc t u cú nguyờn tc l mt
hnh vi phm ti ch cú th b xột x mt
ln. Vỡ vy, nu mt ngi b yờu cu dn
hin ang trờn lónh th ca nc
CHXHCN Vit Nam v ó b to ỏn Vit
Nam kt ti bng bn ỏn ó cú hiu lc phỏp
lut v hnh vi phm ti c nờu trong yờu
cu dn hoc ngi ú ó c cỏc c
quan tin hnh t tng Vit Nam ỡnh ch
iu tra hoc ỡnh ch v ỏn thỡ ngi ú
cng khụng b dn . C quan tin hnh t
tng ca Vit Nam t chi thc hin dn
khi cú yờu cu dn ca c quan tin hnh
t tng nc ngoi. iu 82 Hin phỏp nm
1992 ca nc CHXHCN Vit Nam quy
nh: "Ngi nc ngoi u tranh vỡ t do
v c lp dõn tc, vỡ ch ngha xó hi, dõn
ch v ho bỡnh hoc vỡ s nghip khoa hc
m b bc hi thỡ c Nh nc CHXHCN
Vit Nam xem xột vic cho c trỳ". Xut phỏt
t quy nh trờn õy ca Hin phỏp,
BLTTHS nm 2003 quy nh nu ngi

nc ngoi hoc ngi khụng quc tch ang
c trỳ Vit Nam vỡ lớ do cú kh nng b
truy bc quc gia yờu cu dn do cú s
phõn bit v chng tc, tụn giỏo, quc tch,
dõn tc, thnh phn xó hi hoc quan im
chớnh tr cng khụng th l i tng b dn
truy cu trỏch nhim hỡnh s hoc thi
hnh bn ỏn nc ngoi. Nu cú yờu cu
dn ca cỏc c quan tin hnh t tng
nc ngoi thỡ c quan tin hnh t tng ca
Vit Nam khụng thc hin yờu cu dn .
Quy nh trờn õy cng phự hp vi ng
li i ngoi ca nc ta, phự hp vi cỏc
quy nh ca phỏp lut quc t.
Khi t chi dn theo yờu cu dn
ca cỏc c quan tin hnh t tng nc
ngoi, c quan cú thm quyn tin hnh t
tng ca nc CHXHCN Vit Nam cú trỏch
nhim thụng bỏo bng vn bn cho c quan cú
thm quyn tng ng ca nc ngoi ó gi
yờu cu dn bit. Trong cụng vn t chi
dn phi nờu rừ lớ do t chi. Trong trng
hp phỏt sinh tranh chp gia cỏc c quan tin
hnh t tng Vit Nam vi cỏc c quan tin
hnh t tng nc ngoi c gii quyt bng
thng lng trờn c s cỏc iu c quc t
m hai bờn ó kớ kt hoc gia nhp.
V nguyờn tc khi ngi nc ngoi
hoc ngi khụng quc tch phm ti trờn
lónh th nc CHXHCN Vit Nam thỡ

nhng ngi ny b truy t, iu tra, xột
x, thi hnh ỏn bi cỏc c quan tin hnh
t tng Vit Nam. Tuy nhiờn, trong thc t


đặc san về bLtThS năm 2003
20 Tạp chí luật học

cú th xy ra cỏc trng hp trc hoc
trong khi hot ng t tng ang c tin
hnh Vit Nam thỡ ngi nc ngoi
hoc ngi khụng quc tch vỡ lớ do no ú
ó ra nc ngoi v vic tin hnh t tng
khụng th tip tc c thỡ c quan cú
thm quyn t tng ca Vit Nam ang th
lớ v ỏn quyt nh chuyn giao h s, vt
chng ca v ỏn cho c quan cú thm
quyn tng ng ca nc ngoi cỏc c
quan ny thc hin cỏc hnh vi khi t,
iu tra, truy t, xột x, thi hnh ỏn theo
thm quyn v theo phỏp lut ca nc ú.
iu 345 BLTTHS nm 2003 quy nh
vic chuyn giao h s, vt chng v ỏn.
Vt chng ca v ỏn ch c chuyn giao
nu ú l nhng vt dng, vt cú th
c a ra khi biờn gii theo cỏc quy
nh ca phỏp lut Vit Nam. Theo cỏc quy
nh trong cỏc hip nh tng tr t phỏp
gia nc ta vi mt s nc ngoi hin
nay, Vin kim sỏt nhõn dõn ti cao l c

quan thay mt Nh nc thc hin tng
tr t phỏp trong lnh vc hỡnh s v t
tng hỡnh s. Vỡ vy, iu lut quy nh
khi chuyn giao h s, vt chng ca v
ỏn, c quan cú thm quyn t tng ang
th lớ v ỏn chuyn giao h s, vt chng
ca v ỏn n Vin kim sỏt nhõn dõn ti
cao c quan ny lm th tc chuyn
giao cho c quan cú thm quyn tng ng
ca nc ngoi.
Cng theo quy nh ca cỏc hip nh
tng tr t phỏp, khi cú s tha thun gia
cỏc c quan trung ng thỡ cỏc c quan cp
di cú thm quyn cú th trc tip tho
thun vi nhau v nhng cụng vic c th
trong hot ng tng tr t phỏp. Quy nh
ny to ra s ch ng trong cụng vic ca
cỏc c quan trc tip tin hnh t tng. Tuy
nhiờn, cho ti thi im ny VKSNDTC
nc ta cng cha cú tho thun chớnh thc
no vi c quan cp trung ng tng ng
ca nc ngoi v ni dung ca vic tng
tr t phỏp trong lnh vc hỡnh s v t tng
hỡnh s. Ngoi ra, ngay ti VKSNDTC cng
cha cú b phn chuyờn trỏch no theo dừi v
qun lớ cụng tỏc tng tr t phỏp trong lnh
vc hỡnh s v t tng hỡnh s gia nc ta
vi nc ngoi. iu ny cng chng t rng
cụng tỏc tng tr t phỏp trong lnh vc nờu
trờn cha ginh c s chỳ ý, quan tõm ca

c quan cú thm quyn. ó n lỳc, theo
chỳng tụi, VKSNDTC cn thnh lp b phn
chuyờn trỏch theo dừi, thng kờ v tham mu
cho lónh o v lnh vc tng tr t phỏp v
hỡnh s v t tng hỡnh s v cựng vi iu
ú VKSNDTC cn xỳc tin kớ kt cỏc tho
thun khung vi c quan trung ng tng
ng ca nc ngoi ó kớ kt hip nh tng
tr t phỏp vi nc ta lm tin cho vic
cỏc c quan tin hnh t tng cp di trc
tip m phỏn v tho thun vi c quan
tng ng ca nc ngoi v cỏc cụng vic
c th (thớ d, c quan iu tra cú th trc tip
tho thun v vn dn , chuyn giao ti
liu, vt chng; c quan giỏm nh cú th
tho thun v vic giỏm nh li, giỏm nh
b sung hoc cựng giỏm nh ; to ỏn cú th
tho thun v vic xỏc minh cn cc, lớ lch
t phỏp ca b can, b cỏo ).
(Xem tip trang 57)